Η Εξέλιξη της Ελληνικής Γλώσσας και ο Κοραής

Παρουσίαση με θέμα: "Η Εξέλιξη της Ελληνικής Γλώσσας και ο Κοραής"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η Εξέλιξη της Ελληνικής Γλώσσας και ο Κοραής

2 Η ελληνική γλώσσα μέσα στους αιώνες
Δεν μπορεί να διαχωρίσει κανείς την πολιτική ιστορία από τη γλωσσική ιστορία ενός λαού. Οι Έλληνες παρουσιάζονται πολιτικά και γλωσσικά διαιρεμένοι σε πολλές αυτοτελείς ομάδες. Με τον καιρό δημιουργούνται οι συνθήκες για πολιτική ένωση των Ελλήνων και για ενοποίηση της γλώσσας τους. Πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν οι Έλληνες άποικοι των παραλίων της Μ. Ασίας. Συγκεκριμένα στην Ιωνία διαμορφώθηκαν οι δύο πρώτες μορφές του ελληνικού γραπτού λόγου:η επική ποίηση και η ιωνική λογογραφία.

3 Ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας δεν μπόρεσε να κερδίσει την ανεξαρτησία του απέναντι στους Πέρσες, παραλίγο μάλιστα να παρασύρει στην υποδούλωση και τη μητρόπολη. Στην αποσόβηση του κινδύνου που επαπειλούσε το ελληνικό έθνος πρωτοστάτησε η φυλετικά συγγενική προς την Ιωνία Αθήνα. Αναλαμβάνει την πολιτική ηγεσία στο Αιγαίο. Ο αττικός πολιτισμός και το μέσο έκφρασής του, η αττική γλώσσα, διαδίδονται σε όλο το υπόλοιπο έθνος. Την πνευματική ένωση πέτυχε η Αθήνα, την πολιτική όμως ένωση την πραγματοποίησαν οριστικά ο Φίλιππος ο Β΄ και ο Αλέξανδρος. Τώρα, από το τέλος του 4ου αι. π.Χ., υποχωρεί η διαίρεση σε διαλέκτους και ακολουθεί η περίοδος της Ενιαίας Ελληνικής, της Κοινής.

4 Η πολιτική συνένωση των Ελλήνων με τους υπηκόους του πρώην περσικού κράτους δεν πραγματοποιείται λόγω του πρόωρου θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου. Όμως η ελληνική παιδεία είχε αποκτήσει γερές βάσεις και μπόρεσε να γίνει στα χέρια των Ρωμαίων, πολιτικών διαδόχων των Μακεδόνων στην Ανατολή, το όργανο για πολιτική συνένωση των λαών της περιοχής, η οποία ολοκληρώθηκε με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης. Το βυζαντινό κράτος συνεχίζει στην ελληνική ανατολή το ρωμαϊκό κράτος και η χιλιόχρονη ζωή του εμπίπτει σε αυτήν τη δεύτερη περίοδο της ελληνικής γλώσσας, στην περίοδο της Κοινής

5 Οι γλώσσες δεν έχουν σύνορα.
Οι γλώσσες αλλάζουν, αλλά δεν φθείρονται. Η γλώσσα έχει πολλά πρόσωπα και παίρνει διάφορες μορφές.

6 Ο άνθρωπος πρώτα ανακάλυψε τις συλλαβές και μετά τους φθόγγους(τα μικρότερα κομμάτια ήχου)
Συλλαβή:σε διάφορα συστήματα γραφής η εικόνα (το σημάδι) δεν αντιστοιχούσε σε φθόγγους (γράμματα) αλλά σε συλλαβές. Το συλλαβικό σύστημα που χρησιμοποιήθηκε στα μυκηναϊκά κέντρα ονομάστηκε γραμμική Β.

