«Στρατηγικές Βιβλιοθηκών για την Διατήρηση των ηλεκτρονικών-περιοδικών» εργασία για το μάθημα Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Διδάσκων: κος Σαράντος Καπιδάκης Φοιτήτρια:

Παρουσίαση με θέμα: "«Στρατηγικές Βιβλιοθηκών για την Διατήρηση των ηλεκτρονικών-περιοδικών» εργασία για το μάθημα Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Διδάσκων: κος Σαράντος Καπιδάκης Φοιτήτρια:"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Στρατηγικές Βιβλιοθηκών για την Διατήρηση των ηλεκτρονικών-περιοδικών» εργασία για το μάθημα Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Διδάσκων: κος Σαράντος Καπιδάκης Φοιτήτρια: Άννα Διακάκη Φοιτήτρια: Άννα Διακάκη

2 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 2 Περιοδικά Επιστημονικά- ποικίλης ύλης Επιστημονικά- ποικίλης ύλης Συμβατικά- ηλεκτρονικά Συμβατικά- ηλεκτρονικά

3 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 3 Επιστημονικά Περιοδικά Συμβατική Βιβλιοθήκη: Ποικιλία αντιγράφων, Ποικιλία αντιγράφων, Μεγάλο απόθεμα γνώσης, Μεγάλο απόθεμα γνώσης, Δημιουργία πρακτικών για την μακροχρόνια διατήρηση των περιοδικών (μικροφίλμ, κοινοπραξίες). Δημιουργία πρακτικών για την μακροχρόνια διατήρηση των περιοδικών (μικροφίλμ, κοινοπραξίες). Ψηφιακή Βιβλιοθήκη: Τυπολογία περιοδικών όμοια με την συμβατική, Τυπολογία περιοδικών όμοια με την συμβατική, Ουσιαστικότερη πληροφόρηση επιστημονικής κοινότητας, Ουσιαστικότερη πληροφόρηση επιστημονικής κοινότητας, Διακίνηση μέσω του παγκόσμιου ιστού, Διακίνηση μέσω του παγκόσμιου ιστού, Αλματώδης ανάπτυξη των ψηφιακών συλλογών. Αλματώδης ανάπτυξη των ψηφιακών συλλογών.

4 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 4 Ηλεκτρονικά Περιοδικά/Τεχνικό Προφίλ Ποικιλία μορφής: Γλώσσες κωδικοποίησης (HTML,SGML,XML) Γλώσσες κωδικοποίησης (HTML,SGML,XML) Σύμβολα (μαθηματικά σύμβολα, χημικοί και φυσικοί τύποι, αρχαϊκά αλφάβητα, ιδεογράμματα, μουσικές νότες) Σύμβολα (μαθηματικά σύμβολα, χημικοί και φυσικοί τύποι, αρχαϊκά αλφάβητα, ιδεογράμματα, μουσικές νότες) Διάφοροι τύποι αρχείων (στατιστικά, πολυμέσα, εικόνες, βίντεο κα.) Διάφοροι τύποι αρχείων (στατιστικά, πολυμέσα, εικόνες, βίντεο κα.) Διαφημίσεις (κωδικοποίηση μέσω ιδιόκτητων μορφότυπων) Διαφημίσεις (κωδικοποίηση μέσω ιδιόκτητων μορφότυπων)

5 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 5 Mellon/Clir Initiative 1 η φάση: συναντήσεις εκδοτών, βιβλιοθηκονόμων, τεχνικών για τη διατήρηση: Council of Library and Information Resources Council of Library and Information Resources Coalition for Networked Information Coalition for Networked Information Society of Scholarly Publishers Society of Scholarly Publishers National Science Foundation National Science Foundation 2 η φάση: 2000 ανάληψη δράσης: Καθορισμός πλαισίου για την αποθήκευση ηλεκτρονικών περιοδικών, Καθορισμός πλαισίου για την αποθήκευση ηλεκτρονικών περιοδικών, Επιχορήγηση κάποιων προγραμμάτων. Επιχορήγηση κάποιων προγραμμάτων.

6 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 6 Ψηφιακά αποθετήρια/Λειτουργίες (1/2) 1. Περιγραφή αποστολής: Καθορισμός είδους και ποσότητας της πληροφορίας που αποκτά το αποθετήριο. Καθορισμός είδους και ποσότητας της πληροφορίας που αποκτά το αποθετήριο. 2. Ανάπτυξη συλλογής Είδη αποθετηρίων (αποθηκευμένα, εξυπηρετούμενα, με μεσιτεία), Είδη αποθετηρίων (αποθηκευμένα, εξυπηρετούμενα, με μεσιτεία), Αξιολόγηση των προκτήσεων, Αξιολόγηση των προκτήσεων, Διατύπωση στρατηγικών και μεθόδων ανάπτυξης της συλλογής, Διατύπωση στρατηγικών και μεθόδων ανάπτυξης της συλλογής, Διαδικασία ανάπτυξης της συλλογής. Διαδικασία ανάπτυξης της συλλογής.

