Αξιολόγηση Επενδύσεων και Προγραμμάτων

Παρουσίαση με θέμα: "Αξιολόγηση Επενδύσεων και Προγραμμάτων"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αξιολόγηση Επενδύσεων και Προγραμμάτων
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Αξιολόγηση Επενδύσεων και Προγραμμάτων Δρ. Φοίβη Κουντούρη, Σεπτέμβρης, 2008

2 Στόχος H σειρά αυτή των διαλέξεων αφορά την αξιολόγηση επενδύσεων και προγραμμάτων. Ο στόχος των διαλέξεων είναι η παρουσίαση της σημασίας της ανάλυσης κόστους-οφέλους της ανάλυσης κινδύνου της ανάλυσης περιβαλλοντικών/εξωτερικών επιπτώσεων στην διαδικασία αξιολόγησης ενός υπό εξέταση επενδυτικού έργου/προγράμματος.

3 Εργασίες (Προαιρετικές)
Στους φοιτητές θα δοθεί επίσης η δυνατότητα να πραγματοποιήσουν οι ίδιοι μελέτες ή/ και αναλύσεις κόστους-οφέλους.

4 Η σειρά αυτή των διαλέξεων θα δώσει απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις
Τι είναι η ανάλυση κόστους-οφέλους; Πως διαφοροποιείται από άλλα κριτήρια λήψης αποφάσεων; Πως μετριέται το κόστος και το όφελος από διαφορετικά επενδυτικά έργα; Ποιοι ηθικοί προβληματισμοί υπεισέρχονται στην ανάλυση κόστους-οφέλους; Είναι εφικτό όλες οι αξίες να μεταφραστούν σε χρηματικές μονάδες;

5 Η σειρά αυτή των διαλέξεων θα δώσει απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις
Πως επιδρά η επιλογή του επιτοκίου στον κανόνα αξιολόγησης; Ποιος είναι ο κατάλληλος χρονικός ορίζοντας για την προεξόφληση ενός δημοσίου έργου; Ποιο πρέπει να είναι το προεξοφλητικό επιτόκιο;

6 Η σειρά αυτή των διαλέξεων θα δώσει απαντήσεις στις ακόλουθες ερωτήσεις
Πως γίνεται δυνατή η ποσοτικοποίηση γεγονότων που δεν είναι βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθούν; Πρέπει η ανάλυση κόστους-οφέλους να συμπεριλαμβάνει τα γεγονότα αυτά; Πρέπει να υπάρχει κάποια επιπλέον απόδοση για επενδυτικά σχέδια που εμπεριέχουν ρίσκο στις αποδόσεις τους; Πως τα άτομα αποτιμούν τον κίνδυνο στην ζωή τους;

7 Αναδρομή της ΑΚΟ- ΗΠΑ 1808 Σύγκριση κόστους και ωφελειών από έργα σχετικά με το νερό Μέχρι το 1960 η ΑΚΟ χρησιμοποιείτο κυρίως για την διαχείριση υδάτινων πόρων Μετά το1960 επεκτάθηκε και σε άλλα δημόσια αγαθά (άγρια φύση, ποιότητα ατμόσφαιρας¨, κτλ.) Από το1970s η ΑΚΟ απαιτείται για την υποστήριξη περιβαλλοντικών αποφάσεων

8 Αναδρομή της ΑΚΟ- ΗB Από το 1960 έως το 1970s η ΑΚΟ εφαρμόστηκε στις συγκοινωνίες (M1 Αυτοκινητόδρομος, Υπόγειο σιδηρόδρομος Λονδίνου, Τρίτο αεροδρόμιο του Λονδίνου) Το 1990 η αναφορά του Pearce (Pearce Report)στο ΗΒ συνιστούσε οι περιβαλλοντικές και άλλες εξωτερικές επιδράσεις να ενσωματώνονται σε επίσημες πολιτικές και στην ανάληψη έργων όταν είναι εφικτό. Μία κυβερνητική πολιτική μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον από την γωνία ενός δρόμου έως την στρατόσφαιρα. Ακόμα τα περιβαλλοντικά κόστη και οφέλη δεν έχουν ενσωματωθεί στις κυβερνητικές αξιολογήσεις πολιτικών και ορισμένες φορές έχουν αγνοηθεί εντελώς. Κατάλληλη θεώρηση των επιδράσεων αυτών θα βελτιώσει την διαδικασία λήψης αποφάσεων.

9 Αναδρομή της ΑΚΟ- ΗΒ Η αναφορά επηρέασε αρκετές πολιτικές στο ΗΒ από το 1990 (εθνική πολιτική για την ατμοσφαιρική ρύπανση, αγρό-περιβαλλοντικές πολιτικές, κτλ) Η ΑΚΟ επίσης εφαρμόστηκε σε έργα με περιβαλλοντικές επιπτώσεις ( βελτίωση ποιότητας υδάτων, παράκτιων περιοχών, αποτίμηση της δασικής βιοποικιλότητας, κτλ)

10 Αναδρομή της ΑΚΟ- ΕΕ Χρησιμοποιήθηκε ευρέως στις ευρωπαϊκές χώρες (πχ Σουηδία, Αυστρία, Ολλανδία) αλλά όχι τόσο σε άλλες (πχ Γερμανία, Ιταλία, Ιρλανδία). Μέχρι το1990 πολλές Ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές οδηγίες δεν ενσωμάτωναν ΑΚΟ και επέβαλλαν κόστη που υπερέβαιναν τα οφέλη (πχ Οδηγία για τα ύδατα κολύμβησης, Οδηγία για την διαχείριση αποβλήτων, Οδηγία για το πόσιμο νερό). Τελευταία η ΕΕ λαμβάνει υπόψη την ΑΚΟ σε ορισμένες πολιτικές της (πχ οδηγία για την μόλυνση της ατμόσφαιρας από αστικά απόβλητα, Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα).

11 Τα οικονομικά της ευημερίας βρίσκονται στη καρδιά της δημόσιας πολιτικής και αποτελούν τον πυρήνας της CBA.

12 Το υπόβαθρο των οικονομικών της ευημερίας
Η ΑΚΟ βασίζεται στην θεωρία της ευημερίας με τρεις τρόπους: Σε όρους του πως μετρώνται τα κόστη και τα οφέλη Καταναλωτές: Αλλαγές στο πλεόνασμα του καταναλωτή σαν αποτέλεσμα αλλαγών στην ποιότητα και ποσότητα των αγαθών. Παραγωγοί: Αλλαγές στο πλεόνασμα του παραγωγού ως αποτέλεσμα αλλαγών στις τιμές και στην ποσότητα και ποιότητα των παραγωγικών εισροών. Χρησιμοποιεί το κόστος ευκαιρίας (ενοίκια σπανιότητας-scarcity rents) για την αξιολόγηση του κόστους της χρήσης των φυσικών πόρων.

