Διαφοροποίηση της διδασκαλίας για μαθητές με πολυαναπηρία

Παρουσίαση με θέμα: "Διαφοροποίηση της διδασκαλίας για μαθητές με πολυαναπηρία"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Διαφοροποίηση της διδασκαλίας για μαθητές με πολυαναπηρία
Αντωνία Γεωργούλα, Μαρία Ζέζα, Φίλιππος Κατσούλης

2

3 Πολυαναπηρία Ταυτόχρονη συνύπαρξη στο ίδιο πρόσωπο αναπηριών ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί στον μαθητή σοβαρές εκπαιδευτικές ανάγκες, τέτοιες που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω ενός ειδικού εκπαιδευτικού προγράμματος αποκλειστικά για ένα από τα προβλήματα (ΙDEA, 2004:§ (c) ( 7) Ο όρος «πολλαπλή» εμπεριέχει και τονίζει τρία στοιχεία α) τη συνεργατική επίδραση του συνδυασμού των αναπηριών β) την αλληλεπίδραση μεταξύ τους και γ)το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα το οποίο υπερβαίνει το σύνολο της κάθε διαφορετικής αναπηρίας(Best and Brown, 1994, στο Mason, H., και McCall, St., 2004) Αναπηρίες που συχνά συνυπάρχουν: Κώφωση ή περιορισμούς στην ακοή Προβλήματα όρασης Περιορισμούς στη φυσική δραστηριότητα Αναπτυξιακή/διανοητική δυσλειτουργία Διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού Προβλήματα λόγου και επικοινωνίας

4 Αίτια κινητικών αναπηριών:
Πολυαναπηρία με κύρια αναπηρία την κινητική Συνυπάρχουν κινητικές δυσλειτουργίες (συνήθως λόγω βλάβης του κεντρικού νευρικού συστήματος)με δυσλειτουργίες αισθητηριακές γνωστικές(π.χ. νοητική αναπηρία, προβλήματα λόγου κι επικοινωνίας, αισθητηριακά προβλήματα κ.λ.π.) ,Ο συνδυασμός τους επιφέρει σοβαρές δυσκολίες στην αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τη μάθηση του ατόμου Μαθητές με κινητικές αναπηρίες Ετερογενής ομάδα με πολύ διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά. Κατηγοριοποίηση με βάση το αίτιο των περιορισμών που αντιμετωπίζει το παιδί στην κίνηση του. Αίτια κινητικών αναπηριών: Βλάβες κεντρικού νευρικού συστήματος Προβλήματα του μυοσκελετικού συστήματος Χρόνιες παθήσεις

5 Τα παιδιά με προβλήματα όρασης και πολλαπλές αναπηρίες
Ετερογενής ομάδα παιδιών με διαφορετικές, αλλά και σύνθετες ανάγκες. Εκτός από διαταραχές της όρασης, ένα παιδί θα μπορούσε να έχει μία ή περισσότερες πρόσθετες αναπηρίες, όπως: σωματική αναπηρία, δυσκολίες στην ομιλία, νοητική υστέρηση, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, προβλήματα συμπεριφοράς και σημαντικές μαθησιακές δυσκολίες. Αποτελούν περίπου το 48% του συνολικού πληθυσμού των παιδιών με προβλήματα όρασης (Κeil, 2002). Από αυτά: -το 18 % χαρακτηρίζονται ως παιδιά με προβλήματα όρασης και πρόσθετες αναπηρίες (visual impairments and additional disabilities) και : παρουσιάζουν ήπιες έως μέτριες μαθησιακές δυσκολίες (εξαιρουμένων σοβαρής ή σοβαρών μαθησιακών δυσκολιών ) βρίσκονται στο πλαίσιο της συνήθους αναπτυξιακής κλίμακας για την ηλικία τους. -το 30 % χαρακτηρίζονται ως παιδιά με πολλαπλές αναπηρίες και διαταραχές της όρασης (multi disabilities and visual impairments “MDVI” ) . Τα παιδιά αυτής της κατηγορίας περιγράφονται ότι έχουν: πολλαπλές δυσκολίες, οι οποίες περιλαμβάνουν σοβαρή ή σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες και λειτουργούν σε πρώιμα, ή πολύ πρώιμα, στάδια της ανάπτυξης(Morris & Smith, 2008; Keil 2002 (Morris & Smith, 2008; Keil 2002).

