Erving Goffman (1922-1982). Το εγχείρημα του Goffman εστιάζεται στη διαμόρφωση μιας γενικής θεωρίας της πρόσωπο – με – πρόσωπο αλληλόδρασης, μιας θεωρίας.

Παρουσίαση με θέμα: "Erving Goffman (1922-1982). Το εγχείρημα του Goffman εστιάζεται στη διαμόρφωση μιας γενικής θεωρίας της πρόσωπο – με – πρόσωπο αλληλόδρασης, μιας θεωρίας."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Erving Goffman (1922-1982)

2 Το εγχείρημα του Goffman εστιάζεται στη διαμόρφωση μιας γενικής θεωρίας της πρόσωπο – με – πρόσωπο αλληλόδρασης, μιας θεωρίας σε θέση να ερμηνεύσει κάθε κοινωνική ανταλλαγή, όπου κι αν αυτή πραγματοποιείται. Από τη μια επιχειρεί να αναδείξει την ύπαρξη ενός γενικού (θεσμικού) προτύπου που συνέχει τα διαφορετικά παραδείγματα της αναμενόμενης συμπεριφοράς ενώ από την άλλη στρέφει το ενδιαφέρον του στις διαφορές ανάμεσα σ’ αυτά τα παραδείγματα. Μ’ άλλα λόγια επιχειρεί να συγκροτήσει μια θεωρία που περιλαμβάνει τους κοινωνικούς θεσμούς και την κοινωνική αλληλόδραση (δεσμευτικότητα και ελευθερία).

3 «Δεν εγείρω καμιά αξίωση να μιλήσω για τα κεντρικά ζητήματα της κοινωνιολογίας –την κοινωνική οργάνωση και την κοινωνική δομή. Δεν κατευθύνομαι προς την δομή της κοινωνικής ζωής αλλά προς τη δομή της εμπειρίας που έχουν τα άτομα σε κάθε στιγμή της κοινωνικής ζωής τους. Προσωπικά θεωρώ ότι η κοινωνία με κάθε τρόπο έχει το πρωτείο και ότι κάθε τρέχουσα ατομική εμπλοκή έρχεται δεύτερη». Μέσα από τα κείμενά του ο Goffman εργάζεται για να αναπτύξει ένα «λεξιλόγιο» που θα μπορούσε να περιγράψει τα γενικά χαρακτηριστικά της πρόσωπο-με-πρόσωπο αλληλόδρασης.

4 «Συχνά στην καθημερινή μας ζωή δρούμε σαν να έχουμε ενεργοποιήσει ένα «αυτόματο πιλότο». Συμμορφωνόμαστε μ’ ένα σύνολο άρρητων, σιωπηρών, υπονοούμενων οδηγιών που κυβερνούν τη συμπεριφορά μας. Η κοινωνική ζωή τυποποιείται καθώς συχνά επιλέγουμε να ακολουθούμε «οδηγίες» που καθιστούν τον κόσμο προβλέψιμο. Αυτή η προβλεψιμότητα θεωρείται ως ένα εκπληκτικό συλλογικό επίτευγμα. Όμως ακόμα και οι λεπτές αποδράσεις από τέτοιου είδους πρότυπα μπορούν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη μας, την πίστη μας ότι ο κοινωνικός κόσμος είναι όπως φαίνεται πως είναι. Τέτοιου είδους αποκλίσεις είναι κατανοητές εφόσον αντικαθιστούν τον κυρίαρχο ορισμό της κατάστασης μ’ έναν άλλο, είναι όμως καταστροφικές εάν δεν μπορούν να ερμηνευθούν κατάλληλα.»

5 Ένα από τα μελήματα του Goffman είναι να μας υποδείξει τον τρόπο με τον οποίο η ευθραυστότητα της καθημερινής ζωής αποκτά σταθερότητα και τάξη διαμέσου μικρών και τυπικών χειρονομιών. Μας δείχνει πώς διατηρείται η εμπιστοσύνη μας σ’ ένα ασαφές περιβάλλον ενώ επίσης εντοπίζει τους παράγοντες που υποσκάπτουν την εμπιστοσύνη μας. Ο Goffman γοητεύεται από την αναστοχαστική μας ικανότητα για το χειρισμό των κοινωνικών αλληλοδράσεων. Όπως υποστηρίζει, ακόμα κι όταν συχνά επιλέγουμε να ζούμε θέτοντας σε λειτουργία τον «αυτόματο πιλότο» είμαστε σε θέση να ξαναπιάσουμε τα «χειριστήρια» και να δείξουμε την αυτονομία μας.