7 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 7 Ψηφιακά Αποθετήρια/Λειτουργίες(2/2) 3. Διαχείριση της συλλογής Καταλογογράφηση δεδομένων, Καταλογογράφηση δεδομένων, Διατήρηση (ακεραιότητα δεδομένων, αντιγραφή, μετανάστευση, εξέταση για επαλήθευση). Διατήρηση (ακεραιότητα δεδομένων, αντιγραφή, μετανάστευση, εξέταση για επαλήθευση). 4. Πρόσβαση στο περιεχόμενο του αποθετηρίου.

8 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 8 Ελάχιστα Κριτήρια για την αποθήκευση η-περιοδικών Κ.1: Συμμόρφωση στις απαιτήσεις που έχουν καταρτήσει από κοινού βιβλιοθήκες και εκδότες. Κ.2:Η αποστολή του είναι συνάρτηση των αναγκών εκδοτών και ερευνητικών βιβλιοθηκών. Κ.3:Διαπραγμάτευση με εκδότες για λήψη άρθρων σχετικών με τις πληροφοριακές ανάγκες Κ.4:Διενέργεια ελέγχων για την μακροχρόνια διατήρηση της πληροφορίας Κ.5:Ανάγκη για τεκμηριωμένες πολιτικές και διαδικασίες Κ.6:Διάθεση αποθηκευμένης πληροφορίας μετά από διαπραγματεύσεις με εκδότες Κ.7:Λειτουργία σε δίκτυο

9 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 9 Σχετικά Projects Τρία Projects σε συνεργασία με εκδότες (Παν/μιο Harvard με John Wiley & Sons, Blackwell Publishing, University of Chicago Press- Παν/μιο Yale με Elsevier- Παν/μιο Πενσυλβάνια με Oxford University Press, Cambridge University Press Τρία Projects σε συνεργασία με εκδότες (Παν/μιο Harvard με John Wiley & Sons, Blackwell Publishing, University of Chicago Press- Παν/μιο Yale με Elsevier- Παν/μιο Πενσυλβάνια με Oxford University Press, Cambridge University Press Δύο Projects προσανατολισμένα στο θέμα της συλλογής Δύο Projects προσανατολισμένα στο θέμα της συλλογής Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης για τα «δυναμικά η- περιοδικά» Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασσαχουσέτης για τα «δυναμικά η- περιοδικά» Lockss, Πανεπιστήμιο Stanford Lockss, Πανεπιστήμιο Stanford

10 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 10 Συστήματα Ψηφιακής Διατήρησης Στόχος: Πληροφορία Προσβάσιμη στο μέλλον. Απειλές: Ανεπάρκεια μέσων, υλικού, λογισμικού Απαρχαίωση μέσων, υλικού, λογισμικού Σφάλματα επικοινωνιών Σφάλματα υπηρεσιών διαδικτύου Λάθη λειτουργίας

11 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 11 Συστήματα Ψηφιακής Διατήρησης Απειλές (συνέχεια): Φυσικές καταστροφές Ανθρώπινος Παράγων Επιθέσεις Απώλεια Περιεχομένου Οικονομική Ανεπάρκεια Εξάρτηση από τον οργανισμό

12 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 12 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 1. Αντιγραφή (replication): 1. Αντιγραφή (replication): Αποτελεσματικότερη στο ψηφιακό περιβάλλον σε σχέση με το συμβατικό, Αντιγραφή πληροφορίας χωρίς απώλεια δεδομένων, Αποθήκευση πολλαπλών αντιγράφων, Αυτόματη δημιουργία νέων αντιγράφων, Γεωγραφική διασπορά των αντιγράφων, Μειονέκτημα: δυσκολία στην αποκατάσταση κατεστραμμένων αρχείων.

