Τεχνικές Ερωτηματολογίου Άρης Κουμπαρέλης Καθ. Εφαρμογών Τμ. Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας ΤΕΙ Ιονίων Νήσων - Αργοστόλι.

Παρουσίαση με θέμα: "Τεχνικές Ερωτηματολογίου Άρης Κουμπαρέλης Καθ. Εφαρμογών Τμ. Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας ΤΕΙ Ιονίων Νήσων - Αργοστόλι."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τεχνικές Ερωτηματολογίου Άρης Κουμπαρέλης Καθ. Εφαρμογών Τμ. Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας ΤΕΙ Ιονίων Νήσων - Αργοστόλι

2 Οι μέθοδοι συλλογής & ταξινόμησης δεδομένων 1. Μέθο δος άμεσης παρατήρησης 2. Μέθοδος προσωπικής συνέντευξης 3. Μέθοδος τηλεφωνικής συνέντευξης 4. Αποστολή ερωτηματολογίου ταχυδρομικά 5. Χρήση δευτερογενών πηγών (αρχεία, δημοσιεύσεις κ.λπ)

3 1. Μέθοδος άμεσης παρατήρησης Η άμεση παρατήρηση χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις όπου οι σκοποί της έρευνας και οι ερωτήσεις ενδιαφέρονται με το τι κάνουν οι άνθρωποι. Με άλλα λόγια συμπεριλαμβάνει τη συστηματική παρατήρηση, καταγραφή, ανάλυση και ερμηνεία της συμπεριφοράς των ανθρώπων. Η συμμετοχική παρατήρηση (μέθοδος της κοινωνικής ανθρωπολογίας) αναφέρεται στο ότι ο ερευνητής προσπαθεί να συμμετάσχει ολοκληρωτικά στη ζωή και τη δράση των ατόμων αποτελώντας έτσι μέλος της ομάδας τους. Αυτό επιτρέπει στον ερευνητή να μοιρασθεί την εμπειρία και την αίσθηση της ομάδας από το να απλά να παρατηρεί (Gill and Johnson, 1997).

4 Μέθοδος άμεσης παρατήρησης (συνέχεια) Πλεονεκτήματα 1. Θεωρείται ικανοποιητική μέθοδος στην εξήγηση ειδικών κοινωνικών καταστάσεων. 2. Θεωρείται ιδιαίτερα χρήσιμη μέθοδος για ερευνητές που εργάζονται μέσα στον επαγγελματικό τους χώρο. 3. Όλα τα δεδομένα που συλλέγονται είναι ουσιαστικά χρήσιμα. Μειονεκτήματα 1. Ενδέχεται να προκύψουν ηθικά διλλήματα για τον ερευνητή. 2. Ενδέχεται να απαιτηθεί αρκετός χρόνος. 3. Η πρόσβαση σε επαγγελματικούς χώρους μπορεί να είναι δύσκολη.

5 2. Μέθοδος προσωπικής συνέντευξης Μετά τον εντοπισμό κάθε μονάδας του δείγματος ο συνεντευκτής πρέπει να εξασφαλίσει την επιθυμητή συνεργασία. Για το σκοπό αυτό πρέπει να δηλώσει ποιός είναι και ποιούς εκπροσωπεί, να εξηγήσει σύντομα τους σκοπούς της έρευνας, να επιδείξει κατάλληλα έγγραφα αν χρειάζεται και να συνεργασθεί με το κατάλληλο προσωπικό. Έχει παρατηρηθεί ότι τα ερωτώμενα πρόσωπα δέχονται κατά κανόνα να συνεργασθούν πρόθυμα εάν ο συνεντευκτής τους το ζητήσει με ευγένεια και ειλικρίνεια. Η υποβολή των ερωτήσεων θεωρείται τέχνη και πρέπει να γίνεται με τη φραστική διατύπωση και τη σειρά που έχουν καθορίσει οι σχεδιαστές της έρευνας

