Ανάπτυξη της Προφορικής χρήσης της γλώσσας και η Ενεργητική ακρόαση… «Ο εγγράμματος νους» Μύριαμ Σεργίου Τσολάκη Σύμβουλος Γλωσσικού Mαθήματος.

Παρουσίαση με θέμα: "Ανάπτυξη της Προφορικής χρήσης της γλώσσας και η Ενεργητική ακρόαση… «Ο εγγράμματος νους» Μύριαμ Σεργίου Τσολάκη Σύμβουλος Γλωσσικού Mαθήματος."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ανάπτυξη της Προφορικής χρήσης της γλώσσας και η Ενεργητική ακρόαση… «Ο εγγράμματος νους»
Μύριαμ Σεργίου Τσολάκη Σύμβουλος Γλωσσικού Mαθήματος

2 Η Πέτρα στη Λίμνη Μια πέτρα που ρίχνουμε στα νερά μιας λίμνης προκαλεί
ομόκεντρα κύματα που απλώνονται στην επιφάνεια παρασέρνοντας στην κίνησή τους, σε διαφορετικές αποστάσεις και με διαφορετικά αποτελέσματα, το νούφαρο και το καλάμι, τη χάρτινη βαρκούλα και το φελλό του ψαρά…. Αντικείμενα που πριν ήταν ανεξάρτητα το ένα με το άλλο είναι σαν να τα ξαναέφερε κάποιος στη ζωή, σαν να τα ανάγκασε να αντιδράσουν, να σχετιστούν μεταξύ τους… Με τον ίδιο τρόπο, μια λέξη που πέφτει τυχαία στο μυαλό μας δημιουργεί κύματα, προκαλεί μια σειρά αντιδράσεων, παρασύροντας στην πτώση της ήχους και εικόνες, αναμνήσεις και αναλογίες, σημασίες και όνειρα… Τζιάνι Ροντάρι Η Γραμματική της Φαντασίας

3 Γλώσσα και σκέψη Η διανοητική σκέψη συνδέεται άρρηκτα με τη γλωσσική, που σημαίνει ότι η γλώσσα εξαρτάται από τη σκέψη και η σκέψη εξαρτάται από τη γλώσσα… Η γλωσσική ανάπτυξη είναι μια ολιστική προσωπική κατάκτηση του ανθρώπου σ’ όλες τις μαθησιακές διαδικασίες που εκδηλώνεται (Μανταδάκη, σ.84) Η νεότερη γλωσσολογία δε βλέπει τη γλώσσα ως απλό μέσο συνεννόησης, αλλά ουσιαστικά ως κύριο φορέα της ανθρώπινης σκέψης. Κατά τον Chomsky, η γλώσσα αποτελεί στον άνθρωπο κυρίως το μέσο έκφρασης της σκέψης και μέσο επικοινωνίας. Με άλλα λόγια με τη βοήθεια της γλώσσας σκεπτόμαστε, σχεδιάζουμε με το μυαλό μας συγκεκριμένες δραστηριότητες, πριν τις μετατρέψουμε σε πράξεις.

4 Η προέλευση της προφορικής επικοινωνίας.
Ο τομέας της προφορικής επικοινωνίας οφείλει την προέλευσή του σε μια νέα προσπάθεια των ειδικών και των γλωσσολόγων. Έχει όμως, προδρόμους το παλαιότερο μάθημα της Ρητορικής που επεδίωκε την ανάπτυξη της προφορικής έκφρασης. Την περίοδο του Διαφωτισμού το μάθημα της Ρητορικής υπηρετούσε την εκπαίδευση της ευγλωττίας και το διαλογικό προφορικό λόγο… Η προέλευση της προφορικής επικοινωνίας.

5 Αναβάθμιση του προφορικού λόγου
Ο Ferdinand de Saussure ( ), ο πατέρας της σύγχρονης γλωσσολογίας, έστρεψε την προσοχή μας στην πρωταρχικότητα του προφορικού λόγου, που διέπει τη λεκτική επικοινωνία. Θεωρείται ότι η προφορική γλώσσα είναι θεμελιώδης και η γραφή είναι ουσιαστικά μέσο για να παραστήσουμε αλλιώς την ομιλία (Lyons J., 1968). Τα σημεία του ανθρώπινου λόγου είναι πρωτίστως , προφορικά κι επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια αυτά τα σημεία υπήρξαν αποκλειστικά προφορικά πριν από τη γραπτή τους παρουσίαση (Martinet, 1976). Η πρόταξη στη μελέτη της γλώσσας είναι θέμα ιεράρχησης των προτεραιοτήτων και η προτεραιότητα στη γλώσσα ανήκει αναντίρρητα στον προφορικό λόγο (Κάνδρος, Λανάρης, Τσολάκης κά.,1989) Ο προφορικός λόγος, όπως βιώνεται μέσα στην τάξη είναι πολύ σημαντικός, κυρίως για τα παιδιά που μεγαλώνουν σ’ ένα περιβάλλον με διαφορετική γλώσσα από αυτή του σχολείου και των βιβλίων(Anderson, R., Hiebert,E., Scott, J., Wilkinson, I., 1994). Αναβάθμιση του προφορικού λόγου

