Εκχύλιση – Αρωματικά ύδατα

Παρουσίαση με θέμα: "Εκχύλιση – Αρωματικά ύδατα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εκχύλιση – Αρωματικά ύδατα
6ο μάθημα

2 Εκχύλιση με κρύο λίπος (enfleurage)
Το λίπος διαθέτει μεγάλη ικανότητα να απορροφά και να συγκρατεί τα πτητικά συστατικά που αποτελούν το άρωμα ενός φυτικού υλικού. Κατ’αυτήν τα φρέσκα άνθη (η συγκομιδή μπορεί να διαρκέσει 8-10 εβδομάδες) στρώνονται σε επιφάνεια λεπτού στρώματος λίπους που βρίσκεται πάνω σε πλάκες γυαλιού, τα αποκαλούμενα τελάρα. Grasse - Galimard Perfumiere

3 Εκχύλιση με κρύο λίπος (enfleurage)
Αφήνονται για 24 ώρες και κατόπιν αυτά αφαιρούνται προσεκτικά για να τοποθετηθούν νέα άνθη. Στο τέλος το λίπος είναι πλέον κορεσμένο σε πτητικά συστατικά τα οποία παραλαμβάνονται εκχυλίζοντας το λίπος με αλκοόλη. Το κορεσμένο λίπος (pomade) διατίθεται στο εμπόριο για την Αρωματοποιϊα ή υφίσταται νέα κατεργασία για την παραλαβή του αιθέριου ελαίου. Η διαδικασία συνεχίζεται εκχυλίζοντας την pomade με αιθανόλη (σε δοχεία σε πτερύγια που περιστρέφονται συνεχώς σε κάθετο άξονα) η οποία στο τέλος απομακρύνεται και παραλαμβάνεται η absolute pomade.

4 Εκχύλιση με ζεστό λίπος (maceratio)
Κατά τη μέθοδο αυτή τα άνθη βυθίζονται σε ζεστό λίπος. Στους κυλινδρικούς ανοξείδωτους εκχυλιστήρες εισάγονται περίπου 80 κιλά λίπους και 20 κιλά άνθη που θερμαίνονται για μισή ώρα στους 80 οC. H εμβροχή υπό συνεχή ανάδευση συνεχίζεται και κατά την ψύξη. Με προσθήκη νέου φυτικού υλικού επαναλαμβάνεται η διαδικασία 8-10 φορές μέχρις ότου το λίπος κορεστεί. Στη συνέχεια το περιεχόμενο διηθείται από μεταλλικά φίλτρα απομακρύνοντας τα διάφορα τμήματα φυτικών υλικών. Η εναπομένουσα pomade επεξεργάζεται κατά τα γνωστά με αλκοόλη για την παραλαβή του Extrait.

5 Εκχύλιση με υπερκρίσιμα υγρά (CO2)
To εκχυλιστικό μέσο μπορεί να υπάρχει σε όλες τις καταστάσεις σαν στερεό, υγρό ή αέριο και είναι σχετικά εύκολο να απομονωθεί σε οποιαδήποτε από αυτές. Η πιο γνωστή είναι η αέρια. Η στερεά σχρησιμοποιείται σαν «ξηρός πάγος». Το στερεό μπορεί να μετατραπεί απευθείας σε αέριο χωρίς να διέλθει από την υγρή κατάσταση. Όμως κάτω από ειδικές συνθήκες συμπίεσης του αερίου ή θέρμανσης του στερεού υπό πίεση, μπορεί να σχηματιστεί υγρό CO2

