Διπλωματική Μεταπτυχιακή Εργασία ΓΙΑΝΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Παρουσίαση με θέμα: "Διπλωματική Μεταπτυχιακή Εργασία ΓΙΑΝΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Διπλωματική Μεταπτυχιακή Εργασία ΓΙΑΝΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
« Η Ελληνίδα και η βάρβαρη Άλλη: Η πρόσληψή τους στις τραγωδίες του Σοφοκλή και του Ευριπίδη.» Διπλωματική Μεταπτυχιακή Εργασία ΓΙΑΝΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Επιβλέπουσα: ΜΑΡΙΑ ΓΚΑΣΟΥΚΑ Μέλη Επιτροπής: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

2 Οι Έλληνες της κλασικής εποχής διαιρούσαν όλη την ανθρωπότητα σε αλληλοαποκλειόμενες και αντιθετικές κατηγορίες : Έλληνες-βάρβαροι, άνδρες-γυναίκες, πολίτες-ξένοι, ελεύθεροι-δούλοι, θεοί-θνητοί

3 Γίνεται μία προσπάθεια έρευνας από τη σκοπιά του φύλου η οποία σκοπό έχει να ανασυνθέσει την σχεδόν ανύπαρκτη ιστορική πραγματικότητα των σιωπηλών γυναικών της Αθήνας στην κλασική εποχή μέσα από τις αναπαραστάσεις τους στα έργα των Σοφοκλή και Ευριπίδη.

4 το θέατρο προσφέρεται για γυναικοκεντρική ανάλυση και για εξέταση υπό το πρίσμα του κοινωνικού φύλου (gender)

5 Ο ρόλος της αττικής Τραγωδίας είναι διαφωτιστικός για τη μελέτη της ρητορικής της αντίθεσης ανδρών-γυναικών.

6 Στο αθηναϊκό θέατρο του 5ου π. Χ
Στο αθηναϊκό θέατρο του 5ου π.Χ. αιώνα παρουσιάστηκαν τουλάχιστον χίλιες τραγωδίες. Γνωρίζουμε κάποια πράγματα για λιγότερες από 300.

7 Για πολλούς μελετητές και αφοσιωμένους αναγνώστες το παγκόσμιο ανθρωπιστικό μήνυμα της τραγωδίας την κάνει το πιο κλασικό από όλα τα κλασικά έργα. Η αρχαία Ελληνική τραγωδία κατά βάση ήταν δημιούργημα της Αττικής και της πόλης της Αθήνας

8 Η παρουσία των τραγικών γυναικών στη σκηνή ίσως συνιστούσε την πρώτη τους παράβαση
Μόνον σε ένα σωζόμενο έργο, στην τραγωδία του Σοφοκλή Φιλοκτήτης, δεν υπάρχουν γυναικεία πρόσωπα. Οι τίτλοι των μισών, τουλάχιστον, τραγωδιών που διασώζονται φέρουν είτε το όνομα μιας γυναίκας είτε την ονομασία μιας ομάδας γυναικών (Μήδεια, Αντιγόνη, Τρωάδες, Ικέτιδες).

9 Αν και πολλοί γυναικείοι χαρακτήρες στην τραγωδία δεν παραβιάζουν τα δημοφιλή πρότυπα συμπεριφοράς για τις γυναίκες, εκείνες οι οποίες αναλαμβάνουν δράση, και ιδίως εκείνες οι οποίες μιλούν και ενεργούν είτε δημοσίως είτε για το δικό τους συμφέρον, παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη και πιο αινιγματική απόκλιση από το πολιτιστικό πρότυπο της εποχής τους.

10 Μεθοδολογικό εμπόδιο:
βρισκόμαστε εκτός της πραγματικότητας των αρχαίων Ελλήνων μας δυσκολεύει στο να εφαρμόσουμε οποιαδήποτε ερμηνευτική θεωρία στον πολιτισμό τους.

11 Η θέση της γυναίκας στην Αθηναϊκή κοινωνία του 5ου π.Χ. αιώνα:
Η γυναίκα ζει στο περιθώριο Πολύ λίγες γυναίκες μάς είναι πραγματικά γνωστές ως πρόσωπα Οι περισσότερες γυναίκες που τελικά εμφανίζονται ανήκουν στα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας Η ζωή τους είναι αυστηρά περιορισμένη.

12 Αποτέλεσμα: Η μόνη «αλήθεια» για την ελληνική κοινωνία που μπορούμε να ελπίζουμε πως θα απόκαλύψουμε είναι αναπόφευκτα μια ανδρική «αλήθεια». Η γυ­ναικεία «αλήθεια» -ο τρόπος με τον οποίο οι γυναίκες έβλεπαν τον εαυτό τους, τους άνδρες τους και τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούσαν- μας είναι σχεδόν τελείως απρόσιτη.