6 Η παραγωγή προφορικού λόγου
Βασικά γνωρίσματα: αμεσότητα, εξωγλωσσικές εκφράσεις, αυτοσχεδιασμός, εφήμερος Αποκωδικοποιεί το κωδικοποιημένο υλικό μέσω της ακρόασης Παράγει και εκφέρει κωδικοποιημένο σημασιολογικό υλικό

7 Ιεράρχηση των αναγκών γλωσσικής επικοινωνίας
Ακρόαση Προφορική έκφραση Ανάγνωση Γραπτή έκφραση Οι άνθρωποι περισσότερο ακούνε παρά μιλούν, περισσότερο μιλούν παρά διαβάζουν, περισσότερο διαβάζουν παρά γράφουν… Ιεράρχηση των αναγκών γλωσσικής επικοινωνίας

8 Τι έδειξαν σχετικές έρευνες…
Το 57,7% περίπου του χρόνου παραμονής στην τάξη οι μαθητές λειτουργούν σαν ακροατές (Wilt, 1949). Το 64% του χρόνου στην τάξη καταλαμβάνεται από το λόγο του δασκάλου. Το 80% του προφορικού λόγου της τάξης διατίθεται σε ερωτήσεις, απαντήσεις και σχόλια (Stevens, 1912). Οι μαθητές χρησιμοποιούν τον προφορικό λόγο κατά 80% για να απαντούν στις ερωτήσεις του δασκάλου, ενώ οι δάσκαλοι αφήνουν ελάχιστο χρόνο για απάντηση (Bellack κ.ά., 1966).

9 ΓΝΩΣΗ Οι πυλώνες του γλωσσικού μαθήματος ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΑΘΗΣΗ Οι πυλώνες του γλωσσικού μαθήματος ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ

10 Ένα γλωσσικό μάθημα που νοείται ως επικοινωνιακή κατάσταση μάθησης θα πρέπει να θεωρεί και να μελετά τη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή διδακτική της γλώσσας, καταβάλλεται προσπάθεια με το γλωσσικό μάθημα για παροχή ευκαιριών εντατικής προφορικής επικοινωνίας και γλωσσικής δραστηριότητας. Αναζητούνται καταστάσεις που επιτρέπουν ή ακόμα προκαλούν τη γλωσσική δραστηριότητα στο πλαίσιο κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Η ικανότητα για προφορική έκφραση σε συνδυασμό για ενεργητική ακρόαση αποτελούν τους σημαντικότερους παράγοντες για αποτελεσματική επικοινωνία. Γι’ αυτό για να επιτευχθεί η καλλιέργεια της επικοινωνιακής δεξιότητας πρέπει να γίνεται διδασκαλία και παράλληλα άσκηση του προφορικού λόγου και της προσεκτικής ακρόασης. Το γλωσσικό μάθημα ως… προαγωγή και ενίσχυση της ικανότητας επικοινωνίας.

11 Η διδακτική προσέγγιση και η καλλιέργεια της γλωσσικής ικανότητας…
Η νέα διδακτική προσέγγιση υπαγορεύει την ανάληψη ευθυνών και πρωτοβουλιών από το δάσκαλο. Ο εκπαιδευτικός που θέλει να ενισχύσει τις γλωσσικές ικανότητες των μαθητών πρέπει να φέρει στο μάθημα καταστάσεις που προκαλούν τη γλωσσική δραστηριότητα. Αυτές πρέπει να είναι παρμένες από τις άμεσες εμπειρίες των παιδιών ώστε εύκολα να εμπλέκονται σε αυτές. Κάθε γλωσσική δραστηριότητα προφορική ή/και γραπτή πρέπει να εντάσσεται μέσα σε ειδική περίσταση επικοινωνίας…

12 Ειδική Περίσταση Επικοινωνίας
Η διαδικασία της παραγωγής λόγου εντάσσεται μέσα σε … Ειδική Περίσταση Επικοινωνίας Πού και πότε; Για ποιο σκοπό και με τι θέμα; Ποιο κανάλι επικοινωνίας; (προφορικός ή γραπτός λόγος) Ποιος μιλάει ή γράφει σε ποιον;

13 Γιατί είναι πρόβλημα ο προφορικός λόγος και η ακρόαση;
Η διδασκαλία του προφορικού λόγου μέσω του γλωσσικού μαθήματος, ειδικά για το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει μια ιδιαίτερη προβληματική: Κυπριακή Διάλεκτος:Διχασμός ανάμεσα στο γραπτό και στον προφορικό λόγο. Πρόβλημα χρόνου σε σχέση με την προφορική έκφραση και την ακρόαση σε αντίθεση με τη γραπτή έκφραση. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος περιορίζεται σημαντικά ο χρόνος που μπορεί να πάρει το λόγο κάθε μαθητής. Ο προφορικός λόγος όπως και η ακρόαση είναι αόρατα ενώ ο γραπτός λόγος είναι χειροπιαστός (τον βλέπεις, τον αξιολογείς, τον βελτιώνεις)… Οι πιο πάνω λόγοι δυσχεραίνουν την άσκηση του προφορικού λόγου και της ακρόασης