13 Το υπόβαθρο των οικονομικών της ευημερίας
2. Τι θεωρείται κόστος και όφελος Τα οικονομικά της ευημερίας αξιολογούν διαφορετικές κατανομές των πόρων σε σχέση με την επίδρασή τους στην χρησιμότητα. Η ΑΚΟ περιλαμβάνει κάθε επίδραση στην χρησιμότητα είτε αντικατοπτρίζεται στις τιμές της αγοράς είτε όχι.

14 Το υπόβαθρο των οικονομικών της ευημερίας
3. Σε όρους άθροισης και σύγκρισης των οφελών και του κόστους Οι πολιτικές και τα έργα συνοδεύονται από ένα μείγμα κερδών και κόστους ανάμεσα στα άτομα. Κέρδη και κόστος υπολογίζονται σε χρηματικούς όρους, αθροίζονται και συγκρίνονται για να βρεθεί η καθαρή επίδραση στην ευημερία (net gain or net loss). Η μέτρηση της αλλαγής στην κοινωνική ευημερία βασίζεται στο κριτήριο Kaldor-Hick: Μπορούν οι κερδισμένοι να αποζημιώσουν τους χαμένους και ακόμα να είναι σε καλύτερη θέση; Το κριτήριο λαμβάνει υπόψη την αποτελεσματικότητα αλλά όχι τις ατομικές επιδράσεις στην ευημερία, ζητήματα διανομής των κερδών και του κόστους στις επιμέρους κοινωνικές ομάδες δεν υπολογίζονται.

15 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 1: Ορισμός της πολιτικής/έργου: Η αναδιανομή των πόρων που προτείνεται. Ο πληθυσμός των κερδισμένων και χαμένων που συνεπάγεται Στάδιο 2: Ταυτοποίηση των επιδράσεων του έργου/πολιτικής: Ορισμός των επιδράσεων που συνεπάγεται η εφαρμογή του έργου/ πολιτικής. Θεώρηση της συμπληρωματικότητας (net benefits) και μετατόπισης (crowding out).

16 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 3: Ταυτοποίηση των οικονομικά σχετικών επιδράσεων: Οι εξωτερικές επιδράσεις μίας πολιτικής/ενός έργου είναι σχετικές για μία ΑΚΟ αν Αλλάζουν την χρησιμότητα τουλάχιστον ενός ατόμου στην κοινωνία. Αλλάζουν την ποσότητα ή ποιότητα ενός αγαθού που αποτιμάται θετικά.

17 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 4: Φυσική ποσοτικοποίηση των σχετικών επιδράσεων: Καθορισμός των φυσικών ποσοτήτων κόστους και ωφελειών (για κάθε ti) Χρήση της ανάλυσης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την εκτίμηση της επίδρασης του έργου/πολιτικής στο περιβάλλον. Οι εκτιμήσεις θα γίνουν υπό αβεβαιότητα, υπολογίζοντας την αναμενόμενη αξία των ωφελειών και του κόστους.

18 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 5: Χρηματική αποτίμηση των σχετικών επιδράσεων Όλα τα φυσικά μέτρα υπολογισμού των επιδράσεων πρέπει να αποτιμηθούν στις ίδιες μονάδες για να είναι συγκρίσιμα Κοινή μονάδα = χρήματα Ο αναλυτής θα πρέπει: Να προβλέψει την ροή των αξιών στο μέλλον. Να διορθώσει τις τιμές της αγοράς όταν είναι στρεβλές. Να υπολογίσει τις τιμές όταν δεν υπάρχουν χρησιμοποιώντας τεχνικές περιβαλλοντικής αποτίμησης.

19 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 6: Προεξοφλώντας τα κόστη και τα οφέλη: Μόλις τα κόστη και τα οφέλη εκφραστούν σε χρηματικές μονάδες πρέπει να μετατραπούν σε παρούσες αξίες. Αυτό γίνεται με προεξόφληση. PV= Xt[(1+r)-t] X= κόστος ή όφελος r = προεξοφλητικό επιτόκιο [(1+r)-t] παράγοντας προεξόφλησης t= χρόνος Όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή t τόσο χαμηλότερος είναι ο προεξοφλητικός παράγοντας. Όσο υψηλότερο είναι το προεξοφλητικό επιτόκιο για δεδομένο χρόνο t τόσο χαμηλότερος είναι ο παράγοντας προεξόφλησης.

20 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 7: Εφαρμόζοντας το κριτήριο της καθαρής παρούσας αξίας (ΚΠΑ): Το κριτήριο της ΚΠΑ εφαρμόζεται για την επιλογή πολιτικών και έργων που είναι αποτελεσματικά σε σχέση με την χρήση των πόρων που συνεπάγονται Bt = οφέλη από το έργο σε χρόνο t Ct = κόστη από το έργο σε χρόνο t r = προεξοφλητικό επιτόκιο n = αριθμός των χρόνων λειτουργίας του έργου Η ΚΠΑ είναι η παρούσα αξία των καθαρών κερδών από το έργο/πολιτική, που προκύπτει προεξοφλώντας τα καθαρά κέρδη που το έργο παράγει σε όλη την διάρκεια της ζωής του στο σήμερα (περίοδος βάσης). Αν ΚΠΑ>0 το έργο /πολιτική γίνεται δεκτό (Με βάση το κριτήριο Kaldor-Hicks )καθώς βελτιώνει την κοινωνική ευημερία.

21 Εναλλακτικές της AΚO: Λόγος Ωφέλειας – Κόστους (BCR): Είναι ο λόγος του αθροίσματος των προεξοφλημένων ωφελειών από το έργο/πολιτική προς το άθροισμα του προεξοφλημένου κόστους. Αν το BCR>1 το έργο/πολιτική πρέπει να αναληφθεί.