6 Εκχύλιση με CO2 Το CO2 έχει τη μεγαλύτερη διαλυτική ικανότητα από όλους σχεδόν τους μη πολικούς διαλύτες. Το κύριο πλεονέκτημα της εκχύλισης με υπερκρίσιμα υγρά είναι το χαμηλό κόστος του διαλύτη και τα ελάχιστα εργαστηριακά έξοδα. Παρολαυτά η εγκατάσταση μιας τέτοιας μονάδας είναι πολύ υψηλού κόστους. Διαλύτες πολικοί  Ονομάζονται οι διαλύτες των οποίων τα μόρια εμφανίζουν πολικότητα (σαφή εντοπισμό αρνητικού και θετικού φορτίου). Παραδείγματα πολικών διαλυτών είναι το νερό, η μεθανόλη, ή αιθανόλη καθώς και άλλες αλκοόλες, η αμμωνία, η ακετόνη, το οξικό οξύ κ.α. Οι πολικοί διαλύτες διαλύουν πολικές ενώσεις («όμοια διαλύουν όμοια») και η διάλυση γίνεται εξαιτίας της ανάπτυξης διαμοριακών δυνάμεων. Διαλύτες μη πολικοί  Ονομάζονται οι διαλύτες των οποίων τα μόρια δεν εμφανίζουν πολικότητα. Παραδείγματα μη πολικών διαλυτών είναι το βενζόλιο, το τουλουόλιο, το ξυλόλιο.

7 Μηχανική εκπίεση Είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται κυρίως για τα εσπεριδοειδή και τους ξηρούς καρπούς με την μηχανική εκπίεση του φλοιού των καρπών. Το έλαιο συλλέγεται μαζί με μικρή ποσότητα χυμού. Απόδοση αιθέριων ελαίων Το κόστος παραγωγής εξαρτάται από: α) τον τρόπο επεξεργασίας-παραλαβής και β) την αναγκαία ποσότητα του φυτικού υλικού που χρειάζεται για την παραγωγή του φυτικού ελαίου.

8 Αποδόσεις σε αιθέρια έλαια
Κατά προσέγγιση χρειάζονται: 300 κιλά θυμαριού για 1 κιλό αιθέριου ελαίου. 2000 πέταλα τριαντάφυλλων για να αποδώσουν 1 κιλό αιθέριου ελαίου. 6 τόνοι ανθέων πορτοκαλιάς για να παράγουν 1 κιλό αιθέριου ελαίου neroli 300 κιλά ανθισμένων κορυφών λεβάντας παράγουν 1 κιλό αιθέριου ελαίου. 4 εκατομ. άνθη γιασεμιού για να αποδώσουν 1 κιλό absolute γιασεμιού. 1 τόνος γιασεμιού για παραγωγή 1 κιλού αιθέριου ελαίου γιασεμιού.

9 Παράμετροι που επιδρούν στην ποσότητα και την ποιότητα των αιθέριων ελαίων
Βασικοί παράμετροι είναι: - η θερμοκρασία, - η πίεση, - ο χρόνος της απόσταξης. Είναι προτιμότερο οι αποστάξεις να γίνονται σε όσο το δυνατό χαμηλότερες τιμές θερμοκρασίας και πίεσης. Σε ότι αφορά το χρόνο απόσταξης το κυπαρίσσι ενδείκνυται να αποστάζεται σε 24 ώρες για να παραληφθούν όλα τα δραστικά συστατικά του. Γιατί τα φυτοφάρμακα και τα χημικά λιπάσματα μειώνουν την αξία του αιθέριου ελαίου; Γιατί τα φάρμακα σαν λιπόφιλα συστατικά παραμένουν σαν ίχνη στα παραλαμβνόμενα αιθέρια έλαια μειώνοντας έτσι κατά πολύ την αξία τους.

10 Προσδιορισμός περιεκτικότητας των φυτικών υλικών σε αιθέριο έλαιο
Η κλειστή συσκευή απόσταξης τύπου Clavenger χρησιμοποιείται ευρύτατα για τον προσδιορισμό % περιεκτικότητας σε αιθέριο έλαιο των διαφόρων αρωματικών/φαρμακευτικών φυτών.

11 Τα αρωματικά ύδατα Είναι αποσταγμένο νερό που παραλαμβάνεται μετά το διαχωρισμό του από το αιθέριο έλαιο μετά την απόσταξη. Έχουν αρκετά έντονη μυρωδιά και διατηρούν το άρωμα του φυτικού υλικού από το οποίο προέρχονται και το ph τους κυμαίνεται γύρω στο 5. Δεν είναι κατάλληλο προς χρήση όλο το αρωματικό νερό παρά μόνο το 25 % του πρωταρχικά εξερχόμενου νερού, το οποίο έχει και εμπορική αξία.