6 προβλήματα όρασης ή ακοής. (IDEA, [§300.8(c)(2)]).
Τυφλοκώφωση Η τυφλοκώφωση αναφέρεται ως μια συνακόλουθη αναπηρία της όρασης και της ακοής, ο συνδυασμός των οποίων δημιουργεί σοβαρές επικοινωνιακές, και άλλες αναπτυξιακές και εκπαιδευτικές ανάγκες, οι οποίες δεν μπορούν να ικανοποιηθούν από ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα σχεδιασμένα αποκλειστικά για μαθητές με προβλήματα όρασης ή ακοής. (IDEA, [§300.8(c)(2)]). Ετερογενής πληθυσμός με σημαντικές δυσκολίες ως προς την: επικοινωνία αυθόρμητη μάθηση γνωστική ανάπτυξη , πρόσβαση σε αισθητηριακές πληροφορίες μίμηση παρώθηση, προσμονή κοινωνικό-συναισθηματική αλληλεπίδραση κινητικότητα (restricted mobility = restricted learning)

7 Χωρίς νοητική αναπηρία
Διαφοροποίηση στην πολυαναπηρία Χωρίς νοητική αναπηρία Με νοητική αναπηρία Διατήρηση της στοχοθεσίας του Α.Π.Σ. Προσβασιμότητα στο εκπαιδευτικό υλικό και στο μαθησιακό περιβάλλον Διαφοροποίηση με προσαρμογές στη διδακτική διαδικασία Διαφοροποίηση ως προς την αξιολόγηση Διαφοροποίηση στη στοχοθεσία μικρής έως μεγάλης έκτασης Διαφοροποίηση μεγαλύτερης έκτασης τόσο στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, όσο και στη διδακτική διαδικασία αλλά και στην αξιολόγηση Το νοητικό δυναμικό του μαθητή καθορίζει το βαθμό της απαιτούμενης διαφοροποίησης αλλά και την επιλογή στοχοθεσίας. Μπορεί να απαιτούνται εύλογες προσαρμογές στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, στην ίδια την διδακτέα ύλη, στον τρόπο προσέγγισής της ή διαφοροποίηση (σημαντική ) όσον αφορά την στοχοθεσία Με νοητική αναπηρία: Βασικοί οι στόχοι με εστίαση σε δραστηριότητες επιλογής, καθημερινής ζωής, αυτοεξυπηρέτησης, στις επικοινωνιακές δεξιότητες, κ.λ.π.

8 Βασικές αρχές κατά την διδασκαλία
Eύλογες προσαρμογές στο μαθησιακό περιβάλλον Πολυαισθητηριακή προσέγγιση Βιωματική διδασκαλία και πραξιακή μάθηση Ανάλυση έργου(κατάτμηση δεξιότητας σε μικρά βήματα) και φθίνουσα καθοδήγηση Έμφαση στις δεξιότητες που προάγουν την αυτονομία και την κοινωνική συμμετοχή Αξιοποίηση συστημάτων εναλλακτικής επικοινωνίας και της υποστηρικτικής τεχνολογίας Δυναμική αξιολόγηση

9 Κοινές στρατηγικές διαφοροποίησης στην πολυαναπηρία

10 Διαφοροποίηση στον τρόπο πρόσβασης στο περιεχόμενο και στη μαθησιακή διαδικασία

11 Χρήση υποστηρικτικών τεχνολογιών
Οποιαδήποτε συσκευή ή προϊόν υποστηρίζει την λειτουργικότητα και τη συμμετοχή ενός ατόμου στην κοινωνική ζωή. Χαμηλής τεχνολογίας: μηχανή braille, πινακίδα braille, προσαρμοσμένες επιφάνειες εργασίας, grips, πίνακες επικοινωνίας, ειδικά βοηθήματα για την ένδυση κ.λ.π. Εφαρμογές Υψηλής τεχνολογίας: διακόπτες, χειριστήρια, (joysticks), εναλλακτικά πληκτρολόγια, οθόνες αφής, λογισμικά μεγέθυνσης κι ανάγνωσης, εκτυπωτές braille, CCTV, braille displays κ.λ.π.