14 Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης
Ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια μάθησης της γλώσσα, είναι πιο εύκολο τα παιδιά να ακούσουν κάτι και να το κατανοήσουν παρά να το διαβάσουν από μόνα τους και να το καταλάβουν. Με την ακρόαση, τα παιδιά εκτίθενται σε ένα ευρύ φάσμα ακουστικών εμπειριών το οποίο τα οδηγεί σε μια αναπτυσσόμενη γνώση της δύναμης της γλώσσας την οποία πρόκειται να διδαχθούν. Από τη πρώτη στιγμή που θα ακούσουν μια ιστορία, ένα τραγούδι ή ένα ποίημα, αρχίζουν να χτίζουν τη γνώση τόσο για την ανάγνωση όσο και για τον προφορικό και γραπτό λόγο.   Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης

15 Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης
Η ακρόαση, μολονότι είναι το ήμισυ της επικοινωνίας, διδάσκεται λιγότερο από όλες τις απαιτούμενες ικανότητες και δεξιότητες. Από όλες τις διαστάσεις της επικοινωνίας, η ακρόαση είναι ίσως η πιο σημαντική για την προώθηση της αποτελεσματικής επικοινωνίας παντού. Οι δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης βοηθούν στην επίλυση δύσκολων καταστάσεων, την καλύτερη έκβαση συνεδριάσεων, τη σωστή εκτέλεση οδηγιών, την αποτελεσματική διαχείριση ανθρώπινων πόρων και έργων (projects) και την καλύτερη επικοινωνία.

16 Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης
Μας είναι πολλές φορές δύσκολο να αντιληφθούμε τη χαρά του να ακούς κάποιον, να του παρέχεις ελευθερία και εκτίμηση. Το να τιμάς τη μοναδικότητα του κάθε μαθητή, σου παρέχει την αληθινή επιβράβευση στην καθημερινή διδασκαλία. Αυτό που όλοι τελικά ζητάμε δεν είναι αγάπη και σεβασμό, κατανόηση και ασφάλεια; Τα παιδιά λειτουργούν με τον καλύτερο τρόπο, σ’ ένα περιβάλλον προοδευτικό που τα τροφοδοτεί με σεβασμό, υπομονή και σωστούς κανόνες παρά σε ένα με επικρίσεις, ντροπή και θυμό. Απολαμβάνουν να εκφράζουν τις σκέψεις τους και τα αισθήματά τους και να αναγνωρίζονται σαν άτομα. Το λεξιλόγιό τους, η ικανότητά τους να σκέφτονται δημιουργικά και οι δεξιότητες για κριτική σκέψη αναπτύσσονται μαζί με τις κοινωνικές δεξιότητες, τη συναισθηματική ανάπτυξη και την αυτοεκτίμηση. Η παιδαγωγική αξία της ακρόασης

17 Ενεργητική Ακρόαση Ενεργητική ακρόαση σημαίνει να προσπαθείς
πραγματικά να καταλάβεις. Επίσης σημαίνει το να δίνεις το χρόνο και το χώρο για συζήτηση. Ενεργητική Ακρόαση Η μοντέρνα ζωή απομονώνει τους ανθρώπους, έτσι πρέπει κάποιες φορές να προσπαθήσουμε να ακούσουμε και να καταλάβουμε αυτό που λέγεται «ανάμεσα από τις γραμμές», δηλαδή τις προτεραιότητες και τα αισθήματα του «άλλου». Το σχολείο και κάθε εκπαιδευτικός θα πρέπει να «ακούει» όλους τους μαθητές του και να δημιουργεί ευκαιρίες για τον καθένα να εκφράσει αυτό που σκέφτεται και χρειάζεται. Η επικοινωνία άτομο με άτομο ενθαρρύνεται αν υπάρχουν συχνά ευκαιρίες να δουλεύει κανείς σε μικρούς αριθμούς π.χ. ομάδα με δύο ή τρία άτομα. Ειδικά στην περίπτωση συγκρούσεων ιδεών ή ενδιαφερόντων, η ενεργητική ακρόαση θα πρέπει να ενθαρρύνεται, έτσι ώστε η σύγκρουση να μην καταπιέζεται.