6 Στην οπτική του, ο κοινωνικός κόσμος γεμίζει από το «χειρισμό των εντυπώσεων», καθώς καθένας μας μετασχηματίζεται σ’ ένα κυνικό παίκτη ρόλων που κρύβεται πίσω από ένα ένδυμα προσωπείων που αντιστοιχούν στην παράσταση που δίνει μπροστά σε διάφορα ακροατήρια. Ο Goffman υποστηρίζει ότι το προβλέψιμο είναι μια κατάσταση που εξαρτάται από τους ίδιους τους δρώντες και όχι μια κατάσταση που απορρέει από την ύπαρξη σαφών νόμων και κανόνων. Οι κοινωνικοί κανόνες υπόκεινται σε ερμηνεία, σε διαφωνία ή συμφωνία γύρω από το τι συνιστά μια ευκαιρία για την ενεργοποίησή τους, υπόκεινται σε προσδοκίες και σε αποφάσεις αποδοχής ή μη αποδοχής τους.

7 Υποδεικνύει ότι το νόημα των πράξεων μας συνδέεται με το πλαίσιο όπου η πράξη παράγεται και ότι σπάνια μπορούμε να καταλάβουμε κάποια συμπεριφορά χωρίς τη γνώση της κατάστασης εντός της οποίας εκτυλίσσεται.

8 Σύμφωνα με την Μακρυνιώτη, ο Goffman, στο βιβλίο του Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή (Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2006) μελετά τη δομή των συναντήσεων πρόσωπο – με – πρόσωπο, υποστηρίζοντας ότι καθοριστικό στοιχείο αυτής της δομής είναι η διατήρηση ενός ορισμού της κατάστασης και η αντιμετώπιση της αμηχανίας. Στην οπτική του, η πρόσωπο-με-πρόσωπο αλληλόδραση είναι κοινωνικά οργανωμένη. Διαθέτει τη δική της τάξη και οργάνωση ενώ την ίδια στιγμή είναι εύθραυστη και μπορεί να διασαλευτεί.

9 Υπό αυτήν την έννοια, όσοι μετέχουν στην πρόσωπο-με-πρόσωπο αλληλόδραση φροντίζουν να την προστατεύσουν από παράγοντες ικανούς να την διαταράξουν ή ακόμα και να την καταστρέψουν. Η ανάλυση εστιάζεται στον «χειρισμό των εντυπώσεων» που επιβεβαιώνουν τον ορισμό της κατάστασης που δίνουν τα άτομα με στόχο την επίτευξη των ιδιαίτερων στοχεύσεων τους.

10 Στην Εισαγωγή του βιβλίου ο Goffman ξεκαθαρίζει ότι ενδιαφέρεται να μελετήσει τα ενδεχόμενα που υφίστανται κατά την είσοδο ενός νέου προσώπου σε μια ήδη διαμορφωμένη ομάδα και πώς αυτή η είσοδος είναι σε θέση να επηρεάσει ή και να απειλήσει τον διαθέσιμο ορισμό της κατάστασης. Συζητά διεξοδικά την έκφραση του ατόμου και τις εντυπώσεις που οι άλλοι αποκομίζουν από την παρουσία του. Η εκφραστικότητα του ατόμου και η ικανότητά του να προξενεί εντυπώσεις εξειδικεύεται: α) στην έκφραση που μεταδίδει και β) στην έκφραση που αναδίδει.

11 Έκφραση που μεταδίδει: λεκτικά σύμβολα που προσφέρουν μια νοηματοδοτημένη εικόνα του εαυτού. Έκφραση που αναδίδει: κινήσεις και άλλες εκφράσεις που συνοδεύουν τις εκφράσεις που μεταδίδονται.

12 Υποστηρίζει ότι το άτομο μπορεί να μεταδίδει συνειδητά εσφαλμένες πληροφορίες μέσα και από τους δύο τύπους επικοινωνίας. Έτσι, ένα άτομο μπορεί συνειδητά να εξαπατά ή/και να προσποιείται. Τα άτομα καλλιεργούν εντυπώσεις για τον εαυτό τους, ανάλογα με τις ιδιαίτερες στοχεύσεις τους και τα αφανή τους κίνητρα. Επιπλέον επιδιώκουν να ελέγξουν τη συμπεριφορά των άλλων και τις αντιδράσεις προς το πρόσωπό τους. Υπό αυτήν την έννοια όλοι επιχειρούμε να επηρεάσουμε ορισμό της εκάστοτε κατάστασης, με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσουμε τις ιδιαίτερες στοχεύσεις μας.

