Μύριαμ Σεργίου - Τσολάκη Σύμβουλος Ελληνικών Μάρτιος 2009

Παρουσίαση με θέμα: "Μύριαμ Σεργίου - Τσολάκη Σύμβουλος Ελληνικών Μάρτιος 2009"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μύριαμ Σεργίου - Τσολάκη Σύμβουλος Ελληνικών Μάρτιος 2009
Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ενεργητική Ακρόαση Προφορικός Λόγος Μύριαμ Σεργίου - Τσολάκη Σύμβουλος Ελληνικών Μάρτιος 2009

2 Εισαγωγή Η αποτελεσματική επικοινωνία στο χώρο του σχολείου αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα προϋποθέτει την εξοικείωση παιδιών και εκπαιδευτικών με δεξιότητες επικοινωνίας. Η πληροφόρηση και η άσκηση σε τέτοιες δεξιότητες δημιουργεί ένα νέο πιο συνειδητό τρόπο επικοινωνίας και ενισχύει τα ήδη υπάρχοντα χαρακτηριστικά: την ικανότητα να ακούν προσεκτικά, να ενθαρρύνουν τη διερεύνηση σκέψεων και συναισθημάτων, να βρίσκουν νέες λύσεις στα ζητήματα που τους αφορούν.

3 Επικοινωνία Η επικοινωνία είναι μια διεργασία που έχει σκοπό και διεξάγεται σε κάποιο συγκεκριμένο πλαίσιο. Η επικοινωνία δεν αφορά μόνο τα λεκτικά μηνύματα αλλά και τα μηνύματα που μεταδίδονται από το μη λεκτικό κανάλι. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να εξοικειωθεί και να επιμορφωθεί για τις δεξιότητες επικοινωνίας που αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενός κλίματος μάθησης στην τάξη (ενσυναίσθηση, ζεστασιά και αναγνώριση, αυθεντικότητα και αυτοαποκάλυψη).

4 Φραγμοί στην επικοινωνία
Οι φραγμοί στην επικοινωνία είναι οι συμπεριφορές που δυσχεραίνουν την επικοινωνία. Τέτοιες συμπεριφορές είναι: η προσταγή η απειλή το κήρυγμα η εκλογίκευση η συμβουλή με την έννοια της υπόδειξης η γελοιοποίηση οι υπερβολικές και ακατάλληλες ερωτήσεις η κριτική

5 Αναβάθμιση του προφορικού λόγου
Ο Ferdinand de Saussure ( ), ο πατέρας της σύγχρονης γλωσσολογίας, έστρεψε την προσοχή μας στην πρωταρχικότητα του προφορικού λόγου, που διέπει τη λεκτική επικοινωνία. Θεωρείται ότι η προφορική γλώσσα είναι θεμελιώδης και η γραφή είναι ουσιαστικά μέσο για να παραστήσουμε αλλιώς την ομιλία (Lyons J., 1968). Τα σημεία του ανθρώπινου λόγου είναι πρωτίστως , προφορικά κι επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια αυτά τα σημεία υπήρξαν αποκλειστικά προφορικά πριν από τη γραπτή τους παρουσίαση (Martinet, 1976). Ο προφορικός λόγος, όπως βιώνεται μέσα στην τάξη είναι πολύ σημαντικός, κυρίως για τα παιδιά που μεγαλώνουν σ’ ένα περιβάλλον με διαφορετική γλώσσα από αυτή του σχολείου και των βιβλίων(Anderson, R., Hiebert,E., Scott, J., Wilkinson, I., 1994).

6 Η παραγωγή προφορικού λόγου
Βασικά γνωρίσματα: αμεσότητα, εξωγλωσσικές εκφράσεις, αυτοσχεδιασμός, εφήμερος Αποκωδικοποιεί το κωδικοποιημένο υλικό μέσω της ακρόασης Παράγει και εκφέρει κωδικοποιημένο σημασιολογικό υλικό

7 Ιεράρχηση των αναγκών γλωσσικής επικοινωνίας
Ακρόαση Προφορική έκφραση Ανάγνωση Γραπτή έκφραση Οι άνθρωποι περισσότερο ακούνε παρά μιλούν, περισσότερο μιλούν παρά διαβάζουν, περισσότερο διαβάζουν παρά γράφουν…

8 Τι έδειξαν σχετικές έρευνες…
Το 57,7% περίπου του χρόνου παραμονής στην τάξη οι μαθητές λειτουργούν σαν ακροατές (Wilt, 1949). Το 64% του χρόνου στην τάξη καταλαμβάνεται από το λόγο του δασκάλου. Το 80% του προφορικού λόγου της τάξης διατίθεται σε ερωτήσεις, απαντήσεις και σχόλια (Stevens, 1912). Οι μαθητές χρησιμοποιούν τον προφορικό λόγο κατά 80% για να απαντούν στις ερωτήσεις του δασκάλου, ενώ οι δάσκαλοι αφήνουν ελάχιστο χρόνο για απάντηση (Bellack κ.ά., 1966).

