Iδιωτικο δικαιο.

Παρουσίαση με θέμα: "Iδιωτικο δικαιο."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Iδιωτικο δικαιο

2 Δημόσιο – ιδιωτικό δίκαιο
Η διάκριση δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου ανήκει στο σύγχρονο δίκαιο. Έλληνες: δεν αναπτύσσουν νομική επιστήμη. Το δίκαιο της πόλης θεωρείται ενιαίο. Δεν υπάρχει διάσταση πόλης – πολιτών: όλοι μετέχουν στη νομοθετική και λοιπές εξουσίες. Γίνεται διάκριση ἰδίων – δημοσίων δικῶν, γραφῆς –δίκης, ἴδια – κοινά ἀδικήματα, χωρίς συστηματική διάκριση του δικαίου σε δημόσιο – ιδιωτικό.

3 Υποκείμενα δικαίου Πλήρης ικανότητα δικαίου: άρρενες, ενήλικες πολίτες. Μέτοικοι (μέσω πολίτη, προστάτη), γυναίκες (μέσω ἐπιτρόπου), άτιμοι (μερικώς): μόνο στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Καθολική ατιμία: κανένα δικαίωμα & και οι κατιόντες τους. Ξένοι: ενίοτε, δικαίωμα ἐπιγαμίας, ἐγκτήσεως γῆς Δούλοι: περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα και παρίστανται στο δικαστήριο σε εμπορικές δίκες.

4 Οἶκος Αριστοτέλης: κοινωνία ανδρός-γυναικός, κυρίου-δούλου= η αρχαιότερη κοινωνική ομάδα. Προέλευση οργάνωσης σε κώμες και πόλεις. Οίκος = σύνολο προσώπων, περιουσίας, θρησκευτικής λατρείας. Αρχηγός οικογένειας, ασκεί εξουσία (κυριεία) στη νόμιμη σύζυγο και τους γνήσιους κατιόντες. Οι οικογενειακές σχέσεις διέπονται από το δίκαιο της πόλης και όχι θρησκευτικούς κανόνες.

5 Ο άρρην ενήλικος κατιών μπορεί να δημιουργήσει το δικό του οίκο.
Διατηρεί δεσμούς με τον πατρικό, κοινή θρησκευτική λατρεία. Ἔρημος οἶκος: χωρίς κατιόντες. Νόμος ἀτέκνων: Βουθρωτός Β. Ηπείρου. Σημασία για: διατάξεις χηρεύουσας κληρονομίας (= χωρίς κληρονόμους). Στην αρχαϊκή περίοδο: μορφή συγκυριότητας επί των περιουσιακών στοιχείων της οικογένειας. Μετά εξαφανίζεται.

6 Ο γάμος Θεσμός παλαιός όσο και η ανθρώπινη κοινωνία.
Αφότου εντάσσεται στους δικαιικούς θεσμούς: υπόκειται σε νομικούς περιορισμούς. Αριστοκρατικοί χρόνοι: έγκυρος ο γάμος μεταξύ ατόμων από διαφορετικές πόλεις. Περικλής: μη έγκυρος. Κώλυμα γάμου: συγγένεια. Κατ’ευθεία γραμμή απεριορίστως. Εκ πλαγίου: μεταξύ αμφιθαλών αδελφών Μεταξύ ετεροθαλών ομομήτριων αδελφών (στη Σπάρτη, μεταξύ ομοπάτριων). Επιτρέπεται ο γάμος μεταξύ ετεροθαλών ομοπάτριων αδελφών (στη Σπάρτη, ομομήτριων), εξ υιοθεσίας αδελφών, συγγενών γ’ βαθμού (θείος – ανηψιά).

7 Συστατικές πράξεις γάμου
Αρχαιότερη μορφή έγγαμης σχέσης: αρπαγή της γυναίκας από το μέλλοντα σύζυγο. Σπάρτη, κλασικοί χρόνοι: τελετουργική πράξη γάμου. Αρπαγή: αντικαθίσταται από την αγοραπωλησία. Τίμημα (έδνα): ο σύζυγος. Στα ομηρικά έπη = η προίκα

8 ἐγγύη ἔκδοσις Προηγείται.
ἐγγύη ἔκδοσις Προηγείται. Μάλλον, αμοιβαίες υποσχέσεις μεταξύ πατέρα και συζύγου. Ο πρώτος θα δώσει τη νύφη, ο δεύτερος να την κρατήσει ως νόμιμη σύζυγο. Εμπράγματο χαρακτήρα. Παράδοση της γυναίκας ώστε να αρχίσει η συμβίωση. Η συμβίωση χωρίς ἐγγύη = παλλακεία. Παλλακεία = ήσσονος μορφή γάμου με κάποιες έννομες συνέπειες (κληρονομικό – ποινικό δ.)

