ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
Κατερίνα Βασιλικού, PhD Ακαδημία Αθηνών

2 « Μπορούμε να πούμε, χωρίς τον κίνδυνο να κάνουμε λάθος, ότι οι όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένες προσωπικές αφηγήσεις ζωής, αποτελούν την ιδανική μορφή κοινωνιολογικού υλικού. Και ότι, εάν οι κοινωνικές επιστήμες οδηγήθηκαν να προστρέξουν και σε άλλα υλικά, όποια κι αν είναι αυτά, αυτό οφείλεται αποκλειστικά στην πρακτική δυσκολία που υπάρχει στις μέρες μας να αποκτήσουμε έναν ικανοποιητικό αριθμό τέτοιων αφηγήσεων ζωής ώστε να καλύψουμε το σύνολο των κοινωνιολογικών προβλημάτων, καθώς και την τεράστια εργασία που απαιτείται για την κατάλληλη ανάλυση όλων των προσωπικών δεδομένων, των απαραίτητων προκειμένου να χαρακτηρίσουμε τη ζωή μιας κοινωνικής ομάδας. Αν αναγκασθούμε να προστρέξουμε στα συλλογικά φαινόμενα ως υλικό, ή σε άλλο είδος γεγονότων, χωρίς να υπολογίσουμε την ιστορία ζωής των ατόμων που συμμετέχουν, αυτό συνιστά μειονέκτημα και όχι πλεονέκτημα της σύγχρονης κοινωνιολογικής μεθόδου » (Thomas και Znaniecki)

3 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Περιγραφή της διαδικασίας των συνεντεύξεων
Οι συνεντεύξεις ελήφθησαν όλες στην ελληνική γλώσσα, την οποία μιλούσαν λιγότερο ή περισσότερο καλά όλες οι γυναίκες, σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα πριν από την εφαρμογή του τελευταίου μεταναστευτικού νόμου (2005) και είχαν διάρκεια από δύο έως τέσσερις ώρες. Η ανάλυση και επεξεργασία που ακολούθησαν στηρίχθηκαν στην καταγραφή όλων των απομαγνητοφωνημένων συνεντεύξεων, όπως επίσης και σε συμπληρωματικές σημειώσεις επάνω σε θέματα στα οποία έγινε αναφορά μετά το πέρας της μαγνητοφώνησης.

4 Οι συνεντεύξεις ελήφθησαν όλες στην ελληνική γλώσσα, την οποία μιλούσαν λιγότερο ή περισσότερο καλά όλες οι γυναίκες, σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα πριν από την εφαρμογή του τελευταίου μεταναστευτικού νόμου (2005) και είχαν διάρκεια από δύο έως τέσσερις ώρες. Η ανάλυση και επεξεργασία που ακολούθησαν στηρίχθηκαν στην καταγραφή όλων των απομαγνητοφωνημένων συνεντεύξεων, όπως επίσης και σε συμπληρωματικές σημειώσεις επάνω σε θέματα στα οποία έγινε αναφορά μετά το πέρας της μαγνητοφώνησης.

5 Κατά την παρούσα έρευνα οι συνεντεύξεις ξεκινούσαν εξηγώντας σύντομα στις γυναίκες το λόγο για τον οποίο αφιέρωναν το χρόνο και την προσοχή τους. Η γυναίκα επέλεγε ένα ψευδώνυμο και η συνέντευξη άρχιζε με μια περιεκτική αρχική ερώτηση: « Θα ήθελα να μου μιλήσετε για τα παιδικά σας χρόνια, την οικογένειά σας, τη σχέση σας με τους γονείς και τα αδέλφια σας, για την εφηβεία σας, τα σχολικά σας χρόνια, για την απόφασή σας να συνεχίσετε ή όχι τις σπουδές σας, για το γάμο σας και το παιδί ή τα παιδιά σας, για την απόφασή σας να αφήσετε τη χώρα σας και να έρθετε στην Ελλάδα, καθώς και για τα μελλοντικά σας σχέδια ».

