ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Παρουσίαση με θέμα: "ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Aπαρχές στην Αναγέννηση, τον Ανθρωπισμό ή ακόμη και τη Θρησκευτική Μεταρρύθμιση 17ος αιώνας συντελείται η οριστική ρήξη με το μεσαιωνικό σχολαστικισμό.

2 ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Τα βασικά χαρακτηριστικά της Αναγέννησης: Η Αναγέννηση θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο περιόδους: α. από το 1453 μέχρι το 1600, η οποία χαρακτηρίζεται ως η ανθρωπιστική περίοδος και β. από το 1600 μέχρι το 1690, που θεωρείται η περίοδος των Φυσικών Επιστημών.

3 ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Στις περίοδους της Αναγέννησης αναδεικνύονται δύο ομάδες που φέρουν την εξής διαφορά: α. Οι ουμανιστές αποσκοπούν στην αναβίωση του Ελληνικού Πολιτισμού. β. Οι επιστήμονες τονίζουν την αξία της εμπειρικής παρατήρησης, καθώς και των έλλογων μεθόδων έρευνας.

4 ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Ο ορισμός της "Νεότερης ή Νεοτερικής Φιλοσοφίας και του Νεοτερικού διανοητή: Ερευνητικό πνεύμα vs ψευτομυστήρια. Eμπιστοσύνη του νέου ανθρώπου στον εαυτό του. Σχετικισμό vs προσφυγή στην υπερβατική αρχή.

5 ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Τα βασικά χαρακτηριστικά της Νεότερης Φιλοσοφίας: 1. Ιστορία των Επιστημών. 2. Απαλλαγή από τη θεολογική και εκκλησιαστική υποταγή. 3. Επαναπροσδιορισμός της σχέσης της με τα μεγάλα γεγονότα της κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας της εποχής της. 4. Μεταφυσική σε σχέση με την ψυχή. 5. Εμφανίζεται ο ιστορικο-κοινωνιολογικός τύπος κριτικής.

6 ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Τρεις μεγάλοι φιλοσοφικοί σταθμοί: ο εμπειρισμός, ο ορθολογισμός, η κριτική φιλοσοφία του Καντ

7 Νικολό Μακιαβέλι (Nicolò Machiavelli 1469-1527)
Διαχωρισμός της ηθικής από την πολιτική. Ζήλος για την τέχνη της πολιτικής, για τη μορφή της διακυβέρνησης και για τη σημασία της εξουσίας.

8 Νικολό Μακιαβέλι (Nicolò Machiavelli 1469-1527)
Ο άνθρωπος είναι κακός από τη φύση του, διότι ένα τέτοιο κακό έμφυτο αίσθημα μόνο η πολιτική μπορεί να το περιορίσει με τους κοινωνικούς νόμους και την κοινωνική ηθική. Ο ηγεμόνας επωμίζεται την ευθύνη ελεύθερων ανθρώπων, που από τη φύση τους όμως είναι κακοί. Ο ίδιος θα πρέπει να εφαρμόζει κατά τη βούλησή του ό,τι αποφασίζει και συνάμα με την ανηθικότητά του να προκαλεί την αφύπνιση της ηθικότητας στους ανθρώπους.

9 Νικολό Μακιαβέλι (Nicolò Machiavelli 1469-1527)
Η κατάκτηση της εξουσίας Να ξέρεις πως για να αποκτήσεις την εξουσία Δύο τρόποι ανέκαθεν υπάρχουν: να την κληρονομήσεις ή να την κατακτήσεις. Δύο μέσα ανέκαθεν υπάρχουν: τα όπλα τα δικά σου ή τα όπλα των άλλων. Δύο προϋποθέσεις ανέκαθεν υπάρχουν: η τύχη ή η ικανότητα.