7 Α. εικονογράμματα. Η εικόνα περικλείει ολόκληρη διήγηση και μπορεί να διαβασθεί από οποιονδήποτε.
Β. ιδεογράμματα:τα εικονογράμματα χαράσσονται με τρόπο πιο αφαιρετικό και τυποποιημένο. Γ. απομακρύνεται η παραστατική αξία των εικόνων και παραμένει η φωνητική τους αξία. Τα ιδεογράμματα γίνονται συνεχώς όλο και πιο γραμμικά, ώστε χάνεται ο εικονιστικός τους χαρακτήρας. Δ. Το γραμμικό σύμβολο ταυτίζεται με τις ηχητικές ενότητες=συλλαβές (συλλαβογράμματα) Ε. γράμματα=ένα σημείο αντιπροσωπεύει ένα φθόγγο του λόγου.

8 Ελληνική Γλώσσα από τον 9ο π.Χ. αιώνα έως την Ιθάκη του 1974-1976 μ.Χ.
Ελληνική Γλώσσα από τον 9ο π.Χ. αιώνα έως την Ιθάκη του μ.Χ. 19ος αιώνας π.Χ. :ελληνικά φύλα στον ελλαδικό χώρο 15ος αιώνας π.Χ.: γραπτά τεκμήρια 9ος αιώνας π.Χ. (τέλη):ελληνική αλφαβητική γραφή. Έκτοτε η ελληνική γλώσσα διακρίνεται από μια αδιάσπαστη παράδοση μέχρι σήμερα.

9 Ιστορικοί σταθμοί της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας:
15ος-13ος αι. π.Χ. :μυκηναϊκή 8ος-3ος αι. π.Χ. :αρχαία ελληνική 3ος π.Χ. – 4ος αι. μ.Χ. Κοινή αλεξανδρινή ελληνιστική 5ος- 11ος αι.μ.Χ. :Βυζαντινή 12ος -18ος αι. μ.Χ. Πρώιμη ελληνική 19ος έως σήμερα :Σύγχρονη Νεοελληνική

10 Προέλευση της ελληνικής γλώσσας
Θεωρία του P. Kretschmer: οι Έλληνες κατά την κάθοδό τους στην Ελλάδα βρήκαν εγκατεστημένο έναν πολιτιστικώς προηγμένο λαό μη Ινδοευρωπαϊκό, τους Προέλληνες ή Πρωτοέλληνες, που ονόμασαν Πελασγούς. Από την ανάμειξη των Ινδοευρωπαίων Ελλήνων με τους Πρωτοέλληνες προέκυψε εθνολογικώς και γλωσσικώς νέα φυλή:οι Έλληνες. Στη γλώσσα των Ελλήνων διατηρήθηκαν προελληνικά στοιχεία, καθώς δεν μπορούμε να τα ετυμολογήσουμε (δεν σχετίζονται με ρίζες ινδοευρωπαϊκών λέξεων).

11

12 Ινδοευρωπαϊκή οικογένεια
Χεττιτική: η αρχαιότερη γλώσσα (νεκρή), π.Χ. Ελληνική (δεύτερη σε αρχαιότητα, γραμμική Β΄ π.Χ.). Ινδοϊρανικές: Ινδική, Ιρανική, Αφγανική. Γερμανικές (τευτονικές γλώσσες): Γοτθική, Γερμανική, Αγγλική, Ολλανδική, φλαμανδική, σκανδιναβικές(εκτός Φιλανδικής που ανήκει στην ουραλοαλταϊκή οικογένεια) Βαλτοσλαβικές :Ρωσική, Λιθουανική, Ουκρανική, Πολωνική, Τσεχική, Σλοβακική, Σερβοκροατική, Βουλγαρική). Λατινικές: Ιταλική, Γαλλική, Ισπανική, Πορτογαλική, Ρουμανική Κελτικές:Ιρλανδική, Σκωτική, Ουαλική, Βρετονική Αρμενική-Αλβανική, Τοχαρική, νεκρή, κινεζικό Τουρκεστάν).

13 Οι Έλληνες αρχίζουν να εμφανίζονται σταδιακά στους τόπους της οριστικής εγκατάστασής τους. Πρώτα φθάνουν τα Αχαϊκά και Αχαϊκά Ιωνικά φύλα (19ος αι. π.Χ. ) και μετά τα Δωρικά (12ος αι. π.Χ.). Η Γραμμική Α΄ πρέπει να κρύβει τη γλώσσα των παλαιών κατοίκων, αλλά δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί. Προελληνικοί πληθυσμοί: Πελασγοί (Θεσσαλία, Αρκαδία), Λέλεγες (Λοκρίδα, Ακαρνανία, Βοιωτία, Εύβοια, Λακωνία, Κυκλάδες), Κάρες (Κρήτη, Κυκλάδες).