13 Η ανάλυση εστιάζεται στις εκφράσεις που αναδύονται (τη μη λεκτική επικοινωνία, την ακούσια ή εκούσια συμπεριφορά): Α) ένα άτομο μπορεί να δρα υπολογιστικά για να εξασφαλίσει συγκεκριμένες αποκρίσεις από τους άλλους παριστάμενους. Β) ένα άτομο μπορεί να δρα υπολογιστικά χωρίς να το συνειδητοποιεί. Γ) ένα άτομο μπορεί να δρα συνειδητά, προσαρμοζόμενο στις απαιτήσεις του κοινωνικού του περιβάλλοντος, προσμένοντας μόνο την αποδοχή ή/και την επιδοκιμασία των άλλων, και Δ) ένα άτομο μπορεί να συμπεριφέρεται ανάλογα με τα πρότυπα δίχως να επιθυμεί να δώσει τις ανάλογες εντυπώσεις.

14 Οι παριστάμενοι από τη δική τους σκοπιά είτε υιοθετούν τις προβαλλόμενες εντυπώσεις είτε μπορούν να τις παρανοήσουν. Επίσης, είναι σε θέση να διακρίνουν ανάμεσα στη λεκτική επικοινωνία και στις λιγότερο προσεγμένες πλευρές των αναδυόμενων εκφράσεων. Αυτές οι μη ελεγχόμενες πλευρές λειτουργούν ως κριτήριο εγκυρότητας της παρουσίασης του Άλλου. Τούτο σημαίνει την ύπαρξη μιας ασυμμετρίας στη σχέση του ατόμου προς το ακροατήριο του: το άτομο ελέγχει την λεκτική του επιτέλεση ενώ οι παριστάμενοι επιπλέον αντιλαμβάνονται την αναδυόμενη συμπεριφορά, ελέγχοντας με τη σειρά τους τη συνολική συμπεριφορά του ατόμου.

15 Βασική θέση του Goffman είναι ότι συνήθως όσοι συμμετέχουν σε μια πρόσωπο-με-πρόσωπο επικοινωνία επιχειρούν να προσαρμόζουν αμοιβαία τον ορισμό που δίνουν στην κατάσταση για να μη δημιουργούνται ή/και να αποφεύγονται συγκρούσεις και εντάσεις: καταπιέζουμε πλευρές του εαυτού μας για να μην διαταράξουμε τις σχέσεις μας. Αυτό θεωρείται από τον Goffman ως «μια επιφανειακή συμφωνία, ένα επίχρισμα συναίνεσης», μια «λειτουργική συναίνεση» για τη διατήρηση της συνοχής και την αποφυγή συγκρούσεων ως προς τον ορισμό της κατάστασης.

16 Για την εξασφάλιση της αλληλόδρασης και την εγγύηση του ορισμού της κατάστασης που προβάλλουν οι μετέχοντες στην πρόσωπο-με- πρόσωπο αλληλόδραση υιοθετούνται «προληπτικές πρακτικές» και «διορθωτικές πρακτικές» για να αποφευχθούν αμφισβητήσεις της εικόνας που προβάλλουν οι μετέχοντες για τον εαυτό τους. Έτσι, επιβεβαιώνεται η ηθική αξίωση κάποιος να αντιμετωπίζεται ως αυτός που προβάλλει ότι είναι.

17 Στο κεφάλαιο με τον τίτλο Παραστάσεις ο Goffman επιχειρεί να αναδείξει τις ιδιαίτερες πλευρές της επιτέλεσης ενός ρόλου μπροστά σε άλλους, θέτοντας το ερώτημα κατά πόσο «το άτομο πιστεύει στην εντύπωση της πραγματικότητας που προσπαθεί να δημιουργήσει σε όσους το περιστοιχίζουν».

