ΦΑΙΟΧΡΩΜΟΚΥΤΤΩΜΑ ΥΠΕΡΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΣ ΝΟΣΟΣ ADDISON Κρυσταλλένια Αλεξανδράκη Ενδοκρινολόγος Επιστ.Συνεργάτης Ιατρικής Σχολής Αθηνών Πανεπιστημιακός Υπότροφος ΜΑΘΗΜΑ Γ’ ΕΤΟΥΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

Ανδρογόνα (S-DHEA, Δ4 Ανδροστενδιόνη) και γλυκοκορτικοειδή ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Σπειροειδής Στηλιδωτή Δικτυωτή Μυελός Ανδρογόνα (S-DHEA, Δ4 Ανδροστενδιόνη) και γλυκοκορτικοειδή Γλυκοκορτικοειδή Αλδοστερόνη

Φαιοχρωμοκύττωμα/ Παραγαγγλίωμα Φαιοχρωμοκύττωμα 80%-85 % - Εξορμά από χρωμοφινικά κύτταρα που παράγουν κατεχολάμινες στο μυελό των επινεφριδίων Παραγαγγλίωμα 15%-20% Εξω-επινεφριδιακός ιστός του συμπαθητικού (εκκριτικός): κοιλία, λεκάνη και θώρακας Παρασυμπαθητικός ιστός (μη εκκριτικός): κεφάλι + τράχηλος Επιδημιολογία - σπάνιοι νευροενδοκρινικοί όγκοι Ετήσια επίπτωση 1-8/106 0.1-0.6% σε ασθενείς με συνεχή υπέρταση 75% τις αυτοψίες Επιπολασμός 1:2,500 – 1:6,500 Beard et al. 1983 Sutton, M.G. et al. 1981 Lenders et al. 2005 Jimenez  et al. 2013

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Αρχέγονα κύτταρα νευρικής ακρολοφίας (έξω βλαστικό δέρμα), μεταναστεύουν κατά μήκος του συμπαθητικού πλέγματος και 7η εμβρυϊκή εβδομάδα διαφοροποίηση σε νευροβλάστες και φαιοχρωμοβλάστες (χρωμιόφιλα κύτταρα μυελού των επινεφριδίων) Εξωεπινεφριδιακά, πλησίον: - Κάτω κοίλης φλέβας Κοιλιακής αορτής Κατά μήκος συμπαθητικών γαγγλίων/ οργάνου του Zuckerkandl (7-10%) Διχασμού αορτής Μεσοθωράκιο (1%) Ουροδόχου κύστης (1%)

ΑΔΡΕΝΕΡΓΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ 1948: Ahlquist : α1, α2, β1, β2, D1, D2 Α1- μετασυναπτικοί: μυδρίαση, αγγειοσύσπαση, σύσπαση μήτρας, χάλαση εντέρου Α2- κυρίως προσυναπτικοί (κλονιδίνη), αναστέλλουνσυμπαθητική έκκριση της ΝΕ κεντρικά Β1- καρδιά: (+) χρονότροπo και ινότροπo δράση, λιπόλυση Β2: βρογχοδιαστολή, αγγειοδιαστολή σε σκελετικούς μύες, γλυκογονόλυση (κύρια δράση της Ε) D1: νεφρό (διούρηση, νατριούρηση)- στεφανιαία/ εγκέφαλο: αγγειοδιαστολή D2- προσυναπτικοί: έμετο, αναστολή έκκρισης PRL και NE Αν DA  μέσω β1/α: αγγειοσύσπαση ΑΠΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ (down regulation) μέσω εισόδου των υποδοχέων στο κυτταρόπλασμα και μειωμένης συγγένειας

OH-λάση τυροσίνης 2. Αποκαρβοξυλάση της DOPA 3. Dopamine β-ΟΗ-λάση 4. Φαινυλαιθανολαμίνη-Ν- μεθυλτρανσφεράση (PNMT) 5. Κατεχολ-O- μεθυλτρανσφεράση (COMT) 6. Μονοαμινο-οξειδάση (MAO)

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ- “ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ 10” ΕΞΩΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΚΑ: 10% ΚΑΚΟΗΘΗ: 10% (κυρίως εξωεπινεφριδιακά, μεταστάσεις σε οστά, ήπαρ, λεμφαδένες, πνεύμονες) ΑΜΦΟΤΕΡΟΠΛΕΥΡΑ (10%-70% στα οικογενή) ΟΙΚΟΓΕΝΗ: 10% (50% αμφοτερόπλευρα), συνδυάζονται με ΜΕΝ2Α, ΜΕΝ2Β,Von Hippel Lindau, Recklinghausen ΠΑΙΔΙΑ: 10% (οικογενή)

Γενετική >10 γονίδια ενέχονται σε κληρονομικά ΦΑΙΟ/PGL Μέχρι 2000: 10% των ΦΑΙΟ/ΡGLS θεωρούνταν γενετικής προέλευσης & συνδεόμενα με κληρονομικά σύνδρομα >10 γονίδια ενέχονται σε κληρονομικά ΦΑΙΟ/PGL 35% κληρονομικά (μεταλλάξεις βλαστικής σειράς) Υψηλό % μεταστάσεων ως 70% (PGL SDHB [+])   Εκτός κλασσικά οικογενή σύνδρομα με ΦΑΙΟ/PGL 20% σποραδικών περιπτώσεων (>45 ετ) φέρουν μετάλλαξη βλαστικής σειράς σε γονίδιo προδιάθεσης Συχνότητα σωματικών μεταλλάξεων RET και VHL 15% (προηγουμένως 5%) Neumann et al. NEJM 2002; 346:1459 Pacak et al. Lancet 2005; 3666:665 Burnichon et al. Hum. Mol. Genet. 2010; 19:3011 Gimenez-Roqueplo et al. Horm. Metab. Res. 2012; 44:328

Οικογενή Σύνδρομα Φαιοχρωμοκύττωμα/ Παραγαγγλίωμα Νόσος Von Hippel Lindau (VHL) Σύνδρομο Πολλαπλής Ενδοκρινικής Νεοπλασίας (Multiple Εndocrine Neoplasia, MEN) 2 Νευροεκτοδερμικές δυσπλασίες (Nευροϊνωμάτωση τύπου 1, οζώδης σκλήρυνση, Sturge Weber σύνδρομο) Οικογενές Παραγαγγλίωμα μεταλλάξεις της αφυδρογονάσης του ηλεκτρικού οξέος (Succinate Dehydrogenase, SDΗ) Τριάδα Carney/ Δυάδα Carney - Stratakis