22 2. Εσωτερικός Βαθμός Απόδοσης (ΕΒΑ):
Είναι το επιτόκιο εκείνο το οποίο αν χρησιμοποιηθεί σαν προεξοφλητικό επιτόκιο για κάποιο έργο/πολιτική, θα οδηγούσε σε μηδενική ΚΠΑ. Είναι το προεξοφλητικό επιτόκιο για το οποίο το έργο/πολιτική είναι οριακά συμφέρον για να αναληφθεί. Άρα ο ΕΒΑ είναι εκείνο το προεξοφλητικό επιτόκιο, r*, στο οποίο:

23 2. Εσωτερικός Βαθμός Απόδοσης (ΕΒΑ):

24 Εναλλακτική παραλλαγή στο στάδιο 7
Αλλαγή στις στάθμες στην συνάρτηση ΚΠΑ. Η συμβατική ΚΠΑ αποδίδει ίδια στάθμη σε κάθε άτομο. Οι στάθμες μπορούν να προσαρμοστούν με wi=Y*/Yi, Y*: μέσο εισόδημα του νοικοκυριού για όλες τις ομάδες Yi: μέσο εισόδημα της ομάδας i wi: είναι η στάθμη που αποδίδεται στην επίδραση στο άτομο i Αυτό δίνει μεγαλύτερο βάρος στα φτωχότερα άτομα και η καθαρά παρούσα αξία γίνεται: NPV= w1B1+w2B2+…..+wn Bn όπου Bi είναι τα προεξοφλημένα καθαρά κέρδη του ατόμου i Αυτή η προσέγγιση χρησιμοποιείται σπάνια με εξαίρεση τις αναπτυσσόμενες χώρες.

25 Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους
Στάδια της Ανάλυσης Κόστους- Οφέλους Στάδιο 8: Ανάλυση ευαισθησίας: Το κριτήριο της ΚΠΑ δείχνει την αποτελεσματικότητα ενός έργου με δεδομένα στοιχεία για τις τιμές, τις περιβαλλοντικές/εξωτερικές και οικονομικές επιπτώσεις και το προεξοφλητικό επιτόκιο αλλά πολλά από τα στοιχεία αυτά μπορεί να αλλάξουν εξαιτίας της αβεβαιότητας. Επανα-υπολογισμός της ΚΠΑ όταν οι σημαντικές παράμετροι μεταβάλλονται για να εντοπιστεί σε ποια (ές) από αυτές η ΚΠΑ είναι πιο ευμετάβλητη. Όταν η πιο ευαίσθητη παράμετρος καθοριστεί πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες προβλέψει ώστε να καθοριστεί η καλύτερη πρόβλεψη.

26 Περιορισμοί της Ανάλυσης Κόστους-Οφέλους
Αποτίμηση περιβαλλοντικών αγαθών Πολυπλοκότητα των οικοσυστημάτων και κοινωνικό-οικονομικών συστημάτων Προεξόφληση και προεξοφλητικό επιτόκιο Θεσμική ανάλυση Βιωσιμότητα

27 Ανακεφαλαιώνοντας την Ανάλυση Κόστους-Ωφέλειας
Η ΑΚΟ είναι ένα καλά θεμελιωμένο κομμάτι των εφαρμοσμένων οικονομικών της ευημερίας και της ανάλυσης έργων. Η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών/εξωτερικών επιδράσεων στην ανάλυση κόστους-οφέλους συμβάλλει σε πιο αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και στην αναγνώριση των επιδράσεων της οικονομίας στο περιβάλλον καθώς και στην αναγνώριση της συμβολής του περιβάλλοντος στην χρησιμότητα του ατόμου και στην οικονομία. Ενσωμάτωση του περιβάλλοντος/ εξωτερικών επιδράσεων στην ΑΚΟ δεν σημαίνει ότι το περιβάλλον ή άλλα δημόσια αγαθά προστατεύονται καθώς η ΑΚΟ συνεπάγεται ανταλλαγές μεταξύ των δημοσίων αγαθών και των άλλων πόρων Η ΑΚΟ συνεπάγεται αποτελεσματικότητα αλλά δεν εγγυάται βιώσιμη ανάπτυξη σε σχέση με την ισότητα μεταξύ των γενεών.

28 Συνολική Οικονομική Αξία(TEV)
Τα δημόσια αγαθά δεν διαπραγματεύονται σε αγορές και συνεπώς δεν έχουν τιμές. Η αξία ενός δημόσιου αγαθού δεν προκύπτει μόνο από την άμεση κατανάλωσή του αλλά επίσης από την έμμεση κατανάλωσή του καθώς επίσης και την μη-χρήση του. Η ευρύτερη έννοια της αξίας είναι γνωστή ως Συνολική Οικονομική Αξία - Total Economic Value (TEV)

29 TEV

30 Τεχνικές Αποτίμησης αγαθών που δεν διαπραγματεύονται σε αγορές
Έμμεσες προσεγγίσεις/Μέθοδοι Αποκαλυπτόμενης Προτίμησης: Μέθοδος Ηδονικής Τιμολόγησης Μέθοδος του Κόστους Ταξιδίου Συμπεριφορά αποτροπής Αγοραίες τιμές Άμεσες προσεγγίσεις/Τεχνικές Δηλωμένης Προτίμησης: Μέθοδος Υποθετικής Αποτίμησης Μοντέλα επιλογής στηριζόμενα σε χαρακτηριστικά Πειράματα επιλογή: ο ερωτώμενος καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε διαφορετικούς συνδυασμούς των χαρακτηριστικών του αγαθού. Συγκρίσεις ζευγαριών: διαφορετικά αγαθά (σύνολα χαρακτηριστικών) παρουσιάζονται ανά δυο στον ερωτώμενο και επιλέγει ανάλογα με τις προτιμήσεις του. Υποθετική διαβάθμιση: ο ερωτώμενος βάζει σε σειρά τα αγαθά που του παρουσιάζονται από το περισσότερο στο λιγότερο επιθυμητό. Υποθετική αξιολόγηση: ο ερωτώμενος βαθμολογεί τα διαφορετικά αγαθά που του παρουσιάζονται.

31 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση
Τα τροπικά δάση μειώνονται σε έκταση κατά 0.8% το χρόνο. Η TEV αυτής της ποσότητας χάνεται Η μείωση των δασών οφείλεται: Στην αύξηση του πληθυσμού Σε αποτυχίες της αγοράς Σε αποτυχίες πολιτικής

32 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση
$ MNPBD+SUB MNPBD MECL+G MECL N O A B C D forest loss MNPBD = the marginal net development benefits from converting the forest to, say, agriculture MNPBD+SUB = marginal net development benefits including subsidies to convert the land MECL = marginal external costs borne locally from forest conversion MECL+G = marginal external costs borne locally and by rest of world from forest conversion Note that MEC is measured by the total economic value of the forest services that are lost.