12 Αρωματικά ύδατα Συνήθως γίνεται ένας διαχωρισμός όταν το ύδωρ προέρχεται από ολόκληρα φυτά ή από άνθη όπως λεβάντας, τριαντάφυλλου («αρωματικό νερό ανθέων»). Είναι εκ φύσεως αρκετά όξινα και επιμολύνονται σχετικά δύσκολα. Το αρωματικό ύδωρ μπορεί να δράσει ως ήπιο αντιφλεγμονώδες και ως αντισηπτικό. Το όξινο περιβάλλον είναι στυπτικό και έχει ως αποτέλεσμα τη σύσφιξη των ιστών του δέρματος. Επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαν βελτιωτικό της γεύσης, όπως το αρωματικό ύδωρ από φύλλα νερατζιάς. Αρωματικά ύδατα χρησιμοποιούνται από τη νερατζιά, τριανταφυλλιά, μέντα, φασκόμηλο, χαμομήλι.

13 Αζουλένιο και χαμομήλι
Το αιθέριο έλαιο του χαμομηλιού αλλάζει χρώμα κατά τις διαδικασίες της απόσταξης ή της εκχύλισης. Ένα από τα κύρια συστατικά του είναι το αζουλένιο. Τα αζουλένια είναι μια ομάδα συστατικών που ανήκει το συστατικό χαμαζουλένιο του χαμομηλιού, το οποίο βρίσκεται συχνά και στα αιθέρια έλαια άλλων φυτών της οικόγενειας Compositae. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται: Artemisia arborescens, douglasiana, Tanacetum annum, Achillea millefolium, Chamaemelum nobile και το Inula helenium. Τα αζουλένια αν και χαρακτηριζονται από τις διάφορες αποχρώσεις του μπλε, έμφανίζονται και άλλες, όπως του πράσινου, του ιώδους, του κυανοϊώδους και ερυθροϊώδους. Η ποικιλία των χρωμάτων οφείλεται στη δομή ενός μορίου, που έχει την ικανότητα να προσροφά το φως.

14 Διαύγαση αιθέριων ελαίων
Ένας άλλος τρόπος διαύγασης είναι η φυγοκέντρηση σε υψηλές ταχύτητες. Τόσο η υγρασία όσο και τα κηρώδη υλικά κατακάθονται με το χρόνο. Αυτά μπορεί να αποβληθούν μετά από παραμονή σε χαμηλές θερμοκρασίες ή έντονη ψύξη του χώρου. Αιθέρια έλαια με υψηλή περιεκτικότητα σε φαινόλες (γαρίφαλο,δάφνη, θυμάρι, ρίγανη) μετά την απόσταξη τους έχουν ένα χρώμα καφετί εώς μαύρο λόγω της ύπαρξης μεταλλικών στοιχείων. Αυτό το χρώμα αφαιρείται με το σχηματισμό σύμπλοκων αλάτων με ορισμένα οργανικά οξέα (π.χ. τρυγικό οξύ).

15 Διάρκεια ζωής Αιθέριων ελαίων
Τα βιομηχανικώς παραγόμενα αιθέρια έλαια θα πρέπει να αποθηκεύονται μακριά από το φως και σε υποδοχείς αδρανείς ως προς τα συστατικά των αιθέριων ελαίων. Τα πλαστικά δεν επιτρέπονται ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται χαλύβδινα βαρέλια, γαλβανισμένα στο εσωτερικό τους. Η διάρκεια ζωής ενός αιθέριου ελαίου εξαρτάται από τις κύριες χημικές ομάδες που περιέχει: Αιθέρια έλαια πλούσια σε μονοτερπένια (α,β πινένιο, μυρκένιο, λεμονένιο) περίπου 1-2 έτη. Αιθέρια έλαια πλούσια σε μονοτερπενικές αλκοόλες (βορνεόλη, γερανιόλη, μινθόλη), εστέρες, κετόνες (καρβόνη, καμφορά) και φαινόλες (θυμόλη, καρβακρόλη) 3-5 έτη. Αιθέρια έλαια πλούσια σε σεσκιτερπένια (καρυοφυλλένιο, γερμαγκρένιο) διαρκούν 6-8 έτη.