Πολλαπλή ενδοκρινική νεοπλασία τύπου 2Α (MEN2Α) Υπερπλασία παραθυρεοειδών + ΦΑΙΟ (50%, σπάνια εξωεπ., καλοήθη, Δχ< 40ετ, 50%-65% άμφω κατά τη Δχ) ++ Θυρεοειδής -υπερπλασία C κυττάρων +++ -μυελοειδές καρκίνωμα +++ μετάλλαξη του ογκοκατασταλτικού πρωτοογκογονιδίου RET

Πολλαπλή ενδοκρινική νεοπλασία τύπου 2Β (MEN2Β) Φαιο +++ Θυρεοειδής -υπερπλασία C κυττάρων +++ -μυελοειδές καρκίνωμα +++ Εξωενδοκρινικές μεταβολές βλεννοδερματικά γαγγλιωνευρινώματα Μαρφανοειδές προσωπείο μετάλλαξη του ογκοκατασταλτικού πρωτοογκογονιδίου RET Marfanoid habitus - this is a characteristic body shape where the individual is tall and slight, with long limbs and digits, seen in Marfan's syndrome, a connective tissue disorder. Unlike Marfan's syndrome, the marfanoid habitus seen in MEN2b is not associated with aortic aneurysms or dislocated lenses in the eye.

VHL Φαιοχρωμοκύττωμα : 50% οικογενειών Όγκοι/ κύστεις νεφρών Γονίδιο VHL ογκοκατασταλτικό- μεταλλάξεις missense στα βλαστικά κύτταρα με δράση επί του HIFa Φαιοχρωμοκύττωμα : 50% οικογενειών Όγκοι/ κύστεις νεφρών Αιμαγγειοβλαστώματα παρεγκεφαλιδικά και νωτιαία Αγγειώματα αμφιβληστροειδικά Κύστεις και όγκοι παγκρέατος Κυστοαδενώματα επιδιδυμίδος Όγκοι έσω ώτος

Ηλεκτρικό οξύ, Succinate Dehydrogenase (SDHx, 2000) Τελευταία έτη ως ~ 30%-50% φαινομενικά σποραδικών ΡGL συνδέονται με μεταλλάξεις: γονίδια υπομονάδων (Α, ιδίως Β, C & D) αφυδρογονάσης ηλεκτρικού οξέος (SDH, κύκλου Krebs) γονίδιο της SDHAF2 (υπεύθυνο για φλαβοποίηση υπομονάδας SDHA)  Παθογένεια της νόσου? 2 μηχανισμοί Μιτοχονδριακή αντίσταση στην απόπτωση Ογκοκατασταλτικό γονίδιο – αποτυχία καταστολής αγγειογενετικό ερέθισμα Υποξία → HIF→ γονίδια που απαντούν στην υποξία ( VEGF) → αγγειογένεση Απουσία υποξίας → prolyl hydroxylase (PH) αναστέλει HIF Δυσλειτουργία SDH – συσσώρευση ηλεκτρικού → αναστολή PH HIF δεν αποδομείται → μη καταστολή της αγγειογένεσης → ογκογένεση Curr Oncol Rep 2013; 15:356–371

Οικογενή σύνδρομα παραγαγγλιωμάτωσης – Αυτοσωματικά επικρατούντα SDHA (PGL5) SDHB (PGL4) SDHC (ΡGL3) SDHD (PGL1, <5% ΜΕΤΑ)* SDHAF2 (ΡGL2)* *αποτέλεσμα γενετικής αποτύπωσης (Genetic Imprinting) από πλευρά μητέρας (=επιγενετικός μηχανισμός: τα αλληλόμορφα ενός ατόμου αποκτούν διαφορετικό πρότυπο μεθυλίωσης και ενεργότητας ανάλογα με γονεϊκή προέλευση). Αφού SDHD και SDHAF2 ρυθμίζονται με αποτύπωση, τα παιδιά γυναίκας με μία μετάλλαξη SDHD ή SDHAF2 δεν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για ΦΑΙΟ /PGL ακόμη και αν κληρονομήσουν τη μετάλλαξη 

Μεταλλάξεις στην υπομονάδα SDHA Η μόνη υπομονάδα χωρίς ογκοκατασταλτική συμπεριφορά Ετεροζυγότες φορείς μετάλλαξης SDHA δεν αναπτύσσουν PGL Μεταλλάξεις στην υπομονάδα SDHΒ Μεταλλάξεις SDHB συνδέονται με υψηλότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα από ότι τα άλλα γονίδια SDHx 31% των όγκων κακοήθεις

Τριάδα Carney GIST – σχετιζόμενοι με μεταλλάξεις gain of function στα: Στρωματικοί Όγκοι ΓΕΣ (Gastrointestinal stromal tumour, GIST) Εξω-επινεφριδιακό παραγαγγλίωμα Χόνδρωμα Πνεύμονος Ελλείψεις εντοπισμένες στο Χρ.1 GIST – σχετιζόμενοι με μεταλλάξεις gain of function στα: c-kit receptor tyrosine kinase (KIT) platelet-derived growth factor receptor alpha (PDGFRA) Απάντηση στο imatinib (Glivec)-tyrosine kinase inhibitor Δυάδα Carney – Stratakis αυτοσωματικός επικρατών, Α=Γ όχι Χόνδρωμα Πνεύμονος- Όχι μεταλλάξεις στο KIT ή PDGFRA Μεταλλάξεις στα SDH-B, SDH-C, SDH-D GIST Εξω-επινεφριδιακό παραγαγγλίωμα Hirota, S. Et al. Science. 1998 Jan 23;279(5350):577-80 Hirota, S. Gastroenterology. 2003 Sep;125(3):660-7 McWhinney, SR. Et al. .N Engl J Med. 2007 Sep 6;357(10):1054-6.