33 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση
Υπάρχουν 4 ενδιαφέροντα σημεία. C = ιδιωτικό άριστο, δηλαδή οι εξωτερικότητες δεν λαμβάνονται υπόψη. Δεν υπάρχουν αποζημιώσεις. D = ιδιωτικό άριστο όπου οι εξωτερικότητες δεν λαμβάνονται υπόψη και η μετατροπή του δάσους αποζημιώνεται B = τοπικό κοινωνικό άριστο, όπου οι τοπικές εξωτερικότητες εσωτερικεύονται αλλά οι παγκόσμιες εξωτερικότητες αγνοούνται A = παγκόσμιο κοινωνικό άριστο, όπου όλες οι εξωτερικότητες εσωτερικεύονται Αν υιοθετήσουμε μία παγκόσμια θεώρηση, το επιθυμητό σημείο είναι το A.

34 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση
CD: Αποτυχία πολιτικής, δηλαδή, το ποσό δασικής έκτασης που χάνεται εξαιτίας κρατικών επιδοτήσεων στην μετατροπή γης. BC: Αποτυχία τοπικής αγοράς AB: Αποτυχία παγκόσμιας αγοράς κατά AD: Ποσότητα δασική έκτασης που μετατρέπεται αναποτελεσματικά. OA: Αποτελεσματική μετατροπή. Η αύξηση του πληθυσμού επίσης αυξάνει τον ρυθμό απώλειας δάσους αυξάνοντας την ζήτηση για αγαθά που συνοδεύουν την ανάπτυξη, πχ εκτάσεις για καλλιέργειες. Αυτή η ανάλυση αιτιότητας μας δείχνει πώς να σκεφτόμαστε για μία πολιτική. Για να σώσουμε τα δάση πρέπει: Να μειώσουμε τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού Να εσωτερικεύσουμε τις τοπικές εξωτερικότητες Να εσωτερικεύσουμε τις παγκόσμιες εξωτερικότητες Να καταργήσουμε τις αποζημιώσεις στην μετατροπή γης

35 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση
Άμεσες αξίες χρήσης: ξυλεία, καυσόξυλα και εξαγωγή ξυλάνθρακα, δασικά προϊόντα εκτός από ξυλεία (NTFP), βιοποικιλότητα και γενετική πληροφορία, τουριστικές αξίες και αξίες αναψυχής. Έμμεσες αξίες χρήσης: Προστασία υδροφόρων στρωμάτων και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα. Αξίες επιλογής: αξίες που αντικατοπτρίζουν την διάθεση για πληρωμή για την διατήρηση της δυνατότητας χρήσης των δασών στο μέλλον ακόμα και αν τώρα δεν χρησιμοποιούνται Αξίες μη-χρήσης(οι οποίες είναι επίσης γνωστές ως αξίες ύπαρξης ή παθητικές αξίες χρήσης): αξίες που αντικατοπτρίζουν την διάθεση για πληρωμή για την διατήρηση του δάσους σε μία βιώσιμη κατάσταση, ωστόσο η διάθεση για πληρωμή δεν σχετίζεται με την τρέχουσα ή μελλοντική χρήση του δάσους.

36 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση

37 TEV Παράδειγμα: Τροπική αποδάσωση
Ανάλυση Κόστους-Οφέλους στην διατήρηση των δασών. Η μετατροπή πρωτογενών δασών για άλλες χρήσεις εκτός από αγρο-δασικές ή εξόρυξη πολύ μεγάλης αξίας ξυλεία αποτυγχάνει σε μία ΑΚΟ. Η μετατροπή δευτερογενών δασών σε αγροκτήματα για καλλιέργεια σπόρων μπορεί να έχει οικονομική λογική αλλά πολλές μετατροπές σε κάθετες διαιρέσεις και γεωργία δεν θα είχαν οικονομική λογική Η μετατροπή δευτερογενών δασών και ανοιχτών δασών σε αγρο-δασικές εκτάσεις φαίνεται να παρουσιάζει οικονομική λογική, υποθέτοντας ότι οι περισσότερες από τις δασικές υπηρεσίες διατηρούνται (συμπεριλαμβανομένης και της βιοποικιλότητας). Οι αξίες μη χρήσεις σχεδόν βέβαια αποτυγχάνουν να συμπεριλάβουν και την οικονομική αξία της βιοποικιλότητας η οποία, εκτός από την αξία της γενετικής πληροφορίας αγνοείται στην ανάλυση. Η αποθήκευση άνθρακα έχει τεράστια σημασία για την διατήρηση των δασών.

38 Συνοψίζοντας την Συνολική Οικονομική Αξία
Η αξία των δημόσιων/περιβαλλοντικών αγαθών είναι σύνθετη γιατί Δεν έχουν αγοραίες τιμές Οι άνθρωποι αντλούν αξίες εκτός από οφέλη σε όρους κατανάλωσης από αυτά Η αξία ενός περιβαλλοντικού αγαθού είναι ευρεία TEV= (Άμεση αξία χρήσης+Έμμεση αξία χρήσης+Αξία επιλογής) +(Αξία κληροδότησης+Αλτρουιστική αξία) Η TEV πρέπει να εκτιμηθεί χρησιμοποιώντας τεχνικές αποτίμησης δημοσίων αγαθών. Η TEV πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στην ΑΚΟ ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική παροχή/διατήρηση των περιβαλλοντικών αγαθών.

39 Η προσέγγιση κόστους (δαπανών) – κέρδους (παροχών-οφελών) Μια πιο Προσεκτική Ματιά
Η οικονομική θεωρία εστιάζει στην έννοια του λογικού ατόμου: ενός προσώπου που λαμβάνει αποφάσεις βάσει της σύγκρισης κέρδους και κόστους. H CBA επεκτείνεται στον τομέα της λήψης κυβερνητικών / δημόσιων αποφάσεων με την αντικατάσταση των ιδιωτικών κερδών και δαπανών, από κοινωνικές παροχές και δαπάνες. Αφορά οποιαδήποτε δημόσια απόφαση που έχει επιπτώσεις στη χρήση των πόρων: π.χ. παροχή μιας επιχορήγηση, περιορισμός μιας δραστηριότητας με ένα κανονισμό, δημιουργία δημοσίων υποδομών, κ.λπ.