6 Οι δέκα συνεντεύξεις δεν διεκόπησαν ούτε τέθηκαν ερωτήσεις παρά μόνο αφού οι γυναίκες είχαν τελειώσει την αφήγησή τους. Τότε χρησιμοποιώντας, τις περισσότερες φορές, τα δικά τους λόγια γινόταν αναφορά σε θέματα που έδιναν την εντύπωση είτε ότι έτυχαν ελιππούς ανάπτυξης ή ότι είχαν μείνει σε εκκρεμότητα. Αποφεύχθηκαν εκφράσεις όπως : «Ποιος», «Γιατί», «Που», «Πώς» και επιλέχθηκαν άλλες όπως: «Θα μπορούσατε να μου μιλήσετε περισσότερο για…», «Θα μπορούσατε να θυμηθείτε την κατάσταση…», «Λέγοντας ότι… τι εννοείτε…» κ.λπ.

7 Μίρα: Μια περίπτωση μετανάστριας Επιλογή της αφήγησης της Μίρα
Απ’όλες τις αφηγήσεις που συλλέξαμε η αφήγηση της Μίρα φαίνεται να ταιριάζει με μια βασική/αρχική αφήγηση, την οποία αναζητεί ένας παρατηρητής όπως εμείς. Η σύγκριση με τις άλλες αφηγήσεις θα καταδείξει τους λόγους αυτής της επιλογής.

8 Η αφήγηση της Γκλόρια ήταν η περισσότερο δραματική και εντυπωσιακή από όλες, η έρευνά μας όμως δεν έχει να κάνει με κάποια μορφή δημοσιογραφικής έρευνας Η Άννα-Μαρία και η Κρίστι δίνουν την εντύπωση ότι ήρθαν στην Ελλάδα με την επιθυμία να «ξαναφτιάξουν τη ζωή τους», κάτι που πιθανά να μην χαρακτηρίζει τις περισσότερες γυναίκες από τις πρώην ανατολικές και βαλκανικές χώρες Η Ιρίνα υπήρξε λακωνική σε τέτοιο βαθμό που η μαρτυρία της δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μια ολοκληρωμένη αφήγηση

9 Η Τάνια παρουσίαζε την εικόνα μιας τέλειας σχεδόν ομαλότητας οφειλόμενης, θα λέγαμε, στην καλή τύχη. Η καλή τύχη όμως δεν είναι και ο κανόνας στις ιστορίες που μαγνητοφωνήσαμε (άλλωστε, όπως παρατηρήσαμε, το να έχει κανείς καλή τύχη δεν απαλύνει για πολύ τα αισθήματα άγχους και αβεβαιότητας) Η Σοφία είναι η πιο κοντινή σε αυτή τη βασική/αρχική αφήγηση αλλά το γεγονός ότι δεν είχε ούτε σύζυγο ούτε παιδιά θα φτώχαινε πολύ το εύρος της έρευνάς μας Η Έλλη είναι η περισσότερο πολιτικοποιημένη από όλες, ένθερμη υπέρμαχος του παλαιού καθεστώτος της χώρας της και η μαρτυρία της θα οδηγούσε σε μια κατεύθυνση που θα ενέπλεκε περισσότερο το πολιτικό στοιχείο

10 Οι αφηγήσεις της Κωνσταντίνας και της Βένης συνέπλεαν με αυτή της τελικής μας επιλογής, της Μίρα, με τη διαφορά ότι η αφήγηση της Μίρα είχε, στα μάτια μας, το πλεονέκτημα να παρουσιάζει την ιστορία μιας μετανάστευσης περισσότερο δομημένης και κατά συνέπεια πρόσφορης στην ανάλυσή μας. Γνωρίζοντας ότι κάθε επιλογή παρουσιάζει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, θεωρήσαμε ότι η αφήγηση της Μίρα μπορούσε να αποτελέσει την «περίπτωση» της έρευνάς μας.