18 Προφορικός λόγος και Ενεργητική Ακρόαση
Η διδασκαλία του προφορικού λόγου πρέπει να στοχεύει: Στην Ενεργητική Ακρόαση Στην επιλογή επικοινωνιακών συνθηκών/παραμυθιού/ τραγουδιών/παιχνιδιών που να ενδιαφέρουν τα παιδιά Στη χρήση σύγχρονων μέσων/υλικών ( π.χ. ταινίες σε dvd, μουσική σε cd, παιχνίδια στον υπολογιστή, γνωστά παραμύθια) Το συνδυασμό προφορικού λόγου και γραπτού λόγου. Στην οικοδόμηση λεξιλογίου μέσω ανάγνωσης/απομνημόνευσης Μερικά παραδείγματα από γνωστά τραγούδια - παιχνίδια που καλλιεργούν την ενεργητική ακρόαση: Δέκα μικρά αραπάκια - αριθμοί Ο Γιάννης λέει… - ρήματα Δε δουλεύω τη Δευτέρα - μέρες της βδομάδας, μέρη του σώματος Όταν θα πάω κυρά μου στο παζάρι - ζώα/υποκοριστικά Λύκε, λύκε είσαι εδώ -(προσαρμόζεται σχεδόν σε όλα τα θέματα)

19 Ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε…
Τι δεν κάνει ο καλός ακροατής: Διακοπή. Η καλή επικοινωνία δεν είναι δυνατή όταν οι άνθρωποι διακόπτονται πριν τελειώσουν. Περιφρόνηση. Μια κλασική μορφή περιφρόνησης είναι απλά το να μη δίνεις προσοχή. Σαρκασμός. Είναι ένας πραγματικός επικοινωνιακός δολοφόνος. Προσβολές \ κοροϊδίες. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν συχνά συγκρούσεις καταφεύγουν σ’ αυτήν την τακτική. Οι προσωπικές επιθέσεις ανεβάζουν το επίπεδο εχθρότητας και αυξάνουν τις πιθανότητες βίας. Γενίκευση. Πρόκειται για τη γενίκευση στη συμπεριφορά ενός ατόμου: «πάντα το κάνεις αυτό» ή «ποτέ δεν το κάνεις αυτό». Κριτική. Συχνά σε μια συζήτηση ένα άτομο αναλαμβάνει αυθαίρετα το δικαίωμα να αποφασίσει αν οι άλλοι έχουν δίκιο ή άδικο, αν είναι καλοί ή κακοί… Κατηγορία. Για να επικοινωνήσει κανείς και να λύσει προβλήματα, είναι σημαντικό να ξεφύγει από την ιδέα ότι κάποιος πρέπει να έχει το φταίξιμο. Η διαπίστωση κάποιων γεγονότων είναι αναγκαία αλλά η ερμηνεία χρειάζεται να γίνεται με ενεργητική ακρόαση. Δήλωση της γνώμης του σαν γεγονός. Λίγα πράγματα είναι πιο εξοργιστικά από το να ακούς κάποιον να δηλώνει μια γνώμη σαν να είναι η απόλυτη αλήθεια. Ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε…

20 Ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε…
Τι κάνει ο καλός ακροατής: Ενθάρρυνση. Δείχνει ότι ακούει πραγματικά. Διευκρίνιση. Κάνει ερωτήσεις για να επιβεβαιώσει τι έχει πει ο ομιλητής: π.χ. «θα μπορούσες να μου πεις ποιο απ’ αυτά τα πράγματα έγινε πρώτο;». Αναδιατύπωση. Αυτό δείχνει ότι ακούει και βοηθά για να ελεγχθούν γεγονότα και σημασίες Αντανάκλαση. Επαναλαμβάνει κάτι που έχει λεχθεί. «Είπες ότι αυτό που έκανε η M. πόνεσε πολύ. Φαίνεται ότι ένιωσες πραγματικά ταπεινωμένος. Σωστά;». Σύνοψη. Επανεκφράζει τις κύριες ιδέες ή θεματικές και αισθήματα που έχει εκφράσει ο ομιλητής. Αυτό παρέχει συνολική άποψη και μια βάση για να συνεχιστεί ο διάλογος, π.χ. «τα κύρια προβλήματα που έχεις λοιπόν μ’ αυτό είναι…». Επικύρωση. Δείχνει εκτίμηση για τις προσπάθειες του ομιλητή. π.χ. «Πραγματικά χαίρομαι που μιλάμε», «Με κάνει να αισθάνομαι καλά που με εμπιστεύτηκες». Ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε…

21 Ενεργητική Ακρόαση Μερικές συμβουλές…για όλους…
Όταν σας μιλάνε, να δείχνετε σεβασμό μέσω της γλώσσας του σώματος (την έκφραση του προσώπου, τη στάση, το βλέμμα, τον τόνο της φωνής), η οποία θα πρέπει επίσης να υποδεικνύει ότι ακούτε. Να κοιτάζετε τον ομιλητή, να κάνετε νόημα ότι τον ακούτε, ακόμη κι αν δεν συμφωνείτε. Προκειμένου να διευκολύνετε κάποιον να πει περισσότερα, αντί για την ερώτηση «γιατί» που είναι πιθανό να δημιουργήσει το αίσθημα της ανάκρισης, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείτε τη λέξη «δηλαδή» με αποσιωπητικά, χωρίς ερωτηματικό.