12 Xρήση Εναλλακτικής/ Επαυξητικής Επικοινωνίας(ΕΕΕ)
Συστήματα/βοηθήματα που συμπληρώνουν ή ενισχύουν την λεκτική επικοινωνία Μέσα χαμηλής τεχνολογίας: Πίνακες ορθογραφίας, πίνακες, βιβλία ή ντοσιέ επικοινωνίας με σύμβολα, πλαίσια για βλεμματική ένδειξη, συμβολικά συστήματα επικοινωνίας(Macaton, PECS, BLISS), απτικά πικτογράμματα, αντικείμενα αναφοράς, κ.λ.π.) Υψηλής τεχνολογίας: Ηλεκτρονικές συσκευές επικοινωνίας και ηλεκτρονικοί υπολογιστές με εξειδικευμένο λογισμικό και προσαρμοσμένο υλικό που επιτρέπουν την χρήση του Η/Υ ως συσκευή επικοινωνίας (υπολογιστικά συστήματα επιλογής μέσω σάρωσης (scanning) , συνθέτες ομιλίας κ.λ.π). Εναλλακτική και Επαυξητική Επικοινωνία (ΕΕΕ):Ομάδα τεχνικών, βοηθημάτων, στρατηγικών και δεξιοτήτων που χρησιμοποιεί ένα άτομο με σοβαρές δυσκολίες επικοινωνίας ως εναλλακτικές μεθόδους για να υποκαταστήσει ή συμπληρώσει την ομιλία ή την γραφή. Στη συνηθισμένη σχολική τάξη, χρησιμοποιούνται κυρίως μη ηλεκτρονικά μέσα εναλλακτικής/επαυξητικής επικοινωνίας, που μπορούν να δημιουργηθούν από τον εκπαιδευτικό και το περιεχόμενό τους να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες του μαθητή. Μπορεί να έχουν σταθερό περιεχόμενο(σταθερές εικόνες σε πίνακα επικοινωνίας) ή αυτό να τροποποιείται και να προσαρμόζεται ανάλογα με τον διδακτικό στόχο, την πρόοδο και τις ανάγκες του μαθητή (π.χ. με χρήση καρτών Velcro πάνω σε πίνακα ).Οι πίνακες επικοινωνίας μπορούν να φτιαχτούν απλά με χαρτόνι, ή πλαστικές επιφάνειες και εικόνες συμβόλων που επικολλούνται πάνω σ’ αυτά και να πλαστικοποιηθούν για προστασία και μεγαλύτερη διάρκεια. Μπορεί να είναι: α)Απλοί πίνακες επικοινωνίας ή βιβλία / ντοσιέ επικοινωνίας, ή απλοί πίνακες/ πλαίσια για βλεμματική ένδειξη(επιλογή με οπτική εστίαση του μαθητή) β)Πίνακες ορθογραφίας μέσω των οποίων ο μαθητής γράφει τη λέξη που επιθυμεί(Αρσενοπούλου&Μεραβόγλου,2004:184)  Υπάρχουν διάφορα συστήματα χαμηλής και υψηλής τεχνολογίας τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συμπληρώσουν ή να αντικαταστήσουν τη λεκτική επικοινωνία. Το φάσμα των επιλογών μπορεί να είναι από ένα πικτόγραμμα έως μέσα υψηλής τεχνολογίας (π.χ. διακόπτης επιλογής αυτών που εμφανίζονται στην οθόνη του υπολογιστή).