6 3. Μέθοδος τηλεφωνικής συνέντευξης Η τηλεφωνική συνέντευξη επιτρέπει την επικοινωνία με πολλούς συμμετέχοντες με τους οποίους η προσωπική συνέντευξη θα ήταν πρακτικά αδύνατη λόγω απόστασης, χρόνου κλπ. Γίνεται φανερό ότι πλεονεκτήματα της μεθόδου αποτελούν η προσβασιμότητα, η ταχύτητα και το μικρότερο κόστος. Ωστόσο υπάρχουν ζητήματα που θα πρέπει να προσεχθούν: Ένα ζήτημα είναι εκείνο της επαφής και της εμπιστοσύνης που δύσκολα αναπτύσσεται στην τηλεφωνική συνέντευξη ιδιαίτερα όταν το περιεχόμενο των ερωτήσεων είναι ευαίσθητο. Ο απρόσωπος χαρακτήρας της τηλεφωνικής συνέντευξης δημιουργεί προβλήματα σε θέματα συντονισμού και καταγραφής των απαντήσεων καθώς και σε ηθικά ζητήματα όπως η ανωνυμία, η εμπιστευτικότητα και βέβαια η ακεραιότητα και υπευθυνότητα του συνεντευκτή. Για όλους αυτούς τους λόγους η μέθοδος είναι ενδεδειγμένη σε ειδικές περιπτώσεις (πχ λόγω απόστασης) και αφού έχει προηγηθεί μία πρώτη επαφή. Σε κάθε περίπτωση το δείγμα θα πρέπει να επιλέγεται από επικαιροποιημένες βάσεις δεδομένων. Η μέθοδος αυτή απαιτεί κατάλληλα προετοιμασμένους ερευνητές δεδομένου ότι πολλά εξαρτώνται από τη φιλικότητα της φωνής και την εντύπωση της ομιλίας του ερευνητή.

7 4. Αποστολή ερωτηματολογίου ταχυδρομικά Στα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι: Το χαμηλό κόστος, αφού αυτό καλύπτει το κόστος των φακέλων και των γραμματοσήμων. Η συντομία, αφού ο χρόνος που απαιτείται για να φθάσει το ερωτηματολόγιο στις μονάδες του δείγματος είναι πολύ μικρός.. Η ανωνυμία, αφού σε μεγάλο ποσοστό δεν απαιτείται ονοματεπώνυμο. Η χρονική άνεση συμπλήρωσης. Η αποφυγή σφαλμάτων, αφού μηδενίζονται τα σφάλματα που οφείλονται στην παρουσία του συνεντευκτή. Προσωπικές ερωτήσεις, είναι οι ερωτήσεις που δεν απαντώνται με ευκολία στις προσωπικές συνεντεύξεις, είναι δυνατόν να απαντηθούν με περισσότερη ειλικρίνεια με τη μέθοδο του ταχυδρομείου.

8 5. Χρήση δευτερογενών πηγών (αρχεία, δημοσιεύσεις κ.λπ.) Διαφορετικοί ερευνητές (Robson,1993, Bryman,1989) έχουν ταξινομήσει τα δευτερογενή δεδομένα σε κατηγορίες: τεκμηριωμένα με έγγραφα δεδομένα όπου ανήκουν τα γραπτά υλικά (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, αρχεία οργανισμών κλπ) και τα μή γραπτά υλικά όπως βιντεοσκοπημένες συζητήσεις, συνεντεύξεις κλπ πολλαπλές πηγές δεδομένων όπως κρατικές δημοσιεύσεις, κλαδικές στατιστικές κλπ έρευνες με δευτερογενή δεδομένα, οι οποίες αναφέρονται σε στοιχεία συλλεχθέντα από ερωτηματολόγια, όπως είναι οι συνεχείς κανονικές έρευνες (πχ κρατικές για τα νοικοκυριά), Ad hoc έρευνες και απογραφές.

9 Βασικές μορφές Ερωτήσεων - Απαντήσεων ανοιχτές – είναι οι ερωτήσεις που δεν δίνουν δυνατότητα επιλογής στον ερωτώμενο – του δίνουν τη δυνατότητα να απαντήσει ελεύθερα – περιορισμός χώρου μόνο (τόσες λέξεις) κλειστές – είναι οι ερωτήσεις που δίνουν τη δυνατότητα στον ερωτώμενο να επιλέξει μία ή περισσότερες από μια λίστα έτοιμων απαντήσεων κλίμακας – χρησιμοποιούν μια κλίμακα μέτρησης για την καταγραφή ενός βαθμού ή έντασης ενός χαρακτηριστικού