9 Το γλωσσικό μάθημα ως… προαγωγή και ενίσχυση της ικανότητας επικοινωνίας.
Ένα γλωσσικό μάθημα που νοείται ως επικοινωνιακή κατάσταση μάθησης θα πρέπει να θεωρεί και να μελετά τη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας. Καταβάλλεται προσπάθεια για παροχή ευκαιριών εντατικής προφορικής επικοινωνίας και γλωσσικής δραστηριότητας. Αναζητούνται καταστάσεις που επιτρέπουν ή ακόμα προκαλούν τη γλωσσική δραστηριότητα στο πλαίσιο κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Η ικανότητα για προφορική έκφραση σε συνδυασμό με την ενεργητική ακρόαση αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για αποτελεσματική επικοινωνία. Γι’ αυτό για να επιτευχθεί η καλλιέργεια της επικοινωνιακής δεξιότητας πρέπει να γίνεται διδασκαλία και παράλληλα άσκηση του προφορικού λόγου και της προσεκτικής ακρόασης.

10 Γιατί είναι πρόβλημα ο προφορικός λόγος και η ακρόαση;
Η διδασκαλία του προφορικού λόγου μέσω του γλωσσικού μαθήματος, ειδικά για το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει μια ιδιαίτερη προβληματική: Κυπριακή Διάλεκτος:Διχασμός ανάμεσα στο γραπτό και στον προφορικό λόγο. Πρόβλημα χρόνου σε σχέση με την προφορική έκφραση και την ακρόαση σε αντίθεση με τη γραπτή έκφραση. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος περιορίζεται σημαντικά ο χρόνος που μπορεί να πάρει το λόγο κάθε μαθητής. Ο προφορικός λόγος όπως και η ακρόαση είναι αόρατα ενώ ο γραπτός λόγος είναι χειροπιαστός (τον βλέπεις, τον αξιολογείς, τον βελτιώνεις)… Οι πιο πάνω λόγοι δυσχεραίνουν την άσκηση του προφορικού λόγου και της ακρόασης

11 Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης
Ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια μάθησης της γλώσσας, είναι πιο εύκολο τα παιδιά να ακούσουν κάτι και να το κατανοήσουν παρά να το διαβάσουν από μόνα τους και να το καταλάβουν. Με την ακρόαση, τα παιδιά εκτίθενται σε ένα ευρύ φάσμα ακουστικών εμπειριών το οποίο τα οδηγεί σε μια αναπτυσσόμενη γνώση της δύναμης της γλώσσας την οποία πρόκειται να διδαχθούν. Από τη πρώτη στιγμή που θα ακούσουν μια ιστορία, ένα τραγούδι ή ένα ποίημα, αρχίζουν να χτίζουν τη γνώση τόσο για την ανάγνωση όσο και για τον προφορικό και γραπτό λόγο.  

12 Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης
Η ακρόαση, μολονότι είναι το ήμισυ της επικοινωνίας, διδάσκεται λιγότερο από όλες τις απαιτούμενες ικανότητες και δεξιότητες. Από όλες τις διαστάσεις της επικοινωνίας, η ακρόαση είναι ίσως η πιο σημαντική για την προώθηση της αποτελεσματικής επικοινωνίας παντού. Οι δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης βοηθούν στην επίλυση δύσκολων καταστάσεων, την καλύτερη έκβαση συνεδριάσεων, τη σωστή εκτέλεση οδηγιών, την αποτελεσματική διαχείριση ανθρώπινων πόρων και έργων (projects) και την καλύτερη επικοινωνία.