22 Οι στόχοι της προφορικής επικοινωνίας και ακρόασης
Ο μαθητής ασκείται βαθμιαία, ώστε, τελειώνοντας το δημοτικό, να είναι σε θέση να:  Ακροάται, διατυπώνει ερωτήματα, απαντάει, εξηγεί και επιχειρηματολογεί με ακρίβεια και αυτοπεποίθηση. Κάνει συνειδητή χρήση των φραστικών επιλογών που επιβάλλει η κάθε περίσταση επικοινωνίας και  το  επίπεδο  λόγου. Χρησιμοποιεί ολοένα αυξανόμενο λεξιλόγιο. Ελέγχει την αποδεκτότητα του λόγου του.  Συλλαμβάνει υπονοούμενα. Εντοπίζει και αποφεύγει συνήθη φραστικά σφάλματα. Αφηγείται από μνήμης.  Οι στόχοι της προφορικής επικοινωνίας και ακρόασης

23 Οι στόχοι της προφορικής επικοινωνίας
Ο μαθητής ασκείται βαθμιαία, ώστε, τελειώνοντας το δημοτικό, να είναι σε θέση να:  Ανακοινώνει προσωπικές εμπειρίες, σκέψεις, επιθυμίες, σχέδια, προγράμματα, το νόημα ενός κειμένου κ.τ.ό. Εκτιμά και απολαμβάνει αισθητικά καταξιωμένες  μορφές λόγου, όπως απαγγελίες, θεατρικές παραστάσεις, ακροάσεις χαρισματικών ομιλητών κτλ..  Στα παιχνίδια ρόλων, θέτει σε λειτουργία τους μηχανισμούς ακουστικής και απαντητικής ετοιμότητας και βιωματικής συμμετοχής.   Οι στόχοι της προφορικής επικοινωνίας

24 Οι στόχοι της προφορικής επικοινωνίας
Ακρόαση και προφορικός λόγος (από το κυπριακό Α.Π.): Κατανοεί και εκτελεί σύνθετες οδηγίες αλλά και δίνει σύνθετες οδηγίες. Ακούει με προσήλωση το δάσκαλό του , τους συμμαθητές του ή άλλους. Συμμετέχει ενεργά και εποικοδομητικά σε συζήτηση. Συγκρατεί τα κύρια σημεία σε μια συζήτηση και καταλήγει σε συμπεράσματα. Διανθίζει το λόγο του με διάφορους φραστικούς τρόπους ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας. Εκφράζεται με σαφήνεια και ακρίβεια. Θέτει σε κριτικό έλεγχο αυτά που ακούει και εκφράζει τις απόψεις του , όταν χρειάζεται. Αναγνωρίζει και ερμηνεύει διαθέσεις. Οι στόχοι της προφορικής επικοινωνίας

25 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ο εκπαιδευτικός πρέπει να παρέχει ευκαιρίες για προφορική επικοινωνία και ακρόαση κατά την καθημερινή του διδασκαλία περιορίζοντας το δικό του λόγο. Προϋπόθεση οι μαθητές να έχουν επαρκή αντίληψη των δομικών χαρακτηριστικών του είδους του λόγου που θα παραγάγουν. Η παραγωγή λόγου γίνεται στα αρχικά στάδια υπό καθοδήγηση, μέσα από ένα σύνολο τεχνικών και δραστηριοτήτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Πολύ σημαντική θέση στην ανάπτυξη της προφορικής επικοινωνίας κατέχει η διδασκαλία του λεξιλογίου δηλαδή η διδασκαλία του νοήματος και της ορθογραφίας των λέξεων (σημασία λέξεων, εννοιολογικές αποχρώσεις..)

26 Πεδία εφαρμογής και άσκησης
Προφορική επικοινωνία

27 \ Δυνατότητα στο γλωσσικό διαδικτύωσης των επιμέρους τομέων του γλωσσικού μαθήματος
Schober, Otto σελ. 47

28 Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Οργάνωση μιας έκθεσης παιχνιδιών στην τάξη. Παρουσίαση φωτογραφικού υλικού για συγκεκριμένο θέμα. Δημοσίευση θεμάτων στη σχολική εφημερίδα. Οργάνωση συνεντεύξεων με διάφορα άτομα Έρευνα για τοπικά προβλήματα, οικολογικά ή άλλα. Δημιουργία θεατρικής γωνιάς στην τάξη. Διαρρύθμιση των θρανίων της τάξης για άμεση επαφή με το σύνολο των παιδιών. Εκτέλεση εργασιών ακολουθώντας προφορικές οδηγίες. Εμπλοκή του μαθητή στα δρώμενα στο σχολικό χώρο ή και έξω από αυτό και ενεργός συμμετοχή σε συζητήσεις. Με λόγο σκόπιμο και κατάλληλο για την κάθε ειδική περίσταση, ο μαθητής αναλαμβάνει να φέρει αποτέλεσμα: - ζητώντας το α΄ από τον Χ, - ζητώντας πληροφορίες από τον Χ για το α΄, - πείθοντας τον Χ για το α΄, - ενημερώνοντας τον Χ για το α΄, - περιγράφοντας αντικειμενικά  το α΄ επεισόδιο και επιχειρηματολογώντας υπέρ ή κατά του Χ, κ.τ.λ..