40 Ορισμός της CBA: "Μεγιστοποιήστε την παρούσα αξία όλων των κερδών μείον αυτής όλων των δαπανών, υπό συγκεκριμένους περιορισμούς". Ο ορισμός αυτός εμπεριέχει τέσσερις σχετικές ερωτήσεις: α. Ποιο κόστος και κέρδη πρόκειται να συμπεριληφθούν; β. Πώς πρέπει να αξιολογηθούν το κόστος και τα οφέλη; γ. Σε ποιο επιτόκιο πρέπει να προεξοφληθούν τα μελλοντικά οφέλη και τα κόστη για να λάβουμε την παρούσα αξία (η ισοδύναμη αξία που κάποιος λαμβάνει ή εγκαταλείπει σήμερα, σε σχέση με τη στιγμή που λαμβάνεται η απόφαση); δ. Ποιοι είναι οι σχετικοί περιορισμοί;

41 Το πώς απαντά κάποιος σε αυτές τις ερωτήσεις εξαρτάται από το τίνος ευημερία πρόκειται να μεγιστοποιηθεί. Ιδιωτική επιχείρηση που λαμβάνει μια απόφαση επένδυσης: Α. Μόνο τα ιδιωτικά κέρδη και οι δαπάνες που μπορούν να μετρηθούν σε οικονομικούς όρους πρόκειται να συμπεριληφθούν. Β. Τα κέρδη και οι δαπάνες είναι αντίστοιχα, οι οικονομικές απολαβές και δαπάνες όπως μετριούνται από τις τιμές αγοράς. Η μεταξύ τους διαφορά απεικονίζεται στα κέρδη της εταιρίας. Γ. Το επιτόκιο αγοράς πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την προεξόφληση του ετήσιου κέρδους. Δ. Ο κύριος περιορισμός είναι ο περιορισμός κεφαλαίων που επιβάλλεται στο τμήμα δαπανών.

42 Για μια κοινωνική CBA, το πεδίο είναι ευρύτερο και ο χρονικός ορίζοντας μακρύτερος:
Α. Όλα τα κέρδη και οι δαπάνες πρόκειται να συμπεριληφθούν, αποτελούμενα από ιδιωτικά & κοινωνικά, άμεσα & έμμεσα, απτά & άυλα. Β. Τα κέρδη και οι δαπάνες δίνονται από τις τυποποιημένες αρχές των οικονομικών της ευημερίας. Τα οφέλη είναι βασισμένα στην προθυμία του καταναλωτή να πληρώσει για το πρόγραμμα (WTP: Willingness to Pay). Τα κόστη είναι αυτά που οι χαμένοι είναι πρόθυμοι να λάβουν ως αποζημίωση για να εγκαταλείψουν τους πόρους (WTA: Willingness to Accept Compensation). Γ. Το κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο (που περιλαμβάνει τις προτιμήσεις των μελλοντικών γενεών) χρησιμοποιείται για την προεξόφληση της ετήσιας ροής καθαρών οφελών.

43 Η λέξη κοινωνική αναφέρεται σε τρεις διαφορετικές πτυχές της CBA: 1

44 Πόσο επιστημονική είναι η CBA; Είναι καλύτερη από τη χρήση του πολιτικού μηχανισμού; α. Η CBA δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο επιστημονική από οποιοδήποτε άλλο υπόδειγμα οικονομικής πολιτικής. Τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες της προέρχονται από τα ίδια τα οικονομικά της ευημερίας β. Η CBA πρέπει να χρησιμοποιείται για τη λήψη κυβερνητικών αποφάσεων επειδή είναι πάρα πολύ δαπανηρό να πραγματοποιούνται εκλογές κάθε φορά που πρέπει να ληφθεί μια δημόσια απόφαση γ. Εφόσον οι στόχοι είναι οι ίδιοι για όλα τα προγράμματα, και αυτά εκτιμώνται με συνεπή τρόπο, δεν προκύπτει απαραιτήτως μεροληψία από τη χρησιμοποίηση της CBA. Π.χ., εάν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρούνται σημαντικοί για μια απόφαση σχετική με ένα πρόγραμμα, πρέπει να θεωρηθούν σημαντικοί για όλα τα προγράμματα. (Αυτό περιφρουρεί ενάντια σε έναν σχεδιαστή πολιτικής που εισάγει ειδικούς παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τα καθαρά οφέλη μόνο για εκείνα τα προγράμματα που προτιμά.)

45 Το υπόδειγμα κόστους-κέρδους: Βασικές έννοιες Η βασική ιδέα πίσω από το υπόδειγμα: α. Να υπολογίσει τα κόστη και τα κέρδη και να τα αποσυνθέσει στα επιμέρους μέλη τους β. Έπειτα εφαρμόζει άνισα βάρη σε εκείνα τα συστατικά που έχουν μια διαφορετική κοινωνική σημασία από τα υπόλοιπα.   Οικονομική αποτελεσματικότητα Ο στόχος είναι να μεγιστοποιηθεί η διαφορά μεταξύ του οφέλους (B) και του κόστους (C): Β-C   Όταν δεν υπάρχει κανένας άλλος περιορισμός εκτός από τις δυνατότητες παραγωγής, πρέπει να εγκριθούν όλα τα προγράμματα με θετική διαφορά. Όταν μόνο ένα πρόγραμμα μπορεί να γίνει αποδεκτό, πρέπει να επιλέγεται το πρόγραμμα με τα υψηλότερα καθαρά οφέλη.

46 Αναδιανομή (όταν τα οφέλη είναι σε μετρητά) Η κοινωνία ενδιαφέρεται όχι μόνο για το συνολικό μέγεθος της πίτας, αλλά και για το πώς διανέμεται. Θεωρήστε μια κοινωνία με δύο άτομα (ή ομάδες), το άτομο 1 που είναι πλούσιο και το άτομο 2 που είναι φτωχό. Υποθέτοντας ότι η κοινωνική ευημερία (W) είναι ατομικιστική, και μετρώντας τις μεμονωμένες χρησιμότητες από το εισόδημά, μπορούμε να γράψουμε:   W = W (Y1, Y2)

47 Μια απόφαση κρατικής δαπάνης επιδρά στα ατομικά εισοδήματα Y1 και Y2
Μια απόφαση κρατικής δαπάνης επιδρά στα ατομικά εισοδήματα Y1 και Y2. Η προκύπτουσα αλλαγή στο (W) εξαρτάται τόσο από το μέγεθος των εισοδηματικών αλλαγών όσο και από τη σημασία της κάθε εισοδηματικής αλλαγής στην κοινωνική ευημερία. Αυτό μπορεί να μετατραπεί σε όρους κόστους-ωφέλειας ως εξής: ΔW =(ΔW/ΔY1) ΔY1 + (ΔW/ΔY2 )ΔΥ2 Ορίστε το άτομο 2 ως ωφελούμενο και το άτομο 1 ως ζημιωμένο. Σε αυτήν την περίπτωση, η αλλαγή στο εισόδημα για το άτομο 2 είναι θετική και αντιπροσωπεύει τα οφέλη (B), ενώ η αλλαγή στο εισόδημα για το άτομο 1 είναι αρνητική και αντιπροσωπεύει τα κόστη (- C). Τελικά για ευκολία, ορίστε τους όρους εντός παρενθέσεως ως α1 και α2. Το κριτήριο γίνεται:   ΔW = α2B – α1C