13 Τι είναι Ενεργητική Ακρόαση;
Ενεργητική ακρόαση σημαίνει να προσπαθείς πραγματικά να καταλάβεις. Επίσης σημαίνει το να δίνεις το χρόνο και το χώρο για συζήτηση. Η μοντέρνα ζωή απομονώνει τους ανθρώπους, έτσι πρέπει κάποιες φορές να προσπαθήσουμε να ακούσουμε και να καταλάβουμε αυτό που λέγεται «ανάμεσα από τις γραμμές», δηλαδή τις προτεραιότητες και τα αισθήματα του «άλλου». Το σχολείο και κάθε εκπαιδευτικός θα πρέπει να «ακούει» όλους τους μαθητές του και να δημιουργεί ευκαιρίες για τον καθένα να εκφράσει αυτό που σκέφτεται και χρειάζεται. Η επικοινωνία άτομο με άτομο ενθαρρύνεται αν υπάρχουν συχνά ευκαιρίες να δουλεύει κανείς σε μικρούς αριθμούς π.χ. ομάδα με δύο ή τρία άτομα. Ειδικά στην περίπτωση συγκρούσεων ιδεών ή ενδιαφερόντων, η ενεργητική ακρόαση θα πρέπει να ενθαρρύνεται, έτσι ώστε η σύγκρουση να μην καταπιέζεται.

14 Προφορικός λόγος και Ενεργητική Ακρόαση
Προφορικός λόγος και Ενεργητική Ακρόαση Η διδασκαλία του προφορικού λόγου πρέπει να στοχεύει: Στην Ενεργητική Ακρόαση Στην επιλογή επικοινωνιακών συνθηκών/παραμυθιού/ τραγουδιών/παιχνιδιών που να ενδιαφέρουν τα παιδιά Στη χρήση σύγχρονων μέσων/υλικών ( π.χ. ταινίες σε dvd, μουσική σε cd, παιχνίδια στον υπολογιστή, γνωστά παραμύθια) Το συνδυασμό προφορικού λόγου και γραπτού λόγου. Στην οικοδόμηση λεξιλογίου μέσω της ανάγνωσης/απομνημόνευσης Μερικά παραδείγματα από γνωστά τραγούδια - παιχνίδια που καλλιεργούν την ενεργητική ακρόαση: Δέκα μικρά αραπάκια - αριθμοί Ο Γιάννης λέει… - ρήματα Δε δουλεύω τη Δευτέρα - μέρες της βδομάδας, μέρη του σώματος Όταν θα πάω κυρά μου στο παζάρι - ζώα/υποκοριστικά Λύκε, λύκε είσαι εδώ (προσαρμόζεται σχεδόν σε όλα τα θέματα)

15 Ενεργητική παρουσία και προσεκτική ακρόαση
Η ενεργητική παρουσία προϋποθέτει ότι ο ακροατής με τη φυσική του παρουσία δίνει το μήνυμα ότι παρακολουθεί προσεκτικά και διευκολύνει το συνομιλητή του να μιλήσει και να εκφράσει τις σκέψεις του. Η ενεργητική παρουσία εκφράζεται συνήθως με μη λεκτικούς τρόπους όπως: η βλεμματική επαφή, το χαμόγελο, μικρές ενθαρρύνσεις, νεύματα του κεφαλιού ή άλλες εκφραστικές νύξεις.

16 Ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε…
Τι δεν κάνει ο καλός ακροατής: Διακοπή. Η καλή επικοινωνία δεν είναι δυνατή όταν οι άνθρωποι διακόπτονται πριν τελειώσουν. Περιφρόνηση. Μια κλασική μορφή περιφρόνησης είναι απλά το να μη δίνεις προσοχή. Σαρκασμός. Είναι ένας πραγματικός επικοινωνιακός δολοφόνος. Προσβολές \ κοροϊδίες. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν συχνά συγκρούσεις καταφεύγουν σ’ αυτήν την τακτική. Οι προσωπικές επιθέσεις ανεβάζουν το επίπεδο εχθρότητας και αυξάνουν τις πιθανότητες βίας. Γενίκευση. Πρόκειται για τη γενίκευση στη συμπεριφορά ενός ατόμου: «πάντα το κάνεις αυτό» ή «ποτέ δεν το κάνεις αυτό». Κριτική. Συχνά σε μια συζήτηση ένα άτομο αναλαμβάνει αυθαίρετα το δικαίωμα να αποφασίσει αν οι άλλοι έχουν δίκιο ή άδικο, αν είναι καλοί ή κακοί… Κατηγορία. Για να επικοινωνήσει κανείς και να λύσει προβλήματα, είναι σημαντικό να ξεφύγει από την ιδέα ότι κάποιος πρέπει να έχει το φταίξιμο. Η διαπίστωση κάποιων γεγονότων είναι αναγκαία αλλά η ερμηνεία χρειάζεται να γίνεται με ενεργητική ακρόαση. Δήλωση της γνώμης του σαν γεγονός. Λίγα πράγματα είναι πιο εξοργιστικά από το να ακούς κάποιον να δηλώνει μια γνώμη σαν να είναι η απόλυτη αλήθεια.