10 παραδείγματα ανοιχτές παράδειγμα: ποιος είναι ο κύριος λόγος που οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς; - απαντήστε σε λιγότερες από 30 λέξεις κλειστές παράδειγμα: ποιος είναι ο κύριος λόγος που οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τους πολιτικούς; -Επειδή δεν κάνουν αυτά που υπόσχονται -Επειδή χρησιμοποιούν την εξουσία τους όχι προς όφελος του λαού, αλλά για ίδιον όφελος -Επειδή είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν ως φερέφωνα του κόμματος στο οποίο ανήκουν κλίμακας Σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι φταίνε οι πολιτικοί για την απαξίωση της πολιτικής; 1 2 3 4567

11 Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα Ανοιχτών Ερωτήσεων Πλεονεκτήματα – Επιτρέπουν στους ερωτώμενους να εκφράζονται ελεύθερα – να διατυπώνουν δικούς τους συλλογισμούς Μειονεκτήματα – Ενέχουν τον κίνδυνο της ατελούς απάντησης – Είναι δύσκολο να αποκωδικοποιηθούν – Είναι πολλές σε ποικιλία (διαφορετικές) είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν στατιστικά

12 Πλεονεκτήματα & Μειονεκτήματα Κλειστών Ερωτήσεων Πλεονεκτήματα – Προσανατολίζουν τον ερωτώμενο σε συγκεκριμένα απαντήσεις και τον διευκολύνουν να επιλέξει μεταξύ τους την καλύτερη – Απαντιούνται εύκολα χωρίς να απαιτούν από τον ερωτώμενο να σκεφτεί πολύ Μειονεκτήματα – Ενέχουν τον κίνδυνο της περιορισμένης εναλλακτικής – Ενέχουν τον κίνδυνο της ποδηγέτησης της απάντησης του ερωτώμενου – Περιορίζουν τον ερωτώμενο στις συγκεκριμένες απαντήσεις

13 Κλειστές διχοτομημένες ερωτήσεις Παραδείγματα: Πιστεύεται ότι έχει τρωθεί το κύρος των πολιτικών κομμάτων ως συνέπεια της κρίσης ΝΑΙΟΧΙ Συμφωνείτε με το μνημόνιο/α που επιβλήθηκε/αν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα Συμφωνώ Δεν συμφωνώ

14 Κλειστές διχοτομημένες ερωτήσεις Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα Πλεονεκτήματα – Είναι εύκολες στη διαχείριση και την κωδικοποίησή τους – Διευκολύνουν το ερωτώμενο να τοποθετηθεί στην ερώτηση χωρίς περιστροφές Μειονεκτήματα – Υπεραπλουστεύουν – Καταργούν κάθε ενδιάμεση απάντηση (ενδεχόμενο)

15 Ερωτήσεις κλίμακας Πλεονεκτήματα - Μειονεκτήματα Πλεονεκτήματα – Επιτρέπουν την έκφραση του βαθμού (έντασης) μια αφηρημένης έννοιας – Είναι απλές στη διαχείρισή τους – Δίνουν τη δυνατότητα διαβάθμισης της απάντησης σε ευρεία αριθμητική κλίμακα Μειονεκτήματα – Δεν είναι εύκολη η προσαρμογή του ερωτώμενου στην προσφερόμενη διαβάθμιση ή την αντιστοίχησή της με πραγματικές απαντήσεις

16 Ερωτήσεις προσωπικών δεδομένων Καλύτερα να αποφεύγεται να ζητάτε το όνομα του ερωτώμενου – του δίνετε έτσι την αίσθηση της απόλυτης εχεμύθειας και ασφάλειας – τον χαλαρώνει και είναι πιο ειλικρινής Φύλο Γυναίκα Άνδρας Οικογενειακή κατάσταση Παντρεμένος/η Ανύπανδρος/η Ηλικία 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 Εκπαίδευση Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο ΑΕΙ-ΑΤΕΙ ΜΕΤ/ΠΤΥΧ PhD Περιοχή ΑστικήΗμιαστική Αγροτική

