Κοινωνιολογία του Αθλητισμού

Παρουσίαση με θέμα: "Κοινωνιολογία του Αθλητισμού"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κοινωνιολογία του Αθλητισμού
Παραδόσεις μαθήματος Ζαϊμάκης Γιάννης

2 Η μαρξιστική προσέγγιση των σπορ
Κριτική στην αστική αντίληψη ότι τα σπορ είναι ένα αυτόνομο πεδίο συνδεδεμένο με αξίες ευ αγωνίζεσθαι Σπορ πεδίο που ενισχύει ιδεολογική χειραγώγηση & αλλοτρίωση μέσα από δημιουργία ψευδούς συνείδησης Εμπορευματοποίηση αθλητισμού γεννήθηκε στις συνθήκες του καπιταλισμού & εξυπηρετεί ανάγκες του Αναζήτηση ριζοσπαστικών πρακτικών που έρχονται σε σύγκρουση με δομές εξουσίας & ανισότητας στα σπορ Μοντέλα λενινιστικό (χώρες υπαρκτού σοσιαλισμού) & 3 νεομαρξιστικά: α. αναπαραγωγής: σπορ συνιστούν μέρος αναπαραγωγικών λειτουργιών της αγοράς εργασίας, προσαρμογή εργατών στις κυρίαρχες αξίες, αναψυχή για τα μέλη της

3 Μαρξιστική προσέγγιση (συνέχεια)
Κριτικό μοντέλο: ασκεί κριτική στην εμπορευματοποίηση & μαζική κουλτούρα των σπορ αλλά & στην εργαλειοποίηση της αθλητικής συμπεριφοράς από κρατικά σχεδιασμένο αθλητισμό Vinnai: σπορ συμβάλουν στην κοινωνικοποίηση σε αυταρχικά πρότυπα (μαζοχισμό, ναρκισσισμό & επιθετικότητα), περιορισμό κοινωνικής αυτονομίας, ενίσχυση κυρίαρχων αξιών & κομφορμισμού Σπορ πεδίο που ενισχύει την ιδεολογική συναίνεση στον καπιταλισμό, την ψυχολογικής εκμετάλλευση εργατικής τάξης και το καπιταλιστικό κέρδος Μοντέλο ηγεμονίας: έμφαση στην πολιτιστική υπερδομή ως πεδίο ιδεολογικής πάλης, η κατοχή οικονομικής εξουσίας δεν σημαίνει & ιδεολογική κυριαρχία Τα σπορ συμπυκνώνουν κοινωνικές αντιθέσεις και συγκρούσεις. Οι ομάδες (κυρίαρχες & κυριαρχούμενες) που εμπλέκονται στα σπορ βρίσκονται σε συνεχή διαπάλη για τη διασφάλιση της ηγεμονίας

4 P. & D. Kennenty: Στον εμπορευματοποιημένο αθλητισμό, η κυριαρχία του κεφαλαίου είναι σχετικά αδύναμη (πλαστό εμπόρευμα) οι καταναλωτικές αξίες δεν κυριαρχούν πάντα σε βάρος των αξιών χρήσης Η επένδυση στο ποδόσφαιρο δεν ακολουθεί πάντα τη λογική της κερδοφορίας Φίλαθλοι βλέπουν τα σπορ ως κοινότητες νοήματος περιορίζοντας την οικονομική ορθολογικότητα Μαρξιστική πολιτική για τα σπορ: δυνατότητα των σπορ να λειτουργήσουν ως δυνατή πηγή μια μη-αλλοτριωμένης, εκπληρωτικής ανθρώπινης δραστηριότητας, χώρο κινηματικής δράσης, επικοινωνίας& μετασχηματισμού Κριτική στο μαρξισμό: η θεωρία οικονομικού αναγωγισμού δεν έχει καθολική εφαρμογή στον αθλητισμό, η έμφαση στο ταξικό υποβαθμίζει άλλες αντιθέσεις (έμφυλες, τοπικές, φυλετικές) και δεν βοηθούν στην κατανόηση διαταξικών συμπεριφορών, στρατευμένη ερμηνευτική προσέγγιση που επικαθορίζει τη μελέτη των σπορ