17 Τι κάνει ο καλός ακροατής…
Ενθάρρυνση. Δείχνει ότι ακούει πραγματικά. Διευκρίνιση. Κάνει ερωτήσεις για να επιβεβαιώσει τι έχει πει ο ομιλητής: π.χ. «θα μπορούσες να μου πεις ποιο απ’ αυτά τα πράγματα έγινε πρώτο;». Αναδιατύπωση. Αυτό δείχνει ότι ακούει και βοηθά για να ελεγχθούν γεγονότα και σημασίες Αντανάκλαση. Επαναλαμβάνει κάτι που έχει λεχθεί. «Είπες ότι αυτό που έκανε η M. πόνεσε πολύ. Φαίνεται ότι ένιωσες πραγματικά ταπεινωμένος. Σωστά;». Σύνοψη. Επανεκφράζει τις κύριες ιδέες ή θεματικές και αισθήματα που έχει εκφράσει ο ομιλητής. Αυτό παρέχει συνολική άποψη και μια βάση για να συνεχιστεί ο διάλογος, π.χ. «τα κύρια προβλήματα που έχεις λοιπόν μ’ αυτό είναι…». Επικύρωση. Δείχνει εκτίμηση για τις προσπάθειες του ομιλητή. π.χ. «Πραγματικά χαίρομαι που μιλάμε», «Με κάνει να αισθάνομαι καλά που με εμπιστεύτηκες».

18 Μερικές συμβουλές…για όλους…
Ενεργητική Ακρόαση Μερικές συμβουλές…για όλους… Όταν σας μιλάνε, να δείχνετε σεβασμό μέσω της γλώσσας του σώματος (την έκφραση του προσώπου, τη στάση, το βλέμμα, τον τόνο της φωνής), η οποία θα πρέπει επίσης να υποδεικνύει ότι ακούτε. Να κοιτάζετε τον ομιλητή, να κάνετε νόημα ότι τον ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε. Προκειμένου να διευκολύνετε κάποιον να πει περισσότερα, αντί για την ερώτηση «γιατί» που είναι πιθανό να δημιουργήσει το αίσθημα της ανάκρισης, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείτε τη λέξη «δηλαδή» με αποσιωπητικά, χωρίς ερωτηματικό.

19 Ο ρόλος του εκπαιδευτικού
Οι εκπαιδευτικοί για να διευκολύνουν την ακρόαση και την κατανόηση: Κερδίζουν την προσοχή των μαθητών, πριν δώσουν οδηγίες ή εξηγήσεις Οι οδηγίες πρέπει να έχουν συνοχή Λένε την οδηγία μόνο μία φορά Οι οδηγίες πρέπει να είναι απλές και σύντομες Κάνουν προφορικές ερωτήσεις και δίνουν οδηγίες που αφορούν μόνο μία έννοια κάθε φορά, αυξάνοντας σταδιακά. Διδάσκουν στα παιδιά ακουστικές δεξιότητες: - ακούνε με προσοχή - κοιτάζουν τον ομιλητή στα μάτια - παίρνουν άδεια για να μιλήσουν - δεν κάνουν οτιδήποτε άλλο την ώρα που ακούνε - αξιολογούν αυτά που ακούνε και κάνουν διευκρινιστικές ερωτήσεις

20 Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Εφαρμογή ποικίλων μεθόδων διδασκαλίας (π.χ. συνεργατική ή ομαδοσυνεργατική, διαλογική). Διαρρύθμιση των θρανίων της τάξης για άμεση επαφή με το σύνολο των παιδιών. Παροχή ευκαιριών για προφορική επικοινωνία του μαθητή και περιορισμός του λόγου του εκπαιδευτικού. Οργάνωση και παρουσίαση εκθέσεων (έκθεση παιχνιδιών) στην τάξη. Παρουσίαση φωτογραφικού υλικού για συγκεκριμένο θέμα. Δημοσίευση θεμάτων στη σχολική εφημερίδα. Οργάνωση συνεντεύξεων με διάφορα άτομα. Έρευνα για τοπικά προβλήματα, οικολογικά ή άλλα. Εκτέλεση εργασιών ακολουθώντας προφορικές οδηγίες.