17 Σχετικά με το σχεδιασμό του ερωτηματολογίου Είναι συνάρτηση του σκοπού της έρευνας, του τρόπου συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων - π.χ.: θέλω να μάθω ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά για ένα προϊόν ή υπηρεσία Συνίσταται διάλογος με ενδιαφερόμενους για τη διαμόρφωση των παραμέτρων που αφορούν το/α ζητούμενα του ερωτηματολογίου Συνίσταται η δημιουργία ενός πρόχειρου ερωτηματολογίου και τη δοκιμή του πάνω σε μικρό δείγμα ερωτωμένων

18 Τα θέματα της δειγματοληψίας Η γνώση του συνόλου του πληθυσμού (population) στο οποίο αναφέρεται η έρευνα Δείγμα (sample): υποσύνολο του πληθυσμού που αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό – Να έχουν όλα τα μέλη ενός πληθυσμού να επιλεγούν στο δείγμα – Αδυναμία προσέγγισης όλου του πληθυσμού λόγου κόστους – Αδυναμία ανάλυσης όλων των δεδομένων του συνολικού πληθυσμού – Αν το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό δίνει ακριβή συμπεράσματα για όλο το δείγμα στατιστικοί μέθοδοι διαστήματα εμπιστοσύνης

19 Μέθοδοι κατασκευής κλιμάκων 1.κλίμακες κατάταξης (ranking) 2.μέθοδοι βαθμολόγησης (scoring) α. Διαφορική κλίμακα (Differential scale, Thurstone & Chave, 1929) β. Συσσωρευτική κλίμακα (Cumulative scale ή τύπου Guttman) γ. Κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης (Summated Rating Scale, Likert, 1932) δ. Κλίμακα σημασιολογικής διαφοροποίησης (Semantic Differential Scale, Osgood, Suci, & Tannembaum, 1957)

20 α. Διαφορική κλίμακα (Differential scale, Thurstone & Chave, 1929) Αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ στις δεκαετίες του 30 και του 40. Χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση των στάσεων του πληθυσμού απέναντι στην εκκλησία, τον πόλεμο, τον πατριωτισμό, τις διάφορες φυλετικές και εθνικές ομάδες κ.λπ. Η κλίμακα αποτελείται από έναν αριθμό προτάσεων/ θέσεων για κάποιο ζήτημα. Οι θέσεις αυτές διαφέρουν από εξαιρετικά ευνοϊκές σε εξαιρετικά δυσμενείς (συνήθως υπάρχουν 11 προτάσεις ή 11 κατηγορίες προτάσεων. Η ομάδα 1 αντιστοιχεί στις ευνοϊκότερες προτάσεις, ενώ η ομάδα 11 στις δυσμενέστερες. Στόχος των εμπνευστών της διαφορικής κλίμακας ήταν να είναι αυτή κλίμακα ίσων διαστημάτων, να υπάρχουν δηλαδή ίσα διαστήματα μεταξύ διαδοχικών προτάσεων κατά μήκος της διάστασης την οποία εκπροσωπεί η κλίμακα. Για το λόγο αυτό η διαφορική κλίμακα ονομάζεται και κλίμακα ίσων διαστημάτων (equal appearing interval scale). Η διαφορική κλίμακα δεν χρησιμοποιείται πλέον συχνά στη σύγχρονη ψυχολογία, γιατί η κατασκευή της είναι επίπονη (ιδιαίτερα η εύρεση προτάσεων που να ικανοποιούν την προϋπόθεση των ίσων διαστημάτων και ο μεγάλος αριθμός κριτών που απαιτείται για τη διασφάλιση υψηλής αξιοπιστίας), ενώ τα αποτελέσματά της δεν είναι καλύτερα από αυτά άλλων μεθόδων. Χρησιμοποιείται πλέον με 7 διαφορετικές προτάσεις, στις οποίες η 4η είναι κάτι σαν ουδέτερο σημείο (ο μέσος όρος μεταξύ καλού και κακού μέρους).