Οι ασθενείς με ΦΑΙΟ/PGL χρειάζονται γενετικό έλεγχο? Συνιστάται σε: [+] ατομικό ή οικογενειακό Hx ή κλινικά χαρακτηριστικά που υποδηλώνουν κληρονομικό σύνδρομο ΦΑΙΟ/PGL • Άμφω/ πολυεστιακή νόσο • Κακόηθες εξωεπινεφριδικό PGL • Dx < 40 ετών Μεταξύ 40 και 50 ετών εάν: Μονήρες ΦΑΙΟ και [-] ατομικό αλλά οικογενειακό Hx ενδεικτικό κληρονομικής νόσου Δεν συνιστάται: Ασθενείς > 50 ετών Curr Oncol Rep 2013; 15:356–371

Κλινικά χαρακτηριστικά Υπέρταση: συνεχής/ διακεκομμένη/ συχνά παροξυσμική Κλασική τριάδα: σοβαρή κεφαλαλγία, αίσθημα παλμών & εφίδρωση Δύσπνοια, αδυναμία, αρρυθμίες, διαταραχές όρασης & μεταβολισμού, δυσανεξία στη γλυκόζη & απώλεια ΣΒ ΚΑ επιπλοκές (αιφνίδιος θάνατος, ΟΕΜ , ΚΑ, ΑΕΕ) = συχνές αιτίες νοσηρότητας/ θνητότητας Curr Oncol Rep 2013; 15:356–371

Κλινικά χαρακτηριστικά HNPGLs = συνήθως κλινικά σιωπηλά Φαινόμενα λόγω ανάπτυξης μάζας: ψηλαφητή μάζα τραχήλου, πόνος, δυσφαγία, εμβοές, ή πάρεση εγκεφαλικού νεύρου Κακοήθη ΡGL: «Συστηματικά» συμπτώματα - ανορεξία , κόπωση και  ΣΒ ή σχετιζόμενα με μεταστάσεις (οστικά άλγη) - εκκρίνουν ΝΕ ή/και DA  καρδιαγγειακά συμπτώματα (ηπιότερα: υποκλινική εικόνα)

Εγκεφαλική αιμορραγία Σοβαρή αρρυθμία Μη αναστρέψιμο shock ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ Έμφραγμα μυοκαρδίου Εγκεφαλική αιμορραγία Σοβαρή αρρυθμία Μη αναστρέψιμο shock Οξεία νεφρική ανεπάρκεια Διαχωριστικό ανεύρυσμα της αορτής

ΠΡΟΣΟΧΗ ΦΑΙΟ → ΣΟΒΑΡΕΣ ΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΔ ΌΤΑΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΔΕΝ ΑΠΟΔΙΔΟΥΝ- ΠΡΟΣΟΧΗ ΌΤΑΝ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ 50% ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΔΙΑΦΕΥΓΕΙ Η Δχ Απεικονιστικες μέθοδοι: CT, MRI, 123I Ή 131I MIBG Μέτρηση μετανεφρινών πλάσματος (εξέταση αναφοράς) Αποσυζευγμένες ΜΝ/ΝΜΝ ούρων 24h- Ευαισθησία ~ 98-99% MRI για επείγοντα (↑ ευαισθησία για επινεφριδιακή και εξω-επινεφριδιακή εντόπιση) Sensitivity/% Specificity/% Plasma free metanephrines1 98 87 Plasma free catecholamines2 84 81 Urinary free catecholamines2 86 88 1Grossman AB et al. Ann N Y Acad Sci 2006 2Lenders JW et al. JAMA 2002

ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ (CT) ΦΑΙΟΧΡΩΜΟΚΥΤΤΩΜΑ Στρογγυλά ή ωοειδή Παρόμοιας πυκνότητας με ήπαρ (unenhanced CT) Μεγάλα: κυστικά (κεντρική νέκρωση ή αιμορραγία) Ασβεστώσεις 10% Έντονη αιμάτωση => έντονη ενίσχυση 1/3 ΦΑΙΟ (δδ!) Τυπικό Άτυπο Σκιαγρ Σκιαγρ +/- RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99

RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99 CT Μετα Μετα Φαιο Μετά σκιαγραφικό ευαισθησία 77%-98% ειδικότητα 29%-92% RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99

RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99 MRI ΦΑΙΟ/PGL = με υψηλό σήμα στην Τ2-ακολουθία Σε μεγάλους όγκους με αιμορραγικές ή/και νεκρωτικές περιοχές = χαρακτηριστικά που συχνά ανιχνεύονται σε κακοήθεις εξεργασίες Ένταση σήματος στην Τ2 μπορεί να είναι χαμηλή RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99

RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99 MRI ευαισθησία 90%-100% ειδικότητα 50%-100% καλύτερη για εντοπισμό εξωεπινεφριδιακών Τυπικό Άτυπο Σήμα Χαμηλής έντασης-Τ1/ φωτεινό- Τ2 Κεντρική νέκρωση Όχι λίπος => όχι μεταβολή: out-of phase→ in-phase images RadioGraphics 2004 24:suppl_1, S87-S99

ΣΠΙΝΘΗΡΟΓΡΑΦΗΜΑ ΦΑΙΟΧΡΩΜΟΚΥΤΤΩΜΑ ΣΠΙΝΘΗΡΟΓΡΑΦΗΜΑ ΦΑΙΟΧΡΩΜΟΚΥΤΤΩΜΑ 123I-MIBG, 131I-MIBG και 111In-octreotide Αν Εστιακή πρόσληψη 24–72 h μετά 131I-MIBG (Radioiodinated metaiodobenzylguanidine: ανάλογο της guanethidine δομικά προσομοιάζοντας τη NE) (+) 111In-octreotide λιγότερο ευαίσθητο αλλά ανιχνεύει μορφώματα μη ανιχνεύσιμα με 131I-MIBG: Περιορισμένης αξίας μόνο για κακοήθη ή αμφοτερόπλευρα ΦΑΙΟ

Ολόσωμο σπινθηρογράφημα με MIBG-I131 Ουροδόχος κύστη Αριστερό επινεφρίδιο Οστικές μεταστάσεις