48 Τα α1 και α2 είναι τα βάρη διανομής
Τα α1 και α2 είναι τα βάρη διανομής. Η εξίσωση ορίζει ότι η έκταση της αλλαγής στην κοινωνική ευημερία δίνεται από τη διαφορά μεταξύ των σταθμισμένων ωφελειών και των σταθμισμένων δαπανών. Τα βάρη απεικονίζουν την κοινωνική σημασία μιας μικρής αλλαγής στο εισόδημα ενός ατόμου. Παρόλο που ενδέχεται να εγκριθούν και αναποτελεσματικά προγράμματα, δεν υπονοείται κάποια πολιτική αντίφαση. Τα σταθμισμένα κέρδη υπερβαίνουν τις σταθμισμένες δαπάνες και επομένως η κοινωνία είναι καλύτερη με το πρόγραμμα. Τα βάρη απεικονίζουν την ανταλλαγή μεταξύ της αποτελεσματικότητας και της διανομής. Αυτή η ανταλλαγή βρίσκεται στην καρδιά της δημόσιας πολιτικής. Η διευκρίνιση των βαρών καθιστά ρητή την προτεραιότητα των στόχων.

49 Σημειώστε ότι εκείνοι που προτείνουν οι διανεμητικές εκτιμήσεις να αποκλειστούν από τα επίσημα κριτήρια με βάση τα οποία αποφασίζονται τα προγράμματα, ουσιαστικά επιβάλλουν μοναδιαία βάρη. Δεν είναι δυνατό να αποφευχθούν τα βάρη διανομής ακόμα κι αν κάποιος επιθυμεί να αγνοήσει τη διανομή ως ξεχωριστό στόχο της CBA.   Αναδιανομή (όταν τα οφέλη είναι σε μετρητά) Η κοινωνία μπορεί να ενδιαφερθεί για το πώς τεμαχίζεται η πίτα. Οι άνθρωποι που παραχωρούν τους πόρους που αναδιανέμονται έχουν προτιμήσεις για το πως οι φτωχοί ξοδεύουν τη βοήθεια που τους δίδεται. Αυτές οι προτιμήσεις μπορούν να συνεπάγονται την απαίτηση οι φτωχοί να εργάζονται για το βοήθημά τους, ή ότι οι φτωχοί ενθαρρύνονται να ξοδέψουν το βοήθημά τους σε συγκεκριμένα αγαθά, όπως τρόφιμα και εκπαίδευση.

50 Γενικά η ομάδα 2 δεν θα λάβει κέρδη δωρεάν
Γενικά η ομάδα 2 δεν θα λάβει κέρδη δωρεάν. Θα υπάρξει επιστροφή (R), η οποία μεταφέρει μερικά από τα κέρδη από τη δικαιούχο ομάδα πίσω στη φορολογούμενη ομάδα. Κέρδος στην ομάδα 2: B - R [π.χ. οι δικαιούχοι ενός προγράμματος άρδευσης λαμβάνουν θετικό (B) από το νερό αλλά πρέπει να πληρώσουν για το νερό (R)] Κόστος στην ομάδα 1: C – R = L = οικονομικές απώλειες που συνδέονται με τη δημόσια επένδυση   α2Β – α2R – α1L   Οι άνθρωποι μπορεί να προσφερθούν εθελοντικά να συμβάλουν στην προσφορά τροφίμων στους φτωχούς αλλά να είναι απρόθυμοι να βοηθήσουν τους φτωχούς με μετρητά που μπορούν να ξοδευτούν σε οινοπνευματώδη.

51 · Μπορούμε να κάνουμε μια απλή σύγκριση μεταξύ μετρητών και εθελοντικής συμβολής με την εξέταση μιας θετικής μετάθεσης μετρητών ως χωριστό πρόγραμμα με το οποίο οι επιστροφές (R) μειώνονται.   α2.kΒ – α2.mR – α1.mL   α2.k :κοινωνική αξία σε είδος παροχών α2.m :κοινωνική αξία παροχών σε μορφή χρήματος α2.k > α2.m => οι προτιμήσεις των χορηγών επιδρούν στις κοινωνικές αποφάσεις

52 Οριακό κοινωνικό κόστος των δημόσιων κονδυλίων Προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η απώλεια που υφίσταται από το πρόγραμμα, οι φόροι μπορεί να πρέπει να αυξηθούν. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κανένας τρόπος αύξησης των φόρων που να μην έχει αντίθετες επιπτώσεις στις επιλογές των ατόμων για τη χρήση των πόρων τους. Υπάρχει επομένως ένα πρόσθετο (ή πλεονασματικό) φορτίο των φόρων εκτός του (άμεσου) οικονομικού βάρους που συνεπάγεται η πληρωμή των φόρων Αυτή η διαφορά μεταξύ του άμεσου και του πλεονασματικού κόστους είναι σαφέστερη στην περίπτωση όπου ένας φόρος επιβάλλεται σε ένα προϊόν (όπως τα τσιγάρα) προτρέποντας τους καταναλωτές να σταματήσουν να το αγοράζουν (δηλαδή να κόψουν το κάπνισμα). Σε μια τέτοια περίπτωση δεν υπάρχει κανένα φορολογικό έσοδο (κανένα άμεσο κόστος). Αλλά υπάρχει ένα υπερβολικό φορτίο που προκαλείται από την απώλεια της ικανοποίησης που προέρχεται από την κατανάλωση του προϊόντος (η ευχαρίστηση από το κάπνισμα του τσιγάρου).

53 Το υπερβολικό φορτίο από τη χρηματοδότηση του προγράμματος πρέπει να συμπεριληφθεί ως μέρος της CBA. Η πρόσθετη δαπάνη των δημόσιων κεφαλαίων (Marginal Cost of Funds-MCF) είναι το άθροισμα των άμεσων και των πλεονασματικών δαπανών ανά μονάδα χρηματοδότησης που απαιτείται για το πρόγραμμα Χρονική Προεξόφληση Οποιαδήποτε απόφαση επένδυσης έχει μια χρονική διάσταση επειδή συμπεριλαμβάνει τη θυσία της τρέχουσας κατανάλωσης για τη μελλοντική ικανοποίηση. Για να καταστήσουμε τις δαπάνες και τα οφέλη συγκρίσιμα μεγέθη, πρέπει να προεξοφλήσουμε τα οφέλη για να τα εκφράσουμε όλα σε όρους τρέχουσας αξίας.