21 β. Συσσωρευτική κλίμακα (Cumulative scale ή τύπου Guttman) Περιλαμβάνει προτάσεις που επιδέχονται απλή συμφωνία ή διαφωνία. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της μεθόδου είναι η διάταξη των προτάσεων (είναι ιεραρχημένη από τη συμφωνία στη διαφωνία, από το ευκολότερο στο δυσκολότερο, κλπ). Με άλλα λόγια, η συμφωνία με μία πρόταση υποδηλώνει και συμφωνία με όλες τις προηγούμενες προτάσεις, ενώ η διαφωνία με μία πρόταση υποδηλώνει και διαφωνία με όλες τις επόμενες προτάσεις. Παράδειγμα: Καταγραφή ικανότητας παιδιών να εκτελούν τρείς διαφορετικές κινήσεις. α) ανύψωση χεριών (ευκολότερο) β) ανύψωση χεριών και ένωσή τους στον αέρα γ) άπλωμα χεριού και σύλληψή αντικειμένου (δυσκολότερο) Ηλικία (μήνες) ΚινήσειςΟλική (συσσωρευτική) βαθμολογία αβγ 51113 41102 31001 20000

22 Συσσωρευτική κλίμακα (παράδειγμα – η διαβάθμιση) 1.θα επέτρεπα στο παιδί μου να παντρευτεί έναν μετανάστη 2.δεν θα είχα πρόβλημα αν το παιδί μου κάνει παρέα με παιδιά μεταναστών 3.θα πρέπει να επιτρέψουμε την είσοδο σε περισσότερους μετανάστες 4.δεν θα είχα κανένα πρόβλημα εάν ένας μετανάστης ερχόταν να μείνει στο διπλανό διαμέρισμα 5.δεν θα είχα κανένα πρόβλημα αν ένας μετανάστης ερχόταν να μείνει στη γειτονιά μου Συμφωνία με την ευνοϊκότητα μιας πρότασης θα πρέπει να υποδηλώνει και συμφωνία με όλες τις προηγούμενες προτάσεις. Συνεπώς κάποιος που συμφωνεί με την πρόταση 1 θα πρέπει να συμφωνεί και με όλες τις προηγούμενες στον πίνακα (5 έως 2). Στο παράδειγμα που ακολουθεί υπάρχουν και δύο εξαιρέσεις (προτάσεις 2 και 3 για τους κριτές 8 και 10).

23 Συσσωρευτική κλίμακα (παράδειγμα – οι απαντήσεις) Κριτής54321 7Ναι 9 6 2 3 1 4 8 10Ναι 5

24 γ. Κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης (Summated Rating Scale, Likert, 1932) Είναι ο πιο διαδεδομένος τύπος κλίμακας για τη μέτρηση των στάσεων, πεποιθήσεων και απόψεων μεγάλων ομάδων σήμερα. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στην παραδοχή ότι η συνολική βαθμολογία ενός ατόμου στην κλίμακα δείχνει την στάση του απέναντι στο συγκεκριμένο ζήτημα. Αποτελείται από προτάσεις (ευνοϊκές ή δυσμενείς σε σχέση με το υπό μελέτη ζήτημα) που ακολουθούνται από μια σειρά δυνητικών απαντήσεων. Συνήθως οι απαντήσεις αυτές μπορούν να δοθούν με τη μορφή μίας κλίμακας πέντε ή επτά σημείων/επιλογών, που υποδηλώνουν διαφορετικό βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας με την πρόταση (πχ επιλογές μεταξύ του ‘διαφωνώ απόλυτα’ και του ‘συμφωνώ απόλυτα’). Τα σημεία αυτά αντιστοιχούν σε μία αριθμητική τιμή την οποία ορίζει ο ερευνητής (πχ 1έως 7 ή -3 έως +3 κλπ). Η βαθμολόγηση του κάθε συμμετέχοντα υπολογίζεται από τον μέσο όρο των απαντήσεων που θα δώσει (αφού επανακωδικοποιήσουμε τις ερωτήσεις με αντίστροφο νόημα).

25 Κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης (Θεωρία) Για την αριθμητική επεξεργασία των δεδομένων οι επιλογές των απαντήσεων κωδικοποιούνται με αριθμούς (συνήθως δίνονται 5 ή 7 επιλογές). Οι αριθμοί αυτοί μπορούν να παρουσιάζονται ή όχι στην κλίμακα. Να δίνονται πάντα σαφείς οδηγίες για τη συμπλήρωση της κλίμακας. Καλό είναι να φροντίζει ο ερευνητής ώστε οι αποστάσεις μεταξύ των διαφορετικών επιλογών απαντήσεων να είναι ίσες (για να εκφράζουν και την ισότητα μεταξύ των διαστημάτων).

