1 Κ ΕΦΑΛΑΙΟ 17 ο: Eξωτερικές επιδράσεις και δημόσια αγαθά

2 4. Δημόσια αγαθά Μια ταξινόμηση Ζήτηση δημόσιων αγαθών «Δωρεάν επιβάτες» (ή τσαμπατζήδες) και η προσφορά δημόσιων αγαθών 1. Παρακίνηση 2. Αναποτελεσματικότητα του ανταγωνισμού με εξωτερικές επιδράσεις 3. Κατανέμοντας δικαιώματα ιδιοκτησίας για να αποκατασταθεί η βέλτιστη κατάσταση: Το θεώρημα του Coase Προβλήματα με την προσέγγιση του Coase Άλλες μέθοδοι για την αποκατάσταση της βέλτιστης κατάστασης: πρότυπα και τέλη

3 Αν οι ενέργειες ενός φορέα συνεπάγονται κόστος για κάποιον άλλο, ο φορέας ασκεί μια αρνητική εξωτερική επίδραση, ενώ αν οι ενέργειες του φορέα ωφελούν κάποιον άλλο, ο φορέας ασκεί θετική εξωτερική επίδραση. Εξωτερικές επιδράσεις δικτύου, αποτέλεσμα υπεροψίας/σνομπισμού Τα κρεμαστά διακοσμητικά εξωτερικών χώρων που όταν φυσάει αέρας παράγουν ήχους.

4 Όταν υπάρχουν εξωτερικές επιδράσεις, η ανταγωνιστική αγορά μπορεί να μην επιτύχει ένα αποτέλεσμα που είναι αποτελεσματικό κατά Pareto. Ας δούμε τον λόγο…

5 Οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις και οι καταναλωτές δεν χρειάζεται να πληρώσουν για τις βλάβες που προκαλούν οι αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις του και γι΄ αυτό είναι πολλές αυτές που προκαλούν… Δεδομένου ότι δεν επιβραβεύονται για τα οφέλη που προκαλούν οι θετικές εξωτερικές επιδράσεις τους, δημιουργούν πολύ ελάχιστα…

6 Μια επιχείρηση παράγει χαρτί και επιβλαβή υποπροϊόντα 1 τόνος χαρτί  1 μονάδα απορριμμάτων Το ιδιωτικό κόστος παραγωγής δεν εμπερικλείει την βλάβη εξαιτίας των απορριμμάτων. Το κοινωνικό κόστος παραγωγής περικλείει την βλάβη που προκαλείται από την εξωτερική επίδραση και ως εκ τούτου είναι μεγαλύτερο από το ιδιωτικό κόστος. Παράδειγμα:

7 P p (δολάρια/τόνο) Q p (τόνοι/μέρα) W (μονάδες/μέρα) 0 MC W MC P MC S = MC P + MC W Ζήτηση

8 P p (δολάρια/τόνο) Q p (τόνοι/μέρα) W (μονάδες/μέρα) 0 MC W MC P MC S = MC P + MC W eSeS eCeC QSQS QCQC PSPS PCPC Ζήτηση

9 P p (δολάρια/τόνο) Q p (τόνοι/μέρα) W (μονάδες/μέρα) 0 MC W MC P MC S = MC P + MC W MC W MC P QSQS QCQC PSPS PCPC A B F G C D H E Ζήτηση eSeS eCeC

10 Κοινωνικό άριστο ΙδιωτικόΜεταβολή Πλεόνασμα καταναλωτή, CS ΑΑ+Β+C+DB+C+DB+C+D Πλεόνασμα για ιδιώτες παραγωγούς, PS p B+C+F+GF+G+HH-B-CH-B-C Κόστος Εξωτερικής επίδρασης, CG C+GC+D+E+G+ H D+E+H Κοινωνικό Πλεόνασμα παραγωγού, PS s = PS p -CG B+FF-C-D-E-B-C-D-E Ευημερία, W= CS+PS s A+B+FA+B+F-E-E=DWL

11 Ανταγωνιστική αγορά: p = MP P Κοινωνικό άριστο: p = MC S Πώς μπορούμε να αποκαταστήσουμε την βέλτιστη κατάσταση;  Η ανταγωνιστική αγορά δημιουργεί μια νεκρή ζημία (κοινωνικά πλεονάζουσες αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις)  Αυτό συμβαίνει επειδή ο ρυπαίνων δεν αναγκάζεται να πληρώσει για τη ρύπανση  Η κοινωνικά άριστη ποσότητα απορριμμάτων είναι διαφορετική από το μηδέν.

12 Το δικαίωμα ιδιοκτησίας είναι ένας νομικός κανόνας που περιγράφει τι μπορούν να κάνουν οι οικονομικοί φορείς με κάποιο αντικείμενο ή μια ιδέα. Συμβόλαιο ιδιοκτησίας ενός οικοπέδου, μια πατέντα για μια μέθοδο παραγωγής.