9 Προίκα Ομηρική φερνή. Δεν αποτελεί νομική υποχρέωση.
= το μερίδιο της κόρης στην πατρώα περιουσία γιατί κληρονομούν τα ακίνητα μόνον οι άρρενες. Για την αντιμετώπιση των αναγκών του γάμου και της ανατροφής των παιδιών. Η κυριότητα των προικώων μένει στο συστήσαντα την προίκα, μετά το θάνατό του, στη γυναίκα. Αποτιμάται κατά τη σύστασή της σε χρήμα (ἐντίμησις). Σε λύση του γάμου, ο προικολήπτης οφείλει να την επιστρέψει. Σε θάνατο της συζύγου: επιστρέφεται στους κληρονόμους της (δεν είναι ο σύζυγος). Αν ο σύζυγος αρνείται: δίκη προικός για την απόδοση στη σύζυγο μαζί με τους τόκους.

10 Λύση του γάμου Αυτοδικαίως με το θάνατο ενός συζύγου. Με διαζύγιο.
Ἀπόπεμψις: αν την πρωτοβουλία λαμβάνει ο σύζυγος. Ἀπόλειψις: αν η σύζυγος εγκαταλείψει τη συζυγική στέγη. Σε περίπτωση μοιχείας της συζύγου, ο σύζυγος πρέπει να τη διαζευχθεί, αλλιώς: ποινή ατιμίας. Νόμος του Σόλωνα: ο σύζυγος, γιός, αδελφός ή σύντροφος παλλακίδας μπορεί να σκοτώσει το μοιχό που συλλαμβάνει επ’αυτοφώρω, χωρίς συνέπειες. Αλλιώς: γραφή μοιχείας. Δικαίωμα ἀφαιρέσεως: ο πατέρας, αν δεν έχουν γεννηθεί τέκνα.

11 Σχέσεις γονέων & τέκνων
Ο αρχηγός του οίκου ασκεί την πατρική εξουσία. Στην Ελλάδα, πιο περιορισμένη απ’ ότι στη Ρώμη. Δεν έχει δικαίωμα ζωής & θανάτου επί των τέκνων. Δικαίωμα ἐκθέσεως ανεπιθύμητων νεογέννητων. Ο ενήλικος γιός δημιουργεί το δικό του οίκο. Η πώληση και ενεχυρίαση τέκνων απαγορεύεται, αλλά συμβαίνει μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο πατέρας αποφασίζει για το γάμο της κόρης, για το γιό δεν χρειάζεται έγκριση. Δικαίωμα ἀποκηρύξεως του τέκνου (με σύμπραξή κήρυκα) και αποκλεισμού του από την κληρονομική διαδοχή.

12 Υποχρεώσεις πατέρα Ανατροφή και εκπαίδευση τέκνων
Ανατροφή και εκπαίδευση τέκνων Διαχείριση της περιουσίας των ανηλίκων παιδιών. Αν έχει αγόρι, δεν μπορεί να καταλείπει την περιουσία του με διαθήκη σε τρίτο.

13 Υποχρεώσεις τέκνων Δοκιμασία αρχόντων: οφείλει ο πολίτης να αποδείξει ότι συνέδραμε τους εν ζωή γονείς του, ή ότι τους τίμησε μετά θάνατον. Η κακοποίηση γονέα: διώκεται αυτεπαγγέλτως με γραφὴ γονέων κακώσεως = ἀτιμία.

14 Νόμος περὶ τῶν γονέων (Δελφοί)
«ὅστις κα μὴ διατρέφηι τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα» Καταγγέλλεται από τους πολίτες στη βουλή. Δεν γίνεται δίκη, αλλά εξουσιοδοτείται η βουλή να οδηγήσει δέσμιο το δράστη στη φυλακή (!)

15 Υιοθεσία Γνωστή από τους αρχαϊκούς χρόνους.
Όταν δεν υπάρχουν γνήσια φυσικά τέκνα για να συνεχίσουν τον οίκο. Υιοθετών & υιοθετούμενος πρέπει να είναι πολίτες. Υιοθετών: ενήλικος και άτεκνος, ή με αποκληρωμένα τέκνα, ή μόνο με κόρες. Υιοθετούμενος: αν είναι ανήλικος απαιτείται η συναίνεση του πατέρα και έλλειψη καταδίκης σε ατιμία. Συνήθως άρρην (υιοθεσία) Υιοθεσία: εν ζωή ή αιτία θανάτου (με τη διαθήκη του υιοθετούντος). Συνήθως γίνεται πανηγυρικά, ενώπιον μαρτύρων, αν και δεν είναι αναγκαίο. Αναγκαία: η εγγραφή της πράξης στα ληξιαρχικά βιβλία.