13 Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν
Διαφοροποίηση στο περιεχόμενο Απλοποίηση του κειμένου με την μέθοδο ‘’easy to read” ή “κείμενο για όλους”, Χρήση επεξεργάσιμων ηλεκτρονικών βιβλίων(e-book, audio book) Προσαρμογή του περιεχομένου για μετεγγραφή σε γραφή Braille (απαλοιφή εικόνων, ανάγλυφες εικόνες κ.λ.π.) . Διαφοροποίηση στο τελικό προϊόν Μετατροπή των εργασιών που ανατίθενται και των ερωτήσεων σε μορφή ‘’κείμενο για όλους”. Οι ερωτήσεις παρουσιάζονται σε μορφή πολλαπλών επιλογών Χρήση συστημάτων εναλλακτικής επικοινωνίας και συσκευών υποστηρικτικής τεχνολογίας κατά την αξιολόγηση. Αντικατάσταση εκπαιδευτικών έργων που απαιτούν κινητικότητα/όραση κ.λ.π. Οι ερωτήσεις κατανόησης παρουσιάζονται σε μορφή πολλαπλών επιλογών (π.χ. " Πού πάει ο Γιώργος στην αρχή της ιστορίας ; α.Στο ποτάμι ; β.΄Στο σχολείο; Ο μαθητής δείχνει τη σωστή απάντηση με κίνηση ( π.χ. σηκώνει το χέρι στο άκουσμα της σωστής επιλογής ή εστιάζει με το βλέμμα στη σωστή επιλογή ) ή παράγει ήχο στο άκουσμα της σωστής επιλογής.

14 Διαφοροποίηση στην πολυαναπηρία με κύρια την κινητική αναπηρία

15 προβλήματα λόγου/άρθρωσης (50%)
Κινητικές αναπηρίες και πολυαναπηρία Στην κινητική αναπηρία που οφείλεται σε προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος παρουσιάζονται συνήθως ως δευτερογενή αποτελέσματα: επιληψία (25%) προβλήματα ακοής (20%) προβλήματα όρασης (20%) προβλήματα λόγου/άρθρωσης (50%) Νοητική υστέρηση(το 75% παρουσιάζει ΔΝ< 70). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εγκεφαλική παράλυση. Η εγκεφαλική παράλυση: Χαρακτηριστικό παράδειγμα κινητικής αναπηρίας που συνυπάρχει με άλλες διαταραχές αισθητηριακές ή γνωστικές(π.χ. νοητική ανεπάρκεια, προβλήματα λόγου κι επικοινωνίας, αισθητηριακά προβλήματα κ.λ.π.). Η εγκεφαλική παράλυση δεν είναι ασθένεια, αλλά το αποτέλεσμα βλαβών/διαταραχών στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Συνήθεις λειτουργικοί περιορισμοί Διαταραχές Επικοινωνίας-Προβλήματα λόγου Γνωστική δυσλειτουργία Οπτική δυσλειτουργία Δυσλειτουργίες οπτικής αντίληψης και οπτικοκινητικού συντονισμού Προβλήματα ακοής Συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα Τα άτομα με εγκεφαλική παράλυση μπορούν να εμφανίζουν ως δευτερογενή αποτελέσματα της προσβολής του κεντρικού νευρικού συστήματος : αισθητηριακές και γνωστικές διαταραχές νοητική ανεπάρκεια ή ανωριμότητα επιληψία ορθοπεδικά προβλήματα και επιπλοκές

