ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Το ανοσολογικό σύστημα - αναγνωρίζει τα κύτταρα του δικού του οργανισμού και δεν αντιδρά (πλην παθολογικών καταστάσεων) - αναγνωρίζει τα κύτταρα άλλων οργανισμών ως ξένα και αντιδρά σ΄ αυτά.

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΞΕΝΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Η αναγνώριση βασίζεται σε ειδικά μόρια που βρίσκονται στην επιφάνεια των κυττάρων, τα αντιγόνα. Αντιγόνο είναι κάθε ουσία που όταν εισέλθει στον οργανισμό προκαλεί ανοσολογική απάντηση. Είναι συνήθως σύνθετες πρωτεϊνες, ο αριθμός των οποίων είναι εξαιρετικά μεγάλος

ΔΟΜΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ

ΚΥΤΤΑΡΑ ΤΟΥ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Φαγοκύτταρα - Πολυμορφοπύρηνα - Μονοπύρηνα 2. Λεμφοκύτταρα - Β λεμφοκύτταρα → Χυμική ανοσία - Τ λεμφοκύτταρα → Κυτταρική ανοσία

ΧΥΜΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ - ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ Η χυμική ανοσία βασίζεται στα αντισώματα Τα αντισώματα είναι πρωτεϊνες (ανοσοσφαιρίνες, γ-σφαιρίνες) Τα αντισώματα παράγονται από τα πλασματοκύτταρα, που είναι η τελική μορφή της εξέλιξης των Β λεμφοκυττάρων Κύριο γνώρισμα των αντισωμάτων: η ειδικότητα

ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Είναι πρωτεϊνες γνωστές ως γ-σφαιρίνες ή ανοσοσφαιρίνες (Ig) Αποτελούνται από 2 βαριές και 2 ελαφρές αλύσους σε σχήμα Υ. Μονομερές αντίσωμα: Με ένα Υ ( 2 θέσεις) Διμερές αντίσωμα (IgA): Με δύο Υ Πενταμερές αντίσωμα: (ΙgM): Με 5 Υ

ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Η περιοχή που γίνεται η δέσμευση είναι η μεταβλητή περιοχή του αντισώματος, που μεταβάλλεται αναλόγως της ειδικότητας. Το υπόλοιπο τμήμα δεν μεταβάλλεται όταν μεταβάλλεται η ειδικότητα. Η διάσπαση των αντισωμάτων με ένζυμα δίνει 2 τμήματα: Το τμήμα που συνδέεται με το αντιγόνο (Fab) και το κρυσταλλικό τμήμα (Fc)

ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ

ΕΙΔΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ IgG: Είναι οι πιο άφθονες ανοσοσφαιρίνες στο αίμα. Παράγονται σε μεγάλες ποσότητες κατά τη δευτερογενή απάντηση. Διευκολύνουν τη φαγοκυττάρωση και τη λύση των κυττάρων IgM: Είναι πενταμερή μόρια που εκκρίνονται πρώιμα. Διευκολύνουν τη συγκόλληση, τη φαγοκυττάρωση και την λύση των κυττάρων IgD: Είναι αντισώματα επιφανείας των λεμφοκυττάρων, με άγνωστο ρόλο. IgA: Διμερή μόρια, που βρίσκονται στις εκκρίσεις σάλιου, δακρύων και γάλατος. IgE: Παίζουν ρόλο στις παρασιτικές λοιμώξεις. Διεγείρουν την παραγωγή βραδυκινίνης, ισταμίνης και άλλων φλεγμονωδών μεσολαβητών

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ Τα αντισώματα συνδέονται με τα αντιγόνα και προκαλούν την καταστροφή τους, με τους ακόλουθους μηχανισμούς. Ενίσχυση της μη ειδικής ανοσίας Συγκόλληση Εξουδετέρωση - αδρανοποίηση

ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Μετά την 1η έκθεση σε ένα αντιγόνο, η ανοσολογική απάντηση χρειάζεται μερικές εβδομάδες για να αναπτυχθεί. Αυτή ονομάζεται πρωτογενής απάντηση. Εμφανίζεται σχετικά αργά. Τα αντισώματα αρχικά αυξάνουν και μετά πέφτουν σε χαμηλότερα επίπεδα. Τα παραγόμενα αντισώματα είναι IgM