11 Eρωτήσεις μετά τη συνέντευξη
Οι σχέσεις με τους γονείς... Oι σχέσεις με τους άντρες… Και για την απόφαση για την Ελλάδα… Tα σημαντικότερα προβλήματα εδώ στην Eλλάδα, ποια είναι;

12 Για να δούμε από πιο κοντά αυτή τη μέθοδο, πρέπει πρώτα να υπογραμμίσουμε ότι η διαφορά αυτής της μεθόδου σε σχέση με άλλες μεθόδους βιογραφικής έρευνας, εκτός από την ίδια την συνέντευξη, είναι ότι προχωρά, αρχικά, στην αναλυτική ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων μια αφήγησης, επιλεγμένης από το σύνολο των αφηγήσεων, μέσα από εννέα στάδια :

13 Πρώτο στάδιο : Παρουσίαση των « αντικειμενικών » βιογραφικών δεδομένων, δίνοντας έτσι την χρονολογία των εμπειριών της πραγματικής ζωής. Δεύτερο στάδιο : Ανάλυση των βιογραφικών δεδομένων του ερωτώμενου, μέσα από προτάσεις και υποθέσεις επάνω στην « αντικειμενική » ιστορία ζωής, που στοχεύει να δείξει με ποιο τρόπο το άτομο « κατασκεύασε » τη ζωή του μέσα από συνεχείς επιλογές και μη-επιλογές.

14 Τρίτο στάδιο : Μερική ανασκόπηση της ιστορίας ζωής που στοχεύει να « ανακατασκευάσει » τις δομικές αρχές της ιστορίας ζωής. Τέταρτο στάδιο : Ερώτημα σχετικά με τον τρόπο που το άτομο θα μπορούσε να κατασκευάσει και να παρουσιάσει την αφήγηση ζωής του. Αυτό το στάδιο κάνει προφανές το γεγονός ότι μπορεί κάποιος να διηγηθεί τη ζωή του με πολλούς τρόπους.

15 Πέμπτο στάδιο : Παρουσίαση της αρχικής αφήγησης – γραμμή προς γραμμή – ανάλογα με το αν ο ερωτώμενος βασίζει το λόγο του στην α. αξιολόγηση β. επιχειρηματολογία γ. περιγραφή Έκτο στάδιο : Θεματική ανάλυση, όπου τα μέρη της αφήγησης όπως τα διακρίναμε στο προηγούμενο στάδιο (με βάση την αξιολόγηση, επιχειρηματολογία και περιγραφή) αποτελούν πιθανούς δείκτες άγχους και ανασφάλειας στις ιστορίες ζωής των ερωτώμενων.

16 Έβδομο στάδιο : Μερική ανασκόπηση της αφήγησης ζωής, όπου καταλήγουμε στον τρόπο με τον οποίο τα γεγονότα βιώθηκαν στο παρελθόν και στις μορφές ερμηνείας που αναπτύχθηκαν από τον ερωτώμενο βάση των εμπειριών του παρελθόντος. Όγδοο στάδιο : Αναδόμηση της αφήγησης ζωής. Είναι ουσιαστικά μια ερμηνεία της αφήγησης του ερωτώμενου. Ένατο στάδιο : Προκαταρκτικές υποθέσεις επάνω στην αφήγηση του ερωτώμενου, οι οποίες δείχνουν πως αυτή η περίπτωση μπορεί να θεωρηθεί « τυπική περίπτωση ». Αυτές οι υποθέσεις αποτελούν τη βάση για να γίνει στη συνέχεια η σύγκριση με τις άλλες αφηγήσεις.

17 Η σύγκριση στη συνέχεια οδηγεί στην καθεαυτού κοινωνιολογική ανάλυση
Η σύγκριση στη συνέχεια οδηγεί στην καθεαυτού κοινωνιολογική ανάλυση. Δηλαδή, το αρχικό σημείο είναι ένα εμπειρικό γεγονός (στην δική μας περίπτωση ένα γεγονός ή ένα μέρος του κειμένου της αφήγησης, π.χ. η μετανάστευση ή η τρωτότητα), το οποίο στη συνέχεια πρέπει να ερμηνευθεί μέσα από μια γενικότερη παρατήρηση, που στην αρχή εκφέρεται ως υπόθεση.