SDHx/PGLs: 18F-DOPA PET J Nucl Med 2012; 53: 264-274

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Αναστολή της δράσης των CA Θεραπεία εκλογής: φαινοξυ-βενζαμίνη για α-αναστολή (10mgx2→1mg/kg/d σε 3-4 δόσεις)- >100mg σε κάποιους: 10-14ημ Ατενολόλη για β-αναστολή, 25mgx1 ή προπανολόλη 40mgx3): αντανακλαστική ταχυκαρδία ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ:ταχυκαρδία, διαστολική δυσλειτουργία, οίδημα, περιφερική αγγειοδιαστολή, υπόταση, υπνηλία, ολιγουρία α1 αναστολείς Ανταγωνιστές ασβεστίου ± α-αναστολείς Λαβηταλόλη (α- και β-αναστολέας)

 Κληρονομικό ΦΑΙΟ Αμφοτερόπλευρη επινεφριδεκτομή? υποκατάσταση στεροειδών έως 25 % ασθενείς θα εμφανίσουν κάποτε οξεία επινεφριδική ανεπάρκεια Οι τρέχουσες συστάσεις ευνοούν γενικά τη διατήρηση του φλοιού των επινεφριδίων σε ασθενείς με MEN2 και VHL - όταν αυτό είναι δυνατό

Διεγχειρητική υπέρταση Έλεγχος με iv: Φαιντολαμίνη Νιτροπρωσσικό Na ή Βραχείας δράσης αναστολείς διαύλων Ca Αφαίρεση του όγκου - μπορεί να ακολουθείται από ξαφνική πτώση ΑΠ: Μετεγχ υπόταση: αύξηση V Mετεγχ υπέρταση: διουρητικά

ΥΠΕΡΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΣ feedback

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ Αυτόνομη παραγωγή αλδοστερόνης επαναρρόφηση Να/ ύδατος (άπω εσπειραμένα και αθροιστικά σωληνάρια)  εξωκυττάριου όγκου, ΑΠ Δράση στους τασεοϋποδοχείς (παρασπειραματική συσκευή) & νατριοϋποδοχείς (πυκνή κηλίδα) καταστολή παραγωγής ρενίνης Φαινόμενο διαφυγής (κατακράτηση Να+, 400-500 mEq), δράση νατριουρητικού πεπτιδίου αποβολή Να+ εγγύς εσπειραμένο (αποφυγή οιδήματος) Συνεχίζεται ανταλλαγή ιόντων Να+, με ιόντα Κ+& Η+ υποκαλιαιμική νεφροπάθεια (νεφρογενής άποιος διαβήτης) Σημαντική απώλεια Κ+, οδηγεί σε ενδοκυττάρια μετακίνηση Να+ & Η+  μεταβολική υποκαλιαιμική, υποχλωραιμική αλκάλωση

Ενδείξεις διερεύνησης Υπέρταση σταδίου 2 (8%): ΣΑΠ 160-179, ΔΑΠ 100-109 Υπέρταση σταδίου 3 (13%): ΣΑΠ >180, ΔΑΠ >110 Υπέρταση & υποκαλιαιμία: Αυτόματη ή προκαλούμενη από έστω και μικρή δόση HCTZ Υπέρταση ανθεκτική (17-23%): ΣΑΠ>140, ΔΑΠ >90 παρά τη χρήση 3 αντιυπερτασικών Υπέρταση και τυχαίωμα επινεφριδίων (~2%) Υπέρταση και οικογενειακό ιστορικό πρώιμης έναρξης ΑΥ Υπέρταση και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο <40 ετών Υπέρταση και συγγενής α΄βαθμού με ΠΑ

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Νευρομυϊκές διαταραχές (μυϊκή αδυναμία, παραλυτική μυοπάθεια, περιοδική παράλυση, κράμπες, τετανία). Παραισθησίες. Πολυουρία και νυκτουρία. Υπέρταση (αύξηση όγκου αίματος- περιφερικών αντιστάσεων). Υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια. Διαταραχές του μεταβολισμού της γλυκόζης (ή ΣΔ). Σπάνια ορθοστατική υπόταση χωρίς ταχυκαρδία. Αρρυθμία.

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΠΡΩΤΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΥ ΤΕΣΤ ΔΙΑΛΟΓΗΣ- screening test Ο λόγος (ARR): Αλδοστερόνη πλάσματος (PAC, ng/ml) Δραστικότητα ρενίνης πλάσματος (PRA, ng/ml/h) >20 Πιθανή Διάγνωση ~30 Guidelines AACE 2008 >40-50 Αναμφισβήτητη η Διάγνωση PAC >15 ng/dl (0.416nmol/L, 416 pmol/L) PRA< 1,0 ng/ml/h (Κατώφλι Μέτρησης PRA: 0,2 – 0,3 ng/ml/h) * Χρήση συγκέντρωσης άμεσης ρενίνης (DRC, ng/L)  ARR>5,7 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ: Διόρθωση υποκαλιαιμίας (↓αλδοστερόνης και ψευδή αποτελέσματα) Διατροφικό άλας χωρίς περιορισμό Πρωί – περιπατητικός 2 ώρες– Καθιστός επί 10-15΄ Προσαρμογή φαρμάκων- οιστρογόνα (↓κυρίως DRC) Μεταφορά δείγματος εκτός πάγου Montori & Young, Endo Metab Clin North Am, 2002 Θέλουμε sens ^ Montori:3136 ptnts – 16 series Not standardised for: Cohort Anti HTN Rx Sodium diet Blood sampling PRA: angiotensin I produced in 1h – endogenous angiotensinogen PRC: not standardised  < lower limit

Πρέπει να διακοπεί η αντιϋπερτασική αγωγή; PAC PRA ARR ΣΥΣΤΑΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΑΛΑΤΟΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΩΝ (MR)   stop 4w β-BLOCKERS  stop 2w ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ α-ΜΕΑ ARB Αξιολογώ (+) CCB ελάχιστη επίδραση α-BLOCKERS Gallay BJ, et al. Am J Kidney Dis 37:699-705, 2001

Έλεγχος Αυτονομίας Έκκρισης Αλδοστερόνης 1. Δοκιμασία καταστολής Αλδοστερόνης με NaCl από του στόματος. - Χορήγηση NaCl (>200mmol, 10-12 gr/24h) από του στόματος για 3 μέρες. - Αλδοστερόνη ούρων 24ώρου 3η – 4η ημ (Na Ur 24h >200mmol): >12-14 μg είναι διαγνωστική <10 μg αποκλείει (εκτός σε ΝΑ) Ρύθμιση ΑΠ - αναπλήρωση Κ+ - ΧΝΑ: clearance αλδοστερόνης  Young et al, Mayo Clinic Proc. 1990