10 Νικολό Μακιαβέλι (Nicolò Machiavelli 1469-1527)
Ο ΗΓΕΜΟΝΑΣ Μόλις ο λαός αρχίζει να χάνει την πίστη του σε σένα, να του τη διατηρήσεις με τη Βία. Αλλιώς, όταν ο λαός αρχίσει να μη σε πιστεύει πια, κινδυνεύεις να πέσεις και να τσακιστείς στους ίδιους τους θεσμούς που ο ίδιος θεσμοθέτησες. Η κακή χρήση της βίας γίνεται, είτε από δειλία τουΗγέτη είτε από ανικανότητα να διοικήσει. Η καλή χρήση της βίας τις περισσότερες φορές αποδίδει για όλους, ενώ η κακή χρήση της οδηγεί στο να χάσει ο Ηγέτης την εξουσία. Όταν ο Ηγέτης κάνει τις ωμότητες στην αρχή και όλες μαζί, στη συνέχεια οι πράξεις του φαίνονται ως ευεργεσίες και σταδιακά δημιουργείται κλίμα ασφάλειας στους εξουσιαζόμενους. Στην αντίθετη περίπτωση, κρατά συνέχεια στο χέρι το μαχαίρι και δεν μπορεί να στηριχθεί στους εξουσιαζόμενους, επειδή από φόβο δεν μπορούν κι εκείνοι να τον εμπιστευθούν. Οι ωμότητες πρέπει να γίνονται όλες μαζί ώστε η γεύση τους να διαρκεί όσο γίνεται λιγότερο, ενώ οι ευεργεσίες πρέπει να γίνονται σταδιακά ώστε η γεύση τους να διαρκεί περισσότερο. Την ευεργεσία ο Ηγέτης πρέπει να την κάνει σε ανύποπτο χρόνο κι όχι όταν είναι αναγκασμένος από τις περιστάσεις, επειδή στη δεύτερη περίπτωση μόνο τον ίδιο τον Ηγέτη δε θα ωφελήσει, γιατί τότε όλοι θα πιστέψουν πως την έκανε επειδή ήταν αναγκασμένος να την κάνει και έτσι κανείς δε θα του χρωστά ευγνωμοσύνη.

11 Ο Θωμάς Χόμπς (Thomas Hobbes 1588-1679)
Θεωρία για το Φυσικό Δίκαιο Προνομιακή θέση στα μαθηματικά Ο άνθρωπος προικισμένο με ομιλία ον.

12 Ο Θωμάς Χόμπς (Thomas Hobbes 1588-1679)
Κοινωνικοπολιτικές αντιλήψεις Η σχέση του με το φιλελευθερισμό

13 Ο Τζον Λοκ (John Locke, 1632-1704)
"Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με Βία. Ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπιστεί η παράνομη βία της εξουσίας είναι η ίδια η Βία." "Η ψυχή ειναι άγραφος πίνακας (tabula rasa). Δεχεται ιδέες και γνώσεις από την εμπειρία."

14 Ο Τζον Λοκ (John Locke, 1632-1704)
Αλλά (…) το συμπέρασμα που εξάγουν απ’ την καθολική συμφωνία (…) είναι μια συλλογιστική απόδειξη που στηρίζεται σε μια αποδεικτική αρχή, που δεν υπάρχει καθόλου· γιατί δεν υπάρχει πραγματικά καμιά αρχή πάνω στην οποία όλοι οι άνθρωποι να συμφωνούν γενικά. Και για ν’ αρχίσω με τις θεωρητικές έννοιες, να δύο απ’ τις περίφημες αρχές, στις οποίες δίνουν, κατά προτίμηση, την ιδιότητα των έμφυτων αρχών: καθετί που είναι, είναι και είναι αδύνατον ένα πράγμα να είναι και να μην είναι ταυτόχρονα. Αυτές οι προτάσεις θεωρήθηκαν σίγουρα σαν αξιώματα καθολικώς δεκτά, αλλά χρειάζεται προσπάθεια για να παραδεχθούμε ότι υπάρχει μια γενική συμφωνία πάνω σ’ αυτές τις δύο προτάσεις, γιατί υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου γένους που δεν του είναι ακόμα γνωστές. Γιατί πρώτον είναι σαφές ότι τα παιδιά και οι ηλίθιοι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα γι’ αυτές τις αρχές και ότι δεν τις σκέπτονται με κανένα τρόπο. Αυτό είναι αρκετό ν’ ανατρέψει το επιχείρημα της καθολικής συμφωνίας, σύμφωνα με το οποίο όλες οι έμφυτες αλήθειες πρέπει να παράγονται αναγκαία. Γιατί το να λέμε ότι υπάρχουν αλήθειες εντυπωμένες μέσα στην ψυχή, η οποία ωστόσο δεν αντιλαμβάνεται τίποτα, αυτό μου φαίνεται πραγματική αντίφαση. Επειδή η εντυπωτική ενέργεια δεν μπορεί παρά μόνο να συντελέσει στο ν’ αντιληφθούμε ορισμένες αλήθειες. Αν λοιπόν αυτές οι ισχυρές εντυπώσεις είχαν γίνει πάνω στην ψυχή των παιδιών και των ηλίθιων, πρέπει αναγκαστικά τα παιδιά και οι ηλίθιοι να καταλαβαίνουν αυτές τις εντυπώσεις, να γνωρίζουν τις αλήθειες τις χαραγμένες στο πνεύμα τους και να δίνουν γι’ αυτές τη συγκατάθεσή τους. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει. Κι έτσι, αφού δεν υπάρχουν απ’ τη φύση εντυπωμένες έννοιες στην ψυχή, πώς αυτές μπορούν να είναι έμφυτες; Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση

15 Ο Ρενέ Ντεκάρτ (René Descartes 1596-1650)
Παραμερίζει όλη την προηγούμενη σχολαστική φιλοσοφία Προχωρά στην άρθρωση ενός καινοτόμου φιλοσοφικού λόγου, με κεντρικό άξονα την πίστη στην ικανότητα του ανθρώπινου λογικού Η μαθηματική μέθοδος είναι το πρότυπο της ασφαλούς γνώσης των πραγμάτων στο σύνολό τους «cogito ergo sum»: μέσω των σαφών και ευκρινών ιδεών, καθίσταται δυνατή η θεμελίωση ενός επιστημονικού λόγου

16 Ο Ρενέ Ντεκάρτ (René Descartes 1596-1650)
Μεταφυσική αναζήτηση  απαντήσεις σε δύο κυρίως ερωτήματα. αν έχω μια σαφή και ευκρινή ιδέα, η οποία είναι αληθής σύμφωνα με τις εσωτερικές απαιτήσεις του λόγου, υπάρχει άραγε κάποιο πραγματικό ον που να ανταποκρίνεται σ' αυτήν; οι σαφείς και ευκρινείς ιδέες μου έχουν αντίκρισμα στην πραγματικότητα; δηλαδή ό,τι μου δείχνει καθαρά ο λόγος μου αποτελεί έκφραση ενός καθολικού λόγου ή πρόκειται απλώς για υποκειμενική κρίση;

17 Ο Ρενέ Ντεκάρτ (René Descartes 1596-1650)
Σε τι συνίσταται όμως η πραγματικότητα; Σε δύο υποστάσεις ή ουσίες: την έκταση (χώρος, υλικά σώματα) και τη νόηση (ψυχή, νους, ιδέες) (ο περίφημος καρτεσιανός δυϊσμός) Υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να γνωρίσει ο άνθρωπος με τον λόγο; την ουσία της θεϊκής φύσης

18 Βενέδικτος Σπινόζα (Baruch Spinoza, 1632-1677)
Αμστερνταμ, 27 Ιουλίου Η εβραϊκή συναγωγή εκδίδει τον επίσημο αφορισμό του Μπαρούχ Σπινόζα: «Καταραμένος να είναι την ημέρα και καταραμένος να είναι τη νύχτα [...] Καταραμένος να είναι όταν φεύγει και καταραμένος να είναι όταν έρχεται. Ο Θεός [...] θα σβήσει το όνομα του από τον Παράδεισο [...] Κανείς δεν θα πρέπει να επικοινωνεί μαζί του [...] ούτε να μείνει στην ίδια στέγη μαζί του [...] ούτε να διαβάσει ο,τιδήποτε αυτός έχει γράψει».

19 Βενέδικτος Σπινόζα (Baruch Spinoza, 1632-1677)
Τίποτα στη φύση δεν υπάρχει τυχαίο, αλλά όλα τα πράγματα υπόκεινται στην αναγκαιότητα της θεϊκής φύσης να υπάρχει και να γεννά με ορισμένο τρόπο.