26 Κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης (παράδειγμα 1) Ποια είναι η στάση σας απέναντι στους μετανάστες στην Ελλάδα; απόλυτα αρνητική αρκετά αρνητική ούτε αρνητική, ούτε θετική θετική αρκετά θετική Απόλυτα θετική 1234567 Κλίμακα για τη στάση κάποιου απέναντι στους μετανάστες Οδηγίες: παρακαλώ δηλώστε το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας σας με τις παρακάτω προτάσεις κυκλώνοντας τον αριθμό που αντιστοιχεί στην απάντηση που σας αντιπροσωπεύει περισσότερο. Η αριθμητική διαβάθμιση μπορεί και να αποφεύγεται.

27 Κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης (παράδειγμα 2) Διαφωνώ απόλυταΔιαφωνώΕίμαι ουδέτεροςΣυμφωνώΣυμφωνώ απόλυτα 12345 Κλίμακα για το βαθμό αυτοεκτίμησης εργαζομένων Οδηγίες: παρακαλώ δηλώστε το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας σας με τις παρακάτω προτάσεις κυκλώνοντας τον αριθμό που αντιστοιχεί στην απάντηση που σας αντιπροσωπεύει περισσότερο. 1. Είμαι ικανοποιημένος με την απόδοσή μου στη δουλειά 2. Έχω καταλάβει ότι δεν με θέλει κανείς στη δουλειά Διαφωνώ απόλυταΔιαφωνώΕίμαι ουδέτεροςΣυμφωνώΣυμφωνώ απόλυτα 12345

28 Κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης (πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα) Πλεονεκτήματα 1. Η διαδικασία κατασκευής είναι απλούστερη σε σύγκριση με τη διαφορική κλίμακα. 2. Υπάρχει η δυνατότητα μέτρησης εννοιών που έχουν πολυδιάστατο χαρακτήρα. Μία τέτοια κλίμακα μπορεί να περιλαμβάνει 2 ή περισσότερες διαστάσεις του γενικότερου ζητήματος. – Πχ μία κλίμακα σχετικά με τις στάσεις των δασκάλων απέναντι στο επάγγελμά τους θα μπορούσε να περιλαμβάνει δύο διαστάσεις: τη στάση τους απέναντι στους μαθητές και τη στάση τους απέναντι στη διεύθυνση του σχολείου. 3. Μία κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης θεωρείται περισσότερο αξιόπιστη από μία διαφορική κλίμακα του ίδιου μεγέθους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι απαντήσεις στη διαφορική κλίμακα είναι του στυλ συμφωνώ/διαφωνώ (έχουν μόνο δύο επιλογές). – Οι διαβαθμίσεις που υπάρχουν στην κλίμακα αθροιστικής βαθμολόγησης δίνουν τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να δώσουν περισσότερο ακριβή απάντηση. Θεωρείται επίσης ότι οι ερωτώμενοι αισθάνονται περισσότερο άνετα να απαντήσουν χρησιμοποιώντας μία κλίμακα που δίνει περισσότερες επιλογές απάντησης από το συμφωνώ/διαφωνώ και είναι πιθανότερο να εκφράσουν τις πραγματικές τους απόψεις σχετικά με το ζήτημα. 4. Τα δεδομένα που λαμβάνονται με κλίμακες αυτού του τύπου μπορούν να εξεταστούν με περισσότερο εξεζητημένες στατιστικές αναλύσεις. Μειονεκτήματα 1. παλινδρόμηση στο μέσο όρο. Είναι δυνατόν οι συμμετέχοντες να προτιμούν συστηματικά τις απαντήσεις στη μέση της κλίμακας, οι οποίες δηλώνουν ουδετερότητα (‘ούτε συμφωνώ, ούτε διαφωνώ’). – Το φαινόμενο αυτό είναι συχνότερο σε περιπτώσεις που οι ερωτώμενοι δεν έχουν μεγάλο κίνητρο για να συμμετάσχουν στην έρευνα, ή που αποφεύγουν για κάποιο λόγο να δώσουν μία πιό ακραία απάντηση. Σε αυτή την περίπτωση οι αναλύσεις δεν μπορούν να ανιχνεύσουν επιδράσεις που ενδεχομένως υπάρχουν. Μία λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι να μην υπάρχει η δυνατότητα ουδέτερης απάντησης. 2 υποκειμενικότητα των απαντήσεων. – Μπορεί δύο άτομα να δίνουν την ίδια απάντηση (πχ ‘διαφωνώ’), αλλά αυτή να έχει διαφορετικό νόημα σε σχέση με την ένταση και το βαθμό διαφωνίας που αποδίδει ο κάθε ένας στην απάντησή του. Η απόσταση μεταξύ των διαβαθμίσεων μπορεί να διαφέρει (ωστόσο πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι σε γενικές γραμμές οι διαβαθμίσεις των απαντήσεων φαίνεται να έχουν παρόμοιο νόημα για την πλειοψηφία των ατόμων).