18 Σύμφωνα με το πρωτόκολλο αυτής της μεθόδου, η ανάλυση των συνεντεύξεων αποτελεί μια διαδικασία στην διάρκεια της οποίας ξαναβλέπουμε την κάθε συνέντευξη γραμμή προς γραμμή. Εκφέρουμε υποθέσεις, οι οποίες στη συνέχεια επιβεβαιώνονται και αναπτύσσονται είτε εγκαταλείπονται, καθώς περνάμε στα επόμενα στάδια. Έτσι, προχωρώντας στην ανάλυση, κατασκευάζονται στέρεες υποθέσεις, οι οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν πως μια ζωή δημιουργήθηκε κάτω από συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες, τις στρατηγικές που τα άτομα υιοθέτησαν (ή τις απαντήσεις που έδωσαν εκεί όπου όρος στρατηγική δεν είναι ο πλέον κατάλληλος) και τους τρόπους με τους οποίους αντιλαμβάνονται την κατάστασή τους.

19 Το σημαντικό της βιογραφικής-ερμηνευτικής μεθόδου προέρχεται από το θέμα της έρευνας για την οποία αυτό το εργαλείο δημιουργήθηκε. Το θέμα ήταν η μελέτη των ιστοριών ζωής ανθρώπων που έζησαν τον ναζισμό. Σε εκείνη την έρευνα, υπήρξε η υπόθεση ότι κάποια άτομα ήταν πιθανό να βρουν την ανάμνηση των λεπτομερειών ή των γεγονότων ψυχολογικά οδυνηρή. Οι διαφορετικές μορφές λόγου, τις οποίες αναφέραμε προηγουμένως (επιχειρηματολογία – εκτίμηση/αξιολόγηση και περιγραφή) και το πέρασμα από την μια στην άλλη υπήρξαν ένα χρήσιμο μέσο για να εντοπιστεί η αγωνία/άγχος και ο πόνος. Έτσι, αυτή η μορφή έρευνας θα επέτρεπε μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση καταστάσεων ιδιαιτέρως δύσκολων. Η εξονυχιστική επεξεργασία, με την γραμμική ανάλυση του κειμένου, εξασφάλιζε μια ποικιλία υποθέσεων και πιθανοτήτων από μια μάλλον ολιστική προσέγγιση.

20 Στάδιο 1: Τα «αντικειμενικά» βιογραφικά δεδομένα της Μίρα
1962 : Γέννηση της Μίρα (Βουλγαρία). Δύο παιδιά στην οικογένεια, αυτή και ο αδερφός της. Οι γονείς είναι μάλλον χαμηλής οικονομικής κατάστασης και δίνουν μια αυστηρή διαπαιδαγώγηση στην κόρη τους, σε αντίθεση με τον αδερφό της 1980 : Η Μίρα τελειώνει το σχολείο (πολύ καλή μαθήτρια). Ασχολείται με τη μουσική (ακορντεόν, κλαρινέτο, κιθάρα). Περνάει στη σχολή νηπιαγωγών σε άλλη πόλη 1983: Γάμος 1984: Γέννηση του γιου ……

21 1994: Κάνει το διαβατήριό της για να έρθει στην Ελλάδα
1994: Κάνει το διαβατήριό της για να έρθει στην Ελλάδα. Παραμελεί την ιδέα αυτή 14 Ιουνίου 1997: Έρχεται στην Ελλάδα, ωθούμενη από την έντονη συμφωνία του άντρα της (Ο γιος της είναι 13 και η κόρη 10 χρονών) 15 Ιουνίου 1997: Η πρώτη της εργασία στην Ελλάδα σε μια οικογένεια με δύο μικρά παιδιά χωρίς δικαίωμα σε καμία άδεια …..

22 Στάδιο 2: Ανάλυση των βιογραφικών δεδομένων της Μίρα (διατύπωση προτάσεων και υποθέσεων)
: Γέννηση της Μίρα (Βουλγαρία). Δύο παιδιά στην οικογένεια, αυτή και ο αδερφός της. Οι γονείς είναι μάλλον χαμηλής οικονομικής κατάστασης και δίνουν μια αυστηρή διαπαιδαγώγηση στην κόρη τους, σε αντίθεση με τον αδερφό της.