14 Οι νέοι κάτοικοι διατηρούν το όνομα της περιοχής που της έδιναν οι παλαιοί κάτοικοι.
Ανιχνεύονται στοιχεία της γλώσσας τους: Νάξος, Κνωσός, Σάμος, Παρνασσός, Κηφισός, Μυκήναι Άνηθο, σέλινο, υάκινθος,δάφνη, ελαία, σίτος. Αθηνά, Άρτεμις, Ήφαιστος Πλίνθος, λέβης, μέγαρον Χαλκός, σίδηρος, χρυσός Τύραννος, δούλος, ειρήνη, λαός Θάλασσα, ζέφυρος, ξίφος, κιθάρα, ασπίς, κίνδυνος.

15 Γραφές-Αλφάβητα στην Ελλάδα
Μινωική-ιερογλυφική- γραφή ( π.Χ.): η αρχαιότερη γραφή στον ελλαδικό χώρο. Χρησιμοποιήθηκε σε σφραγιδόλιθους που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές του Evans στην Κνωσό. Δεν έχει αναγνωσθεί. Με πιο εξελιγμένη μορφή απαντάται σε πήλινες πινακίδες και δίσκους:δίσκος της Φαιστού (17ος αι. π.Χ.). Γραμμική γραφή Α΄ ( π.Χ.). Εκατό περίπου σημεία που αποδίδουν πιθανότατα συλλαβές, με δεκαδικό αριθμητικό σύστημα. Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

16

17 Γραμμική Γραφή Β΄(1450-1200 π. Χ. ), συλλαβογράμματη γραφή
Γραμμική Γραφή Β΄( π.Χ.), συλλαβογράμματη γραφή. Αποκρυπτογραφείται από τον αρχιτέκτονα Μ. Ventris με τη βοήθεια του ειδικού στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας John Chadwick. Κυπρομινωική ( π.Χ.):Ευρήματα από την Έγκωμη της Κύπρου. Δεν έχει αναγνωσθεί. Κυπριακό συλλαβάριο με 56 συλλαβογράμματα. Βοήθησε στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄. Έχει αναγνωσθεί. Ελληνικό αλφάβητο (9ος-10ος αι. π.Χ.).

18 Ποια γραφή εντοπίζεται πρώτη στον ελλαδικό χώρο;
Η μινωική ιερογλυφική γραφή στα μέσα της εποχής του Χαλκού (20ος -17ος αι. π.Χ.). Ακολουθεί η Γραμμική Α, εξέλιξη της ιερογλυφικής, χρησιμοποιεί συλλαβογράμματα. Δεν έχουν αποκωδικοποιηθεί, πιστεύεται ότι αποδίδουν προελληνική γλώσσα.

19 Προέλευση της ελληνικής γλώσσας; Η περισσότερο αποδεκτή άποψη είναι ότι έχει ως πρότυπο το φοινικικό αλφάβητο, το οποίο πρέπει να γνώρισαν οι Έλληνες ταξιδεύοντας στην Ανατολική Μεσόγειο (τέλη 9ου αι. π.Χ.).

20 Ελληνιστική Κοινή Γλώσσα
Τον 4ο αι. π.Χ. με τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου και με την ίδρυση αποικιών η αττική διάλεκτος, καθώς την υιοθέτησε το νέο κράτος των Μακεδόνων, ομιλούνταν σε όλο σχεδόν τον κόσμο από τις Ηράκλειες στήλες έως την Ινδία.

21 Η αττική διάλεκτος, λόγω εσωτερικών μεταβολών αλλά και εξωτερικών επιδράσεων, μεταβάλλεται βαθμιαία: ελληνιστική (αλεξανδρινή) Κοινή. Οι ελληνικές διάλεκτοι θα εξαφανισθούν και η Κοινή θα γίνει η βάση της βυζαντινής και νεότερης ελληνικής γλώσσας. Η Κοινή θα χρησιμοποιηθεί και στον προφορικό αλλά και στο γραπτό λόγο. Δεν παρατηρείται λοιπόν ο διαχωρισμός σε προφορικές και λογοτεχνικές διαλέκτους.