13 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 13 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 2. Μετανάστευση (migration) Είδη μετανάστευσης:  Μετανάστευση στο ίδιο αποθηκευτικό μέσο (μαζική αποθήκευση δεδομένων από ένα site σε άλλο)  Μετανάστευση σε διαφορετικό μέσο αποθήκευσης (back-up σε δισκέτες)  Μετανάστευση μορφότυπου (καταπολέμηση απαρχαίωσης λογισμικού)

14 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 14 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης Είδη μετανάστευσης μορφότυπου: Είδη μετανάστευσης μορφότυπου: Κατά την πρόσβαση Ομαδικά, σε προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα Κατά την είσοδο των δεδομένων στο σύστημα (κανονικοποίηση) Κανονικοποίηση: τα αποθηκευμένα αντικείμενα κανονικοποιούνται σε σύνολο προτιμώμενων μορφότυπων έτσι ώστε να αποφευχθεί η ποικιλία: Κανονικοποίηση: τα αποθηκευμένα αντικείμενα κανονικοποιούνται σε σύνολο προτιμώμενων μορφότυπων έτσι ώστε να αποφευχθεί η ποικιλία: Διάταξη αρχείων (GIFF, JPEG σε TIFF) Διάταξη κειμένων (κοινό DTD)

15 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 15 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 3. Εξομοίωση (emulation) Προτείνεται ως μέσο διατήρησης της αυθεντικής όψης των ψηφιακών αντικειμένων, Αποθηκεύεται το ψηφιακό αντικείμενο αλλά και το αυθεντικό λογισμικό που χρησιμοποιήθηκε για τη διαχείριση του, Απόκτηση λογισμικού εξομοίωσης που επιτρέπει στο απαρχαιωμένο λογισμικό να τρέχει σε νέα περιβάλλοντα, Ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη τεχνική

16 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 16 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 4. Περιοδική Εξέταση για επαλήθευση (audit) Ανάπτυξη μηχανισμών ελέγχου των συλλογών, σε τακτά χρονικά διαστήματα, Έγκαιρη διαπίστωση σφαλμάτων, άμεση αντιμετώπιση, Η πιθανότητα σφάλματος διατηρείται σε επιτρεπτά επίπεδα, Δυνατότητα εντοπισμού κρυμμένων σφαλμάτων, Προστασία Σ.Ψ.Δ. από κατάρρευση και οργανισμού από οικονομική ζημιά. Λανθασμένη τεχνική: εξέταση κατά την πρόσβαση ( σκοτεινά αρχεία)

17 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 17 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης Τρόποι εξέτασης για επαλήθευση: Κατά την απορρόφηση της πληροφορίας (audit during ingest) Εξέταση από έμμεσα εμπλεκομένους (third party audit), δημιουργία και διατήρηση συνόψεων μηνυμάτων του περιεχομένου και σύγκριση τους με πιο πρόσφατες Αμοιβαία εξέταση (mutual audit), σύγκριση διαμοιρασμένων γεωγραφικά αντιγράφων του ίδιου άρθρου.

18 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 18 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 5. Διαφάνεια (transparency) Θεμελιώδης πρακτική διασφάλισης της εμπιστοσύνης του χρήστη στο σύστημα, Χρήση λογισμικού ανοιχτού κώδικα (για την αποφυγή ενδεχόμενης απαρχαίωσης του λογισμικού), Δυνατότητα υλοποίησης μετανάστευσης μορφότυπου, Χρήση ανοιχτών πρωτοκόλλων και διεπαφών (εφαρμογές διαφορετικών συστατικών του συστήματος), Διαφάνεια ως προς την παραδοχή λαθών του παρελθόντος.

19 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 19 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 6. Ποικιλία (diversity) Αποθήκευση αντιγράφων σε off-line μέσα, Γεωγραφική διασπορά on-line αντιγράφων, Ποικιλία υλικού, Ποικιλία λογισμικού (πχ. τα αντίγραφα θα τρέχουν νεότερες και παλαιότερες εκδοχές του λογισμικού που τα διαχειρίζεται), Ποικιλία διαχείρισης του συστήματος (δημιουργία αποκεντρωτικών συστημάτων), Ποικιλία χρηματοδότησης

20 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 20 Στρατηγικές Ψηφιακής Διατήρησης 7.Νωθρότητα (sloth) Τα συστήματα διατήρησης πρέπει να είναι νωθρά. Συμβολή στην ακεραιότητα της συλλογής, Αργή εξάπλωση σφαλμάτων και ιών, Αυξημένο επίπεδο ασφάλειας, Έγκαιρος εντοπισμός σφαλμάτων, Συμβολή στον προϋπολογισμό του οργανισμού

21 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 21 Κόστος Ψηφιακής Διατήρησης Μεγαλύτερο από αυτό της διατήρησης του συμβατικού υλικού Είναι αρκετά μεγάλο Ποικίλει ανάλογα με την ή τις στρατηγικές που ακολουθούνται. Μείωση κόστους επιτυγχάνεται: Περιορισμός κεντρικής διαχείρισης, Συνεργατικά σχήματα βιβλιοθηκών (επιλογή, χρήση, διατήρηση του υλικού), Καταβολή των απαιτούμενων ποσών για απόκτηση ενδεδειγμένου εξοπλισμού.