13 Η πολιτική διάσταση της πόλωσης Ελλήνων και βαρβάρων
περηφάνια από τη συλλογική νίκη εναντίον των Περσών νομιμοποίηση της αθηναϊκής αρχηγίας στη Δηλιακή συμμαχία Αθηναϊκή ηγεμονία Αθηναϊκό δημοκρατικό πολίτευμα δούλοι

14 Επομένως: Οι βάρβαροι χαρακτήρες (άνδρες και γυναίκες) παρουσιάζονται συχνά να κατέχουν μία ή περισσότερες από αυτές τις αρνητικές αρετές και με αυτόν τον τρόπο επικουρείται ο τραγωδός στο να συνθέσει την ελληνική ηθική.

15 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ.
Οι τραγικές γυναίκες ορισμένες φορές έρχονται στο προσκήνιο, συχνά απρόθυμα, κάτω από δραματικές συνθήκες που δημιουργούνται από την έλλειψη ή την κακή διαχείριση των ανδρών. Αντιγόνη, Ιοκάστη, Κλυταιμνήστρα, Δηιάνειρα, Μήδεια, Ιφιγένεια, Φαίδρα

16 Στην τραγωδία ο θάνατος, όπου και αν επέρχεται, προσδιορίζεται από μια βία που πλήττει αδιακρίτως τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες. Έτσι, έστω και προσωρινά, αποκαθίσταται ενός είδους ισορροπία ανάμεσα στα φύλα. Όμως: οι γυναίκες στη συντριπτική τους πλειοψηφία είτε αυτοκτονούν αν είναι παντρεμένες, είτε -οι παρθένες- πεθαίνουν από το μαχαίρι της θυσίας

17 Μερικές από τις πιο ισχυρές γυναικείες μορφές της τραγωδίας προβαίνουν σε ακραίες μορφές εκδίκησης
Εκάβη, Μήδεια Η εκδικητικότητα των γυναικών αποδίδεται από τους τραγικούς στη μεγαλύτερη ευαισθησία τους στη συγκίνηση.

18 Η τραγική παρουσία των γυναικών στο δημόσιο χώρο σηματοδοτείται όχι μόνο από την επινόηση των θεμάτων των τραγωδιών αλλά και από το φυσικό χώρο στον οποίο διδάσκονταν οι τραγωδίες.

19 Σοφοκλής μόνο σε δύο από τα επτά σωζόμενα έργα πρωταγωνιστούν γυναίκες

20 Ευριπίδης δεκατρία από τα δεκαεννέα διασωζόμενα σήμερα δραματικά έργα του έχουν για πρωταγωνιστές γυναίκες. φαίνεται να ασχολείται ιδιαίτερα με θέματα ισότητας των φύλων, της ζωής των γυναικών, της σχέσης τους με τους άνδρες και του ρόλου τους στην κοινωνία.

21 Ευριπίδης Οι ηρωίδες του ταξινομούνται πολύ κοντά στην καθημερινή ζωή και διαθέτουν εντονότερο συναισθηματισμό και ανεξέλεγκτα αποθέματα δύναμης παρουσιάζονται στη σκηνή οι ηρωίδες όπως ήταν στη ζωή του κάθε Αθηναίου πολίτη, ως σύζυγοι, αδελφές, κόρες

22 Ευριπίδης Αυτή η διαφορετικότητα, με την οποία παρουσίασε τη γυναίκα, αποτέλεσε αφορμή για προβληματισμό και για σύνθεση πολλών σημαντικών εργασιών.

23 Μήδεια, Φαίδρα, Εκάβη επιλέγουν την εκδίκηση εκδικούμενες ανδρικά πρόσωπα η συμπεριφορά των οποίων ήταν απροσδόκητη γι’ αυτές και προσβλητική για τον κώδικα των αξιών τους. Ο κώδικας αξιών τους προσδιορίζεται και από το φύλο τους, γι’ αυτό συγκροτείται από αξίες οι οποίες καθορίζουν κυρίως τη γυναικεία συμπεριφορά. κοινός στόχος είναι η αποκατάσταση του προσωπικού δικαίου.

24 Αριστοφάνης: Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσες, Βάτραχοι
Ευριπίδης Το μεγάλο ενδιαφέρον του αναφορικά με τους υπερβατικούς γυναικείους χαρακτήρες θεωρήθηκε ήδη από την αρχαιότητα απόδειξη μισογυνίας. Αριστοφάνης: Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσες, Βάτραχοι

25 Ο ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΚΑΙ Η “ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ” ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΡΕΥΝΑ
Οι φωνές των πιο σύγχρονων κριτικών: θαυμασμός ή επίκριση, τολμηρός τυπικός πειραματισμός, βαθιά δύσπιστος, καυστικά ειρωνικός στοχαστής, μελέτησε κοινωνικά προβλήματα της εποχής του, επηρεάστηκε από τις σοφιστικές διδασκαλίες, υπηρέτησε τη φιλοσοφική σκέψη

26 ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΕΣ Φεμινιστές/τριες μελετητές της τραγωδίας έχουν αμφισβητήσει την οικουμενικότητα του ανθρωπισμού της αρχαίας τραγωδίας Οι φεμινίστριες έχουν διατηρήσει μια σχέση αγάπης-μίσους με την τραγωδία