22 1ος αι. π.Χ.:γραμματικοί και λόγιοι κυρίως της Αλεξάνδρειας διδάσκουν τη χρήση αρχαϊκών γραμματικών τύπων στη γραφή, πιστεύοντας ότι θα επιτύχουν την ανάσταση της κλασικής περιόδου του 5ου αι. π.Χ. Το κύμα του αρχαϊσμού δεν επηρέασε βέβαια την προφορική γλώσσα του λαού αλλά τους λογίους, τους γραμματικούς και τους δασκάλους των πολυάριθμων σχολών φιλοσοφίας και ρητορικής.

23 Τεχνητός γραπτός λόγος με πρότυπο την αττική διάλεκτο
Αρχαϊσμός των βυζαντινών συγγραφέων Διγλωσσία έως σχεδόν την εποχή μας. Οι τόνοι είναι επινόηση των αλεξανδρινών γραμματικών για την ορθή προφορά. Καθιερώθηκε, καθώς βοηθούσε τους ξένους στον ορθό τονισμό.

24 Η αποκρυσταλλωμένη διαίρεση της Ελληνικής Ιστορίας σε Αρχαία, Βυζαντινή, Νεότερη και Σύγχρονη δείχνει την εθνοφυλετική ομοιογένεια και τη συνεχή βιολογική διαδρομή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Fallmerayer δημιουργεί σύγχυση. Οι Έλληνες καλούνταν να ορίσουν την ελληνικότητά τους. Μεγάλο πρόβλημα η βυζαντινή περίοδος. Με ποιο κριτήριο θα αναγνωρίζονταν ως Έλληνες οι κάτοικοι της πολυεθνικής Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας;

25 Το πρόβλημα του ορισμού της ελληνικότητας διαιωνίζεται μέχρι σήμερα
Το πρόβλημα του ορισμού της ελληνικότητας διαιωνίζεται μέχρι σήμερα. Κάποιοι προοδευτικοί διανοούμενοι θεωρούν ότι είναι υποτιμητικό να συνδέουν Ελληνισμό και Χριστιανισμό και αμφισβητούν την ελληνικότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι χριστιανοί διανοούμενοι προτιμούν το «Ρωμιός»και «Ρωμιοσύνη» στη θέση του Έλληνα και της ελληνικότητας.

26 Ελλάδα δεν είναι τόσο ο τόπος όσο ο τρόπος του βίου
Ελλάδα δεν είναι τόσο ο τόπος όσο ο τρόπος του βίου Η Αρχαία Ελλάδα δεν ήταν ενιαίο κράτος. Ο Μ. Αλέξανδρος ιδρύει παντού ελληνίδες πόλεις. Η Ρώμη θα ενοποιήσει τις κατακτήσεις της με συνδετικό στοιχείο τον ελληνικό πολιτισμό. Τον εξελληνισμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τον αισθανόμαστε με τον Απόστολο Παύλο, συντηρητικό Εβραίο, ο οποίος χειρίζεται άψογα την ελληνική γλώσσα. Το 2ο αιώνα π.Χ. η λατινική αριστοκρατία της Ρώμης προτιμά τη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Όταν ο Παύλος γράφει την Προς Ρωμαίους επιστολή, χρησιμοποιεί ασφαλώς την ελληνική γλώσσα

27 Ο Μ. Κωνσταντίνος μεταφέρει το κέντρο της αυτοκρατορίας σε μιαν ελληνική πρωτεύουσα, τη Νέα Ρώμη, που ο λαός θα αποκαλέσει Κωνσταντινούπολη. Η αυτοκρατορία θα διανύσει μια χιλιετία. Η πολιτισμική ταυτότητά της δεν είναι αμιγώς ελληνική ή ρωμαϊκή. Με πρωτεύον το χριστιανικό στοιχείο θα αφομοιώσει τη ρωμαϊκή παράδοση σχετικά με τη διοίκηση και το δίκαιο και την ελληνική φιλοσοφία και τέχνη. 6ος αι. : επίσημα ελληνόφωνη αυτοκρατορία, 10ος αι.: υιοθετούνται οι όροι Έλληνας και ελληνικός.