23 Πρόταση (Π.) 1: Η Μίρα μεγαλώνει σε μια οικογένεια, στην οποία η θέση της είναι υποδεέστερη σε σχέση με αυτή του αδερφού της Υπόθεση (Υ) 1.1. Η Μίρα μπορεί να παραχωρήσει τη θέση της στον αδερφό της και να καταλάβει μια κατώτερη θέση στην οικογένεια σε σχέση με αυτόν. Μπορεί, επίσης, να μην συνεχίσει το σχολείο. Υ 1.2. Η Μίρα μπορεί να διεκδικήσει με έναν δυναμικότερο τρόπο τη θέση της μέσα στην οικογένεια και να συνεχίσει τις σπουδές της

24 Π 2 : Η οικογένεια δίνει μια αυστηρή διαπαιδαγώγηση στη Μίρα
Υ2.1. Η Μίρα μπορεί να υποταχθεί και να γίνει μια πολύ δειλή και κλειστή γυναίκα Υ2.2. Μπορεί να διεκδικήσει τη γυναικεία της ταυτότητα Υ2.3. Μπορεί να έχει ψυχολογικά προβλήματα

25 Π 3 : Η οικογένεια την καταπιέζει
Υ3.1. Η Μίρα μπορεί να διακόψει τους δεσμούς με την οικογένεια Υ3.2. Μπορεί να υποταχθεί

26 1980 : Η Μίρα τελειώνει το σχολείο (πολύ καλή μαθήτρια)
1980 : Η Μίρα τελειώνει το σχολείο (πολύ καλή μαθήτρια). Ασχολείται με τη μουσική (ακορντεόν, κλαρινέτο, κιθάρα). Περνάει στη σχολή νηπιαγωγών σε άλλη πόλη.

27 Υπόθεση Υ1.1 αποκλείεται Όχι μόνο συνέχισε το σχολείο αλλά έκανε και πανεπιστημιακές σπουδές. Δεν κατέλαβε έτσι υποδεέστερη θέση μέσα στην οικογένεια σε σχέση με τον αδερφό της. Υπόθεση Υ1.2. επιβεβαιώνεται Διεκδίκησε με δυναμικό τρόπο τη θέση της μέσα στην οικογένεια και συνέχισε τις σπουδές της ……..

28 Στάδιο 3 : Μερική ανασκόπηση της ιστορίας ζωής της Μίρα
Η ιστορία ζωής της Μίρα μοιάζει να είναι δομημένη κάτω από μια αρχική κυριαρχία της οικογένειας, μια επιθυμία να σταδιοδρομήσει και να επιτύχει επαγγελματικά και κοινωνικά. Ακολουθεί λοιπόν μια στρατηγική επαγγελματικής επιτυχίας όπως επίσης και οικογενειακής (παντρεύεται – κάνει δύο παιδιά) ……

29 Στάδιο 4 : Τρόπους με τους οποίους η Μίρα θα μπορούσε να κατασκευάσει και να παρουσιάσει την αφήγηση ζωής του Η Μίρα θα μπορούσε να αφηγηθεί τη ζωή της με πολλούς τρόπους. Παραδειγματικά αναφέρουμε: (α) Μπορεί να θεωρήσει την παρούσα κατάστασή της και την αλλαγή στη ζωή της ως πηγή κατάθλιψης και βαθειάς λύπης ώστε να μην έχει τη δύναμη να ξεφύγει. (β) Παρόλο το γεγονός ότι η ζωή της άλλαξε ριζικά, θα μπορούσε αυτή τη αλλαγή να παρουσιαστεί ως ένα ευτυχές γεγονός για νέες δυνατότητες που η Ελλάδα πιθανόν να έχει να προσφέρει σε εκείνη και την οικογένειά της. ……

30 Στάδιο 5 : Παρουσίαση της αφήγησης της Μίρα – γραμμή προς γραμμή – (ανάλογα με το αν η Μίρα βασίζει το λόγο της στην εκτίμηση/αξιολόγηση – επιχειρηματολογία – περιγραφή) σελ.1, σειρές 1-4: εκτίμηση/αξιολόγηση: από μικρή ήθελα να γίνω νηπιαγωγός. Αυτό ήταν το παιδικό μου όνειρο και ευτυχώς έγινε πραγματικότητα στη συνέχεια σελ. 1, σειρές : επιχειρηματολογία : εκεί, πέρασα πολύ ωραία, με λίγη ελευθερία γιατί απομακρύνθηκα από την οικογένειά μου σελ. 2, σειρές 4-10: περιγραφή: πολλά καινούργια πράγματα ήρθαν και όλοι ήθελαν να τα έχουν, και δεν μπορούσαμε να τα έχουμε με τον ίδιο μισθό. Η δουλειά άρχισε να λείπει…. ……..