18 Στο ένα άκρο τοποθετεί τον «ειλικρινή», δηλαδή εκείνον που «παρασύρεται από το ρόλο του» και είναι «πεισμένος ότι η εντύπωση της πραγματικότητας που παρουσιάζει είναι όντως η πραγματικότητα». Στο άλλο άκρο τοποθετεί τον «κυνικό» ή τον ανειλικρινή, δηλαδή αυτόν που δεν «παρασύρεται από το ρόλο του» ή «δεν πιστεύει σ’ αυτόν». Μια επιπλέον διάκριση αφορά στον «κυνικό» που στοχεύει συνειδητά στην παραπλάνηση του κοινού του για να υπηρετήσει ιδιοτελείς του στοχεύσεις και στον «κυνικό» που «πλανεύει» τους άλλους, φροντίζοντας για «το καλό τους». Υφίσταται λοιπόν το ενδεχόμενο να συναντήσουμε «κυνικούς ερμηνευτές που τα ακροατήρια τους δεν τους επιτρέπουν να είναι ειλικρινείς».

19 Σε μια από τις σημαντικότερες παρατηρήσεις του σημειώνει ότι, στο πλαίσιο της κοινωνικής εξέλιξης και έντασης του καταμερισμού της εργασίας, καταγράφεται «η τάση να παρουσιάζεται ένα μεγάλο φάσμα διαφορετικών ρόλων πίσω από ένα μικρό φάσμα όψεων». Στον ορίζοντα «της εξέλιξης της κοινωνικής οργάνωσης» παράγεται τόσο ομοιομορφία όσο και διάκριση. Η διάκριση όμως δεν μπορεί να αφορά εξειδικευμένα το κάθε άτομο όπως το ίδιο κι ομοιομορφία δεν μπορεί να καλύπτει το σύνολο των ατόμων.

20 Θα υποστηρίξει ότι «το όλο φάσμα της ποικιλομορφίας τέμνεται σε λίγα κρίσιμα στοιχεία και όλοι όσοι περιλαμβάνονται σε μια δεδομένη ενότητα επιτρέπεται ή επιβάλλεται να διατηρούν την ίδια κοινωνική όψη σε ορισμένες καταστάσεις». Εισηγείται εδώ μια διαδικασία θεσμοποίησης της κοινωνικής όψης, καθώς διαμορφώνονται τυποποιήσεις που προσδίδουν νόημα και σταθερότητα σε πλευρές της κοινωνικής ζωής ανεξάρτητα από την εκάστοτε συγκυρία. Η όψη λοιπόν, στο πέρασμα του χρόνου, καθίσταται «συλλογική αναπαράσταση και γεγονός καθεαυτό».

21 Όλος αυτός ο συλλογισμός, υιοθετείται από τον Goffman για να διατυπωθεί η βασική θέση του για τον εαυτό που αναλαμβάνει να ερμηνεύσει ένα κοινωνικό ρόλο: «Όταν ένα δρων υποκείμενο αναλαμβάνει ένα καθιερωμένο κοινωνικό ρόλο, ανακαλύπτει συνήθως ότι έχει ήδη καθιερωθεί μια συγκεκριμένη όψη γι’ αυτόν. Και είτε το αρχικό του κίνητρο για την ανάληψη του ρόλου ήταν η επιθυμία να εκτελέσει το δεδομένο έργο, είτε ήταν η επιθυμία να περιβληθεί την αντίστοιχη όψη, διαπιστώνει πως είναι υποχρεωμένος να κάνει και τα δύο».

22 Συχνά, οι ερμηνευτές ενός ρόλου τείνουν να επεξεργάζονται μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού τους μπροστά στο ακροατήριό τους: «ένας ερμηνευτής τείνει να αποκρύπτει ή να υποβαθμίζει εκείνες τις δραστηριότητες, τα γεγονότα και τα κίνητρα, που είναι ασύμβατα με την εξιδανικευμένη εκδοχή του εαυτού του και των προϊόντων του». Ο Goffman επισημαίνει μια σειρά από κρυφές πλευρές του βίου μας ή καλύτερα πλευρές του βίου μας που επιμελώς κρατάμε κρυφές από τους άλλους με τους οποίους επικοινωνούμε (κρυφή κατανάλωση, κρυφές απολαύσεις, δραστηριότητες, απόκρυψη λαθών και αστοχιών [καλλιέργεια μιας αίσθησης αυθεντίας], απόκρυψη «βρώμικων» πλευρών της εργασίας μας κλπ).