20 Βενέδικτος Σπινόζα (Baruch Spinoza, 1632-1677)
Ηθική: ερωτήματα σχετικά με την ύπαρξη του κόσμου, τη θέση του ανθρώπου εντός του, τον βαθμό στον οποίο μπορεί να θεωρείται ελεύθερος, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να ζει. Ο Θεός: σχεδόν ταυτίζεται με την ίδια τη Φύση στο σύνολό της, προσδιορίζεται ως το απολύτως άπειρο, αιώνιο και ελεύθερο ον: καθετί που είναι «είναι στον Θεό» και καθετί που συμβαίνει είναι προκαθορισμένο από Εκείνον. Ούτε έφτιαξε τον κόσμο για τον άνθρωπο, ούτε «τον άνθρωπο για να τον λατρεύει». Ο άνθρωπος: όσα είναι χρήσιμα και συντελούν στην αύξηση της δύναμής του θα πρέπει να θεωρηθούν καλά και όσα λειτουργούν ως εμπόδιο σε κάτι τέτοιο κακά. Γι’ αυτό και η αρετή δεν συνιστά τίποτε παραπάνω από τη δύναμη της αυτοσυντήρησης που διαθέτει κάθε άνθρωπος. Δε διαθέτει ελευθερία βούλησης. Παραμένει δούλος των παθών του.

21 Βενέδικτος Σπινόζα (Baruch Spinoza, 1632-1677)
Ο μοναδικός τρόπος κατάκτησής της ελευθερίας –ή έστω της προσέγγισής της– είναι, η αναγνώριση της αναγκαιότητας των πραγμάτων και η διαισθητική (ενορατική) γνώση της ουσίας και των χαρακτηριστικών του Θεού. Το μέγιστο διακύβευμα, συνεπώς, είναι η κατάκτηση της γνώσης της ουσίας των πραγμάτων. Η σωτηρία των ανθρώπων εξαρτάται αποκλειστικά από τους ίδιους. Το καλύτερο κράτος είναι εκείνο στο οποίο όλοι οι άνθρωποι διαβιούν με ομόνοια. Το κράτος, αν θέλει να εξασφαλίσει τη σταθερότητά του, θα πρέπει να παραχωρήσει στους υπηκόους του τη μέγιστη ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης της γνώμης.

22 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
«Ο κριτικός δρόμος είναι ο μόνος ακόμη ανοικτός» «ύστερα από τον Καντ κανένας δεν μπορεί να σκεφθεί χωρίς τον Καντ· είτε πρόκειται γι' αυτούς που τον υπερασπίζονται και επιθυμούν να συνεχίσουν το έργο του, είτε για όσους τον επικρίνουν»

23 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
Το γενικό πρόβλημα που θέτει η κριτική είναι παραδοσιακού τύπου: ποιες είναι οι σχέσεις ανάμεσα στη γνώση και στα πράγματα; Ενάντια στον Εμπειρισμό αποδεικνύει ότι η εμπειρία προϋποθέτει a priori, τα οποία δεν πηγάζουν από την εμπειρία, αλλά είναι όροι της εμπειρίας. Ενάντια στον Ορθολογισμό αποδεικνύει ότι τα a priori στοιχεία αναφέρονται στην εποπτεία, χωρίς την οποία δεν μας παρέχεται η γνώση.

24 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
Η φιλοσοφία του Καντ ανάγεται σε μερικές απλές - γι' αυτό ίσως και κάπως δύσκολες – προτάσεις: H πρώτη βεβαιώνει την ύπαρξη της απόλυτης πραγματικότητας: «γνωρίζω ότι το πράγμα καθεαυτό υπάρχει αλλά αγνοώ και το τι είναι και το πώς είναι». Η γνώση είναι, πριν απ' όλα, εμπειρική: «H γνώση συνίσταται σε ένα απόθεμα άτακτων αντιλήψεων· άλλες από αυτές ανάγονται στο εσωτερικό του υποκειμένου που είμαι, ενώ οι υπόλοιπες, που ονομάζονται αισθήσεις, είναι ανεξάρτητες από μένα και προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο. Οι αντιλήψεις μου, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές, που ονομάζονται εποπτείες - δηλαδή άμεσες, αδιαμεσολάβητες γνώσεις -, συνιστούν πραγματικό θησαυρό, η αξία του οποίου όμως τείνει να μηδενιστεί, καθώς οι αντιλήψεις μου είναι πολλαπλές, μεταβλητές και φευγαλέες».