54 Δοκιμές αποζημιώσεων · Είναι αδύνατο να ληφθούν αποφάσεις δημόσιας πολιτικής χωρίς να κάνουμε κρίσεις σχετικά με την αξία. Οι οικονομολόγοι γενικά στηρίζονται στην ιδέα της βελτιστοποίησης κατά Pareto · Θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τα προτερήματα, τις αδυναμίες και τις επιπτώσεις της υιοθέτησης της κατά Pareto κρίσεως της αξίας. Όταν η βελτιστοποίηση κατά Pareto υπάρχει, είναι δυνατό να αντισταθμίσει όλους τους ζημιωμένους από τα προγράμματα. Ως εκ τούτου, υπάρχει μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ της εφαρμογής των δοκιμών αποζημιώσεων κατά την αξιολόγηση των δημόσιων προγραμμάτων και την υιοθέτηση των κρίσεων αξίας Pareto των παραδοσιακών οικονομικών της ευημερίας. Επομένως, το επόμενο θέμα που καλύπτεται είναι η λογική των δοκιμών αποζημιώσεων · Όταν οι εξηγήσεις σχετικά με τις βελτιστοποιήσεις κατά Pareto και τις δοκιμές αποζημιώσεων είναι πλήρεις, πρέπει να υπάρχει σαφής κατανόηση για το τι εννοούν οι οικονομολόγοι όταν λένε ότι μια πολιτική αλλαγή είναι αποτελεσματική.

55 Υπάρχουν τέσσερις κρίσεις αξίας Pareto που κρύβονται πίσω από την έννοια μιας βελτιστοποίησης κατά Pareto: Η ατομικιστική σύλληψη της κοινωνικής ευημερίας Η αγνόηση των μη-οικονομικών αιτιών της ευημερίας Καταναλωτική κυριαρχία Βελτιστοποίηση κατά Pareto.

56 1. Ατομικιστική σύλληψη της κοινωνικής ευημερίας: Για να κατασταθεί μια κοινωνία σε καλύτερο επίπεδο, πρέπει πρώτα να κατασταθούν τα άτομα σε καλύτερο επίπεδο · Αυτό ισχύει ακόμα και όταν ενσωματώνουμε τις διανεμητικές εκτιμήσεις. Τα διανεμητικά βάρη θα προέλθουν από τις αλληλοεξαρτώμενες συναρτήσεις χρησιμότητας των ατόμων. Ο λόγος που ενσωματώνουμε αυτό ως κοινωνικό στόχο είναι επειδή τα άτομα έχουν προτιμήσεις για την αναδιανομή · Μια κομουνιστική χώρα παραδείγματος χάρη, θα έθετε ως αίτημα την ύπαρξη ενός κράτους που είναι χωριστό από τα άτομα που περιλαμβάνουν αυτή τη χώρα. Σε μια τέτοια χώρα, οι αρμόδιοι για το σχεδιασμό είναι εκείνοι που προσπαθούν να εκφράσουν τις κρατικές προτιμήσεις.

57 2. Οι μη-οικονομικές αιτίες της ευημερίας μπορούν να αγνοηθούν
2. Οι μη-οικονομικές αιτίες της ευημερίας μπορούν να αγνοηθούν · Στα οικονομικά είναι τυποποιημένο να δηλώνεται ότι το επίπεδο ικανοποίησης ενός ατόμου (δηλ. η χρησιμότητα) καθορίζεται μόνο από το σύνολο αγαθών και υπηρεσιών που καταναλώνονται. Οι μη-οικονομικοί παράγοντες είτε υποτίθεται ότι μεταβάλλονται και ασκούν μικρή επίδραση στη χρησιμότητα ή ενδεχομένως ασκούν μεγάλη επίδραση, αλλά υποτίθεται ότι δεν αλλάζουν · Η έκταση της ελευθερίας και της δημοκρατίας δεν είναι κάτι που πρέπει συνήθως να εξετάζουν οι οικονομολόγοι κατά την αξιολόγηση ενός προγράμματος · Η CBA λειτουργεί πάντα καλύτερα όταν κάποιος χρησιμοποιεί ένα πλαίσιο μερικής ισορροπίας. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο το πρόγραμμα δεν έχει επιπτώσεις στις τιμές άλλων αγαθών και κάποιος δεν πρέπει να καταγράψει τον αντίστροφο αντίκτυπο που έχει μια αλλαγμένη οικονομία στους παραγωγικούς συντελεστές και στα αποτελέσματα του προγράμματος.

58 3. Καταναλωτική κυριαρχία: Τα άτομα είναι οι καλύτεροι κριτές της ευημερίας τους · Έτσι, τα αγαθά και οι υπηρεσίες που έχουν επιπτώσεις στις ατομικές συναρτήσεις χρησιμότητας πρέπει να επιλεχτούν από τα ίδια τα άτομα (όχι να επιλέγονται για αυτά) · Τρεις ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν καταφατικά για να ισχύει η καταναλωτική κυριαρχία: Ι. Δέχονται τα άτομα ότι είναι τα καλύτερο πρόσωπα για να κρίνουν την ευημερία τους; ΙΙ. Είναι ικανά τα άτομα να κρίνουν την ευημερία τους; ΙΙΙ. Θέλουν τα άτομα να κάνουν τις κατάλληλες κρίσεις; · Συνολικά δεχόμαστε ότι τα άτομα είναι οι καλύτεροι κριτές της ευημερίας τους. Αυτό συμβαίνει διότι η εναλλακτική άποψη, ότι κάποιος εκτός από το άτομο γνωρίζει καλύτερα από το άτομο, είναι ακόμα πιο προβληματική γιατί βασικά είναι αντιδημοκρατική.