31 Στάδιο 6 : Θεματική ανάλυση (βάση της αρχικής θεματολογίας: τρωτότητα ή μη των γυναικών)
σελ. 1, σειρές 24-25: αίσθημα ασφάλειας, όχι απειλή από την οικογένεια σελ. 2, σειρές 25-26: εμφάνιση νέας απειλής ………

32 Στάδιο 7: Μερική ανασκόπηση της αφήγησης ζωής της Μίρα
Η Μίρα αναπτύσσει την αφήγηση ζωής της γύρω από δύο άξονες επιχειρηματολογώντας και εκφέροντας κρίσεις με έντονη συναισθηματική φόρτιση: οι δύο αυτοί άξονες είναι η οικογενειακή και η επαγγελματική της κατάσταση. Το στοιχείο της περιγραφής συναντάται μόνο αποσπασματικά. Πιο συγκεκριμένα, διατρέχοντας την αφήγησή της διακρίνουμε να την διέπουν:

33 η υψηλή αξία της οικογένειας
η σημασία της κοινωνικο-οικονομικής αλλαγής στη ζωή της και τέλος η «πτώση» στην τωρινή κατάσταση κατά την οποία η παλιά επιτυχία σε οικογενειακό και επαγγελματικό επίπεδο ακυρώνεται και νέες πραγματικότητες προβάλουν νέες απαιτήσεις

34 Στάδιο 8 : Αναδόμηση της αφήγησης ζωής της Μίρα
Η στιγμή, η πλέον αντιπροσωπευτική ως προς την τρωτότητα και την αβεβαιότητα της ζωής της Μίρα, είναι η πρώτη της εργασία σε ελληνική οικογένεια. Διαπιστώνουμε ότι η διαμονή της εκεί υπήρξε πηγή πολύ μεγάλου άγχους, αν και δεν αναφέρθηκε ολοκληρωμένα σε όλες τις δύσκολες και ίσως υποτιμητικές καταστάσεις της συμβίωσής της με εκείνη την οικογένεια. Η διαμονή της Μίρα εκεί υπήρξε τραυματική για λόγους που …..

35 Η αντίδρασή της σε αυτή την πρωταρχική κατάσταση δεν υπήρξε αρνητική
Η αντίδρασή της σε αυτή την πρωταρχική κατάσταση δεν υπήρξε αρνητική. Φαίνεται ότι ανέλαβε ευθύνες και υιοθέτησε μια στρατηγική ….. Όταν βρέθηκε μακριά από το πατρικό της σπίτι για να σπουδάσει… . Όταν η Μίρα απέκτησε τα δύο της παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι και μια μόνιμη θέση στην εργασία της, η κοινωνική της επιτυχία ολοκληρώθηκε. Στη συνέχεια επήλθε η αλλαγή του πολιτικού συστήματος της χώρας της… Όταν η οικονομική κατάσταση χειροτέρεψε, αναγκάσθηκε να βρει κι άλλες δουλειές. Μεταξύ των άλλων εργάσθηκε και…

36 Αρχίζει να σκέφτεται τη μετανάστευσή της στην Ελλάδα, λύση για πολλές συμπατριώτισσές της μπροστά στο οικονομικό αδιέξοδο της κατάστασης. Ετοίμασε το διαβατήριό της αλλά στη συνέχεια, όπως λέει η ίδια, το αμέλησε. Μοιάζει ότι η λήψη της απόφασης για μετανάστευση δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση. Ο άντρας της την ενίσχυσε στην απόφασή της να φύγει υποστηρίζοντας ένθερμα την ιδέα. Η αντίδρασή του υπήρξε έκπληξη γι’αυτήν και ίσως πηγή μίας πρώτης αγωνιώδους αντίδρασης…. Η πρώτη της εργασία στην Ελλάδα, αν και την βρήκε εύκολα, δεν της προκάλεσε λιγότερο άγχος. Οι συνθήκες έγιναν ακόμη πιο δυσάρεστες για την Μίρα καθώς, λόγω της προσωπικότητάς της, προσπάθησε να δημιουργήσει φιλία με την οικογένεια που την προσέλαβε…