16 Aποδόσεις αιθέριου ελαίου
Η τιμή ενός αιθέριου ελαίου προσδιορίζεται από την απόδοση σε αιθέριο έλαιο, η οποία όμως είναι αρκετά ευμετάβλητη. Τα άνθη του Citrus aurantii-neroli για να αποδώσουν 1 κιλό αιθέριου ελαίου χρειάζεται να αποσταχθούν 1 τόνος ανθέων (απόδοση 0,,07-0,15 %). Υπόψη ότι μια πορτοκαλιά παράγει κιλά ανθέων το χρόνο. Για τα τριαντάφυλλα χρειάζονται 3-4 τόνοι ανθέων για την παραγωγή 1 κιλού αιθέριου ελαίου.

17 Αποδόσεις αιθέριων ελαίων
Φυτικό υλικό Απόδοση Ελάχιστη διάρκεια απόσταξης Βασιλικός 0,05-0,1 % 1 h 30 min Ευκάλυπτος (Ε.globulus) 0,7-1 % 3h Γαρύφαλλο 15-18 % 8h Δάφνη 0,07-0,2 % Λεβάντα 0,4-0,5 % 1h 15 min Νeroli 0,07-0,15 % 2h 30 min Τριαντάφυλλα 0,025-0,033 % Θυμάρι 0,3-0,5% 1h 30 min Ylang ylang 1-2 % 18-24 h

18 Κύμινο (Cuminum cyminum L. oικ. Umpeliferae)
Είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Ο βλαστός του φτάνει σε ύψος εκ. έχει φύλλα σχισμένα που αποτελούνται από νηματοειδή τμήματα. Είναι από τα πιο ευπαθή φυτά της οικογένειας των σκιαδανθών (μάραθο, γλυκάνισο κ.α.). Η διάρκεια της καλλιέργειας είναι μέρες.

19 Κλίμα, έδαφος- Τρόπος πολλαπλασιασμού
Το κύμινο ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο κλίμα. Κατάλληλες περιοχές είναι οι νότιες. Τα εδάφη πρέπει να είναι μέσης σύστασης καλώς αποστραγγιζόμενα. Απαιτείται ζιζανιοκτονία και ποτίσματα κατά τους θερινούς μήνες. Τα ποτίσματα τον Ιούνιο, Ιούλιο ευνοούν την καλλιέργεια (3-4 ποτίσματα είναι αρκετά). Πολ/ζεται με σπόρο την άνοιξη «πεταχτά» ή σε γραμμές εκ. μεταξύ τους σε καλά προετοιμασμένο χωράφι (στο ρώγο). Απαιτείται 1 κιλό περίπου ανά στρέμμα. Την άνοιξη σε γραμμές που απέχουν μεταξύ τους εκατοστά.

20 Συγκομιδή - Αποδόσεις - Χρήσεις
Σε ημέρες από την σπορά συνήθως συλλέγεται ο καρπός όταν αρχίζει η ξήρανση των φυτών. Θερίζονται, αφήνονται για ξήρανση και στη συνέχεια αλωνίζονται. Η παραγωγή σε καρπό ανέρχεται σε κιλά/στρέμμα. Χρησιμοποιείται ως καρύκευμα. Θεωρείται σαν ευστόμαχο, αντιδιαρροϊκό και εναντίον της δυσεντερίας.

21 Λεβάντα (Lavandula spp., Lamiaceae)
Η λεβάντα είναι φυτό πολυετές και με διάρκεια ζωής 10 ή και περισσότερα χρόνια. Είναι μικρός θάμνος που φτάνει τα εκ. με όρθιους τετράγωνους βλαστούς. Τα άνθη σχηματίζουν κυλινδρικούς στάχεις με χρώμα κυανούν. Κύρια παραγωγός χώρα είναι η Γαλλία και κατέχει το 90 % της παγκόσμιας παραγωγής (περίπου 1000 τόνοι).