29 δ. Κλίμακα σημασιολογικής διαφοροποίησης (Semantic Differential Scale, Osgood, Suci, & Tannembaum, 1957) Η κλίμακα σημασιολογικής διαφοροποίησης θεωρείται ως μία ειδική εκδοχή κλίμακας αθροιστικής βαθμολόγησης, που χρησιμοποιείται για την μέτρηση της (υπονοούμενης) σημασίας των εννοιών. Ο σκοπός της δημιουργίας της κλίμακας αυτής ήταν η ποσοτική περιγραφή των νοηματικών αποχρώσεων (της υποκειμενικής σημασίας) που έχει μία συγκεκριμένη έννοια για ένα άτομο. Η βασική παραδοχή της μέθόδου είναι ότι η νοηματική απόχρωση μιας έννοιας σχετίζεται με τις ιδιότητες που αποδίδει το άτομο στην έννοια αυτή μέσα από τις προσωπικές του εμπειρίες, και όχι μέσα από τις κοινωνικά αποδεκτές ή τις αντικειμενικές ιδιότητες της έννοιας αυτής. Τα εργαλεία μέτρησης αυτού του τύπου αποτελούνται από έναν αριθμό κλιμάκων που τα δύο άκρα τους αποτελούνται από ζεύγη αντίθετων επιθετικών προσδιορισμών (πχ καλός-κακός, δίκαιος-άδικος κλπ). Οι συμμετέχοντες αξιολογούν την υπό μελέτη έννοια μεταξύ αυτών των επιθέτων. Συνήθως ένας αριθμός 10 έως 20 ζευγών επιθέτων θεωρείται ικανοποιητικός προκειμένου να εξεταστούν ικανοποιητικά όλες οι διαστάσεις του φαινομένου. Μεγαλύτερος αριθμός μπορεί να οδηγήσει στην κόπωση των συμμετεχόντων.

30 Κλίμακα σημασιολογικής διαφοροποίησης (παράδειγμα) Πώς θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας; 1234567 ΔίκαιοΆδικο ΒρόμικοΚαθαρό ΑνάλαφροΒαρύ ΠαθητικόΕνεργητικό ΔυνατόΑδύναμο ΑργόΓρήγορο ΚακόΚαλό ΜεγάλοΜικρό

31 Κλίμακα σημασιολογικής διαφοροποίησης (ανάλυση – θεωρία 1) Ο Osgood μελέτησε τις βασικές διαστάσεις στις οποίες μπορεί να διαφέρει η αντίληψη που έχουν οι άνθρωποι για μία έννοια. Υπέβαλε σε ανάλυση παραγόντων τις απαντήσεις μίας ομάδας ατόμων σε 50 διπολικά ζεύγη επιθέτων (π.χ. δίκαος-άδικος, καλός-κακός, δυνατός-αδύναμος, γρήγορος-αργός). Τα αποτελέσματα υπέδειξαν την ύπαρξη τριών διαστάσεων (που επιβεβαιώθηκαν από μεταγενέστερες έρευνες σε διαφορετικές ομάδες και κοινωνίες). Οι παράγοντες που προέκυψαν είναι οι εξής: Αξιολόγηση. Η διάσταση αυτή υποδηλώνει το βαθμό στον οποίο η έννοια είναι αρεστή στο άτομο. Αντιπροσωπεύεται από ζεύγη επιθέτων όπως πχ πολύτιμο- άχρηστο, ιερό-βέβηλο, καλό-κακό, καθαρό-βρόμικο, ευχάριστο-δυσάρεστο. Δυναμικότητα (ισχύς). Αντιπροσωπεύεται από επίθετα όπως τραχύς-ντελικάτος, δυνατός-αδύνατος, βαρύς-ελαφρύς, μεγάλος-μικρός. Ενεργητικότητα (δραστηριότητα). Υποδεικνύει το βαθμό στον οποίο η έννοια χαρακτηρίζεται από κίνηση και δράση. Αντιπροσωπεύεται από επίθετα όπως ενεργητικός-παθητικός, καυτός-κρύος, μυτερός-αμβλύς, γρήγορος-αργός.