21 Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Αφήγηση ενώπιον ακροατηρίου. Ακρόαση ιστοριών, τραγουδιών, κ.ά.. Ανακοίνωση στην τάξη αποτελέσματος ομαδικής εργασίας.  Συμμετοχή σε συζητήσεις πάνω σε ποικίλα θέματα που άπτονται των ενδιαφερόντων των μαθητών και διατύπωση της δικής τους άποψης. Επισκέψεις σε χώρους ακροάσεων, θεατρικές σκηνές κ.ά.. Δημιουργία θεατρικής γωνιάς στην τάξη. Θεατρική αγωγή και παιχνίδια υπόδυσης ρόλων. Δραματοποιήσεις όπου τα παιδιά αναλαμβάνουν ρόλους, αυτοσχεδιάζουν, μετασχηματίζουν τα κείμενα σε βιωματική θεατρική δράση. Eνεργός συμμετοχή στις εκδηλώσεις της σχολικής ζωής (θεατρικά, ποιήματα, τραγούδια, συνέδρια). Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας για κάποιο θέμα. Ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του καλού ακροατή (κοιτάζω αυτόν που μιλά, δεν διακόπτω κ.ά..)  

22 Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Χρήση ειδικής ορολογίας για τη διάκριση και περιγραφή οργανισμών, υλικών, φαινόμενων και διαδικασιών. Χρήση πολλών γλωσσικών ασκήσεων όπως: Με λόγο σκόπιμο και κατάλληλο για την κάθε ειδική περίσταση, ο μαθητής αναλαμβάνει να φέρει αποτέλεσμα: - ζητώντας το α΄ από τον Χ, - ζητώντας πληροφορίες από τον Χ για το α΄, - πείθοντας τον Χ για το α΄, - ενημερώνοντας τον Χ για το α΄, - περιγράφοντας αντικειμενικά  το α΄ επεισόδιο και επιχειρηματολογώντας υπέρ ή κατά του Χ, κ.τ.λ.. - περιγράφοντας κάποιες εικόνες ή διήγηση βιωμάτων του.

23 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Τα παιδιά παίζουν το παιχνίδι «Μπάλες - Μηνύματα» Η τάξη χωρίζεται σε τρεις ομάδες των 6-8 μελών. Κάθε ομάδα παίρνει μια μπάλα και τη ρίχνουν ο ένας στον άλλο μέχρι να δημιουργήσουν μια σταθερή ροή ρίψεων. Κάθε παιδί ρίχνει την μπάλα στον ίδιο συμπαίκτη, λέγοντας ταυτόχρονα το όνομά του. Στη συνέχεια δίνονται σε κάθε ομάδα και άλλες μπάλες δεύτερη, τρίτη κτλ. Συνήθως με την αύξηση των μπαλών ο ρυθμός ρίψεων αντί να επιβραδυνθεί επιταχύνεται. Σταματάμε το παιχνίδι και συζητάμε τα προβλήματα που εμφανίστηκαν. Αποσαφηνίζουμε το συμβολισμό των ρίψεων με την μπάλα, με τα μηνύματα στην καθημερινή μας ζωή. Μέσα από τη συζήτηση τα παιδιά κατανοούν την ανάγκη της καλύτερης επικοινωνίας και προτείνουν λύσεις.

24 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Τα παιδιά παίζουν το παιχνίδι «Φτωχοί ακροατές» Τα παιδιά κάθονται στο πάτωμα σε κύκλο και ένας εθελοντής αφήνει το δωμάτιο ενώ οι άλλοι συμφωνούν σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα συμπεριφερθούν ως «κακοί ακροατές». Κάθε ένας επιλέγει να παρουσιάσει σαφώς έλλειψη ενδιαφέροντος και έλλειψης προσοχής στον «ομιλητή». Να κοιτάζουν σε άλλη κατεύθυνση, να ξύνονται, να εξετάζουν το ρολόι τους, να βήχουν κτλ. Ο ομιλητής επιστρέφει στην αίθουσα, κάθεται στο κέντρο του κύκλου και αρχίζει να μιλά για κάτι πάρα πολύ ενδιαφέρον (ταινία, ποδόσφαιρο). Μετά από κάποιο χρόνο διακόπτουμε και όλοι οι ακροατές χειροκροτούν τον ομιλητή. Στη συνέχεια γίνονται ερωτήσεις για τους ακροατές και τον ομιλητή όπως: - Πώς νομίζετε αισθάνθηκε ο ομιλητής ενώ εσείς δεν ακούγατε; Εάν είσαστε ο ομιλητής πώς θα είχατε αντιδράσει; - Τι αισθάνθηκες όταν κανένας δε σε άκουγε;