5 Φεμινιστικό κίνημα Το φεμινιστικό κίνημα: αίτημα της ισότιμης συμμετοχής των γυναικών στα σπορ στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα πρωτεργάτη Alice Millat δημιουργός της Γυναικείας Διεθνούς για τα Σπορ

6 Φεμινιστική προσέγγιση
3 στάδια εξέλιξης φεμινιστικών μελετών α. εμπειρικό χωρίς θεωρητική εμβάθυνση εστιασμένο στην γυναικεία παρουσία στα σπορ β. μελέτη έμφυλων σχέσεων στο πλαίσιο ευρύτερων θεωρητικών παραδειγμάτων (φιλελεύθερος, σοσιαλιστικός, ριζοσπαστικός φεμινισμός) Γ. κριτικές θεωρίες του φύλου: επίκεντρο οι έμφυλες σχέσεις, φύλο ως διακριτή αναλυτική κατηγορία σπορ ως έμφυλες πρακτικές στους οποίους αναπαράγεται η ανδρική ηγεμονία και εκθειάζονται ανδροκεντρικές αξίες & προσόντα 4 βασικές θεματικές 1. ανδροκεντρισμός και ανδρική εξουσία μέσα από τα σπορ 2. Λόγος των ΜΜΕ για τα σπορ 3 το σώμα ως πεδίο σχέσεων εξουσίας 4. η αντίσταση των γυναικών στις κυρίαρχες πρακτικές Βurstyn νέο-φιλελελεύθερης οικονομίας και μιας νεοσυντηρητικής κουλτούρας

7 Σπορ: αποδεκτός & κυρίαρχος τρόπος έκθεσης φυσικής κουλτούρας καθορίζει πρότυπα ομορφιάς & σωματικής έκφρασης βιο-εξουσία, η οποία οργανώνει τις φυσικές ζωές και εμπειρίες μέσα από πρακτικές και περιορισμούς του σώματος. Μηχανισμός κοινωνικοποίησης στους κανόνες & τις ρυθμίσεις της σωματικής κουλτούρας και της πειθαρχικοποίησης του σώματος Κριτική όχι μόνο των έμφυλων πρακτικών αλλά και της ηγεμονίας του ανδρικού λόγου στη μελέτη των σπορ Κριτική στη φεμινιστική θεωρία: υποβαθμίζει άλλες αναλυτικές κατηγορίες (φύλο & τάξη) και αδυνατεί να κάνει σχετικές συνδέσεις ανάμεσα σε αυτές, καταγγελτικός λόγος

8 Η Θεωρία του Μπουρτιέ κοινωνιογέννηση σπορ: Τα μέλη της ελίτ αστικής κοινωνίας εισήγαγαν τα σπορ σε δημόσια σχολεία όπου παιδιά ανώτερων τάξεων γνώρισαν λαϊκά αθλήματα άλλαξαν το νόημα & λειτουργίες του. Οι αθλητικές πρακτικές μετατράπηκαν σε κοινωνικές λειτουργίες σπορ από μια πρακτική διάκρισης των ελίτ συνδεδεμένη με τον ερασιτεχνισμό μετατράπηκε σε ένα θέαμα στο οποίο πρωταγωνιστούν επαγγελματίες αθλητές και καταναλώνεται από τις μάζες. σπορ ως σύστημα περιλαμβάνει δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς και συσσωματώσεις, ιδιαίτερους τύπους κοινωνικών σχέσεων και πρότυπα συμπεριφοράς Σπορ δεν είναι αντανακλάσεις των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών αλλά έχουν τη δική του σχετική αυτονομία, τους δικούς του κανόνες, κρίσεις & αξιολογήσεις νοήματα των αθλητικών πρακτικών αλλάζουν από κοινωνική τάξη σε τάξη, οι λειτουργίες τους συνδέονται με τα ενδιαφέροντα φορέων οικονομικού & πολιτισμικού κεφαλαίου σε μια κοινωνία.