13 Υποθέτουμε ότι η χαρτοποιία μπορεί να μειώσει τις εκπομπές ρύπων αν εγκαταστήσει φίλτρα και ότι οι ψαράδες μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές τους δημιουργώντας μια μονάδα κατεργασίας νερού… Παράδειγμα: Χαρτοποιία και ψαράδες

14 Ειδικότερα, υποθέτουμε τις παρακάτω αποδόσεις…

15 Περίπτωση 1 η : Δεν υπάρχει σαφής κατανομή δικαιωμάτων Αποτέλεσμα κατά Nash: δεν υπάρχει φίλτρο, μονάδα επεξεργασίας Κοινή απόδοση= 700 (όχι αποτελεσματική κατά Pareto)

16 Περίπτωση 2 η : Οι ψαράδες έχουν δικαίωμα ιδιοκτησίας για μηδενική ρύπανση (και συνεπώς καθορίζουν ένα τέλος, π.χ., 500 δολαρίων για το γεγονός ότι υφίστανται τη ρύπανση) Αποτέλεσμα κατά Nash: δεν υπάρχει φίλτρο, μονάδα επεξεργασίας Κοινή απόδοση = 800 (αποτελεσματική κατά Pareto)

17 Περίπτωση 3 η : Η χαρτοποιία έχει δικαίωμα να ρυπαίνει Υποθέστε ότι η χαρτοποιία «πουλάει» δικαίωμα για καθαρό νερό (δηλαδή υποχρέωση για εγκατάσταση φίλτρου) με αντίτιμο 250 δολάρια Αποτέλεσμα κατά Nash: δεν υπάρχει φίλτρο, μονάδα επεξεργασίας Κοινή απόδοση = 800 (αποτελεσματική κατά Pareto)

18 Αν δεν υπάρχουν εμπόδια στη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων, ο καθορισμός των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας οδηγεί στο αποτελεσματικό αποτέλεσμα (στο οποίο μεγιστοποιείται το κοινό / συνδυασμένο κέρδος. Η αποτελεσματικότητα επιτυγχάνεται ανεξάρτητα από το ποιος λαμβάνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Το ποιος παίρνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας επηρεάζει την κατανομή του εισοδήματος: τα δικαιώματα ιδιοκτησίας είναι πολύτιμα. (Η πλευρά που έχει δικαιώματα ιδιοκτησίας αποζημιώνεται από την άλλη πλευρά.)

19 Προβλήματα με την προσέγγιση του Coase: – Το κόστος συναλλαγών μπορεί να είναι υψηλό – Οι πλευρές που υφίστανται βλάβη μπορεί να είναι πολλές – Μη πλήρης/ασύμμετρη πληροφόρηση π.χ. Ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της γενετικής μηχανικής;

20 Άλλες μέθοδοι αποκατάστασης της βέλτιστης κατάστασης  Πρότυπα εκπομπών (ποσοστώσεις) P p (δολάρια/τόνο) Q p (τόνοι/μέρα) W (μονάδες/μέρα) 0 Ζήτηση χαρτιού MC W MC P MC S = MC P + MC W

21 Άλλες μέθοδοι αποκατάστασης της βέλτιστης κατάστασης  Πρότυπα εκπομπών (ποσοστώσεις) P p (δολάρια/τόνο) Q p (τόνοι/μέρα) W (μονάδες/μέρα) 0 Ζήτηση χαρτιού MC W MC P MC S = MC P + MC W eSeS MC G MC P Q S = Ποσόστωση T

22 Όμως… υπάρχουν προβλήματα πληροφόρησης; Τι γίνεται με την επιβολή των αποφάσεων; Τέλη (φόρος) εκπομπών Διαγραμματικά… βλέπε πιο πάνω… Όμως… ποιο είναι το οριακό κόστος ρύπανσης στην κοινωνικά βέλτιστη κατάσταση;

23 Ανταγωνισμός ως προς την κατανάλωση σημαίνει ότι μόνο ένα άτομο μπορεί να καταναλώνει κάποιο αγαθό. Το αγαθό εξαντλείται λόγω της κατανάλωσης (είναι εξαντλήσιμο). Αποκλεισμός ως προς την κατανάλωση σημαίνει ότι μπορούμε να εμποδίσουμε άλλους να καταναλώσουν κάποιο αγαθό.

24 Τα ιδιωτικά αγαθά έχουν την ιδιότητα του ανταγωνισμού και του αποκλεισμού. Τα αμιγή δημόσια αγαθά δεν έχουν ούτε την ιδιότητα του ανταγωνισμού, ούτε την ιδιότητα του αποκλεισμού. Τα αγαθά λέσχης δεν διαθέτουν την ιδιότητα του ανταγωνισμού, αλλά έχουν την ιδιότητα του αποκλεισμού. Τα κοινόκτητα αγαθά δεν διαθέτουν την ιδιότητα του αποκλεισμού, αλλά έχουν την ιδιότητα του ανταγωνισμού.