25 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Τα παιδιά παίζουν το παιχνίδι «Ετοιμάζω τη βαλίτσα», όπου το πρώτο παιδί κατονομάζει ένα αντικείμενο, το δεύτερο παιδί το επόμενο αντικείμενο που θα μπει στη βαλίτσα ανάλογα με το σκοπό και το στόχο της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Δίδεται προσοχή στο παιδί που μίλησε προηγουμένως γιατί πρέπει να επαναληφθεί η εκάστοτε σχηματιζόμενη σειρά λέξεων. Αν κάποιο παιδί δεν μπορεί να επαναλάβει τη σειρά των λέξεων, υποβοηθείται από τα υπόλοιπα παιδιά. (Καλλιέργεια ακρόασης και ανάπτυξης προφορικού λόγου).

26 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Οι κύκλοι αφήγησης ή ο κύκλος της Παρασκευής. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο, παίρνουν μια γνωστή ιστορία ή κείμενο αφηγηματικό και αρχίζουν να κτίζουν την ιστορία πρόταση με πρόταση. Το κάθε παιδί αναφέρει μια μόνο πρόταση κάθε φορά. Το κάθε παιδί πρέπει να ακούσει πολύ προσεκτικά το προηγούμενο παιδί και βάζοντας το σωστό σύνδεσμο να προχωρήσει ακόμα ένα κομμάτι της ιστορίας. Κάποιες λέξεις κλειδιά ή σύνδεσμοι/ επιρρήματα ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί μπορούν να είναι γραμμένοι σε χαρτόνια, για να διευκολύνουν τα παιδιά στην αναδιήγηση της ιστορίας. Πολύ χρήσιμα βοηθήματα είναι: η πέτρα και το κουβάρι. Η πέτρα γίνεται μαγική όταν ένα παιδί δεν ξέρει πώς να συνεχίσει και την τρίβει μέχρι να ανασυγκροτήσει τη σκέψη του. Το νήμα από το κουβάρι ρίχνεται στο παιδί που μιλά κάθε φορά και κρατιέται τεντωμένο ή ξετυλίγει το νήμα…

27 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Ο κύκλος του πρωινού της Δευτέρας. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο και αφηγούνται πώς πέρασαν το Σαββατοκύριακό τους ή άλλες εμπειρίες που έζησαν. Τα παιδιά κάνουν αναδιήγηση κάποιας γνωστής ιστορίας από την οπτική γωνία ενός ήρωα. - Από την οπτική γωνία του κακού π.χ. η μητριά λέει την ιστορία της Χιονάτης… - Από την οπτική γωνία του καλού π.χ. η Κοκκινοσκουφίτσα διηγείται την ιστορία της…

28 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Ο κύκλος συζήτησης. Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο, και αναφέρουν τις εμπειρίες τους, την άποψή τους, τις σκέψεις τους σχετικά με ένα θέμα το οποίο αποτελεί το θέμα συζήτησης. Ενδιαφέρον έχει το θέμα της συζήτησης να γίνεται αν είναι εφικτό σε κατάλληλο περιβάλλον π.χ. μία συζήτηση σχετικά με τη χρησιμότητα των βιβλίων μπορεί να γίνει στο χώρο της σχολικής βιβλιοθήκης. Στη συζήτηση τα παιδιά αναπτύσσουν επιχειρηματολογικό λόγο για να γίνουν πιο πειστικά χρησιμοποιώντας αιτιολογικές προτάσεις. Φράσεις ή λέξεις γραμμένες σε χαρτόνια μπορούν να διευκολύνουν τα παιδιά στη παρουσίαση των επιχειρημάτων τους και στη διεξαγωγή της συζήτησης π.χ. Να γίνει ή όχι ένα πάρκο… Είναι αναγκαίο τα παιδιά να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν τους κανόνες μιας σωστής συζήτησης π.χ. ζητώ το λόγο για να μιλήσω, κάθε φορά μόνο ένας μιλά δε διακόπτω κ.τ.λ.