Έλεγχος Αυτονομίας Έκκρισης Αλδοστερόνης 2. Δοκιμασία καταστολής Αλδοστερόνης με IV χορήγηση NaCl. - Χορήγηση IV NaCl (500 ml/h για 4h)- ύπτια θέση (τουλάχιστον 1 ώρα και κατά τη διάρκεια) - Μέτρηση Αλδοστερόνης και PRA σε χρόνο 0 και 4 h - Αλδοστερόνη πλάσματος >10 ng/dL είναι διαγνωστική <5 ng/dl αποκλείει επηρεάζεται λιγότερο από Νa δίαιτας Όχι σε σοβαρή αρρύθμιστη ΑΠ, ΝΑ, ΚΑ, αρρυθμία ή σοβαρή υποκαλιαιμία Rossi et al, Hypertension, 2007 CUT OFF 6,8%

Αιτιολογική διάγνωση Αδένωμα Επινεφριδίων (Νόσος Conn - ΑΡΑ) < 2εκατ 30-60% Ιδιοπαθής Επινεφριδιακή Υπερπλασία (Άμφω: 60%) 40-70% Οικογενής Υπεραλδοστερονισμός τύπου-Ι (FH-I) ή Υπεραλδοστερονισμός Θεραπευόμενος με Γλυκοκορτικοειδή (Glucocorticoid Remediable Aldosteronism - GRA) <2% Οικογενής Υπεραλδοστερονισμός τύπου-ΙΙ (Familial Hyperaldosteronism Type-IΙ, FH-IΙ). <2% Φλοιοεπινεφριδιακό καρκίνωμα 0.1-0.3% Έκτοπη παραγωγή αλδοστερόνης <0,1% (>4εκατ) PAH: MICRO/MACRONODULAR HYPERPLASIA OF Z. GLOMELUROSA UNILATERALLY FH II: APA & BHA IN FAMILLIAL OCCURENCE

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ Όλοι οι ασθενείς πρέπει να υποβάλλονται σε αξονική τομογραφία για να αποκλειστεί καρκίνωμα Η μαγνητική τομογραφία δεν έχει κανένα πλεονέκτημα όσον αφορά την αξιολόγηση του ΠΑ Όταν αποφασιστεί χειρουργική επέμβαση, πρέπει να γίνει καθετηριασμός επινεφριδιακών φλεβών (AVS) για να διευκρινιστεί αν πρόκειται για μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη βλάβη

ΑΠΟΦΑΣΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣ: ΣΧΕΔΟΝ ΠΑΝΤΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΟΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣ: ΣΧΕΔΟΝ ΠΑΝΤΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΟΧΙ ΠΑΝΤΑ (69%) Young WF et al Mayo Clin Proc 65:96-110 1990 ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΙΑΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗ ΣΠΕΙΡΟΝΟΛΑΚΤΟΝΗ ΠΡΟ Χ/ΟΥ ΗΛΙΚΙΑ < 44 ετών: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΑΥ < 5 έτη: Ένας ή κανένας συγγενής Α’ βαθμού με ΑΥ -Χρήση 2 ή λιγότερων αντιυπερτασικών -Cut off <160/95- Υψηλές τιμές ARR και αλδοστερόνης ούρων Celen et al, Arch Surg 131:646-50, 1996 ΣΚΟΠΌΣ¨ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΗΣ (ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ)

ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΕΤΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ Άξονα ρενίνης-αγγειοτενσίνης- αλδοστερόνης! ΥΠΟΡΕΝΙΝΑΙΜΙΚΟΣ ΥΠΟΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΣ ΥΠΕΡΚΑΛΙΑΙΜΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΑΛΑΤΟΣ pre-op αγωγή με ανταγωνιστές MR post-op αγωγή με Fludrocortisone

Μετεγχειρητική παρακολούθηση Λόγος αλδοστερόνης/ρενίνης για αξιολόγηση αποτελέσματος STOP υποκατάστασης Κ+ την 1η ΜΤΧ μέρα, διακοπή σπειρονολακτόνης και ενδεχόμενη διακοπή αντιυπερτασικής αγωγής Ν/S χωρίς Κ+ και δίαιτα πλούσια σε Να+ τις πρώτες βδομάδες για να αποφευχθεί υπερκαλιαιμία από υποαλδοστερονισμό λόγω καταστολής Μπορεί να χρειαστεί φθοριοϋδροκορτιζόνη Αποκατάσταση ΑΠ 1-6 μήνες μετά, μέχρι και 1 έτος

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Αμφοτερόπλευρη νόσο αγωγή με ανταγωνιστή υποδοχέα αλατοκορτικοειδών : σπειρονολακτόνη πρώτη επιλογή- επρερολόνη εναλλακτική Χειρουργείο αποτελεσματικό μόνο σε 19% ΣΠΕΙΡΟΝΟΛΑΚΤΟΝΗ:  ΑΠ 22-25% 12.5mg/day - 100 mg Παρακολούθηση Κ+ Ανταγωνισμός υποδοχείς τεστοστερόνης → Γυναικομαστία - στυτική δυσλειτουργία- 6 μήνες <50mg 6,9%,>150mg 52% Αγωνιστής υποδοχέων προγεστερόνης →ΔΕΡ Συγχορήγηση HTCZ, αμιλορίδης για να αποφευχθούν υψηλές δόσεις ΕΠΛΕΡΕΝΟΝΗ Εκλεκτικός ανταγωνιστής 25 mg 1-2 φορές – 100mg Ακριβότερη – λιγότερο αποτελεσματική (60%) Μικρότερος χρόνος ζωής Όχι σε σταδίου IV ΧΝΑ ΑΜΙΛΟΡΙΔΗ Περιορισμός αλατιού, ιδανικό βάρος, όχι κάπνισμα, άσκηση Συνήθως χρειάζεται και επιπλέον αγωγή για ΑΥ