23 Τούτη η τάση για εξιδανικευμένη παρουσίαση του εαυτού υποβάλει την ιδέα ότι ο ρόλος που το άτομο ερμηνεύει αντιστοιχεί στον μοναδικό και ουσιαστικό εαυτό του δρώντα: «οι θεατές συχνά υποθέτουν ότι το άτομο δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από το χαρακτήρα που προβάλλει μπροστά τους». Ο Goffman, επικαλούμενος τον Γουίλιαμ Τζέιμς θα υποδείξει ότι το παραπάνω δεν ισχύει: «[…] μπορούμε ουσιαστικά να πούμε ότι έχει κανείς τόσο πολλούς διαφορετικούς εαυτούς όσες είναι οι διακριτές ομάδες προσώπων για τη γνώμη των οποίων ενδιαφέρεται. Γενικά δείχνει μια διαφορετική πλευρά του εαυτού του σε καθεμία από τις διαφορετικές αυτές ομάδες».

24 Στη συνέχεια εστιάζεται στα εγχειρήματα διατήρησης του εκφραστικού ελέγχου, υπογραμμίζοντας ότι ακούσιες χειρονομίες είναι σε θέση να υπονομεύσουν τόσο τον ορισμό της κατάστασης όσο και τον ερμηνευτή ενός ρόλου. Διακρίνει τρεις ομάδες τέτοιων πιθανών συμβάντων: α) επίδειξη ανικανότητας, ανάρμοστης συμπεριφοράς, απώλεια ελέγχου, β) υπερβολική ένταση ή υπερβολική απόσταση από το ρόλο, γ) ανεπαρκή δραματουργική διεύθυνση της παράστασης ή ελλιπή φροντίδα της επιτέλεσης, υποστηρίζοντας ότι «η εντύπωση της πραγματικότητας που καλλιεργεί μια παράσταση είναι κάτι λεπτό και εύθραυστο που μπορεί να συντριβεί με το παραμικρό ατυχές συμβάν».

25 Η συζήτηση γύρω από τη διατήρηση ή την απώλεια του εκφραστικού ελέγχου φωτίζει την οπτική του Goffman γύρω από τον «ανθρώπινο και τον κοινωνικοποιημένο εαυτό μας». Υποστηρίζει ότι ως άνθρωποι διαθέτουμε μια μορφή ψυχικής ενέργειας και αντίστοιχες παρορμήσεις και διαθέσεις, οι οποίες είναι εύκολα ευμετάβλητες. Από την άλλη ως κοινωνικά όντα που εκθέτουμε τον εαυτό μας στην παρατήρηση των άλλων οφείλουμε να διατηρούμε τον εκφραστικό μας έλεγχο να μην εκδηλώνουμε δημόσια ψυχικές μεταπτώσεις. Υιοθετεί εδώ την οπτική ενός συγχρόνου του κοινωνιολόγου σύμφωνα με την οποία: «η διαδικασία κοινωνικοποίησης όχι μόνο μεταμορφώνει, αλλά και παγιώνει».

26 Γράφει ο Santayana: «[…] δεν ζούμε απλώς, αλλά υποδυόμαστε, συνθέτουμε και παίζουμε τον εκλεκτό μας χαρακτήρα, φοράμε το μεγαλόπρεπο ύφος της περίσκεψης, υπερασπιζόμαστε και εξιδανικεύουμε τα πάθη μας, ενθαρρύνουμε πειστικά τον εαυτό μας να είναι αυτό που θέλουμε να είμαστε, αφοσιωμένος ή περιφρονητικός ή απρόσεκτος ή αυστηρός […] Έτσι ενδεδυμένοι, επιζητούμε το χειροκρότημα και προσδοκούμε να πεθάνουμε εν μέσω καθολικής σιγής […] εκούσια ο επιλεγμένος χαρακτήρας μας είναι πιο αληθινά ο εαυτός μας απ’ ότι η ροή των αθέλητων ονείρων μας […] Οι ζωώδεις έξεις μας μεταλλάσσονται από τη συνείδηση σε δεσμούς και καθήκοντα, και τότε γινόμαστε “πρόσωπα” ή προσωπεία».

27 Όμως το ενδιαφέρον του Goffman δεν αφορά μόνο στο πρόσωπο που ενδύεται την όψη ενός ρόλου και απεργάζεται την επιτυχή παρουσίαση του εαυτού του. Ειδικότερα τον ενδιαφέρει ο τρόπος που ομάδες ανθρώπων επιμελούνται την παρουσίαση των επιτευγμάτων τους στο εκάστοτε περιστασιακό ή μονιμότερο κοινό τους.