16 Διαφοροποίηση στο εκπαιδευτικό περιβάλλον
Θέση και στάση του μαθητή. Επιφάνεια εργασίας . Λειτουργική και κατάλληλα προσαρμοσμένη, προσαρμογή του πίνακα σε κατάλληλο ύψος, προσαρμογές ώστε τα υλικά, τα βιβλία και τα εργαλεία γραφής να σταθεροποιηθούν Χειρισμός εντύπων: τοποθέτηση υλικών ανάμεσα στις σελίδες, για ευχερή διαχωρισμό τους(κομμάτια σφουγγαριού,velcro, μεγάλοι συνδετήρες κ.λ.π.) Τεχνική “Color Line Prompting Strategy” Εναλλακτική και Επαυξητική Επικοινωνία (AAC) Υποστηρικτική τεχνολογία Θέση και στάση. Συνήθης κατάλληλη θέση εργασίας :το ισχίο και το γόνατο σχηματίζουν γωνία 90ο μοιρών. Επιφάνεια εργασίας . Λειτουργική και κατάλληλα προσαρμοσμένη, (π.χ. χρήση κεκλιμένης επιφάνειας εργασίας, καβαλέτου),προσαρμογή του πίνακα σε κατάλληλο ύψος. Εύλογες προσαρμογές, ώστε τα υλικά, τα βιβλία και τα εργαλεία γραφής να σταθεροποιηθούν(χρήση ανάγλυφου ειδικού χαρτιού ) Χειρισμός εντύπων:Τοποθέτηση υλικών ανάμεσα στις σελίδες, έτσι ώστε ο διαχωρισμός τους να καταστεί ευχερέστερος(κομμάτια σφουγγαριού συρράπτονται ή μικρά κομμάτια Velcro κολλούνται) μεγάλοι συνδετήρες, τοποθετούνται ανάμεσα στις σελίδες ειδικές διαχωριστικές σελίδες από οποιοδήποτε υλικό, κ.λπ.. Για το κράτημα του βιβλίου ή του υλικού ανάγνωσης σε όρθια θέση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα καβαλέτο ζωγραφικής. Είτε στην έντυπη μορφή είτε στην ηλεκτρονική μορφή ενός κειμένου μπορεί να γίνει υποβοήθηση της κατανόησης μέσω της χρωματικής επισήμανσης.Η κωδικοποίηση μέσω χρωμάτων(εισαγωγή, επίλογος κ.λπ.), ή η επισήμανση σημείων του κειμένου με χρώματα , αποτελούν τεχνικές που δίνουν στους μαθητές οπτικές ενδείξεις για τον εντοπισμό των σημαντικών ή δύσκολων λέξεων, των σημαντικών γεγονότων, των βασικών ιδεών, του σημείου απ’ όπου πρέπει ο μαθητής να ξεκινήσει ή να σταματήσει την ανάγνωση, των παραγράφων όπου βρίσκεται η απάντηση σε ερώτηση που τέθηκε, παρέχοντας στήριξη στον μαθητή, όπου χρειάζεται. Τεχνική “Color Line Prompting Strategy”: Ο εκπαιδευτικός παίρνει ένα διαφανές πλαστικό φύλλο χαρτί(φύλλα διαφάνειες) και το τοποθετεί πάνω από το κείμενο που διαβάζει ο μαθητής και σχεδιάζει έγχρωμες γραμμές του ενός εκατοστού στο χαρτί της διαφάνειας, τέτοιου μήκους που θα ταιριάζουν σε κάθε γραμμή της εκτύπωσης του βιβλίου . Το χαρτί της διαφάνειας τοποθετείται πάνω από τις σελίδες του βιβλίου και η χρωματιστή γραμμή, τοποθετείται ακριβώς κάτω απ’ την γραμμή του κειμένου το οποίο διαβάζει ο μαθητής. Ο μαθητής χρησιμοποιεί την χρωματιστή γραμμή ως οδηγό αντί των δαχτύλων του, ώστε να διατηρήσει την θέση του καθώς διαβάζει. Εναλλακτική και Επαυξητική Επικοινωνία Υποστηρικτική τεχνολογία Ο μαθητής όταν τα άνω άκρα δεν είναι λειτουργικά:δύναται να έχει πρόσβαση στο μαθησιακό υλικό μέσω: της δείξης με το βλέμμα(eyegaze) (εστιάζοντας το βλέμμα του στο στοιχείο που κάθε φορά επιλέγει) με απλή δείξη χρησιμοποιώντας ένα μέλος του σώματός του(π.χ. με κινήσεις του κεφαλιού ή άλλου λειτουργικού μέλους π.χ. ώμου) με σάρωση (όπου οι επιλογές που του δίνονται εμφανίζονται διαδοχικά και επιλέγει μία εξ αυτών μέσω ενεργοποίησης ενός διακόπτη.)