Επινεφριδιακή Ανεπάρκεια (EA) Κατάσταση ανεπαρκούς φλοιοεπινεφριδιακής λειτουργίας: 1. Πρωτοπαθή (ΠΕΑ): καταστροφή φλοιού των επινεφριδίων, νόσος Addison 2. Δευτεροπαθή (ΔΕΑ): υποφυσιακή βλάβη - ανεπαρκής έκκριση ACTH 3. Τριτοπαθή (ΤΕΑ): υποθαλαμική βλάβη- Ανεπαρκής έκκριση CRH μετά διακοπή εξωγενούς χορήγησης γλυκοκορτικοειδών ή μετά διόρθωση ενδογενούς υπερκορτιζολαιμίας από αδένωμα επινεφριδίου (σ. Cushing) ΠΕΑ και ΔΕΑ: σπάνια, ενώ ΤΕΑ λόγω χρήσης γλυκοκορτικοειδών είναι συχνή

Εξωγενής χορήγηση κορτικοειδών Παθοφυσιολογία ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Κορτιζόλη CRH ACTH ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Κορτιζόλη CRH ACTH ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Κορτιζόλη CRH ACTH ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Κορτιζόλη CRH ACTH ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Κορτιζόλη CRH ACTH Εξωγενής χορήγηση κορτικοειδών ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΥΠΟΦΥΣΗ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Κορτιζόλη CRH ACTH ΑΠΟΣΥΡΣΗ

Αίτια συνδρόμου Addison Αυτοανοσία 70-90% Καταστροφή φλοιού επινεφριδίων Αντισώματα έναντι ενζύμων στεροειδογένεσης και στις 3 ζώνες του φλοιού 86% Πολυενδοκρινικά σύνδρομα (PAS) κυρίως γυναίκες (70%) Μεμονωμένη επινεφριδιακή ανεπάρκεια Άντρες πρώτες δεκαετίες ζωής (71%) Άντρες = γυναίκες την τρίτη δεκαετία Μεγαλύτερη ηλικία: Γυναίκες (81%) Επηρεάζεται πρώτα η σπειροειδής ζώνη→↑ ρενίνης ↓αλδοστερόνης. Μετά από καιρό η στηλιδωτή ζώνη→ ↓ ανταπόκρισης στην ACTH,↑ACTH, ↓ κορτιζόλης 50% ασθενών με αυτοάνοση ΕΑ + άλλες αυτοάνοσες παθήσεις. Σπάνια εύρεση ΕΑ σε ασθενείς με αυτοάνοσες παθήσεις

PAS I (APCED) Αutoimmune Polyendocrinopathy-Candidiasis-Ectodermal Dystrophy Μεταλλάξεις στο AIRE (autoimmune regulator) γονίδιο (ρυθμιστής αυτοανοσίας) Σπάνια αυτοσωματική υπολειπόμενη πάθηση Υποπαραθυροειδισμός: έμφάνιση σε παιδική ηλικία Υποτροπιάζουσα καντιτίαση στόματος ή νυχιών ΕΑ 10-15 ετών. Abs έναντι 21 (OH),17α(ΟΗ) και P450 side chain cleavage enzyme Όχι Graves

PAS II –Schmidt’s syndrome ΕΑ κύρια εκδήλωση Abs έναντι ενζύμων Αρχική εκδήλωση 50%, ταυτόχρονα με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα και ΣΔ1 20%, ακολουθούν τα υπόλοιπα 30% Γυναίκες τριπλάσια συχνότητα Παιδική ηλικία - ενήλικος ζωή

HIV Νέκρωση από CMV, λοίμωξη απο Μυκοβακτηρίδιο avium intracellulare, κρυπτόκοκκο, προσβολή από Kaposi Σπάνια η ανεπάρκεια, συχνή η ελάττωση της εφεδρείας. Παθολογική ανταπόκριση σε ACTH, Eλαττωμένη συγγένεια με υποδοχείς κορτικοειδών →αντίσταση Aπώλεια νυχθήμερου ρυθμού ACTH Φάρμακα Kετοκοναζόλη-αναστολή σύνθεσης κορτιζόλης Pιφαμπικίνη- αύξηση μεταβολισμού Λοιμώξεις Φυματίωση 7-20% Αιματογενής διασπορά Κυρίως προσβολή μυελού- μεγέθυνση επινεφριδίων λόγω διήθησης από φλεγμονώδη κύτταρα και κοκκιώματα Συνήθως όχι αποκατάσταση λειτουργίας μετά θεραπεία Μυκητιάσεις Ιστοπλάσμωση, παρακοκκιδιομυκητιάση Αποκατάσταση λειτουργίας μετά θεραπεία Σύφιλη Αφρικανική τρυπανοσωμίαση

Λόγω πλούσιας αγγείωσης Αιμορραγία ή έμφρακτο Πλούσια αγγείωση επινεφριδίων, μια φλέβα → θρόμβωση → μεγάλη συσσώρευση αίματος Αίτια: μηνιγγοκοκκαιμία, Ps. aeruginosa, Str. pneumoniae, N. gonorrhoeae, E. coli, H. influenzae, St. aureus (Waterhouse Friderichsen syndrome) Κλινική εικόνα: υπόταση, καταπληξία, κοιλιακό άλγος, ράχη, θώρακα, εμπύρετο, ανορεξία, ναυτία, έμετοι, σύγχυση, αποπροσανατολισμός, κοιλιακή ευαισθησία και rebound Παράγοντες κινδύνου: αντιπηκτικά/ ηπαρίνη, θρομβοεμβολικές καταστάσεις, τραύμα, περιεγχειρητικά, σήψη Μεταστατική νόσος Λόγω πλούσιας αγγείωσης Πνεύμονες, μαστός, μελάνωμα, στομάχι, έντερο, λέμφωμα Μερική ανεπάρκεια κατά τη διάρκεια σοβαρής νόσησης Φάρμακα Άτομα με μειωμένες εφεδρείες: Αναστολείς σύνθεσης κορτιζόλης Αύξηση ηπατικού μεταβολισμού: φαινυτοΐνη, βαρβιτουρικά, ριφαμπικίνη Διηθητικές νόσοι Αμυλοείδωση, αιμοχρωμάτωση Σπάνια αίτια Αδρενολευκοδυστροφία (αγόρια,↑ΛΟ μακρών αλύσων, συμπτώματα ΚΝΣ), αδρενομυελονευροπάθεια (πιο ήπιος φαινότυπος, εκδήλωση αργότερα) Συγγενής υποπλασία επινεφριδίων Συγγενής ανεπάρκεια γλυκοκορτικοειδών (μη ανταπόκρισης στην ACTH) Συγγενής αντίσταση στα γλυκοκορτικοειδή Ελαττωματικός μεταβολισμός χοληστερόλης