28

29 Η Δυτική Αυτοκρατορία έχει καταλυθεί από το 476 από βάρβαρα φύλα, τα οποία κατακτούν τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Γερμανικά φύλα των Φράγκων, των Γότθων-Οστρογότθων, Βησιγότθων, των Βουργουνδών, των Βανδάλων, των Λογγοβάρδων, των Άγγλων και των Σαξώνων, τα μογγολικά-ασιατικά φύλα των Ούνων. Οι χρονογράφοι της εποχής περιγράφουν εικόνες φοβερού πρωτογονισμού και βαρβαρότητας.Η Ιστοριογραφία καλλωπίζει αυτήν τη βαρβαρική λαίλαπα με τη φράση «μετακίνηση πληθυσμών».

30 Οι Φράγκοι ωστόσο, ενώ καταδίκασαν τον αρειανισμό στη σύνοδό τους στο Τολέδο, υιοθέτησαν μιαν άλλην εκδοχή του Τριαδικού Θεού: το filioque, δηλαδή την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού. Αυτήν την εκδοχή την αποτύπωσαν αυθαίρετα στο Σύμβολο της Πίστεως. Αυτοί οι νέοι κάτοικοι της δυτικής και κεντρικής Ευρώπης, έχοντας υποτάξει τους λατινόφωνους Ρωμαίους, προσπαθούν να σφετερισθούν τον τίτλο και την ιστορική συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Γι΄αυτό και αρνούνται το όνομα του Ρωμαίου στους πολίτες της Ανατολικής και εξελληνισμένης Αυτοκρατορίας.

31 Τους αποκαλούν χλευαστικά ‘Γραικούς’ , ενώ από το 17ο αι
Τους αποκαλούν χλευαστικά ‘Γραικούς’ , ενώ από το 17ο αι. θα επινοήσουν το πρωτοφανές όνομα ‘Βυζάντιο’ και ‘Βυζαντινός’. Σκοπός τους ήταν με το παλαιό τοπωνύμιο, να ξεχασθεί το όνομα ‘Νέα Ρώμη’. Ένας ελληνόφωνος Ρωμαίος, ακόμα και έως την περίοδο της Τουρκοκρατίας, θα το θεωρούσε περίεργο, αν τον αποκαλούσαν βυζαντινό. Πώς θα ηχούσε αν αποκαλούσε κανείς σήμερα έναν κάτοικο της Ελλάδος ‘Πλακιώτη’; Αυτό όμως το επινόημα των Δυτικών επεκράτησε και στις συνειδήσεις και στην επιστήμη της Ιστορίας.

32 Οι Φράγκοι εκδηλώνουν από τον 8ο αι
Οι Φράγκοι εκδηλώνουν από τον 8ο αι. πολιτικές φιλοδοξίες με τον βασιλιά του Κάρολο τον Μέγα (Καρλομάγνο) και επιδιώκουν την ίδρυση μιας νέας Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το αντίπαλον δέος είναι η Χριστιανική Οικουμένη με κέντρο τη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη. Θα έπρεπε να αναζητήσουν μιαν πρόταση που να εμπεριέχει τον χριστιανισμό. Έτσι κατέφυγαν στον Αυγουστίνο και σε ένα ιδεολόγημα για μια διαφορετική εκδοχή του χριστιανισμού. Από αυτόν άντλησαν το filioque. Από αυτόν αντλεί ο Καρλομάγνος τη θεοκρατική πολιτεία, στην οποία υπάρχει συναλλαγή ανάμεσα στον αμαρτωλό άνθρωπο και στον δικαιοκρίτη Θεό. Η Εκκλησία της Ρώμης δεν αντιδρά, καθώς μάλιστα ο Καρλομάγνος υποστηρίζει την εκκλησιαστική της αυθεντία.