22 Κλίμα - Έδαφος Γενικά απαιτεί μεγάλη ηλιοφάνεια και ξηρό αέρα.
Προτιμότερες είναι οι περιοχές με βορεινό προσανατολισμό, ηλιοφάνεια και ξηρούς ανέμους. Οι τυχόν βροχές Μαίου-Ιουνίου είναι ευνοϊκές για την καλλιέργεια. Αξιοποιεί ακόμη και επικλινείς εκτάσεις. Κατάλληλα εδάφη είναι τα χαλικώδη και ασβεστούχα, καθώς αύξηση της περιεκτικότητας σε ασβέστιο είχε ως αποτέλεσμα αύξηση της ποιότητας του αιθέριου ελαίου. Ακατάλληλα θεωρούνται τα εδάφη λεπτής υφής, τα κακώς αποστραγγιζόμενα και σε αυτά που υπάρχει το φυτό Tussilago farfara (χαμολεύκη) γιατί όπως πιστεύεται δηλητηριάζει τα φυτά της λεβάντας.

23 Υψόμετρο Μεγάλη σημασία για την καλλιέργεια της λεβάντας είναι το υψόμετρο. Έχει βρεθεί ότι το καλύτερο υψόμετρο εξαρτάται από το είδος: Για την Lavandula spica – 600 μ. Για την Lavandula hybrida μ. Για την Lavandula vera μ. Το μεγάλο υψόμετρο παίζει ρόλο στην ποιότητα του αιθέριου ελαίου. Επίσης σε περιοχές που η λεβάντα αποστάζεται επί τόπου η απόσταξη λαμβάνει χώρα σε θερμοκρασία μικρότερη των 100 οC(90-92 οC) λόγω της μικρότερης ατμ. πιέσεως και έτσι περιορίζεται η υδρόλυση των συστατικών του αιθ. ελαίου.

24 Καλλιεργητική τεχνική
Η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκαλίσματα, ζιζανιοκτονία) πέρα από την καλή προετοιμασία του χωραφιού, θεωρείται απαραίτητη. Η λίπανση (κοπριά ή χημικά λιπάσματα) έχει δώσει καλά αποτελέσματα. Οι σπουδαιότερες προσβολές προέρχονται από νηματώδεις.

25 Lavandula spp. Δύο είδη αυτού του γένους χρησιμοποιούνται κυρίως στην αρωματοποιϊα και στην κοσμετολογία. Η L. angustifolia και L. latifollia. Ένα είδος που εμφανίζει δριμεία οσμή είναι η L. stoechas, πλούσια σε φενχόνη και καμφορά, δεν χρησιμοποιείται πρακτικά σήμερα. L. hybrida Καλλιεργείται σε υψόμετρο μ. Είναι υβρίδιο που προήλθε από τη διασταύρωση των προηγουμένων ειδών. Τα καλλιεργούμενα υβρίδια εισαχθέντα στη χώρα μας από τη Γαλλία είναι τα εξής: Abrial: παρέχει άριστης ποιότητας αιθέριο έλαιο εώς 2 % από τους ανθοφόρους βλαστούς. Special: παρέχει αιθέριο έλαιο 1,8-2,5 % με πολύ καλή ποιότητα. Super: Έχει μεγάλη παραγωγή σε ανθοφόρους βλαστούς ( ανά φυτό) και η απόδοση σε αιθέριο έλαιο είναι 1,5-1,7 % πολύ καλής ποιότητας. Ανθίζει 7 ημέρες νωρίτερα από το special.

26 Τρόπος πολλαπλασιασμού-Αποστάσεις φύτευσης
Πολλαπλασιάζεται με σπόρο σε σπορείο (εγγενώς), με μοσχεύματα (αγενώς) και με παραφυάδες (αγενώς). Τα μοσχεύματα φυτεύονται Άνοιξη ή Φθινόπωρο για να ριζοβολήσουν. Οι παραφυάδες ετοιμάζονται με παράχωμα επιλεγμένων μητρικών φυτών το φθινόπωρο και την άνοιξη. Η φύτευση γίνεται σε γραμμές οι δε αποστάσεις κυμαίνονται για την L. vera 1 X 0,8-1 μ. για την L. hybrida (1,5-2) X (1-1,2)μ. αναλόγως της κλίσεως και της γονιμότητας των εδαφών.