17 Διαφοροποίηση στη διαδικασία Eναλλακτική επικοινωνία με πίνακες
Πίνακας βασικού λεξιλογίου. Περιέχει απλές εικόνες-σύμβολα συνοδευόμενες από λέξεις, οργανωμένα σε συνδεδεμένους θεματικούς πίνακες (σχολείο, σπίτι, φαγητά κ.λπ.).Υπάρχει ευρετήριο στην αρχή. Πίνακας με φράσεις και προτάσεις. Πίνακες με γράμματα και αριθμούς. Οι μαθητές μέσω της δείξης, εισάγονται σε δεξιότητες γραμματισμού και μαθηματικών(πίνακας ορθογραφίας). Οπτικοί πίνακες για δείξη με εστίαση βλέμματος (eye gaze). Τα βοηθήματα εναλλακτικής και επαυξητικής επικοινωνίας επιτρέπουν στον χρήστη να επικοινωνεί μέσω συμβόλων ή εικονιδίων. Κάποια από αυτά παρέχουν και τη δυνατότητα παραγωγής συνθετικής ομιλίας. Ο εκπαιδευτικός χρησιμοποιεί έναν οπτικό πίνακα (eye gaze) στον οποίο θα τοποθετηθούν τα αντικείμενα, τα σύμβολα ή οι λέξεις με τέτοιο τρόπο και απόσταση ώστε ο μαθητής να μπορεί να επιλέξει εστιάζοντας το βλέμμα του ).O εκπαιδευτικός τοποθετεί τα αντικείμενα (γράμματα, αριθμούς κ.λπ.) μπροστά στο μαθητή ζητώντας του να επιλέξει εστιάζοντας το βλέμμα στο σωστό αντικείμενο,(π.χ. δείξε μου το γράμμα β/ τη συλλαβή βα/τη λέξη βάζο), δείχνοντας έτσι ότι το γνωρίζει.

18 Πίνακας επικοινωνίας με εικόνες
Πίνακας επικοινωνίας με εικόνες

19 Οπτικός πίνακας Eστίαση βλέμματος(eye gaze) ως μέσο απάντησης
Τοποθετούνται οι επιλογές σε πλαίσιο οπτικής ένδειξης (σε κατάλληλη απόσταση μεταξύ τους) και ο μαθητής απαντάει στην ερώτηση ή στην οδηγία με εστίαση βλέμματος στην κατάλληλη ένδειξη. Π.χ. Δείξε μου το γράμμα …, τη συλλαβή …. , τη λέξη……

20 Παράδειγμα πίνακας ορθογραφίας
ΝΑΙ Ο Χ Ι ς ε ρ τ υ θ ι ο π α σ δ φ γ η ξ κ λ ζ χ ψ ω β ν μ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΕ ΠΑΡΑΚΑΛΩ; ΤΕΛΟΣ ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΛΑΘΟΣ Τα γράμματα και οι αριθμοί πρέπει να τοποθετηθούν σε απόσταση ικανή, τέτοια που ο μαθητής να μπορεί να δείξει το κάθε ένα ξεχωριστά, όταν επιχειρεί να γράψει λέξη ή να δείξει το αποτέλεσμα μιας αριθμητικής πράξης.