33 Οι Δυτικοί αισθάνονταν κατώτεροι της Ανατολής
Οι Δυτικοί αισθάνονταν κατώτεροι της Ανατολής. Αυτή η μειονεξία εκφραζόταν με εμπαιγμό και χλευασμό κατά των Ελλήνων. Χρ. Γιανναράς: Το μίσος δεν έπαψε να υφέρπει επί αιώνες και μάλλον δεν αποσβέσθηκε ποτέ από το συλλογικό υποσυνείδητο των Ευρωπαίων. Είνaι τυχαίο που από τον 9ο έως τον 13ο αι. κυκλοφορήθηκαν τουλάχιστον δέκα συγγράμματα με τον τίτλο: Contra errores Graecorum. Οι Έλληνες ήσαν ο εχθρός. Ο πολιτισμός τους έπρεπε να υποβαθμισθεί και να κριθεί ως πλάνη.

34 Μεσαιωνικά Ελληνικά Η Κοινή αχρηστεύει πλήθος από τα χαρακτηριστικά της αρχαίας και οδηγεί στη Νέα Ελληνική. 4ος-15 αι. μ.Χ.: περίοδος πτωχή σε γλωσσικές πηγές . Πρώιμη περίοδος:4ος-11ος αι. μ.Χ.:κοινή προφορική γλώσσα του βυζαντινού ελληνισμού. Όψιμη περίοδος: 12ος-15ος αι. μ.Χ.: διαμόρφωση και αρχές της Νέας ελληνικής γλώσσας κατά τους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες.

35 Η αντίθεση μεταξύ του επίπλαστου αττικού γραπτού λόγου και του προφορικού μεγαλώνει τον 2ο και 3ο αι. μ.Χ. με τον χριστιανισμό που χρησιμοποιεί τη λαϊκή γλώσσα και εξοβελίζει οτιδήποτε ειδωλολατρικό. Τον 4ο αι. μ.Χ. με τους τρεις Ιεράρχες θα συμπλεύσουν χριστιανισμός και ελληνική παιδεία.

36 Από τη μεσαιωνική κοινή έχουν ήδη ξεχωρίσει οι διάφορες νεοελληνικές διάλεκτοι. Ο κοινός προφορικός λόγος διαπλάσσεται κυρίως στα αστικά κέντρα του ελεύθερου κράτους Έναν αιώνα μετά την άλωση (μέσα 16ου αι. μ.Χ.):Γραμματική της κοινής των Ελλήνων γλώσσης από τον Νικόλαο Σοφιανό.

37 Νεοελληνικές διάλεκτοι και ιδιώματα
Διάλεκτος: γλωσσική μορφή που χρησιμοποιείται από τον πληθυσμό μιας μεγάλης γεωγραφικής περιοχής και παρουσιάζει διαφορές από την κοινή γλώσσα. Ιδίωμα: σε περιορισμένο τόπο και με μικρές αποκλίσεις από την κοινή γλώσσα, τοπική παραλλαγή.

38 Διαλεκτικοί ιδιωματισμοί παρατηρούνται μετά την αρχαιότητα στα κείμενα των τελευταίων βυζαντινών χρόνων. Το φαινόμενο εντείνεται με τη συρρίκνωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η Κοινή ακολουθεί σε διάφορες περιοχές διαφορετική εξέλιξη (Κ. Ιταλία, Ιόνια νησιά, Πελοπόννησος, νησιά Αιγαίου, Μ. Ασία, Πόντος, Κρήτη, Δωδεκάνησα, Κύπρος) υπό την επίδραση της γλώσσας των κατακτητών (Βενετών, Γάλλων, Καταλανών, Τούρκων).

39 Διάλεκτοι: ποντιακά, κατωιταλικά, τσακώνικα.
Ιδιώματα (κατ’ άλλους διάλεκτοι) : βόρεια-νότια, ανατολική-δυτική, κεντρική-περιφερειακή)των Επτανήσων, της Πελοποννήσου, της Μάνης, Αίγινας- Μεγάρων- Κύμης και προεπαναστατικής Αθήνας, των Κυκλάδων, της Κρήτης, της Δωδεκανήσου, της Κύπρου, της Στερεάς Ελλάδος, Β. Εύβοιας, Θεσσαλίας, Ηπείρου, Μακεδονίας, Θράκης, των νησιών του Α. Αιγαίου.