27 Συγκομιδή- Συστατικά αιθ. ελαίου
Η συγκομιδή με καλό και ξηρό καιρό στο στάδιο της άνθησης εξασφαλίζει μεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου ελαίου. Τον 1ο χρόνο 50 κιλά παραγωγή Τον 2ο χρόνο 100 κιλά παραγωγή Τον 3ο χρόνο 200 κιλά παραγωγή Τον 4ο χρόνο κιλά παραγωγή. Ανάλογα με την περιοχή που καλλιεργείται διαφέρει και η χημική σύνθεση του αιθ. Ελαίου. Το βασικό συστατικό του αιθ. ελαίου της είναι ο οξικός λιναλυλεστέρας. Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας επηρεάζεται σημαντικά από τις συνθήκες καλλιέργειας. Σε γενικές γραμμές περιέχει λιναλοόλη (25-40 %) οξικό λιναλύλιο (25-45 %). Στην L. latifolia εμφανίζεται σε σημαντικό βαθμό η κινεόλη (30-40 %), η λιναλοόλη (25-50 %) και η καμφορά (15 %).

28 Χρήσεις Έχει αντιβακτηριδιακή δράση. Ανακουφίζει από ήπια ηλιακά εγκαύματα και σαν αποσυμφορητικό της μύτης και για την υγειϊνή του στόματος. Παρέχεται και ως κατευναστικό σε διαταραχές του ύπνου. Τα αποξηραμένα ανθικά στελέχη χρησιμοποιούνται σαν αντισκωρικό στις ιματιοθήκες. Θεωρείται επίσης τονωτικό, αντιασθματικό, αντικαταροϊκό. Το αιθέριο έλαιο που λαμβάνεται χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, την σαπωνοποιία και την φαρμακευτική. Παραλαμβάνεται συνήθως με απόσταξη και σε μερικές περιπτώσεις με εκχύλιση.

29 Μαντζουράνα (Origanum marjorana, Lamiaceae)
Πολυετές φυτό. Καλλιεργούμενο σε όλη την Ευρώπη αλλά και αυτοφυές στην Κρήτη. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο κλίμα μάλλον θερμές (παραθαλάσσιες, νησιωτικές) και σε εδάφη γόνιμα που αποστραγγίζονται. Έχει απαιτήσεις σε νερό (2-3 φορές πότισμα το καλοκαίρι).

30 Κλίμα- Έδαφος- Αποδόσεις
Με σπόρο σε σπορεία του φθινοπώρου ή της άνοιξης (6-8 m2 σπορείου για 1 στρέμμα αγρού). Με παραφυάδες από φυτείες μεγαλύτερες του έτους. Η μεταφύτευση γίνεται νωρίς την άνοιξη (Μάρτιος-Απρίλιος) από τα φθινοπωρινά σπορεία ή αργά το Μάιο ή το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο) από τα ανοιξιάτικα σπορεία. Για τα φύλλα μόνο λίγο πριν την άνθηση (Ιούνιο-Αύγουστο). Η στρεμματική απόδοση σε χλωρό χόρτο κυμαίνεται σε κιλά. Σε ξηρά δρόγη η απόδοση είναι κιλά. Η ξηρά δρόγη χρησιμοποιείται ως άρτυμα. Η αποξήρανση πρέπει να γίνεται στη σκια και η συλλογή από Ιούλιο-Αύγουστο.

31 Χρήσεις Για αιθέριο έλαιο όταν τα φυτά βρίσκονται σε πλήρη άνθηση. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην φαρμακοποιία, αρωματοποιία, κλπ. Είναι αντισηπτικό, διουρητικό, σπασμολυτικό, αποχρεμπτικό κατά των ιλίγγων. Συστατικά: αιθέριο έλαιο (και πουλεγόνη), ταννίνες. Προσοχή η πουλεγόνη είναι ηπατοτοξική: η κατάχρηση του αφεψήματος είναι επικίνδυνη.

32 Μάραθος (Foeniculum vulgare, Apiaceae)
Είναι φυτό που μπορεί να φτάσει τα 2 μ. ύψος. Φυτό μονοετές, διετές ή πολυετές. Ανθίζει το καλοκαίρι και οι ώριμοι καρποί εμφανίζονται το φθινόπωρο. Στο εμπόριο υπάρχουν δύο ποικιλίες Foeniculum και τα έλαιά τους χαρακτηρίζονται ως έλαιο γλυκού μαράθου και έλαιο πικρού μαράθου. Το ρίζωμα του φυτού χρησιμοποιείται για να αντιμετωπίσει προβλήματα της πέψης και να διευκολύνει την αποβολή νερού από τα νεφρά.