25 Παραδείγματα:

26 Επειδή τα δημόσια αγαθά δεν διαθέτουν την ιδιότητα του ανταγωνισμού, η συναθροιστική (συνολική) ζήτηση δίνεται από την καμπύλη της προθυμίας για πληρωμή. Το κάθετο άθροισμα των ατομικών καμπυλών ζήτησης.

0 D1D Ποσότητα δημόσιου αγαθού Τιμή (δολάρια/μονάδα) Παράδειγμα: Αποτελεσματική προσφορά ενός δημόσιου αγαθού

0 D1D1 D2D Ποσότητα δημόσιου αγαθού Τιμή (δολάρια/μονάδα) Παράδειγμα: Αποτελεσματική προσφορά ενός δημόσιου αγαθού

0 MC = 240 D1D1 D2D2 MC = Ποσότητα δημόσιου αγαθού Τιμή (δολάρια/μονάδα) Παράδειγμα: Αποτελεσματική προσφορά ενός δημόσιου αγαθού

0 MC = 240 MSB D1D1 D2D2 MC = Ποσότητα δημόσιου αγαθού Τιμή (δολάρια/μονάδα) Παράδειγμα: Αποτελεσματική προσφορά ενός δημόσιου αγαθού

0 MC = 400 MC = 240 MSB D1D1 D2D2 MC = Ποσότητα δημόσιου αγαθού Τιμή (δολάρια/μονάδα) Παράδειγμα: Αποτελεσματική προσφορά ενός δημόσιου αγαθού

32 Καταναλωτής 1: P 1 = 100 – Q Καταναλωτής 2: P 2 = 200 – Q Πώς μπορούμε να προσδιορίσουμε το αποτελεσματικό ύψος του δημόσιου αγαθού με αλγεβρικό τρόπο υποθέτοντας ότι το οριακό κόστος του δημόσιου αγαθού είναι 240 δολάρια; Αθροίζοντας την P 1 και την P 2, παίρνουμε: MSB = P 1 + P 2 = 100 – Q – Q = 300 – 2Q Παράδειγμα:

33 Θέτοντας MSB = MC, παίρνουμε: 300 – 2Q = 240 … ή… Q* = 30

34 Ο «δωρεάν επιβάτης» ωφελείται από μια ενέργεια κάποιου άλλου ή άλλων χωρίς να πληρώνει γι’ αυτή την ενέργεια. Λύσεις στο πρόβλημα του «δωρεάν επιβάτη» Κοινωνικές πιέσεις (μικροί αριθμοί) Κυβερνητικά μέτρα (υποχρέωση, επιβολή) Μετασχηματισμός σε ιδιωτικό αγαθό (μέτρηση)

35 1. Όταν οι ενέργειες ενός φορέα επηρεάζουν κάποιον άλλο, ο φορέας ασκεί μια εξωτερική επίδραση. 2. Όταν υπάρχουν εξωτερικές επιδράσεις, η ανταγωνιστική αγορά μπορεί να μην οδηγηθεί σε αποτελεσματικό κατά Pareto αποτέλεσμα. 3. Μπορούμε να αποκαταστήσουμε την βέλτιστη κατάσταση κατανέμοντας δικαιώματα ιδιοκτησίας προς την αιτία της εξωτερικής επίδρασης (Το θεώρημα του Coase). 4. Αν ακολουθήσουμε αυτή τη μέθοδο, επιτυγχάνεται η αποτελεσματικότητα ανεξάρτητα από το ποιος λαμβάνει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Όμως, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας επηρεάζουν την διανομή του εισοδήματος.

36 5. Όταν το κόστος συναλλαγών είναι υψηλό ή όταν υπάρχει ασύμμετρη ή ατελής πληροφόρηση, η κατανομή δικαιωμάτων ιδιοκτησίας μπορεί να μην αποκαταστήσει τη βέλτιστη κατάσταση. 6. Άλλες μέθοδοι αποκατάστασης της βέλτιστης κατάστασης είναι μεταξύ άλλων τα πρότυπα και τα τέλη. 7. Τα ιδιωτικά αγαθά έχουν την ιδιότητα του ανταγωνισμού και του αποκλεισμού. Υπάρχουν και άλλοι τύποι αγαθών που δεν διαθέτουν αυτές τις ιδιότητες. 8. Τα αγαθά που δεν διαθέτουν την ιδιότητα του ανταγωνισμού και του αποκλεισμού ονομάζονται αμιγή/γνήσια δημόσια αγαθά.

37 9. Η ζήτηση αμιγών δημόσιων αγαθών είναι το κάθετο άθροισμα των ατομικών προθυμιών για πληρωμή για την απόκτηση του αγαθού. 10. Η αγορά τείνει να προσφέρει τα αμιγή δημόσια αγαθά σε μικρότερη ποσότητα από την επιθυμητή.