40 Κατά την τουρκοκρατία εδραιώνονται οι διαλεκτικές διαφορές λόγω της έλλειψης επικοινωνίας και της αμάθειας. Ασφαλώς οι νέες διάλεκτοι δεν μοιάζουν με τις αρχαίες διαλέκτους, διατηρήθηκαν ωστόσο ορισμένα αρχαϊκά ιδιωματικά στοιχεία στην Κοινή, η οποία δεν είναι παντού η ίδια.

41 Με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους υποχωρούν οι διαλεκτικές διαφορές και η κοινή ομιλουμένη εξαπλώνεται και στην περιφέρεια. Η προφορική και η γραπτή κοινή νεοελληνική γλώσσα έχει ως βάση τα ιδιώματα της Πελοποννήσου, της Αίγινας, της Αθήνας, της Στερεάς Ελλάδος, δηλαδή τόπων που σχημάτισαν το νέο κράτος.

42 Γλωσσικό Ζήτημα Το ζήτημα δεν είναι αν θα γράφεται καλύτερα η ομιλούμενη γλώσσα αλλά η διαμάχη μεταξύ καθαρεύουσας και δημοτικής, δηλαδή αν θα χρησιμοποιείται το κοινό ιδίωμα του λαού ή μια γλώσσα τεχνητή.

43 Το πρόβλημα οξύνεται κατά τον 18ο αι. μ. Χ
Το πρόβλημα οξύνεται κατά τον 18ο αι.μ. Χ., καθώς οι λόγιοι του έθνους επηρεασμένοι από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό επιδιώκουν την πνευματική αφύπνιση του λαού. Η πλειονότητα υποστηρίζει την αρχαία, καθώς θεωρεί την ομιλουμένη ως χυδαία και ανίκανη να εκφράσει τις νέες ιδέες του Διαφωτισμού. Η δημοτική χρησιμοποιείται από λίγους λογίους και απαντάται κυρίως σε λαϊκά, λογοτεχνικά αναγνώσματα ή κηρύγματα.

44 Αδαμάντιος Κοραής ( ) «παραινέσεις ως διαταγάς σχεδόν ακουομένας εις τόπους κατά τριακοσίας λεύγας απέχοντας».

45 Κύρια φάση διαμάχης για το γλωσσικό ζήτημα
Κύρια φάση διαμάχης για το γλωσσικό ζήτημα. Ο Κοραής προβάλλεται ως η μεγαλύτερη προσωπικότητα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ανακίνησε το θέμα της επίσημης γλώσσας ενόψει του Αγώνα και της ίδρυσης του νέου ελληνικού κράτους. Για τον Κοραή το γλωσσικό δεν είναι ζήτημα απλώς φιλολογικό ή επικοινωνιακό αλλά ζωτικό για το φωτισμό των Ελλήνων και τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους. Είναι η βάση του οράματός του.

46 Μέση οδός: υποστηρίζει την κοινή, αλλά απορρίπτει την ακαλλιέργητη και χυδαία γλώσσα καθώς και την αρχαϊζουσα (Ελληνική). Η κοινή θα πρέπει να ‘καθαρθεί’ από ξένα και παραμορφωτικά στοιχεία με διορθωτικές παρεμβάσεις: «Διόρθωσιν ονομάζω της γλώσσης, όχι μόνον τον μετασχηματισμόν διαφόρων βαρβαρομόρφων λέξεων και συντάξεων, αλλά και την φυλακήν πολλών άλλων, τας οποίας ως βαρβάρους σπουδάζουν να εξορίσωσιν από την γλώσσαν, όσοι μετά προσοχής δεν ερεύνησαν την φύσιν της γλώσσης».

47 Σχέση αρχαίας και νέας: Ανάγκη καλής γνώσης της αρχαίας γλώσσας
Σχέση αρχαίας και νέας: Ανάγκη καλής γνώσης της αρχαίας γλώσσας. Αντιπαραβολή της νέας προς την αρχαία και τανάπαλιν (αμφίδρομη πορεία).