29 Ενδεικτικές Δραστηριότητες
Χρήση ειδικής ορολογίας για τη διάκριση και περιγραφή οργανισμών, υλικών, φαινομένων και διαδικασιών. Αφήγηση ενώπιον ακροατηρίου. Ανακοίνωση στην τάξη αποτελέσματος ομαδικής εργασίας.  Συμμετοχή σε συζητήσεις πάνω σε ποικίλα θέματα που άπτονται των ενδιαφερόντων των μαθητών. Επισκέψεις σε χώρους ακροάσεων, θεατρικές σκηνές κ.ά.. Θεατρική αγωγή και παιχνίδια ρόλων, δραματοποιήσεις. Eνεργός συμμετοχή στις εκδηλώσεις της σχολικής ζωής (θεατρικά, ποιήματα, τραγούδια). Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας για κάποιο θέμα. Ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του καλού ακροατή (κοιτάζω αυτόν που μιλά, δεν διακόπτω κ.ά..)  

30 Θεατρική Αγωγή… Γιατί;
Το Θέατρο στο σχολείο συναντά την Παιδαγωγική, αφού στοχεύει κυρίως στο να αναδείξει τη δημιουργικότητα και τη φαντασία του παιδιού, να αναπτύξει το ψυχικό του δυναμικό και να καλλιεργήσει τις κλίσεις και δεξιότητές του. Βοηθά στη γνωριμία του παιδιού με τον εαυτό του (αυτογνωσία) και με το περιβάλλον, καθώς και στην τοποθέτησή του σε σχέση με τον άλλο. Μέσα από τη δραματική έκφραση ο μαθητής ανακαλύπτει τις δυνατότητές του, συνειδητοποιεί τις ικανότητές του, αλλά και περιορίζει τις εγωιστικές του τάσεις. Έτσι μαθαίνει να ζει αρμονικά με τους άλλους.  Η διαδικασία επίσης της δημιουργίας των ρόλων (χαρακτήρες), μέσα από τη δραματοποίηση, οδηγεί το μαθητή στην εμβάθυνση των ανθρώπινων προβλημάτων και τον βοηθάει να κατανοήσει τον κόσμο και να σχηματίσει προοδευτικά τη δική του κοσμοθεωρία.

31 Θεατρική Αγωγή Σκοποί της Θεατρικής Αγωγής στο Δημοτικό όπως αναφέρεται στο ΑΠΣ είναι : Η ενθάρρυνση της δημιουργικής προφορικής έκφρασης. Η γνωριμία του παιδιού με τον εαυτό του και η αρμονική ένταξη και συνεργασία με την ομάδα. Η ανάπτυξη των φυσικών και διανοητικών ικανοτήτων και η καλλιέργεια του ψυχικού κόσμου. Η ενεργοποίηση και συμμετοχή του μαθητή στην παιδαγωγική διαδικασία και η ανανέωση της σχέσης διδάσκοντος – διδασκομένου μέσα από το βιωματικό τρόπο διδασκαλίας του Θεάτρου. Η διαμόρφωση αισθητικής - καλλιτεχνικής αντίληψης και η παραγωγή καλλιτεχνικού προϊόντος. Η ανάπτυξη των εκφραστικών μέσων των μαθητών, ιδιαίτερα της γλώσσα, της χρήση του λόγου κλπ. Η καλλιέργεια επικοινωνιακών δεσμών με το περιβάλλον και τους άλλους. Η δημιουργία καλλιτεχνικών προϊόντων, έτσι ώστε να συνδεθεί το σχολείο με την Τέχνη και τον Πολιτισμό.

32 Θεατρική Αγωγή  Για τη διδασκαλία του θεάτρου οι μαθητές θα πρέπει να
προχωρήσουν σταδιακά ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες της ηλικίας τους.  Στη βιβλιογραφία προτείνονται τρία ηλικιακά επίπεδα. Κάθε επίπεδο απεικονίζει την αντίστοιχη διανοητική, εκφραστική, ψυχική και επικοινωνιακή φάση, στην οποία βρίσκεται το παιδί.  Είναι αναγκαιότητα για την ένταξη της Θεατρικής Αγωγής στο σχολείο να παραμείνει εργασία ομαδική με παιδαγωγικούς στόχους, όπως είναι η ακρόαση και η προφορική επικοινωνία.

33 Θεατρική Αγωγή Διακρίνουμε τρεις ηλικιακές βαθμίδες, ως εξής:
Πρώτη και Δευτέρα Δημοτικού, όπου το επίπεδο συνδέεται με τον εμπειρικό τρόπο αντίληψης των παιδιών. Το παιχνίδι προσφέροντας την αμεσότητα της εμπειρίας και την ελευθερία των επιλογών έκφρασης είναι ο πλέον κατάλληλος δρόμος για τη Θεατρική Αγωγή. Τρίτη και Τετάρτη Δημοτικού, όπου πραγματώνονται οι στόχοι του πρώτου επιπέδου με βάση την αύξηση των προσωπικών ικανοτήτων, φυσικών, νοητικών, ψυχικών. Έτσι το παιδί μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά μέσα στην ομάδα οριοθετώντας πιο εύκολα τόσο τον εαυτό του όσο και τον άλλο. Πέμπτη και Έκτη Δημοτικού, όπου λόγω της αύξησης των ικανοτήτων των μαθητών αλλά και της μεγαλύτερης συνειδητοποίησης της ομάδας, σε συνδυασμό με την ευαισθητοποίησή τους απέναντι στις αισθητικές εμπειρίες, μπορεί να δεχθούν και να επεξεργασθούν ερεθίσματα σχετικά με την ατομική τους έκφραση μέσα στο χώρο, ή σε σχέση με το λόγο και τα κείμενα κ.α. Έτσι στις τάξεις αυτές στην Ελλάδα γίνεται εισήγηση να διδάσκεται ως αυτόνομο μάθημα η Θεατρική Αγωγή εντός του Προγράμματος Σπουδών (ένα δίωρο την εβδομάδα).