21 Μαθητές με κινητική αναπηρία και προβλήματα λόγου
Ο μαθητής θα πρέπει να καλύψει σταδιακά τις βασικές επικοινωνιακές του ανάγκες, αποκτώντας ένα ρεπερτόριο εξυπηρέτησης των βασικών επικοινωνιακών λειτουργιών Επικοινωνιακή λειτουργία Έννοια / λέξη, σύμβολο Κατάφαση / άρνηση Όχι, ναι, μ’ αρέσει, δεν μ’ αρέσει Κοινωνική συμπεριφορά γεια σου, παρακαλώ, ευχαριστώ Διατύπωση αιτήματος για αντικείμενο θέλω + αντικείμενο Διατύπωση αιτήματος για μια δραστηριότητα Πάμε, θέλω και άλλο θέλω + δραστηριότητα Αίτηση για πληροφορία πού είναι; τι είναι; τι κάνουμε; πού πάω; προστασία και αυτόνομη μετακίνηση Είσοδος, έξοδος, προσοχή!, κίνδυνος, τουαλέτα, stop Προσέλκυση προσοχής Εγώ!,κοίτα! Παροχή πληροφοριών Ρήματα +διάφορα σύμβολα – ουσιαστικά, επίθετα Έκφραση συναισθημάτων, αναγκών Είμαι /νιώθω + μετοχές (χαρούμενος, λυπημένος, φοβισμένος) ή ρήματα που εκφράζουν αίσθημα, ανάγκη (φοβάμαι, πεινάω, διψάω κ.λπ.) ( Abt, 2008:182, Π.Δ. 306/1991 ).

22 Με εστίαση βλέμματος(eye gaze) ως μέσο απάντησης
Κατά την διδασκαλία δεξιοτήτων γραμματισμού σε μαθητές με κινητική αναπηρία και προβλήματα λόγου: Προϋπόθεση η παροχή δυνατότητας στο μαθητή να απαντά σε ερωτήσεις: Χρησιμοποιώντας ένα σύστημα επικοινωνίας (για κατάφαση (ναι) / άρνηση (όχι) (π.χ. με σύμβολα, εικόνες) Με ακουστική σάρωση. Στον μαθητή παρέχονται ακουστικές επιλογές(π.χ. διάφορες εκδοχές ανάγνωσης μιας διδαχθείσας λέξης). Κατά την ακρόαση τους, με κίνηση ή ήχο, ο μαθητής δείχνει την επιλογή που θεωρεί σωστή. Με οπτική σάρωση. Παρέχονται στο μαθητή διαφορετικές επιλογές(π.χ. όσον αφορά το σωστό αντίστοιχο γράφημα ενός φωνήματος ) σε έντυπη μορφή και ο μαθητής επιλέγει τη σωστή με δείξη. Χρησιμοποιώντας σύστημα εναλλακτικής/επαυξητικής επικοινωνίας. Με χρήση άμεσης επιλογής ή σάρωσης. Με εστίαση βλέμματος(eye gaze) ως μέσο απάντησης Παράδειγμα εφαρμογής: διδασκαλία γραφημάτων –φωνημάτων

23 Διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία για μαθητές με προβλήματα όρασης και πολλαπλές αναπηρίες

24 Επιλογή της κατάλληλης θέση ς του μαθητή μέσα στην αίθουσα
Διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία για Μαθητές με προβλήματα όρασης και πολλαπλές αναπηρίες Αξιοποίηση και ενίσχυση της υπολειπόμενης όρασης του μαθητή ώστε ο μαθητής να την χρησιμοποιεί πιο αποτελεσματικά. Επιλογή της κατάλληλης θέση ς του μαθητή μέσα στην αίθουσα Παροχή επιπλέον χρόνου στο μαθητή ώστε να ανταποκρίνεται σε οπτικά ερεθίσματα , όταν υπάρχει υπολειπόμενη όραση, Χρήση υλικών με έντονα χρώματα , για υψηλή αντίθεση με το φόντο. Σύνδεση οπτικών πληροφοριών με άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα , κυρίως ακουστικές ενδείξεις . Γνώση των οπτικών προτιμήσεων του μαθητή για το χρώμα , το οπτικό πεδίο. Αποφυγή υπερδιέγερσης του μαθητή , μέσω της εισαγωγής πάρα πολλών ερεθισμάτων.