37 Αν και η Μίρα βίωσε την πρώτη της εργασία αγχωτικά και ταπεινωτικά, ενίσχυσε μέσα της την ανάγκη συνοχής με τη δική της οικογένεια, της οποίας είναι πλέον ικανή να αναλάβει το βάρος… Είναι γύρω από την οικογένεια που οργανώνονται στρατηγικές προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι νέες πραγματικότητες. Η χώρα προέλευσης αποτελεί ακόμη πόλο ταυτότητας αλλά το όραμα για το μέλλον βρίσκεται μεταξύ των δύο χωρών…

38 Στάδιο 9 : Προκαταρκτικές υποθέσεις σχετικά με μια περίπτωση μετανάστριας
Η αφήγηση που μόλις εξετάσαμε παρουσιάζει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

39 την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου της μετανάστριας
την επίπονη συνειδητοποίηση της τρωτότητας και αβεβαιότητας της τωρινής κατάστασης την κατασκευή μιας καινούργιας ταυτότητας τον κεντρικό ρόλο της οικογένειας ως πόλου ταυτότητας

40 μια αμφιλεγόμενη θέση σε σχέση με άλλες ταυτοποιήσεις όπως εκείνη της χώρας προέλευσης ή της τωρινής κοινωνικής ομάδας το γεγονός ότι όλες οι μορφές προσαρμογής πραγματοποιούνται κάτω από πίεση: την πίεση του αποχωρισμού από την οικογένεια, την πίεση των νέων συνθηκών εργασίας κλπ., ενώ συγχρόνως εμφανίζονται και ως προϊόν ατομικής βούλησης Η τρωτότητα και η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζουν την κατάσταση της Μίρα δεν μπορούν να λάβουν το πλήρες και ακριβές περιεχόμενό τους παρά μέσα από τη σύγκριση με τις αφηγήσεις των άλλων γυναικών.

41 Αρχές – Κοινές Κοινωνικές Παράμετροι
- Δομές μετακίνησης και υποδοχής των μεταναστριών - H ταυτότητα των μεταναστριών - Η κοινωνική ασφάλιση ως μέτρο της δυσκολίας ταυτότητας των μεταναστριών - Οι δεσμοί συμπάθειας με τους εργοδότες/ριες ως μηχανισμός ασφάλισης / Εργοδότριες, μετανάστριες και ανασφάλεια - Έκδηλη και λανθάνουσα τρωτότητα (Τρωτότητα – επικινδυνότητα – αποκλεισμός)

42 «Έκδηλη» και «λανθάνουσα» τρωτότητα
Κατά την ανάλυση αντιληφθήκαμε πως η τρωτότητα που χαρακτηρίζει αυτές τις γυναίκες υπακούει σε μία αρχή που διέπει όλη την κοινωνική τους ύπαρξη ως μετανάστριες. Ξένες, πολλές φορές για πρώτη φορά εκτός της χώρας τους, εκτίθενται σε μία σειρά κινδύνων που τις θέτουν σε κατάσταση τρωτότητας. Πρόκειται για μια τρωτότητα που αφορά στους κινδύνους παράνομης μετακίνησης προς την Ελλάδα, την κακομεταχείριση και την εκμετάλλευση που αγγίζει μέχρι και την πορνεία.