34 Η Θεατρική Αγωγή για την Πρώτη και Δευτέρα τάξη μπορεί να έχει τις εξής κατευθύνσεις και γενικές ενότητες: ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Σωματική και κινησιολογική ανάπτυξη σε σχέση με το χώρο, τη σκηνή, την ομάδα, τον παρτενέρ. Ασκήσεις κίνησης, χορός, ρυθμικά και πρώτα μουσικά ακούσματα, Συνεργασία με παρτενέρ στις αντίστοιχες ασκήσεις, Πρώτες ομαδικές ασκήσεις. (Διασύνδεση τεχνών – τομέων Αισθητικής Αγωγής). Ψυχοσωματική έκφραση μέσα από ελεύθερο παιχνίδι, οργανωμένο αυτοσχεδιασμό, Παντομίμα, εκφραστική μιμική. Θεατρικό παιχνίδι – σύνδεση θεατρικού Παιχνιδιού με τις εικαστικές τέχνες – ενεργοποίηση με μουσικά ερεθίσματα Δραματοποίηση. Ανάπτυξη της γλωσσικής και εκφραστικής ικανότητας μέσω του αυτοσχέδιου διαλόγου και της επεξεργασίας λογοτεχνικών κειμένων. Προσέγγιση και άλλων γνωστικών αντικειμένων μέσω της δραματοποίησης. Ανάπτυξη προφορικού λόγου – Αφηγηματικές τεχνικές. Πρόσληψη λογοτεχνικών ειδών, Πρώτα στοιχεία του δραματικού διαλόγου, Εφαρμογή δραματικού είδους σε μαθήματα του Προγράμματος Σπουδών Ιστορία, Μαθηματικά, κ.ά). Καλλιέργεια αισθητικής έκφρασης και δημιουργίας πολλαπλής φύσης καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων: άμεση αισθητική εμπειρία, επαφή με όλες τις τέχνες, γνωριμία με θεατρική παραγωγή (Κουκλοθέατρο, Καραγκιόζης κ.ά.). Παρακολούθηση παραστάσεων (θεατρικών, χορευτικών, μουσικών κ.α), Επισκέψεις σε μουσεία και Ανάπτυξη προσωπικών πρωτοβουλιών σε οποιοδήποτε καλλιτεχνικό τομέα (ενδείξεις κλίσεων των παιδιών).

35 Η Θεατρική Αγωγή για την Τρίτη και Τετάρτη τάξη μπορεί να έχει τις εξής κατευθύνσεις και γενικές ενότητες: ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Εξέλιξη της κατεύθυνσης της κινησιολογικής ανάπτυξης του πρώτου ηλικιακού επιπέδου, με έμφαση στην πρωτοβουλία αφενός και στη συλλογικότητα αφετέρου. Εκφραστική του σώματος και της φωνής, Επικοινωνία με τον παρτενέρ και την ομάδα (σε μη λεκτικό επίπεδο), Δυναμική της ομάδας. Μεγαλύτερη ανάπτυξη της σχέσης με τη δράση και τη συμπεριφορά, που μπορεί να οδηγήσει σε δραματοποίηση. Στοιχεία του ρόλου, δείκτες της συμπεριφοράς, δράση και αντίδραση, Διερεύνηση των παραπάνω στοιχείων μέσα από κείμενα, δραματικά ή μη. Διεύρυνση της σχέσης του Παιδιού με το «λόγο» και τη γλωσσολογική συμπεριφορά. Επαφή με λογοτεχνικά κείμενα. Ο θεατρικός κώδικας ως εργαλείο μάθησης και επαφής με άλλους κώδικες (μαθήματα). Είδη λόγων, επιλογές τρόπων εκφοράς λόγου, μουσικότητα, επιτονισμός, διάκριση τυπολογίας, Εισαγωγή στην τέχνη του λόγου, Αρχικό στάδιο συγγραφής με αφετηρία τον αυτοσχεδιασμό. Ευαισθητοποίηση στο θέατρο: εξοικείωση με τη θεατρική παράσταση ως θεατές, πρώτες προσπάθειες (προσωπική εμπειρία) για θεατρική παράσταση. Σύνδεση τομέων Αισθητικής Αγωγής. Παρακολούθηση παραστάσεων και στοιχειώδης ανάλυση των δομικών στοιχείων παράστασης, Ανάπτυξη μεθόδων δημιουργίας θεατρικής παράστασης.