25 Διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία για Μαθητές με προβλήματα όρασης και πολλαπλές αναπηρίες
Ευκαιρίες για εξερεύνηση νέων αντικειμένων και χώρων και για απόκτηση πολλών εμπειριών. Μεγάλη ποικιλία από υφές, σχήματα, βάρη, θερμοκρασίες, ήχους, μυρωδιές και γεύσεις για να οικοδομήσουν ουσιαστικές σχέσεις και αντιλήψεις για το περιβάλλον. Παροχή ευκαιριών για την πρακτική και ενίσχυση των δεξιοτήτων στο φυσικό περιβάλλον. Η επανάληψη είναι απαραίτητη για την απόκτηση νέων δεξιοτήτων. Παραστατικές περιγραφές κατά τη διδασκαλία, προκειμένου να αντισταθμιστούν τα χαμένα οπτικά ερεθίσματα και οι πληροφορίες από το περιβάλλον. Χρήση συγκεκριμένων απτικών υλικών από την καθημερινή ζωή όσο το δυνατόν περισσότερο. Αυτό παρέχει ευκαιρίες για κιναισθητική και απτική μάθηση. Σταθερές πηγές ήχου για τον προσανατολισμό του σε σημαντικές τοποθεσίες και χώρους, όπως τα κύμβαλα που κρέμονται στην πόρτα. Οι δραστηριότητες θα πρέπει να αναλύονται σε βήματα (ανάλυση έργου) και να κατανέμονται, έτσι ώστε κάθε βήμα να μπορεί να διδαχθεί διαδοχικά.

26 Διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία για μαθητές με τυφλοκώφωση

27 Ενδείξεις αντικειμένων (object cues , objects of reference)
Ενδεικτικές στρατηγικές διαφοροποίησης ως προς τον τρόπο πρόσβασης στο περιεχόμενο Απτικές ενδείξεις (tactile cues, touch cues) Απτικά σύμβολα Ενδείξεις αντικειμένων (object cues , objects of reference) Πικτογράμματα και εικόνες Χειρονομίες, κινήσεις, εκφράσεις Προφορικός λόγος, φωνήματα Νοηματική γλώσσα, Απτική νοηματική γλώσσα, Δαχτυλικό αλφάβητο , απτικό δαχτυλικό αλφάβητο Γραφή braille , έντυπο και μεγενθυμένο κείμενο Ηλεκτρονικά συστήματα

28

29 Ενδεικτικές στρατηγικές διαφοροποίησης ως προς τη διαδικασία
Η πρώτη προτεραιότητα είναι η επικοινωνία Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η χρήση της υπολειπόμενης όρασης ή/και ακοής Η νέα γνώση βασίζεται στην προηγούμενη εμπειρία Η «ρουτίνα» ενισχύει την κατανόηση (ημερολόγιο, προσμονή, ασφάλεια, οικειότητα)

30 Ενδεικτικές στρατηγικές διαφοροποίησης ως προς τη διαδικασία
Ένα επικοινωνιακό μαθησιακό περιβάλλον θα πρέπει να παρέχει ευκαιρίες για ενεργό συμμετοχή, αλληλεπίδραση, και γενίκευση των δεξιοτήτων Η επανάληψη ενισχύει την κατανόηση. Ακολουθείται ο ρυθμός του μαθητή. Μοντελοποίηση ή καθοδήγηση (co-active, co-operative, re-active learning, hand over hand, hand under hand). (nationaldb.org) Χρησιμοποίηση υποστηρικτικής τεχνολογίας για την επαύξηση της επικοινωνίας και την περιβαλλοντική επίγνωση

31 Ο τυφλοκωφός μαθητής χρειάζεται ένα μαθησιακό περιβάλλον
Ενδεικτικές στρατηγικές διαφοροποίησης ως προς τη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για τυφλοκωφούς και τυφλούς μαθητές Ο τυφλοκωφός μαθητής χρειάζεται ένα μαθησιακό περιβάλλον επικοινωνιακό, δομημένο, ασφαλές, προβλέψιμο και προσβάσιμο με : καθορισμένους χώρους εργασίας με ηχητικές, οπτικές, απτικές και οσφρητικές ενδείξεις διαβάθμιση στα επίπεδα του φωτός αποτελεσματική χρήση των χρωμάτων και των αντιθέσεων προσβάσιμες περιοχές αποθήκευσης υλικών

32

33

34 Σας ευχαριστούμε ……………………..
Αντωνία Γεωργούλα, Μαρία Ζέζα, Φίλιππος Κατσούλης