Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥΣ Από την παράδοση στη νεωτερικότητα

Το παιδί ως ελεύθερη οντότητα Ο Διαφωτισμός και οι αστικές Διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα Η μετατόπιση της αρμοδιότητας για το παιδί από την οικογένεια στο κράτος Η αναγνώριση των δικαιωμάτων του παιδιού στο πλαίσιο της έννομης τάξης Το παιδί ως υποκείμενο δικαιωμάτων: η – ατελής- δικαιοπρακτική του ικανότητα

Από το δίκαιο του pater famillias στο δίκαιο του σύγχρονου κράτους Το ρωμαϊκό δίκαιο (patria potestas) Η οικογένεια διατηρεί το –ιδιωτικό- δικαίωμα στην εκπαίδευση (B. Constant) Από την προστασία στην αυτονομία του παιδιού (ελεύθερη συμμετοχή στην κοινωνική και την πολιτική ζωή) Κράτος και οικογένεια: κατανομή αρμοδιοτήτων (νομοθεσία-επιμέλεια) Το αίτημα για εκπαίδευση

Εκεί που την τελική ευθύνη για τη μέριμνα των παιδιών την είχαν οι γονείς, σήμερα αυτή η ευθύνη ανήκει στο κράτος Η αντίληψη αυτή θεμελιώθηκε χάρη στη θεωρία ενός φιλελεύθερου, του J. Locke. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα το αποτέλεσμα του εκδημοκρατισμού της κοινωνίας και της αναγνώρισης της ισότητας

Πώς φτάσαμε στον Locke Erasme ( ) : μετριασμός της πατρικής εξουσίας (humanisme – εξανθρωπισμός του παιδιού μέσα από την εκπαίδευση – πλαστικότητα της παιδικότητας, χρήση καταναγκασμού) Bodin (1576, Τα έξι βιβλία για τη Ρεπούμπλικα: μονάρχης-Θεός-πατέρας, απόλυτη εξουσία επί του παιδιού) Hobbes ( ): περιορισμός των δικαιωμάτων του πατέρα: δικαίωμα στη ζωή

Τα δικαιώματα του παιδιού και η διασφάλισή τους κατά τον Locke Κατά τον Locke, τα ανθρώπινα δικαιώματα απορρέουν από το φυσικό δίκαιο. Συνεπώς, είναι απαραβίαστα και απαράγραπτα. Άρα, η νομοθεσία του κράτους, επειδή ακριβώς –οφείλει να- ενσωματώνει τους κανόνες του φυσικού δικαίου, αποτελεί το καλύτερο μέσο για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.

ο Locke διαφωνεί με την κυρίαρχη αντίληψη της εποχής του, σύμφωνα με την οποία τη γονεϊκή εξουσία διαθέτει ο πατέρας, κάνοντας λόγο για καθήκοντα και των δύο γονέων Βάση της όλης επιχειρηματολογίας του είναι η έννοια της ισότητας (σύμφωνα με το φυσικό δίκαιο)

Iσότητα, σημαίνει ισότητα του δικαιώματος κάθε ανθρώπου να είναι κύριος της φυσικής του ελευθερίας, χωρίς να εξαρτάται από τη βούληση ή την εξουσία κανενός άλλου. Εντούτοις, «τα παιδιά δεν γεννιούνται σε κατάσταση ισότητας».

Το κριτήριο της ελευθερίας είναι η υποταγή όλων στον νόμο, ο οποίος αποτελεί το καλύτερο μέσο προστασίας και επέκτασης της ελευθερίας Η εξουσία των γονέων επί των παιδιών πρέπει να ασκείται ως εάν το ίδιο το παιδί ασκούσε τα δικαιώματά του πάνω σε ό,τι του ανήκει με βάση τον φυσικό νόμο

η ελευθερία και τα δικαιώματα του παιδιού ασκούνται από τους γονείς για λογαριασμό του, αλλά ασκούνται όπως προβλέπονται από τον νόμο και όχι κατά την ελεύθερη και χωρίς όρια και όρους βούλησή τους

O Locke αναγγέλλει ουσιαστικά την άσκηση των δικαιωμάτων του παιδιού σύμφωνα με το νόμο (δηλαδή σύμφωνα με το φυσικό δίκαιο) και κατ’ επέκταση σύμφωνα με την κρατική νομοθεσία, όπως δηλαδή ισχύει σήμερα

Το φυσικό δίκαιο είναι το κριτήριο για τη διασφάλιση των δικαιωμά- των από κράτος και γονείς Το φυσικό δίκαιο και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτό μπορούν να γίνουν κατανοητά χάρη στον Λόγο (λογική) που διαθέτει ο ώριμος άνθρωπος –και όχι το παιδί

Η εκμάθηση των δικαιωμάτων (πρωτίστως της ελευθερίας) από το παιδί είναι ένας από τους σκοπούς της εκπαίδευσης Η εκμάθηση αυτή εστιάζεται στη σχέση καταναγκασμού (πειθαρχίας) / εκπαίδευσης (ελευθερίας)

Ο Locke δέχεται την εξουσία των γονέων να καταναγκάζουν ή και να τιμωρούν τα παιδιά, εφόσον αυτό γίνεται από αγάπη και μέριμνα για την καλή αγωγή τους

Η εκπαίδευση πρέπει να ανήκει αποκλειστικά στην οικογένεια, διότι το κράτος δεν μπορεί να εκπαιδεύσει τα παιδιά με την αγάπη και τη μέριμνα που επιδεικνύουν οι γονείς απέναντι στα παιδιά τους.

Ωστόσο, εφόσον ο σημαντικότερος στόχος της εκπαίδευσης κατά τον Locke είναι η εκμάθηση της ελευθερίας όπως αυτή είναι εγγεγραμμένη στον φυσικό νόμο, η εκπαίδευση μπορεί να αναληφθεί και από άλλους, εκτός από τους γονείς, όπως για παράδειγμα από το κράτος. Ο Locke δεν εξέτασε το ενδεχόμενο αυτό…

Η λογική και οι σκοποί της εκπαίδευσης κατά Locke Οι αισθητηριακές εντυπώσεις μετατρέπονται σε καλές συνήθειες (εμπειρισμός) Οι άνθρωποι γίνονται καλοί ή κακοί μέσα από την εκπαίδευση Η ανάπτυξη του λόγου ως προϋπόθεση για την ελευθερία (αυτονομία, Καντ) Η εκπαίδευση κάνει τον άνθρωπο (Καντ) Η διαμόρφωση του υπεύθυνου πολίτη Η ανάγκη για πειθαρχία (υπακοή σε κανόνες) και η σχέση της με την ελευθερία και τη δημοκρατία Απόρριψη της τιμωρίας ως μέσου πειθάρχησης

Η εκμάθηση της ελευθερίας μέσω της εκπαίδευσης Η χρήση του λόγου για την εκμάθηση της ελευθερίας Η απόκτηση θετικών συνηθειών: η πολιτική διαπαιδαγώγηση του παιδιού Οι ατέλειες της ανθρώπινης φύσης και η διορθωτική παρέμβαση του κράτους για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των πολιτών Ο Locke και η ΔΣΔΠ (άρθρο 29β, 29δ)