9 Δύο συγκρουόμενες αστικές νοηματοδοτήσεις των σπορ: φυσική άσκησης ως πρακτική που εμπεριέχει την ασκητική, την παιδεία & ατομική ενδυνάμωση μέσω περιορισμών & αυτή που προτάσσει την σωματική απελευθέρωση ενέργειας και έχει ηδονιστικό χαρακτήρα Η ταύτιση με αθλητικές κοινότητες από άτομα ή ομάδες συνδέονται με ενσυνείδητες (ή και ασυνείδητες) προσανατολισμούς, στην αναζήτηση διακριτών πρακτικών που τους επιβραβεύουν οικονομικά, πολιτισμικά & κοινωνικά ενισχύοντας τη θέση & γόητρο τους σε κοινωνία Στα σπορ τα αξιακά πρότυπα & τρόπος ζωής των ελίτ διαχέεται & γίνεται αποδεκτός στην κοινωνία Κοινωνική σημασία των σπορ ως μέσα αναπαραγωγής ταυτοτήτων, πολιτισμικών διακρίσεων & διαφορών: σπορ συνδέονται με τα συστήματα γούστου & προτιμήσεων Προτιμήσεις των σπορ εξαρτώνται από οικονομικές δυνατότητες & αναμενόμενα συμβολικά & οικονομικά οφέλη από την εμπλοκή με σπορ Ιεραρχία γούστου στα ταξικά habitus (γκολφ υψηλά στην ιεραρχία, άρση βαρών στα χαμηλά), τάση απαξίας των λαϊκών αθλημάτων, προτιμήσεις συνδέονται και με ηλικία

10 Φουκώ: Βιοεξουσία και σπορ
Έμμεση (φεμινιστικές & πολιτιστικές μελέτες ισχυρή η επιρροή του Φουκώ) & άμεση επιρροή στην Κοινωνιολογία των σπορ: Φουκωλτική θεωρία έχει οδηγήσει σε μελέτες για το σώμα, τη φυσική αγωγή υπό το πρίσμα της θεωρίας της εξουσίας σπορ ως τεχνολογία εαυτού, σύνολο πρακτικών και μορφών γνώσης που επιβάλλουν πειθαρχία, ρυθμίζουν και χαρακτηρίζουν (οριοθετούν) το σώμα Δύο μορφές βιο-εξουσίας: μια ανατομοπολιτική: σώμα ως μηχανή που μέσα από την εκγύμναση & την ευπείθεια γίνεται χρήσιμο & έντάσσεται σε παραγωγικά συστήματα Βιοπολιτική του πληθυσμού: έλεγχος & ρυθμίσεις του σώματος ως είδους: αναπαραγωγή, γεννητικότητα & θνητότητα, υγεία & μακροζωία

11 Tα σπορ και τα παιχνίδια ως κοινωνικά ωφέλιμα πρότυπα συνδέονται με μια βιο-εξουσία που κινητοποιεί τα άτομα να μετασχηματίζουν τη ζωή τους δια μέσου αθλητικών πρακτικών & να διαχειρίζονται παραγωγικά το σώμα αθλητικοποίηση του σώματος: διαδικασία δια μέσου της οποίας συγκροτείται το αθλητικό υποκείμενο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά & ικανότητες (αθλητική επίδοση) βιο-εξουσία επιτρέπει την πειθαρχημένη εκπαίδευση των ατομικών σωμάτων συνδεδεμένη με υγιεινή, φυσιολογία, παιδαγωγική & με τεχνικές που επιτρέπουν μαζική κινητοποίηση των πληθυσμών σε διακριτές κοινότητες Μέσο: σωματική αγωγή & ιατρικές επιστήμες συγκροτούν μεθόδους & αρχές δια μέσου των οποίων σωματικές αντιλήψεις ενσταλάζονται στα υποκείμενα

12 Έμφαση στην παραγωγική λειτουργία και όχι στην κατασταλτική λειτουργία της βιο-εξουσίας
Τα σπορ: πεδίο όπου η σύγχρονη πειθαρχική εξουσία μέσα από τεχνολογίες του εαυτού διαμορφώνει αξιώσεις αλήθειας, παράγει κοινωνικές διακρίσεις, καθορίζει το κανονικότητες & περιθωριοποιεί μη «κανονικά» σώματα τα σπορ-θεάματα ως πρακτικές πειθαρχικοποίησης& κανονιοποίησης που ορίζουν κυρίαρχες αναπαραστάσεις & τύπους σωματικής αισθητικής, κατασκευάζουν επιθυμίες, ταυτότητες & συνθήκες των έμφυλων σχέσεων