29 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Παιχνίδια ή ασκήσεις ερωτήσεων και αντίληψης που βοηθούν τα παιδιά να δίνουν προσοχή το ένα στο άλλο, να απευθύνονται το ένα στο άλλο και να παίρνουν το λόγο για να εκφράσουν τη γνώμη τους: Η επερώτηση των ειδικών. Τα παιδιά ετοιμάζουν ατομικά ή σε μικρές ομάδες ερωτήσεις σχετικές με το κείμενο, την εικόνα ή ένα θέμα και τις απευθύνουν στους συμμαθητές τους οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις. Τη συζήτηση μπορεί να διευθύνει ένα παιδί ή ο εκπαιδευτικός. Η παρουσίαση μέσω παντομίμας ενός επαγγέλματος, το οποίο τα παιδιά πρέπει να μαντέψουν. Το παιχνίδι «φλας», κατά το οποίο κάθε παιδί εκφέρει μία άποψη που παραμένει ασχολίαστη σχετικά με κάποιο θέμα.

30 Θέματα για παιχνίδια ρόλων: οικογένεια και συγύρισμα,
Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης Παιχνίδι ρόλων. Το παιχνίδι ρόλων αποτελεί μία μέθοδο κοινωνικής μάθησης. Αποσκοπεί στη γνώση, την κατανόηση και αντιμετώπιση της κοινωνικής πραγματικότητας. Τις περισσότερες φορές προσομοιώνονται συγκρουσιακές καταστάσεις, όπως αυτές εμφανίζονται στην καθημερινή ζωή του παιδιού: συγκρούσεις στην οικογένεια, στον παιδότοπο, στο σχολείο. Αρχικά δύο παιδιά αρχίζουν τη συζήτηση και στη συνέχεια εμπλέκεται και η υπόλοιπη τάξη παίρνοντας θέση υπέρ του ενός ή του άλλου παιδιού. Κατά το παιχνίδι ρόλων καθίστανται αντικείμενο του μαθήματος και της δραματοποίησης καταστάσεις στις οποίες δεν έχει εξευρεθεί κάποια λύση. Είναι καλά στο τέλος να αξιολογείται το γεγονός αν η προτεινόμενη λύση αφήνει ευχαριστημένους τους συμμετέχοντες και αν προσεγγίζει την πραγματικότητα. Θέματα για παιχνίδια ρόλων: οικογένεια και συγύρισμα, παιδιά και παιχνίδι, κ.ά.

31 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Αφήγηση. Τα παιδιά αφηγούνται τις εμπειρίες τους , τις σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους, τα όνειρά τους. Η προφορική αφήγηση χρησιμοποιεί μορφοποιητικά μέσα όπως τον τρόπο εκφώνησης, τις χειρονομίες, τη μιμητική. Η προφορική αφήγηση διαθέτει πολύ περισσότερα μέσα έκφρασης από τις λέξεις που χρησιμοποιεί η γραπτή έκφραση. Από τη μια ο αφηγητής έχει πρόθεση να επηρεάσει τον ακροατή αλλά και από την άλλη οι ακροατές πρέπει να ασκηθούν στην ικανότητα της σωστής ακρόασης και του αναστοχασμού αυτών που ακούγονται. Γι’ αυτό στο δημοτικό η αφήγηση οργανώνεται ως συντροφική πράξη η οποία περιλαμβάνει την αφήγηση και την ακρόαση. Δοκιμάζουν διάφορα αφηγηματικά μέσα όπως δημιουργία εικόνων, χρώματος, ατμόσφαιρας με τη βοήθεια λέξεων, μαθαίνουν να βρίσκουν λογοπαίγνια.

32 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Διάλογος με βάση διαφορετική διάλεκτο. Δύο παιδιά αναλαμβάνουν να μιλήσουν με διαφορετική διάλεκτο π.χ. κυπριακή διάλεκτο – νεοελληνική δημοτική για κάποιο θέμα που τους ενδιαφέρει άμεσα. Το ένα παιδί μπορεί να υποδυθεί το δημοσιογράφο από την Ελλάδα. Συνέντευξη. Ένα παιδί αναλαμβάνει ένα ρόλο όπως αστυνομικός ή άλλο ενώ τα υπόλοιπα παιδιά του παίρνουν συνέντευξη. Σε πρώτο στάδιο μπορεί να είναι εντελώς αυθόρμητα. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός μπορεί να θέσει κάποιους περιορισμούς.