43 Ωστόσο υπάρχει και δεύτερος τύπος τρωτότητας των μεταναστριών που αρχίζει να διαφαίνεται μόλις αυτές εισέλθουν στον οικιακό χώρο που τις αναμένει. Σε αυτόν τον ιδιωτικό χώρο υφίστανται τις επιπτώσεις της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει τον δεύτερο αυτόν τύπο τρωτότητας. Αυτή η «λανθάνουσα τρωτότητα» αντιστοιχεί, από πολλές πλευρές, στο σκοτεινό χαρακτήρα των οικιακών υπηρεσιών γενικότερα. Η αποσιώπηση αυτής της τρωτότητας συνδέεται με τη σιωπή που χαρακτηρίζει συχνά τη γυναικεία κατάσταση, όπως διαπιστώνεται και από τις έρευνες.

44 Παραδοξότητα και πολυπλοκότητα του προβλήματος της μετανάστριας
Για να συνοψίσουμε το παράδοξο που αφορά στις μετανάστριες, καταλήγουμε στις παρακάτω παρατηρήσεις: (α) οι μετανάστριες ανταποκρίνονται σε μια ζήτηση που προέρχεται από την ελληνική αγορά εργασίας και η οποία απευθύνεται σε αυτές τις γυναίκες για υπηρεσίες που αφορούν στον ιδιωτικό χώρο (οικιακές εργασίες, οικογενειακή φροντίδα)

45 (β) παρότι επαγγελματίες του ιδιωτικού χώρου (οικία), οι γυναίκες αυτές οφείλουν να απαρνηθούν τον προσωπικό, ιδιωτικό τους χώρο (οικία, οικογένεια) (γ) οι επιπτώσεις αυτού του παράδοξου είναι ιδιαίτερα σοβαρές σε κοινωνικο-ψυχολογικό επίπεδο και, ειδικότερα, στο αίσθημα ταυτότητας των γυναικών.

46 Η κατάστασή τους περιπλέκεται από τα παρακάτω δεδομένα:
(δ) το μορφωτικό επίπεδο των περισσότερων γυναικών, υψηλότερο σε σχέση με την τωρινή επαγγελματική τους απασχόληση, μετατρέπει αυτό το παράδοξο σε καθαρή κοινωνική αδικία (ε) η απόσταση που χωρίζει τις γυναίκες από τα σπίτια τους δυσχεραίνει τις επιπτώσεις και τις συνέπειες του παράδοξου της κατάστασής τους. Τέλος σε ό,τι αφορά στη δημόσια πολιτική: (στ) είναι στο επίπεδο της κοινωνικής ασφάλισης που θα έπρεπε να αντιμετωπισθεί αυτό το παράδοξο και η ελληνική κοινωνία να επωμισθεί και να απαλύνει τις όποιες συνέπειές του.

47 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Η μεθοδολογία που επιλέξαμε μας επέτρεψε να συλλάβουμε τις διάφορες όψεις της πραγματικότητας αυτών των γυναικών και να κατανοήσουμε με βάση τις αφηγήσεις τους τον τρόπο να βλέπουν και να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους πέρα από την ερμηνεία των στατιστικών δεδομένων. Η βιογραφική-ερμηνευτική μέθοδος μας επέτρεψε να προσεγγίσουμε και να επεξεργασθούμε τις διηγήσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να μην υποχωρήσουμε στην επιρροή της έντονης μαρτυρίας που επισκιάζει συχνά την καθημερινότητα της μετανάστριας.

48 Η διάκριση μεταξύ «έκδηλης» και «λανθάνουσας τρωτότητας» είναι, κατά μεγάλο μέρος, καρπός των αναλυτικών και κριτικών αρετών της μεθόδου που ακολουθήσαμε. Η κύρια δυσκολία που αντιμετωπίσαμε έγκειται στο γεγονός ότι αυτή η ομάδα αγγίζει τόσο πολλαπλά επίπεδα της κοινωνικής πραγματικότητας – μετανάστευση, ανθρώπινα δικαιώματα, ζητήματα φύλου και οικιακού προσωπικού – όσο και πολλαπλές τάσεις επιστημονικής προσέγγισης. Έτσι, το ό,τι υποστηρίξαμε την ελεύθερη έκφραση των γυναικών μέσω των αφηγήσεών τους, μας φάνηκε και αποδείχθηκε στη συνέχεια επιλογή ιδιαίτερα εποικοδομητική για τη συνολική κατανόηση της κατάστασής τους.