28 Ως συνεργατικές ομάδες ή ομάδες συνεργατών ορίζονται τα «σύνολα των ατόμων που συνεργάζονται στο στήσιμο ενός μεμονωμένου κομματιού». Υπό αυτήν την έννοια μπορούμε να διακρίνουμε ανάμεσα σε: - ατομική παράσταση, - αλληλόδραση δύο ή περισσότερων μετε- χόντων, - αλληλόδραση ανάμεσα σε δύο συνεργατικές ομάδες.

29 Στο πλαίσιο μιας συνεργατικής ομάδας, οι παραστάσεις δίδονται από έναν ή περισσότερους ερμηνευτές, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό συντονίζουν τη δράση τους. Τα μέλη της συνεργατικής ομάδας συμπράττουν στην παρουσίαση ενός συνεκτικού ορισμού της κατάστασης ενώπιον του κοινού τους, γνωρίζοντας ότι οποιοδήποτε μέλος της ομάδας εσκεμμένα ή ασυνείδητα είναι σε θέση να διαταράξει τις προβαλλόμενες εντυπώσεις.

30 Τα μέλη των συνεργατικών ομάδων υιοθετούν μια κοινή στάση σε σχέση με τον τρόπο που ορίζουν και δρουν επί της πραγματικότητας και τούτο επιτυγχάνεται από την εξασφάλιση της αφοσίωσης στην ομάδα και την ομοφωνία των μελών μπροστά στο κοινό της. Η αλληλεγγύη των μελών της ομάδας εκδηλώνεται τόσο μπροστά στους προϊσταμένους όσο και μπροστά στους υφιστάμενους ενώ αντίθετα η κριτική ανάμεσα στα μέλη της μπορεί να είναι έντονη όταν απουσιάζουν εξωτερικοί παρατηρητές.

31 Απέναντι στη συνεργατική ομάδα βρίσκεται ένα κοινό, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί το ίδιο συνεργατική ομάδα, έτσι «κάθε ομάδα παίζει το ρόλο της για χάρη της άλλης» (δραματική αλληλεπίδραση). Τούτο διαμορφώνει ένα απαραβίαστο όρο, ότι δηλαδή κανένα άτομο δεν μπορεί να αποτελεί ταυτόχρονα μέλος της ομάδας των ερμηνευτών και του κοινού τους. Στο πλαίσιο της δραματικής αλληλεπίδρασης σημαντικό ρόλο παίζει ο έλεγχος του σκηνικού, ο οποίος παρέχει στους ερμηνευτές ένα είδος ασφάλειας. (προσκήνιο – παρασκήνιο).

32 Συχνά στο εσωτερικό των συνεργατικών ομάδων ανατίθεται σε κάποιον η καθοδήγηση αλλά και ο έλεγχος της επιτελούμενης δράσης. Τούτο διαμορφώνει στο εσωτερικό της ομάδας μια μορφή ιεραρχίας. Ο σκηνοθέτης της δράσης έχει το δικαίωμα να ανακαλεί στην τάξη τα μέλη της όταν αποκλίνουν από το ρόλο τους κατά την ερμηνεία του, επισείοντας κυρώσεις ή κάνοντας παρατηρήσεις που εκτονώνουν τις αναδυόμενες πιθανές εντάσεις στο εσωτερικό της ομάδας. Τέλος, ο σκηνοθέτης συμβάλλει στην κατανομή των ρόλων.

33 Η τέχνη του χειρισμού των εντυπώσεων συνιστά ένα από τα κεντρικά ενδιαφέροντα του Goffman είτε στρέφεται στη μελέτη μιας προσωπικής παράστασης είτε αναλύει την αλληλεπίδραση ανάμεσα σε συνεργατικές ομάδες. Στόχος του εκάστοτε ερμηνευτή είναι η επιτυχημένη παρουσίαση του χαρακτήρα που κατασκευάζει. Μέλημα του Goffman είναι να υποδείξει το ενδεχόμενο οι τεχνικές χειρισμού των εντυπώσεων να αστοχήσουν με παρεπόμενο την εμφάνιση του κινδύνου της διασάλευσης της πλαισιακά προσδιορισμένης κατάστασης και της ενεργοποιημένης παράστασης: ακούσιες χειρονομίες, απροσεξίες που μεταδίδουν μη επιθυμητές εντυπώσεις απαξιώνουν την παράσταση που δίδεται μπροστά σε ένα κοινό.