16 Υιοθετούμενος Αποκτά κληρονομικά δικαιώματα στην περιουσία του θετού πατέρα Χάνει τα αντίστοιχα δικαιώματα στη φυσική του οικογένεια. Αν ο υιοθετών έχει θυγατέρα, πρέπει να την παντρευτεί. Δεν μπορεί να υιοθετήσει περαιτέρω. Λύση υιοθεσίας: κοινή συναινέσει, και Μονομερώς: Ο υιοθετών με αποκήρυξη του θετού τέκνου Ο θετός γιός: αν αποκτήσει γνήσιο γιό, ο οποίος παραμένει στη θέση του στην οικογένεια του υιοθετήσαντος παππού.

17 Επίκληρος Τα κορίτσια αποκλείονται από την εξ αδιαθέτου (=χωρίς διαθήκη) κληρονομική διαδοχή. Το κορίτσι που μένει ορφανό χωρίς αδελφούς πρέπει να παντρευτεί τον πλησιέστερο συγγενή από την πατρική πλευρά, που θα κληρονομούσε τον αποβιώσαντα αν ήταν άτεκνος. Σκοπός θεσμού: να συνεχιστεί ο οίκος μέσω του αγοριού που θα αποκτήσει η επίκληρος. Διασφαλίζονται τα κληρονομικά δικαιώματα των συγγενών του πατέρα. Στη Σπάρτη: πατροῦχος, στη Γόρτυνα: πατροιῶκος

18 Κληρονομικό δίκαιο Αρχικά κληρονομούν μόνο οι άρρενες και οι εξ αρρενογονίας συγγενείς και δεν υπάρχει η διαθήκη. Μετά το Σόλωνα: οι γυναίκες καλούνται αν δεν υπάρχουν άρρενες κατιόντες ή εξ αρρενογονίας συγγενείς. Ἀγχιστεία: οι εκ πλαγίου συγγενείς, άρρενες και θήλεις, έως πέμπτου βαθμού (γιοί πρώτων εξαδέλφων) και ετεροθαλή αδέλφια.

19 Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή
Προηγούνται οι άνδρες έναντι των γυναικών. Προτιμούνται οι κατιόντες από τους εκ πλαγίου συγγενείς. Σειρά διαδοχής: 1. Άρρενες κατιόντες. 2. Γνήσιες θυγατέρες, αν δεν υπάρχουν άρρενες. 3. Ο πατέρας 4. Ομοπάτριοι αδελφοί & κατιόντες τους. 5. Ομοπάτριες αδελφές και κατιόντες τους. 6. Αδελφοί πατέρα (θείοι) και κατιόντες τους. 7. Αδελφές πατέρα (θείες) και κατιόντες τους. 8. Η μητέρα 9. Οι ομομήτριοι αδελφοί και οι κατιόντες τους. 10. Οι ομομήτριες αδελφές και οι κατιόντες τους. 11. Οι θείοι από τη μητρική πλευρά και οι κατιόντες τους. 12. Οι θείες από τη μητρική πλευρά και οι κατιόντες τους. 13. Ο πλησιέστερος συγγενής από την πατρική πλευρά (πέραν των αγχιστέων). Αν δεν υπάρχει κανείς από τους ανωτέρω, χηρεύουσα κληρονομία (οίκος έρημος).

20 Εκ διαθήκης διαδοχή Σόλων: νόμος περί διαθηκών.
Μπορεί να συντάξει διαθήκη μόνον όποιος δεν έχει γνήσιους άρρενες κατιόντες. Τότε, μπορεί με τη διαθήκη να παρακάμψει τους αγχιστείς, με τον εξ υιοθεσίας γιό. Δεν απαιτείται συστατικός τύπος (προφορικές & γραπτές διαθήκες). Ο συντάκτης πρέπει να είναι ενήλικος πολίτης.

21 Λόγοι ακυρότητας διαθηκών
Έλλειψη πνευματικής ικανότητας Άσκηση βίας σε βάρος του διαθέτη, σωματική (δεσμός) ή ψυχική (ἀνάγκη). Φρενοβλάβεια (μανία) Γήρας (χωρίς διατήρηση πνευματικής διαύγειας) Ψυχοφάρμακο (φάρμακον) Επήρεια γυναίκας (γυναικὶ πείθεσθαι).

22 Επαγωγή κληρονομίας Στους κατιόντες επέρχεται αυτοδικαίως με το θάνατο του κληρονομουμένου, στην εξ αδιαθέτου και εκ διαθήκης διαδοχή. Οι λοιποί συγγενείς: πρέπει να καταθέσουν στον επώνυμο άρχονται αίτηση (λῆξις). Ο άρχων, αν δεν υπάρχει αντιδικία, επιδικάζει την κληρονομία στον αιτούντα. Η απόφαση επικυρώνεται από το δικαστήριο (ἐπιδικασία). Αν υπάρχει αντιδικία, αποφασίζει το λαϊκό δικαστήριο, επιδικάζοντας την κληρονομία στο διάδικο με το ισχυρότερο δικαίωμα.