33 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Απαγγελία ποιήματος μετά από οργάνωση του χώρου με μια άδεια καρέκλα, ένα λουλουδάτο μαντήλι και ένα καπέλο ποιήτριας και ένα μουσικό αναλόγιο. Τα παιδιά επιλέγουν το δικό τους αγαπημένο ποίημα, το απαγγέλουν και δικαιολογούν την επιλογή τους μπροστά στους συμμαθητές τους. Μικρό ανθρωπάκι – Μεγάλο ανθρωπάκι. Το ένα αντιπροσωπεύει το «κάποτε νιώθεις μικρός και αδύναμος..» και το άλλο αντιπροσωπεύει το «κάποτε νιώθεις πάλι μεγάλος και δυνατός» ενώ τα παιδιά καλούνται να αναφέρουν περιστατικά ή εμπειρίες που έχουν άμεση σχέση με το καθένα. Π.χ. για την νίκη της ομάδας του ή την αγωνία του όταν θα έκανε διαγώνισμα…

34 Ειδικές δραστηριότητες ανάπτυξης προφορικού λόγου και ενεργητικής ακρόασης
Η εικονογράφηση. Μια ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα για την κινητοποίηση των μαθητών σε προφορική συζήτηση και την προετοιμασία για την ανάγνωση είναι η επεξεργασία της εικονογράφησης. Η εικονογράφηση είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για να συζητηθεί συλλογικά στην τάξη σε τι μπορεί να αναφέρεται το κείμενο. Αποτελεί αφορμή για προφορική επεξεργασία γατί η εικόνα πολλές φορές δίνει περαιτέρω πληροφορίες για την εξέλιξη της ιστορίας ή τονίζει επιπλέον στοιχεία της δράσης. Με βάση εικόνες τα παιδιά μπορούν να αφηγηθούν μια ιστορία, να αλλάξουν το τέλος της, να αλλάξουν την αρχή κ.ά..

35 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Α΄ τάξη

36 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Β΄ τάξη

37 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ Γ΄ τάξη

38 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Α΄ τάξη

39 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
Συνοδευτικά κείμενα Α΄ τάξη

40 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Α΄ τάξη

41 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ B΄ τάξη

42 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ B΄ τάξη

43 Παραδείγματα μέσα από τα Νέα Βιβλία
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Γ΄ τάξη

44 Αξιοποίηση Εκπαιδευτικού Λογισμικού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Αξιοποίηση Εκπαιδευτικού Λογισμικού Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ποικιλία δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας του μαθητή αλλά και της δημιουργικότητάς του…

45 Αξιοποίηση Διαδραστικού Λογισμικού
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ «Όλος ο κόσμος, ένας κόσμος»

46 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) της Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό σχολείο ΦΕΚ 303 ΤΕΧ. Β’ /13/-3-03 Αναλυτικά Προγράμματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (1996). Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Λευκωσία Anderson, R., Hiebert,E., Scott, J., Wilkinson, I., (1994) Πώς να δημιουργούμε ένα Έθνος από Αναγνώστες. Αθήνα: Gutenberg Γλώσσα Α - Στ΄ Δημοτικού. Βιβλίο Δασκάλου, Μεθοδολογικές Οδηγίες,OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007 Γλώσσα Α - Στ΄ Δημοτικού. Βιβλίο Μαθητή, OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007 Γλώσσα Α - Στ΄ Δημοτικού. Τετράδιο Εργασιών, OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007 Ong, W. (2005) Προφορικότητα και Εγγραμματοσύνη Μεταφρ. Χατζηκυριάκου, Κ. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης Παπαχρίστου, Β. & Μάνδαλου, Λ. (2003) Διδακτικές Διαδικασίες Παραγωγής Προφορικού και Γραπτού λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Η προοπτική. Schober, O. (2006) Η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στο δημοτικό σχολείο Μεταφρ. Κωνσταντινίδης, Κ., Γεμενετζή, Ε., Νούσια,Ε. Αθήνα: Τυπωθήτω Τσιλιμένη, Τ.(επιμέλεια),(2007. Αφήγηση και Εκπαίδευση. Βόλος: Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χαραλαμπόπουλος, Α. & Χατζησαββίδης, Σ. (1997) Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας Χατζηχρήστου, Χρ.(2005) Δεξιότητες Επικοινωνίας Αθήνα: ΤΥΠΩΘΗΤΩ