22 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 22 Κόστος Ψηφιακής Διατήρησης Επιλογή του προς διατήρηση υλικού Κριτήρια περισσότερο ακαδημαϊκά παρά οικονομικά, Βαρύτητα στη συνάφεια του υλικού με το περιεχόμενο της συλλογής, Απαραίτητη η πολιτική διαχείριση της συλλογής, Ανάλυση ωφελειών και δαπανών από τη διατήρηση του ψηφιακού αντικειμένου, Διατήρηση αναγκαίας για τους χρήστες πληροφορίας όσο δαπανηρή και αν είναι.

23 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 23 Lockss Project Πρόγραμμα του Παν/μίου του Stanford για την διατήρηση της πρόσβασης στα η- περιοδικά. Πρόγραμμα του Παν/μίου του Stanford για την διατήρηση της πρόσβασης στα η- περιοδικά. Lots of Copies Keep Stuff Safe, Lots of Copies Keep Stuff Safe, Πρόσβαση στα περιοδικά μέσω των συνδρομών της βιβλιοθήκης, Πρόσβαση στα περιοδικά μέσω των συνδρομών της βιβλιοθήκης, Δημιουργία 6-80 γεωγραφικά διασκορπισμένων αντιγράφων, Δημιουργία 6-80 γεωγραφικά διασκορπισμένων αντιγράφων, Δημιουργία αποκεντρωτικού συστήματος βιβλιοθηκών με σκοπό την διατήρηση του υλικού και την πρόσβαση. Δημιουργία αποκεντρωτικού συστήματος βιβλιοθηκών με σκοπό την διατήρηση του υλικού και την πρόσβαση.

24 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 24 Lockss Project Τεχνικές απαιτήσεις: Λογισμικό ανοιχτού κώδικα, Λογισμικό ανοιχτού κώδικα, Lockss virtual machine (600 MHz CPU, 128 MB RAM, 1ή 2 σκληροί δίσκοι, 60 GB), Lockss virtual machine (600 MHz CPU, 128 MB RAM, 1ή 2 σκληροί δίσκοι, 60 GB), Λειτουργικό σύστημα Open BSD. Λειτουργικό σύστημα Open BSD.

25 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 25 Lockss Project Λειτουργία Λογισμικού: Σύστημα ίσος προς ίσο (peer-to-peer) Σύστημα ίσος προς ίσο (peer-to-peer) Ανατρέχει σε τακτά διαστήματα τα web sites των εκδοτών και συλλέγει υλικό, Ανατρέχει σε τακτά διαστήματα τα web sites των εκδοτών και συλλέγει υλικό, Σύγκριση του περιεχομένου με αυτό στις προσωρινές μνήμες των άλλων peers, Σύγκριση του περιεχομένου με αυτό στις προσωρινές μνήμες των άλλων peers, δρα σαν web proxy για παροχή των άρθρων στους χρήστες, δρα σαν web proxy για παροχή των άρθρων στους χρήστες, Παροχή βασισμένης στο web διεπαφής για εντοπισμό προς συντήρηση τίτλων. Παροχή βασισμένης στο web διεπαφής για εντοπισμό προς συντήρηση τίτλων.

26 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 26 Lockss Project Τεχνική της δημοσκόπησης: Σύγκριση του περιοδικού στην προσωρινή μνήμη ενός ίσου με τα αντίγραφα των άλλων, Σύγκριση του περιοδικού στην προσωρινή μνήμη ενός ίσου με τα αντίγραφα των άλλων, Αντικατάσταση λανθασμένου αντιγράφου, Αντικατάσταση λανθασμένου αντιγράφου, Προστασία από ιούς, Προστασία από ιούς, Πρωτόκολλο LCAP ( Library Cache Auditing Protocol). Πρωτόκολλο LCAP ( Library Cache Auditing Protocol).

27 Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ Επιστήμη της Πληροφορίας 27 Lockss Project Οφέλη για βιβλιοθήκες Ελλάδα: Heal-Link, Ελλάδα: Heal-Link, Οφέλη για βιβλιοθήκες, εκδότες, χρήστες, Οφέλη για βιβλιοθήκες, εκδότες, χρήστες, Απεξάρτηση αρχείου από εκδότες, Απεξάρτηση αρχείου από εκδότες, Ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ βιβλιοθηκών. Ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ βιβλιοθηκών.