48 Ο Κοραής υποστηρίζει την επισημοποίηση της λαϊκής γλώσσας και την καθιέρωσή της και στο γραπτό λόγο, αλλά γράφει σε μια δημοτικίζουσα καθαρεύουσα. Η καθαρεύουσα γίνεται η επίσημη γλώσσα της διοίκησης και της εκπαίδευσης στο νέο ελληνικό κράτος. Τέλος του 19ου αι. και αρχές του 2ου αι. το γλωσσικό ζήτημα εντείνεται παίρνοντας κοινωνικές διαστάσεις.

49 Το κήρυγμα του Ψυχάρη ενισχύει την αντίδραση των δημοτικιστών
Το κήρυγμα του Ψυχάρη ενισχύει την αντίδραση των δημοτικιστών. Με τον Ψυχάρη το γλωσσικό ζήτημα διατηρεί την εθνική, κοινωνική και εκπαιδευτική του διάσταση όπως παλαιότερα, αλλά τώρα τα επιχειρήματα γίνονται σε επιστημονικό-γλωσσολογικό επίπεδο. Σύμφωνα με τον Ψυχάρη η κοινή δημοτική γλώσσα προέρχεται από την αρχαία και έχει σχηματισθεί με γλωσσικούς νόμους που καθορίζουν και τη δομή της. Αυτοί οι νόμοι μπορούν να αποτελέσουν τους κανόνες της σύγχρονης γλώσσας.

50 Άκρατος ψυχαρισμός και γλωσσικός φανατισμός.
Η ζωντανή γλώσσα υιοθετείται από τον Κ. Παλαμά και προωθείται από τον Εκπαιδευτικό Όμιλο. Το Σύνταγμα του 1911 (Βενιζέλος) καθιερώνει ως επίσημη γλώσσα την καθαρεύουσα, ενώ με τη μεταρρύθμιση του 1917 η δημοτική διδάσκεται για πρώτη φορά στις τρις πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. Ο Μ. Τριανταφυλλίδης προτείνει μια ελαστικότερη δημοτική με λόγιους τύπους:Νεοελληνική Γραμματική (της δημοτικής) Ο Αχ. Τζάρτζανος εκδίδει τη «Νεοελληνική Σύνταξι»1928, 1946.

51 Το Σύνταγμα του 1952 θα επιμείνει στη διάταξη του 1911, ενώ με τη μεταρρύθμιση του 1964 καθιερώνεται η ισοτιμία μεταξύ δημοτικής και απλής καθαρεύουσας. Η δικτατορία ( ) επιβάλλει ως επίσημη γλώσσα του κράτους και ως αποκλειστικό όργανο προφορικής και γραπτής έκφρασης στην εκπαίδευση την καθαρεύουσα.

52 Το 1976 καθιερώνεται η δημοτική στη διοίκηση και στην εκπαίδευση.
Η καθαρεύουσα προσπαθεί να μιμηθεί την αρχαία στη φωνητική, στο τυπικό και στο λεξιλόγιο, αλλά δεν μπορεί να αποφύγει τις νεοελληνικές ιδιαιτερότητες στην σύνταξη και τις σημασιολογικές μεταβολές. Ανάλογα με την τήρηση της αυστηρής καθαρεύουσας μιλάμε για αρχαϊζουσα ή απλή καθαρεύουσα.

53 Αξιολόγηση: αντικατάσταση πολλών ξένων λέξεων, εμπλουτισμός λεξιλογίου, ομοιογένεια της γλώσσας. Δεν μπορούσαν ωστόσο να καθιερωθούν φωνητικοί ή μορφολογικοί αρχαίοι τύποι (πταίω, κλέπτης ήλλαξα κλπ.). Η καθαρεύουσα είναι ωστόσο τεχνητή με γραμματικό και συντακτικό σύστημα διαφορετικό από αυτό της καθημερινής γλώσσας.

54 Το γλωσσικό ζήτημα επηρέασε δυσμενώς την εκπαίδευση και ταλάνισε πολλές γενιές νεοελλήνων.
Η δημοτική καλείται να οργανωθεί σε πανελλήνιο γλωσσικό όργανο με συνέπεια και συνοχή.