27 Sarah Pomeroy «Θεές, Πόρνες, Σύζυγοι, και Δούλες» (1975).
Η πρώτη σημαντική φεμινιστική συζήτηση της Αθηναϊκής τραγωδίας

28 Δεύτερη γενιά των φεμινιστριών
μετατόπισαν την έμφαση από τις «γυναίκες» και τις βιωμένες εμπειρίες τους στη «γυναίκα» ως πολιτιστική έννοια. Helene Foley, (1981) «Η Πρόσληψη των Γυναικών στο Αθηναϊκό Δράμα». Froma Zeitlin (1996): Οι διαρθρωτικές αντιθέσεις, τόσο διαδεδομένες στην τραγική σκέψη, δεν είναι ούτε φυσικές ούτε ουδέτερες αλλά αντίθετα παράγονται και παγιώνονται με βίαιη χειραγώγηση του κειμένου.

29 Το πρόσφατο έργο των φεμινιστριών μελετητών
προσέγγιση της επιστροφής στην Ιστορία προσπαθεί να σχηματίσει κάποια θεωρία για τη σχέση μεταξύ της τραγωδίας και του κοινωνικού – πολιτιστικού της περιβάλλοντος

30 Τα τρία είδη της φεμινιστικής ερμηνείας σχετικά με τις τραγικές γυναίκες
παρά το φως που ρίχνουν πάνω στις επί μακρόν καταπιεσμένες πολιτιστικές και ιστορικές (ενδεχομένως και εξουσιαστικές) ανησυχίες για τις γυναίκες και τις κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες της γυναικείας δράσης, έχουν πολλούς περιορισμούς, με διάφορους τρόπους.

31 Ένσταση βασίζονται συχνά στη χρήση σύγχρονων παραδοχών (π.χ. της ψυχαναλυτικής) όσον αφορά τους άνδρες, τις γυναίκες και την κοινωνία γεγονός που δε δηλώνει απαραίτητα ότι αποτελούσε πεποίθηση των Ελλήνων του τότε. Επιπλέον, ενώ προϋποτίθεται ότι «γυναικείες κοινότητες, πίσω από τα κείμενα» υπάρχουν σήμερα, είναι σίγουρο ότι η ύπαρξή τους στον 5ο π.Χ. αι. στην Αθήνα πρέπει να παραμείνει υποθετική

32 Luce Irigaray, Julia Kristeva, Δούκα- Καμπίτογλου,
Επικεντρώνουν στη γυναικεία αντιπροσώ-πευση και την ανάλυση των μορφών με τις οποίες η δραματοποίηση της υποκειμενικής εμπειρίας μιας γυναίκας μπορεί να περιπλέξει τη διαρθρωτική θέση της εντός των θεσμών και τις σχέσεις του ανδρικού κόσμου της τραγωδίας.

33 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ραγδαία πολιτική και κοινωνική αλλαγή στην Αθήνα κατά τον 5ο αι. π.Χ. δημιούργησε μια πνευματική ατμόσφαιρα στην οποία οι στοχαστές αμφισβητούσαν υποθέσεις σχετικές με τη φυσική βάση για συμβατικούς διαχωρισμούς μέσα στην κοινωνία. Οι τάσεις αυτές εμφανίζονται στα δραματικά έργα της περιόδου.

34 Η σύγχρονη της εποχής κουλτούρα στην Αθήνα δεν αντιλαμβανόταν τις γυναίκες ως ηθικούς ενήλικες
Η τραγωδία όμως μπορεί να μεταχειρίζεται ορισμένους γυναικείους χαρακτήρες ως αυτόνομους ηθικούς ενήλικες

35 Η αρχαία Ελληνική τραγωδία είναι συναρπαστική
μας επιτρέπει να διερευνήσουμε ρόλους φύλου, πολιτιστικούς θεσμούς και ήθη με τρόπο ο οποίος εξακολουθεί να μας ενδιαφέρει ακόμη και σήμερα.

36 Τα έργα των δύο τραγικών ποιητών αποτελούν πρόσφορο έδαφος για ανάλυση περιεχομένου από τη σκοπιά του φύλου Οι γυναίκες της τραγωδίας άλλες φορές εκφράζουν το κοινωνικά αποδεκτό και επιδοκιμαζόμενο πρότυπο και άλλοτε τις μοναχικές, έστω, προσπάθειες κάποιων από αυτές να απαλλαγούν από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό της πατριαρχίας και των επιταγών της.

37 Τα έργα των δύο τραγικών ποιητών αποτελούν πρόσφορο έδαφος για ανάλυση περιεχομένου από τη σκοπιά του φύλου οι συγκεκριμένοι χαρακτήρες δεν ξεφεύγουν από το παραδοσιακό-στερεοτυπικό πρίσμα που ανάθρεψε τους δύο ποιητές και διαμόρφωσε σε κάποιο βαθμό το ιδεολογικό τους σύμπαν.

38

39 Το θέατρο: Εξ ορισμού έχει τη γεύση του μη πραγματικού. Η αξία της Τραγωδίας όσον αφορά στα ζητήματα του φύλου έγκειται στον προβληματισμό που αυτή έχει -και θα συνεχίσει να- προσφέρει.