33 Κλίμα - Έδαφος Στην Ελλάδα φύεται συχνά σε άκρες αγρών και μονοπατιών, σε άγονα μέρη και σε χαμηλό υψόμετρο. Συνήθως καλλιεργείται σε ξηρικά χωράφια και σπανίως σε ποτιστικά. Προτιμά εδάφη ασβεστώδη, γόνιμα, πηλώδη ή αμμοαργιλώδη αποστραγγιζόμενα. Ευδοκιμεί σε όλες τις περιοχές με καταλληλότερες τις περιοχές που έχουν ήπιο μεσογειακό κλίμα και μεσημβρινό προσανατολισμό. Ακατάλληλες είναι οι ορεινές περιοχές με κρύα άνοιξη.

34 Τρόπος πολλαπλασιασμού- Αποστάσεις φύτευσης
Με σπόρο (ο ετήσιος). Με φυτικά τμήματα βλαστού και ρίζας (ο πολυετής). Η σπορά γίνεται στο χωράφι το φθινόπωρο (Οκτώβριο-Νοέμβριο) ή την άνοιξη (Μάρτιο-Απρίλιο). Η σπορά γίνεται με το χέρι (πεταχτά) ή με σπαρτική μηχανή σε γραμμές που απέχουν εκ. Απαραίτητη είναι η καλή προετοιμασία του χωραφιού (όργωμα, δισκοσβάρνισμα, κλπ) και η καταπολέμηση των ζιζανίων (σκάλισμα, ζιζανιοκτονία).

35 Συλλογή - Αποδόσεις - Χρήσεις
Η συγκομιδή πραγματοποιείται όταν οι περισσότερες ανθοταξίες έχουν ωριμάσει με καρπούς σκληρούς γκριζοπράσινους (Ιούλιο). Η μέση στρεμματική απόδοση είναι περίπου στα 100 κιλά για τον ξηρικό και στα 180 κιλά για τον ποτιστικό. Το αιθέριο έλαιό του χαρακτηρίζεται από υψηλή περιεκτικότητα (50-80%) σε Ε-ανηθόλη, περίπου 1-20 % εστραγκόλη και μέχρι 25 % φενχόνη. Έχουν χρησιμοποιηθεί στην φυτοθεραπευτική για τη συμπτωματική θεραπεία διαφόρων πεπτικών ενοχλήσεων όπως γαστρικά φουσκώματα, δυσκολίες της πέψης, ρεψίματα, μετεωρισμός. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 7-10% με περιεκτικότητα σε ανηθόλη 60%.

36 Μελισσόχορτο (Melissa officinalis, Lamiaceae)
Πολυετές φυτό. Η διάρκεια της καλλιέργειας φτάνει τα 4-5 χρόνια To ύψος του φτάνει τα εκ. Ανθίζει αρχές καλοκαιριού. Υπάρχουν δύο υποείδη με εμπορικό ενδιαφέρον. Το αιθέριο έλαιό του Μ. officinalis ssp. οfficinalis και M.officinalis ssp. Altissima.

37 Κλίμα - Έδαφος - Καλλιεργητικές φροντίδες
Αναπτύσσεται σε ποικίλα υψόμετρα από πεδινές ως ορεινές περιοχές. Ευδοκιμεί σε σκια και υγρασία, αλλά έχει ευαισθησία στο ψύχος και θα πρέπει να επιλέγονται τοποθεσίες που θερμαίνονται γρήγορα την άνοιξη. Πριν το όργωμα ο αγρός λιπαίνεται με 300 kg χωνεμένης κοπριάς. Η σύσταση του λιπάσματος μπορεί να είναι Οι ασθένειες που μπορεί να βλάψουν την καλλιέργεια είναι το Ascochyta sp., Stemphylliun sp. και Phoma sp. Συνίσταται επίσης η αμειψισπορά με καλλιέργειες λαχανικών, πατάτας ή δημητριακών λόγω και των βαριών μηχανημάτων συγκομιδής που χρησιμοποιούνται.