Αίτια υποφυσιακής και υποθαλαμικής ΕΑ Δευτεροπαθής Υποϋποφυσισμός (όγκοι, λοιμώξεις, τραύματα, ανευρύσματα, διηθητικές παθήσεις, Σ. Sheehan) Μεμονωμένη ανεπάρκεια ACTH (σπάνια) -Παχυσαρκία σε μικρή ηλικία, κόκκινα μαλλιά, μετάλλαξη γονιδίου προοπιομελανινοκορτίνης -Δυσλειτουργία PC1 που διαχωρίζει ACTH από POMC -Ανεπάρκεια CBG -Χρήση μεγεστρόλης (Ca μαστού ή για αύξηση όρεξης σε ασθενείς με AIDS) -Χρόνια χρήση οπιοειδών Τριτοπαθής Χρόνια χρήση κορτικοστεροειδών Μετά από θεραπεία του CS Όγκοι Μετά από ακτινοβολία Διηθητικές νόσοι

Αδισσόνια κρίση -Αφυδάτωση, υπόταση ή shock ανάλογα με σοβαρότητα -Ναυτία και έμετοι με ιστορικό απώλειας βάρους και ανορεξίας -Κοιλιακό άλγος, συχνά εικόνα «οξείας κοιλίας» -Πυρετός -Σύγχυση, αποπροσανατολισμός -Σπάνια υπογλυκαιμία -Ηλεκτρολυτικές ανωμαλίες -Κώμα -Θάνατος Σε αποπληξία υπόφυσης πονοκέφαλος, απώλεια όρασης, υπόταση και shock λόγω απώλειας αδρενεργικού τόνου -Σε αδιάγνωστο ΠΕΑ που υποβάλλεται σε στρες -Σε ασθενή με ΕΑ που δεν αύξησε τη δόση σε στρες (λοίμωξη ή εμέτους) -Σε επινεφριδιακή αιμορραγία ή έμφρακτο -Σε υποφυσιακή αποπληξία -Σε απόσυρση από χρόνια χορήγηση κορτικοειδών

ΧΡΟΝΙΑ ΕΑ-κλινική εικόνα ΠΕΑ → έλλειψη γλυκο/ αλατοκορτικοειδών και ανδρογόνων (≠ΔΕΑ/ΤΕΑ) -Συνήθη: κόπωση βελτίωση με κατάκλιση, γενικευμένη αδυναμία, ανορεξία, απώλεια βάρους, ευαισθησία σε οπιοειδή, αναλγητικά, αργή ανάρρωση -Γαστρεντερικά: ναυτία, έμετοι, κοιλιακό άλγος, διάρροια/ δυσκοιλιότητα -Υπόταση: ορθοστατική, συγκοπικό: απώλεια υγρών λόγω έλλειψης αλδοστερόνης, ↓παραγωγή επινεφρίνης λόγω έλλειψη κορτιζόλης -Υπογλυκαιμία: κυρίως παιδιά- ΔΕΑ λόγω μεμονωμένης έλλειψης ACTH, σε ΣΔ1 -Ηλεκτρολυτικές ανωμαλίες: Υπονατριαιμία (85-90%)- απώλεια όγκου και Νa λόγω έλλειψης αλατοκορτικοειδών/ ↑ADH→ κατακράτηση νερού/ ↑CRH λόγω ανεπάρκειας κορτικοειδών→↑ADH/ έντονη επιθυμία για αλάτι, αυξημένη δίψα κυρίως κρύα υγρά. Υπερκαλιαιμία (60-65%) ήπια υπερχλωραιμική οξέωση. Υπερασβεστιαιμία (σπάνια) -Έλλειψη ανδρογόνων σε γυναίκες: μείωση τριχοφυΐας σε μασχάλες και εφήβαιο, απώλεια libido, αμηνόρροια (απώλεια βάρους, χρόνια νόσος, αυτοάνοση προσβολή ωοθηκών)

ΧΡΟΝΙΑ ΕΑ-κλινική εικόνα Μελάγχρωση: περιοχές εκτεθειμένες σε φως, χρόνια πίεση ή τριβή (αγκώνες, ζώνη, ώμοι), παλαμιαίες πτυχές, θηλές, περιπρωκτικά, χείλη, υπογλώσσια, πιο μαυρες φακίδες, μαλλιά, νύχια, μελάγχρωση ουλών Μυοσκελετικά: μυαλγίες, αρθραλγίες, καμπτικές συσπάσεις κ.άκρων Αποτιτάνωση χόνδρων αυτιών (άντρες) Ψυχιατρικές επιπλοκές [εξασθένηση μνήμης, κατάθλιψη, ψύχωση (επιμένει μήνες μετά θεραπεία)] Συμμετρικές περιοχές αποχρωματισμού δέρματος κορμό και άκρα Λεύκη Σπληνομεγαλία Υπερπλασία λεμφικού ιστού κυρίως αμυγδαλές Σε υποφυσιακή/ υποθαλαμική ΕΑ: Όχι μελάγχρωση/ αφυδάτωση/ έντονη υπόταση/ υπερκαλιαιμία - υπονατριαιμία λόγω ↑ADH Σπάνια γαστρεντερικές ανωμαλίες Πιο συχνά υπογλυκαιμία Συμπτώματα λόγω όγκου

Διάγνωση Δ.Δ. Απώλεια βάρους και ΓΕΣ διαταραχές δδ κακοήθεια Μελάγχρωση όχι πάντα παρούσα δδ φάρμακα (τετρακυκλίνες, φαινοθειαζίδες, ζιδοβουδίνη), αιμοχρωμάτωση Μπορεί να υπάρχει μετρίως αυξημένη TSH Στάδια αυτοάνοσης ΕΑ ↑PRA και κφ ή ↓ αλδοστερόνη Παθολογική ανταπόκριση σε ACTH ↑ ACTH ↓ κορτιζόλη και έκδηλη ΕΑ (μεγάλη καταστροφή επινεφριδίων) Παθολογική έκκριση κορτιζόλης Σε φυσιολογικά άτομα υψηλότερες τιμές κορτιζόλης πρωί (10-20 mcg/dl ή 275-555 nmol/l) Πρωινές τιμές <3 mcg/dl ή 80 nmol/l → ΕΑ Τιμές <10 mcg/dl ή 275 nmol/l → πιθανή ΕΑ ΑΛΛΑ όχι αξιόπιστος δείκτης