34 Για να σωθεί μια παράσταση: 1. οι ερμηνευτές λαμβάνουν αμυντικά μέτρα, 2. οι θεατές λαμβάνουν προστατευτικά μέτρα, και 3. οι ερμηνευτές λαμβάνουν μέτρα για να υποβοηθήσουν το κοινό να λάβει μέτρα προς όφελος τους.

35 Από τη μεριά των ερμηνευτών απαιτείται δραματουργική αφοσίωση, δηλαδή, τα μέλη της ομάδας αναλαμβάνουν την ηθική υποχρέωση να μην αποκαλύπτουν τα μυστικά της, να σέβονται τον εσωτερικό καταμερισμό εργασίας, να αλληλο- ϋποστηρίζονται και να διατηρούν τις αποστάσεις από το κοινό τους.

36 Τα μέλη της ομάδας, ενόσω παίζουν το ρόλο τους μπροστά στο κοινό οφείλουν να επιδεικνύουν δραματουργική πειθαρχία: να ταυτίζονται με τη δραστηριότητα και ταυτόχρονα να διατηρούν κάποιες αποστάσεις, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν τα απρόοπτα ή τα ατοπήματα κατά την ερμηνεία του ρόλου τους. Οφείλουν να επιδεικνύουν εχεμύθεια, ετοιμότητα και υψηλό βαθμό αυτοελέγχου, να χειρίζονται την έκφραση του προσώπου τους και να ελέγχουν τον τόνο και το ύψος της φωνής τους.

37 Στο εσωτερικό της η συνεργατική ομάδα πρέπει να εξασφαλίζει ένα είδος δραματουργικής σύνεσης: να περιορίζει την έκθεση στο κοινό της, να διαχειρίζεται με επάρκεια το χρόνο της παράστασης που δίνει, να έχει το σκηνικό έλεγχο, να διαχειρίζεται συνετά τις πληροφορίες, να επιλέγει ως μέλη της πειθαρχημένα μέλη και να προετοιμάζεται για τα ενδεχόμενα απρόοπτα συμβάντα.

38 Όλα τα παραπάνω συνιστούν τις αμυντικές πρακτικές που μπορούν να αναλάβουν οι ερμηνευτές. Από τη μεριά του το κοινό υιοθετεί προστατευτικές πρακτικές, όπως για παράδειγμα συμβαίνει όταν σέβεται τους χωρικούς προσδιορισμούς της κατάστασης, αποφεύγοντας την είσοδο στο παρασκήνιο της δράσης. Επίσης, το κοινό έχει την τάση να αντιμετωπίζει με τακτ τους ερμηνευτές και να τους βοηθά στην επιτυχή έκβαση της παράστασής τους.

39 Ο Goffman διακρίνει τρεις μορφές τακτ: 1 η ) το κοινό δεν παρεισφρύει εκεί που δεν έχει προσκληθεί, 2 η ) μονώνεται έναντι άλλων παρισταμένων (δεν κρυφακούμε), 3 η ) τείνει να παραβλέπει τα ατοπήματα των ερμηνευτών ενώ συχνά εκδηλώνεται ως μια συμπαιγνία ερμηνευτών και κοινού μπροστά σε εποπτεύοντες.

40 «Τα ακροατήρια παρακινούνται να ενεργήσουν με τακτ από την επιθυμία τους να αποφευχθεί μια σκηνή (ένα σκηνικό) ή εξαιτίας μιας άμεσης ταύτισης με τους ερμηνευτές ή για να αποσπάσουν την εύνοιά τους, με απώτερο στόχο την εκμετάλλευσή τους». Τέλος, συχνά παρατηρούμε καταστάσεις όπου οι ερμηνευτές στέκονται με τακτ απέναντι στο τακτ του κοινού τους: δείχνουν ευαισθησία, αλλά και ετοιμότητα στις ενδείξεις που παρέχει το κοινό ότι η παράσταση είναι καλό να τροποποιηθεί πριν φτάσει να απολέσει πλήρως τη νομιμοποίησής της και αμφισβητηθεί ολοσχερώς.