32 Κλίμακα σημασιολογικής διαφοροποίησης (ανάλυση – θεωρία 2) Κατά την κατασκευή κλιμάκων βαθμολογίας θα πρέπει περίπου οι μισές προτάσεις να έχουν θετικό νόημα και οι μισές αρνητικό, έτσι ώστε να υπάρχει ισορροπία. Το επίπεδο μέτρησης που προσφέρουν οι κλίμακες μέτρησης με βαθμολόγηση είναι αυτό της τακτικής κλίμακας. Ωστόσο θεωρείται ότι η συνολική βαθμολογία έχει κατά προσέγγιση τα χαρακτηριστικά της κλίμακας ίσων διαστημάτων. Για το λόγο αυτό συχνά οι κλίμακες αυτές χρησιμοποιούνται ως κλίμακες ίσων διαστημάτων (και μπορούμε να κάνουμε κάποιες στατιστικές αναλύσεις). Η επιλογή των προτάσεων της τελικής κλίμακας απαιτεί συνήθως πιλοτική έρευνα. Αρχικά συλλέγονται πληροφορίες από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα με μία εκτενέστερη κλίμακα. Στη συνέχεια ερωτήσεις που δεν είναι κατάλληλες διαγράφονται από την κλίμακα. Για παράδειγμα, διαγράφουμε ερωτήσεις που δεν διαφοροποιούν τους συμμετέχοντες (πχ πολύ εύκολες ή πολύ δύσκολες ερωτήσεις στις οποίες απαντούν όλοι ή δεν απαντά κανένας), ή διαγράφουμε προτάσεις οι οποίες έχουν μικρό βαθμό συσχέτισης με τις άλλες προτάσεις ή τη συνολική βαθμολογία στην κλίμακα (γιατί αυτό σημαίνει ότι δεν συσχετίζονται τελικά με το θέμα που θέλουμε να ερευνήσουμε). Μέσω της ανάλυσης παραγόντων μπορούμε να εξετάσουμε τον αριθμό και τη φύση των σημαντικών διαστάσεων της υπό μελέτη έννοιας.

33 Κωδικοποίηση δεδομένων SPSS Εισαγωγή δεδομένων (data entry) – Δημιουργία αρχείου που καταγράφονται τα προς ανάλυση δεδομένα Κωδικοποίηση δεδομένων (data coding) – Καθορισμός κωδίκων που παριστούν τις απαντήσεις, τις παρατηρήσεις και τις μετρήσεις που έχουμε συλλέξει Κατάλογος κωδικών (data code book) – Καθορισμός όλων των ονομάτων των μεταβλητών και των κωδικών αριθμών που αντιστοιχούν σε κάθε τιμή

34 Είδη μεταβλητών SPSS Ονομαστικές (nominal) – Αυτές που οι τιμές τους έχουν διαφορετική περιγραφή Διάταξης (ordinal) – Αυτές που οι τιμές τους μπορούν να διαταχθούν σε μια σειρά Διαστήματος (interval) – Αυτές στις οποίες μπορεί να οριστεί μόνο η έννοια της απόστασης Αναλογίας (ratio) – Αυτές στις οποίες υπάρχει η έννοια του μηδενός

35 Προγράμματα λογισμικού για ερωτηματολόγια http://www.survs.co m/?utm_source=goo gle&utm_medium=c pc&utm_content=aw 1-c5- ag1&utm_campaign= aw1-c5&gclid=CO- yr8ign70CFZShtAodd WUA7Q

36 Προγράμματα λογισμικού για ερωτηματολόγια http://webs urveyor- desktop.soft ware.inform er.com/4.1/