36 Οι κατευθύνσεις και οι γενικές ενότητες, που προτείνονται για την Πέμπτη και Έκτη Δημοτικού, είναι:
ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ανάπτυξη κινησιολογικής έκφρασης σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο – Γνωριμία με τις τεχνικές κίνησης. Καλλιέργεια και ανάπτυξη ειδικών κινησιολογικών συμπεριφορών. «Σκηνική κίνηση», Ομαδική κίνηση και Τεχνικές χορού, ρυθμικής, ακροβατικών κλπ. Ελεύθερος αυτοσχεδιασμός και βασικές αρχές της μεθόδου (Ψυχοτεχνική). Γνωριμία και με άλλες προσεγγίσεις. Επαφή με το περιβάλλον, γνωριμία και παρατήρησή του, Το παιδί ως δέκτης και πομπός διαφόρων επικοινωνιακών κωδίκων (διασύνδεση τομέων τέχνης, και άλλων γνωστικών αντικειμένων). Ιδιαίτερη έμφαση στη συγγραφή μέσα από αυτοσχεδιασμό, δραματοποίηση κλπ: σύνθεση δραματικών κειμένων και ανάδειξη συγγραφικής δεξιότητας. Ανάλυση δραματικών και αφηγηματικών κειμένων: δραματικός πυρήνας. Αυτοσχεδιασμός με ερέθισμα κείμενο, εικόνα κ. ά. Δημιουργία αυτοσχέδιου διαλόγου – συγγραφή θεατρικού κειμένου (σκετς κ. ά.) Θεατρική παρουσίαση δραμτοποιημένου κειμένου. Επαφή με την παραγωγή θεατρικών παραστάσεων: 1) ως θεατές, 2) ως δημιουργοί. Ανάλυση θεατρικών παραστάσεων. Δημιουργία παραστάσεων στο σχολείο (είτε με αφορμή επετείους είτε ως αποτέλεσμα της ιδιαίτερης εργασίας στη Θεατρική Αγωγή).

37 Εισηγήσεις Να παρέχονται σε κάθε μάθημα ευκαιρίες για ανάπτυξη όχι μόνο του γραπτού αλλά και του προφορικού λόγου. Ο δάσκαλος να αποτελεί το σωστό γλωσσικό πρότυπο για το μαθητή. Να ασκούμε τα παιδιά στην προσεκτική και ενεργητική ακρόαση στην τάξη. Να διδάσκουμε στα παιδιά να έχουν ακρίβεια στις εκφράσεις τους και να χρησιμοποιούν ξεκάθαρο λόγο και με σαφήνεια π.χ. Ποιος; Πότε; Πού; Τι; Να εντάσσουμε στη διδασκαλία μας δραστηριότητες ανάπτυξης και καλλιέργεια του προφορικού λόγου, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω.

38 Και να θυμάστε… « Γλώσσα είμαι εγώ. Γλώσσα είσαι εσύ Γλώσσα είναι ό,τι
κάνει ο κόσμος…» Goldenberg S.P. , Griffiths, J. Lee , M. Sandra The Programme Language Μεγάλα λόγια Μεγάλες αλήθειες

39 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) της Ελληνικής Γλώσσας για το Δημοτικό σχολείο ΦΕΚ 303 ΤΕΧ. Β’ /13/-3-03 Αναλυτικά Προγράμματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (1996). Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Λευκωσία Anderson, R., Hiebert,E., Scott, J., Wilkinson, I., (1994) Πώς να δημιουργούμε ένα Έθνος από Αναγνώστες. Αθήνα: Gutenberg Γλώσσα Α΄- Στ΄ Δημοτικού. Βιβλίο Δασκάλου, Μεθοδολογικές Οδηγίες,OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007 Γλώσσα Α΄- Στ΄ Δημοτικού. Βιβλίο Μαθητή, OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007 Γλώσσα Α΄- Στ΄ Δημοτικού. Τετράδιο Εργασιών, OPΓANIΣMOΣ EKΔOΣEΩΣ ΔIΔAKTIKΩN BIBΛIΩN, AΘHNA 2007 Ong, W. (2005) Προφορικότητα και Εγγραμματοσύνη Μεταφρ. Χατζηκυριάκου, Κ. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης Παπαχρίστου, Β. & Μάνδαλου, Λ. (2003) Διδακτικές Διαδικασίες Παραγωγής Προφορικού και Γραπτού λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Η προοπτική. Schober, O. (2006) Η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στο δημοτικό σχολείο Μεταφρ. Κωνσταντινίδης, Κ., Γεμενετζή, Ε., Νούσια,Ε. Αθήνα: Τυπωθήτω Τσιλιμένη, Τ.(επιμέλεια),(2007. Αφήγηση και Εκπαίδευση. Βόλος: Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χαραλαμπόπουλος, Α. & Χατζησαββίδης, Σ. (1997) Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας Χαραλαμπόπουλος, Β. (1984) Οργάνωση της διδασκαλίας και της μάθησης ειδικά και κατά μάθημα Αθήνα: Gutenberg