Διέγερση με ACTH High dose ACTH test (250μg ACTH IV) Χρόνοι 0’,30’,60’. Ενδοφλέβια και ενδομυϊκά (φυσιολογικά >16μg/dl ή 440nmol/l) Διακοπή αντισυλληπτικών Υγιή άτομα → μέγιστη απάντηση πρωινές ώρες Προτιμάται πρωινή ώρα για να αποφεύγεται παθολογική απάντηση σε υγιή άτομα Φυσιολογική απάντηση >18-20 mcg/dl ή 500-550nmol/l Σε 20% φυσιολογικών ατόμων όχι αύξηση μετά από ACTH→ μέτρηση και βασικών τιμών σημαντική Φυσιολογικό τεστ δεν αποκλείει ΔΕΑ Επίσης δεν αποκλείει οξεία έναρξης ΕΑ πχ μετά από χειρουργείο υπόφυσης διότι δεν πρόλαβαν να ατροφήσουν τα επινεφρίδια (εκτίμηση 4 μήνες μετά από χειρουργείο ή 9 μήνες μετά ακτινοθεραπεία)

Διέγερση με ACTH Low dose ACTH test (1μg/1,73m²) Διάλυμα 500ml N/S. Αφαίρεση 1ml. ‘Εγχυση 250μg ACTH. Ανάδευση και αναρρόφηση 2ml. Μέτρηση κορτιζόλης σε χρόνους 0 και 30’ Low dose test μπορεί να διαγνώσει μερική ΕΑ πχ μετά από χρόνια χρήση εισπνεόμενων κορτικοειδών Ή ΕΑ από λοίμωξη ή αυτοανοσία στα αρχικά στάδια

Συνοπτικά: Εύρεση επιπέδου βλάβης ΠΕΑ: μελάγχρωση και ανεπάρκεια αλατοκορτικοειδών σε διάφορο βαθμό- ↑↑ACTH,↑PRA, ↓αλδοστερόνη / όχι απάντηση σε παρατεταμένη έκθεση σε ACTH ΔΕΑ και ΤΕΑ: όχι μελάγχρωση, όχι ανεπάρκεια αλατοκορτικοειδών (ηλεκτρολυτικές διαταραχές, ορθοστατική υπόταση)-↓ACTH, φυσιολογικά επίπεδα αλδοστερόνης και PRA/ απάντηση σε παρατεταμένη έκθεση σε ACTH

ΘΕΡΑΠΕΙΑ - Αδισσόνια κρίση 2-3 λίτρα Ν/S ή D/W 5% σε N/S Αν δεν υπάρχει διάγνωση 4mg dexamethazone bolus IV (δεν επηρεάζει μετρήσεις) Αν υπάρχει διάγνωση 100mg hydrocortisone x4 για 24 ώρες IV. Όταν ασθενής σταθερός→50mg/6h Όχι ενδομυική κορτιζόνη: (αργή απορρόφηση, χρειάζεται ηπατική μετατροπή) Δεν χρειάζεται αλατοκορτικοειδές Συνέχιση υγρών για 24-48h Αντιμετώπιση αιτιών Tapering γλυκοκορτικοειδών Έναρξη αλατοκορτικοειδούς όταν σταματήσουν τα Ν/S και όταν κορτιζόλη μειωθεί στα 50-60mg/d

Χρόνια επινεφριδιακή ανεπάρκεια Υποκατάσταση με αλατοκορτικοειδή Φθοριουδροκορτιζόνη 0,1mg (αν λαμβάνει HC μικρότερη δόση) Ελεύθερη πρόσληψη άλατος, αύξηση δόσης καλοκαίρι Σε άτομα με υπέρταση,  πρόσληψης άλατος,  δόσης, όχι συγχορήγηση διουρητικών ή σπειρονολακτόνης Παρακολούθηση με ΑΠ σε ύπτια και όρθια θέση, Κ, PRA→ στα ανώτερα φ.ο. Υποκατάσταση με short acting hydrocortisone (HC) Καλή προσαρμογή δόσης, προσομοιάζει κιρκάρδιο ρυθμό /αλατοκορτικοειδική δράση Παροδική EA το πρωί πριν δράση HC. Ναυτία, κόπωση, κεφαλαλγία. Λήψη πρωινής δόσης και ακολούθως ύπνος. 2-3 φορές τη μέρα. Τελευταία δόση μέχρι 5μμ -Long acting : dexamethasone 0,5 mg ή prednisone 5mg το βράδυ Παρακολούθηση : κλινικά, HC day curve, ACTH

Χρόνια επινεφριδιακή ανεπάρκεια Εκπαίδευση -Medical alert -Ενέσιμη solucortef 100mg ή dexamethasone 4mg ΙΜ στις εξής περιπτώσεις: Τραυματισμός και απώλεια αίματος > 1 φλυτζάνι Έμετοι και μη λήψη αγωγής από στόμα Συμπτώματα οξείας ΕΑ Κωματώδης κατάσταση Φυσιολογική ζωή DHEA 25-50mg 3-6 μήνες σε γυναίκες Υποκατάσταση θυρεοειδικής λειτουργίας (αλλιώς επιδείνωση ΕΑ) Προσοχή: ασθενείς με υποϋποφισισμό. Χορήγηση GH → ανασταλτική δράση σε παραγωγή γλυκοκορτικοειδών Ήπια λοίμωξη:  δόσης με κανόνα 3x3 (τριπλάσια δόση για 3 μέρες) Χειρουργείο -Μικρό (συρραφή κήλης) δόση HC 25mg: μέρα χειρουργείου -Μέτριο (χολοκυστεκτομή) δόση HC 50-75mg μέρα χειρουργείου και 1 ΜΤΧ -Μεγάλο χειρουργείο (bypass) δόση HC100-150mg διαιρούμενη για 2-3 μέρες

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