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Σε κάθε επόμενη έκθεση σε αντιγόνα, η παραγωγή αντισωμάτων είναι ταχύτατη, γιατί υπάρχουν τα κύτταρα μνήμης που οδηγούν σε ταχεία αντίδραση. Αυτή είναι η δευτερογενής απάντηση. Τα αντισώματα της δευτερογενούς απάντησης είναι IgG Η ενισχυμένη αυτή απάντηση μπορεί να καταστρέψει έναν παθογόνο κύτταρο, πριν προκαλέσει συμπτώματα.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ Η ανοσολογική απάντηση εξαρτάται από: Τη δομή του αντιγόνου Την ποσότητα του αντιγόνου Την οδό εισόδου του αντιγόνου Τη συχνότητα του αντιγόνου στον πληθυσμό Σημαντικό ρόλο παίζουν τα ΗLΑ μόρια που βρίσκονται στην επιφάνεια όλων των κυττάρων

ΕΙΔΗ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΟΣΟΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Φυσικά αντισώματα: Υπάρχουν στον ορό χωρίς προηγούμενη έκθεση. Π.χ. τα αντισώματα του συστήματος ABO. Είναι κυρίως IgM. Ανοσα αντισώματα: Παράγονται μετά από έκθεση. Είναι κυρίως IgG

ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ Η ερυθροκυτταρική μεμβράνη αποτελείται από μια διπλοστιβάδα λιπιδίων, με κύρια συστατικά (α) τα λιπίδια και (β) πρωτεϊνες. Τα φωσφολιπίδια έχουν διάταξη διπλοστιβάδας με τα υδρόφοβα τμήματα προς τα μέσα και τα υδρόφιλα προς τα έξω Οι πρωτεϊνες είναι διαμεμβρανιακές ή στη μια πλευρά της μεμβράνης

ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Σπεκτρίνη Ακτίνη Γλυκοφορίνες Πρωτεϊνη 4.1 Πρωτεϊνη 3

ΕΡΥΘΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΑΝΤΙΓΟΝΑ Το τμήμα της διαμεμβρανιακής πρωτεϊνης που εξέχει από την μεμβράνη προσδίδει τις αντιγονικές ιδιότητες. Το ερυθρό αιμοσφαίριο, στο στάδιο της ερυθροβλάστης, έχει πολύ μεγάλο αριθμό αντιγόνων. Με την ωρίμανση, ο αριθμός μειώνεται, αλλά παραμένου αρκετά. Υπάρχουν τουλάχιστον 25 συστήματα αντιγόνων, που καθορίζουν τις ομάδες αίματος

ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ Καθορίζονται από συστήματα αντιγόνων, που επηρεάζουν τις αντιδράσεις μεταξύ των ερυθρών Οι αντιδράσεις μπορεί να είναι ακόμη και θανατηφόρες Έχουν μεγάλη σημασία στις μεταγγίσεις

ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΒΟ: ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΣΤΑ ΕΡΥΘΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΒΟ: ΑΝΤΙΓΟΝΑ ΣΤΑ ΕΡΥΘΡΑ Υπάρχουν δύο αντιγόνα: Α και Β Οι συνδυασμοί στην παρουσία τους δημιουργούν τέσσερις ομάδες: Κανένα: Ομάδα Ο (42,5%) Μόνο Α: Ομάδα Α (42,5%) Μόνο Β: Ομάδα Β Α και Β: Ομάδα ΑΒ

ΑΒΟ: ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΛΑΣΜΑ Στο πλάσμα υπάρχουν πάντοτε τα αντισώματα ενάντια στα αντιγόνα που ΔΕΝ υπάρχουν στα ερυθροκύτταρα: Ομάδα Ο: αντι-Α και αντι-Β Ομάδα Α: αντι-Β Ομάδα Β: αντι-Α Ομάδα ΑΒ: κανένα

ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΒΟ

ΑΝΤΙΓΟΝΟ H Είναι γενετικά ανεξάρτητο από το ΑΒΟ Αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη των αντιγόνων Α και Β Επί απουσίας του Η, η δημιουργία των άλλων δύο είναι αδύνατη

ΣΗΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΙΜΟΔΟΣΙΑ Όταν συναντηθούν κύτταρα ομάδας Α με αντισώματα αντι-Α, έχουμε αντίδραση και καταστροφή ερυθρών Η ομάδα Ο μπορεί να δίνει αίμα σε όλες τις ομάδες, γιατί δεν έχει αντιγόνα Η ομάδα ΑΒ μπορεί να παίρνει αίμα από όλες τις ομάδες, γιατί δεν έχει αντισώματα

ΓΟΝΙΔΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΒΟ Υπάρχουν 3 αλληλόμορφα γονίδια: Α, Β, Ο Εδράζονται στο μακρό σκέλος του χρωμοσώματος 9 Κληρονομούνται κατά τον αυτόσωμο συνεπικρατούντα χαρακτήρα. ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ Τα γονίδια Α και Β δεν παράγουν απευθείας τα αντιγόνα Α και Β, αλλά Παράγουν δύo ένζυμα, τις τρανσφεράσες Α και Β που ευθύνονται για τη μετατροπή του αντιγόνου Η σε Α και Β αντίστοιχα. Το γονίδιο Ο δεν παράγει ένζυμο και έτσι υπάρχει μόνο Η αντιγόνο.

ΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ ΚΑΙ ΓΟΝΟΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΑΒΟ

ΥΠΟΟΜΑΔΕΣ ΑΒΟ Η ομάδα Α αποτελείται από τις υποομάδες A1, A2, A3, ... Ax με κυριότερες τις A1 και A2 Η ομάδα Β έχει επίσης υποομάδες, αλλά λιγότερες. Η ομάδα ΑΒ παρουσιάζει υποομάδες ανάλογα με τις υποομάδες των Α και Β που την αποτελούν

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΟΜΑΔΩΝ ΑΒΟ A1 32% A2 8% Β 14% A1Β 5% A2Β Ο 41%

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΜΑΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΑΒΟ Προσδιορισμός ερυθροκυτταρικών αντιγόνων Α και Β σε πλάκα Χρησιμοποιούνται γνωστοί αντιοροί αντι-Α, αντι-Β αντι-Α,Β Προσδιορισμός αντισωμάτων αντι-Α και αντι-Β στον ορό Χρησιμοποιείται εναιώρημα γνωστών ερυθροκυττάρων ομάδων Α, Β, Ο

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΜΑΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ ΑΒΟ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ RHESUS Το αίμα μπορεί να είναι Rhesus θετικό ή Rhesus αρνητικό. Αυτό εξαρτάται από την ύπαρξη του αντιγόνου Rhesus Υπάρχουν 3 Rhesus: C, D, E (συχνότερο το D) 85% των Ευρωπαίων Rhesus θετικοί

ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ RHESUS Φυσικά αντισώματα αντι-Rhesus δεν υπάρχουν Αρα, σε μια πρώτη μετάγγιση δεν μπορεί να υπάρξει συγκόλληση και αιμόλυση Μπορεί όμως να υπάρξει ευαισθητοποίηση και παραγωγή άνοσων αντι-Rhesus αντισωμάτων. Οπότε μπορεί να υπάρξει αντίδραση σε δεύτερη μετάγγιση

ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟΝ RHESUS Ευαισθητοποίηση στον παράγοντα Rhesus μπορεί να υπάρξει και κατά τον τοκετό (όχι στην κύηση), όταν Rhesus αρνητική μητέρα γεννά Rhesus θετικό παιδί. Σε επόμενη κύηση Rhesus θετικού παιδιού, μπορεί να υπάρξει αιμόλυση στο έμβρυο, ίκτερος και απειλή της ζωής του Για την αποφυγή της ευαισθητοποίησης, χορηγούνται στις αρνητικές μητέρες αντι-D αντισώματα μετά τον τοκετό

ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΓΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σήμερα είναι αναγνωρισμένα 308 αντιγόνα 270 αντιγόνα έχουν ταξινομηθεί σε 30 διακεκριμένες ομάδες αίματος από την ομάδα ISBT (International Society of Blood Transfusion) η οποία είναι υπεύθυνη για τον καθορισμό των επιφανειακών αντιγόνων των ερυθρών 38 αντιγόνα δεν έχουν τυποποιηθεί σε κάποιο σύστημα

ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΓΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αντιγόνα Kell (25 αντιγόνα) Σύστημα Duffy (2 αλληλόμορφα γονίδια a, b) Σύστημα Kidd (2 αλληλόμορφα γονίδια a, b) Σύστημα Lewis (2 αλληλόμορφα γονίδια a, b) Σύστημα Li Σύστημα Ρ Σύστημα ΜΝS Σύστημα Lutheran Σύστημα Χg κ.α.

ΑΝΤΙΓΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΑΙΜΑ

ΜΕΤΑΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΑΓΓΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ Τα αντισώματα που υπάρχουν στον ορό του δότη δεν προκαλούν πρόβλημα, γιατί θα αραιωθούν. Σε ασθενή με άγνωστη ομάδα αίματος, αίμα Rh- χορηγείται μόνο αν απειλείται η ζωή του. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, επιδιώκεται η χορήγηση ίδιας ομάδας αίματος

ΔΟΤΕΣ ΚΑΙ ΔΕΚΤΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑΣ: ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ (α) Κύτταρα του δότη αναμειγνύονται με πλάσμα του δέκτη και (β) κύτταρα του δέκτη με πλάσμα του δότη. Δεν πρέπει να υπάρχει συγκόλληση σε καμία από τις 2 περιπτώσεις

ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΜΑΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΟΜΑΔΩΝ ΑΙΜΑΤΟΣ