25 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
Η φιλοσοφία του Καντ ανάγεται σε μερικές απλές - γι' αυτό ίσως και κάπως δύσκολες – προτάσεις: H πρώτη βεβαιώνει την ύπαρξη της απόλυτης πραγματικότητας: «γνωρίζω ότι το πράγμα καθεαυτό υπάρχει αλλά αγνοώ και το τι είναι και το πώς είναι». Η γνώση είναι, πριν απ' όλα, εμπειρική: «H γνώση συνίσταται σε ένα απόθεμα άτακτων αντιλήψεων· άλλες από αυτές ανάγονται στο εσωτερικό του υποκειμένου που είμαι, ενώ οι υπόλοιπες, που ονομάζονται αισθήσεις, είναι ανεξάρτητες από μένα και προέρχονται από τον εξωτερικό κόσμο. Οι αντιλήψεις μου, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές, που ονομάζονται εποπτείες - δηλαδή άμεσες, αδιαμεσολάβητες γνώσεις -, συνιστούν πραγματικό θησαυρό, η αξία του οποίου όμως τείνει να μηδενιστεί, καθώς οι αντιλήψεις μου είναι πολλαπλές, μεταβλητές και φευγαλέες».

26 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
Σταθερά πλαίσια – μορφές: ο χώρος και ο χρόνος  ταξινόμηση και διαδοχή. Ο χώρος και ο χρόνος βρίσκονται έξω από την εμπειρία και προηγούνται της εμπειρίας  a priori μορφές της εμπειρίας Στο γνώρισμα αυτό θεμελιώνεται η δυνατότητα των μαθηματικών και της μηχανικής.

27 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
«Όταν διατυπώνω την πρόταση «ο ήλιος θερμαίνει την πέτρα», δημιουργώ μια σύνδεση ανάμεσα σε δύο αισθητηριακές εποπτείες: την εποπτεία του ήλιου και αυτήν της θερμότητας της πέτρας. H σχέση αυτή είναι σχέση αιτίας. Ιδρύοντάς την όμως, έχω ήδη ξεπεράσει το στάδιο της εποπτείας: δεν αντιλαμβάνομαι μόνο τα αντικείμενα αλλά και τα σκέπτομαι. Σκέπτομαι, συνεπώς, σημαίνει ότι εφαρμόζω στον συγκροτημένο από τις μορφές του χώρου και του χρόνου κόσμο των αισθήσεων, σχέσεις σαν αυτή της αιτιότητας. H σκέψη, από τη σκοπιά αυτή, αποτελεί μια δραστηριότητα του πνεύματος που συντελείται σε ένα επίπεδο ανώτερο από εκείνο της αντίληψης». Κατηγορίες: οι πολύ γενικές αυτές σχέσεις που εφαρμόζονται από το πνεύμα στον κόσμο των αισθήσεων και σχηματίζουν το σύμπαν του νου. Γνωρίζω σημαίνει εφαρμόζω τις κατηγορίες του νου στις αντιλήψεις που οργανώθηκαν από τον χώρο και τον χρόνο.

28 Ο Εμμανουήλ Καντ (Immanuel Kant, 1724-1804)
Η γνώση του κόσμου είναι γνώση του υποκειμένου για τον κόσμο. Η κριτική φιλοσοφία είναι ταυτοχρόνως ιδεαλιστική και ρεαλιστική. «Είναι ιδεαλιστική στο μέτρο που η γνώση ανάγεται στο πνεύμα, στο γνωστικό υποκείμενο. Αλλά η αναγωγή αυτή σε τίποτα δεν μειώνει την αντικειμενική ισχύ της γνώσης, καθώς οι κατηγορίες είναι οι ίδιες για όλους. Αυτού του τύπου ο αντικειμενικός χαρακτήρας της γνώσης εγγυάται τον ρεαλιστικό χαρακτήρα της κριτικής φιλοσοφίας, ο οποίος ενισχύεται από το γεγονός ότι το πράγμα καθεαυτό, υπερβαίνοντας την εμπειρία, είναι υπαρκτό, παρ' όλο που δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο γνώσης».