38 Τρόπος πολλαπλασιασμού - Αποστάσεις φύτευσης
Ο πολ/σμός γίνεται με σπόρους αλλά προτιμάται η διαίρεση των φυτών ή της συστάδας. - Με σπόρο σε σπορείο. - Με παραφυάδες. Με μοσχεύματα. Το φθινόπωρο από σπορεία του Αυγούστου. Την άνοιξη από σπορεία του φθινοπώρου. - Η φύτευση γίνεται σε γραμμές που απέχουν εκ. και επί των γραμμών εκ.

39 Συλλογή - Αποδόσεις - Χρήσεις
Επιλέγονται και κόβονται οι τρυφερές κορυφές πριν την άνθηση. - Το ύψος κοπής γίνεται εκ. από το έδαφος. - Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην στρωμάτωση των φύλλων καθότι τα φύλλα μαυρίζουν εύκολα. - Στη Γερμανία έχει αναπτυχθεί μηχανολογικός εξοπλισμός κατάλληλος για την κοπή και την διατήρηση του νωπού φυτικού προϊόντος. Η διάρκεια ξήρανσης μπορεί να κυμανθεί από 8-48 ώρες. Η βέλτιστη ξήρανση επιτυγχάνεται σε βιομηχανικά ξηραντήρια κινούμενων ιμάντων σε σήραγγα απόδοσης τόνων ξηρού φυτικού υλικού ανά ώρα. - Υπέργειο τμήμα: 1200 kg/στρ. - Νωπά φύλλα: 600 Kg/στρ. - Ξηρά φύλλα: Kg /στρ.

40 Αποδόσεις σε αιθέριο έλαιο
Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο είναι πολύ μικρή 0,05-0,4%. Τα υβρίδια των γερμανικών τύπων αποδίδουν αιθέριο έλαιο 0,13 -0,28 %. Απαιτήσεις χονδρεμπόρων για τα φύλλα «α’ ποιότητος» του μελισσόχορτου. - Ελάχιστη περ. σε ροζμαρινικό οξύ: 4 % - Ελάχιστη περ. σε στέλεχη, μίσχους μεγέθους < 1mm: 10 % - Υγρασία: 10 % - Τέφρα το μέγιστο: 12% Τον πρώτο χρόνο από την φύτευση η συγκομιδή γίνεται τον Ιούλιο-Αύγουστο. Το αφέψημα του θεωρείται τονωτικό, αντισπασμωδικό, ευστόμαχο, εναντίον ιλίγγων και χρόνιων καταρροών. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, φαρμακοποιία, ποτοποιία (παρασκευή ηδύποτων).

41 Χρήσεις - Συστατικά Διευκολύνει την πέψη και την αντιμετώπιση των γαστρεντερικών προβλημάτων, είναι συστατικό ηρεμιστικών και ανακουφιστικών της πέψης. Στη Γερμανία και στην Αυστρία το μελισσόχορτο είναι συστατικό διαφόρων φυτοθεραπευτικών παρασκευασμάτων π.χ. για παθήσεις του δέρματος-ιοστατικά, σε υπνωτικά, ηρεμιστικά σε δυσπεψίες και ως σπασμολυτικά. Εκτός από το αιθέριο έλαιο τα φύλλα περιέχουν πολυφαινολικές ενώσεις, τριτερπενικά παράγωγα, ταννίνες, ρητίνες και κηρούς. Τα αιθέριο έλαιο είναι κιτρινωπό με άρωμα λεμονιού. Πρακτικά είναι αδιάλυτο στο νερό, ενώ διαλύεται στην αιθανόλη, το χλωροφόρμιο, τον αιθέρα και τα λιπαρά οξέα. Άλλα συστατικά είναι σεσκιτερπένια, αλκοόλες, εστέρες. Κύριο συστατικό είναι η κιτρονελλάλη (30-40 %) η κιτράλη α- και β- (20 και 60 %). Στη Γερμανία έχουν αναπτυχθεί 8 νέα υβρίδια για την παραγωγή εκλεκτής ποιότητας αιθέριου ελαίου.