59 4. Βελτιστοποίηση κατά Pareto: Η κοινωνία είναι καλύτερα με μια αλλαγή (ένα πρόγραμμα) όταν ένα άτομο είναι καλύτερα, ενώ ταυτόχρονα κανένας δεν ζημιώνεται · Σε αυτήν την περίπτωση έχει πραγματοποιηθεί μια βελτίωση κατά Pareto. Εάν έχουν εφαρμοστεί όλες οι βελτιώσεις κατά Pareto, τότε έχει επιτευχθεί η βελτιστοποίηση κατά Pareto · Το κύριο πρόβλημα είναι εάν μπορούν να βρεθούν στην πράξη, προγράμματα βελτίωσης κατά Pareto. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε κάποιο σημαντικό πρόγραμμα στο οποίο δεν θα υπήρχε κανένας ζημιωμένος. Η βιβλιογραφία έχει προσπαθήσει να επεκτείνει τις κρίσεις αξίας Pareto στις υποθέσεις όπου υπήρξαν ζημιωμένοι.

60 Η δοκιμή αποζημιώσεων Kaldor-Hicks Οι οικονομολόγοι της ευημερίας έχουν προσπαθήσει να αποφύγουν τις διαπροσωπικές συγκρίσεις (κρίσεις που λένε ότι ένα κέρδος $1 ενός ατόμου αξίζει περισσότερο από μια ζημία $1 κάποιου άλλου ατόμου). Ήλπισαν να το κάνουν αυτό με την επέκταση της δοκιμής του Παρέτο Η δοκιμή Kaldor-Hicks στηρίχθηκε σε μια πιθανή βελτίωση κατά Παρέτο. Υποστήριξαν ότι το μέγεθος των οφελών θα ήταν ικανοποιητικό αν ήταν τέτοιο που οι κερδισμένοι να μπορούν να αποζημιώσουν τους ζημιωμένους, παρόλο που η αποζημίωση δεν θα πραγματοποιούνταν Αυτή η δοκιμή ονομάζεται και δοκιμή υπεραποζημίωσης, επειδή οι κερδισμένοι μπορούν να αποζημιώσουν τους ζημιωμένους και να τους μείνει και κάποιο θετικό υπόλοιπο.

61 Μια οικονομική κατανομή των πόρων (x) είναι ανώτερη από μια κατανομή (y) εάν, και μόνο εάν, είναι δυνατό να επιτευχθεί μια κατανομή (z) μέσω της ανακατανομής των (x) έτσι ώστε η (z) να προτιμάται από τη (y) σύμφωνα με τη δοκιμή του Παρέτο Η εισοδηματική γραμμή Ι είναι το εισόδημα πριν από το πρόγραμμα και η ΙΙ είναι το εισόδημα μετά από το πρόγραμμα. Οι κατανομές x και y δεν είναι συγκρίσιμες δεδομένου ότι υπάρχει περισσότερο Υα στο x, αλλά περισσότερο Υb στο y. Αλλά, αν θα μπορούσε να αναδιανεμηθεί το εισόδημα κατά μήκος της ΙΙ από το x στο z, κάποιος μπορεί να έχει περισσότερο Υα και Υb στο z από ότι στο y. Από αυτή την άποψη, το x είναι ενδεχομένως κατά Παρέτο ανώτερο του y.

62 Κριτικές των δοκιμών αποζημιώσεων · Η δοκιμή Hicks-Kaldor μπορεί να οδηγήσει σε ασυνέπειες (inconsistencies) όταν αλλάζουν οι τιμές. Το δημόσιο πρόγραμμα μπορεί να είναι τόσο μεγάλο που να αλλάξει τις σχετικές τιμές των αγαθών. Έτσι η διανομή του εισοδήματος (και ως εκ τούτου η προθυμία να πληρωθεί και να παραληφθεί η αποζημίωση) θα ήταν διαφορετική με ή χωρίς το πρόγραμμα. Θα μπορούσε να συμβεί, στις παλαιές τιμές (χωρίς το πρόγραμμα), οι κερδισμένοι να μπορούν να αποζημιώσουν τους υπολοίπους για την αλλαγή και, στις νέες τιμές (με το πρόγραμμα), μπορεί να είναι δυνατό οι ζημιωμένοι επίσης να μπορούν να αποζημιώσουν τους κερδισμένους για να αποποιηθούν την αλλαγή. Αυτό ονομάζεται παράδοξο κατά Scitovsky.

63 · Η δοκιμή μπορεί να οδηγήσει σε ασυνέπειες όταν το πραγματικό εισόδημα επηρεάζεται σημαντικά από την αλλαγή. Όταν η οριακή χρησιμότητα του εισοδήματος είναι σταθερή, το παραγόμενο από το πρόγραμμα εισόδημα αλλάζει τη νομισματική έκφραση των προτιμήσεων, παρόλο που οι ίδιες οι προτιμήσεις δεν αλλάζουν. Υπάρχουν έτσι δύο εναλλακτικά μέτρα των κερδών και των απωλειών, με ή χωρίς μεγάλη εισοδηματική αλλαγή. Τα δύο αυτά μέτρα μπορούν να οδηγήσουν σε διαφορετικά συμπεράσματα ως προς το αν η αλλαγή είναι επιθυμητή. Ακόμα μια φορά, οι κερδισμένοι μπορούν να αποζημιώσουν όσους έχασαν έτσι ώστε οι τελευταίοι να δεχτούν το πρόγραμμα και οι χαμένοι μπορούν να αποζημιώσουν τους κερδισμένους ώστε να αποποιηθούν το πρόγραμμα.

64 · Υποθέστε ότι οι ασυνέπειες που δίνονται στα (Ι) και (II) δεν ισχύουν

65 Ο προσδιορισμός της σκιώδους τιμής (κοινωνική αξία) είναι στην καρδιά της CBA και της δημόσιας πολιτικής Ορισμός: Μια σκιώδης τιμή S, μπορεί να οριστεί ως η αύξηση στην κοινωνική ευημερία που προέρχεται από οποιαδήποτε οριακή αλλαγή στη διαθεσιμότητα των προϊόντων ή των παραγόντων της παραγωγής Εάν η δημόσια παραγωγή επένδυσης του αγαθού g συμβολίζεται ως Yg τότε:   Sg = (Δ Κοινωνική ευημερία) / (Δ Παραγωγή προϊόντος Yg)   · Μια σκιώδης τιμή απεικονίζει την κοινωνική αξιολόγηση του παραγωγικού συντελεστή ή του προϊόντος. Αυτή η αξία μπορεί να είναι ή να μην είναι ίση με την τιμή αγοράς · Ονομάζεται σκιώδης τιμή δεδομένου ότι δεν έχει λόγο ύπαρξης εκτός από τη χρήση της στην κοινωνική αξιολόγηση · Λόγω του ρόλου που έχουν στις κυβερνητικές αξιολογήσεις των παραγωγικών συντελεστών και των προϊόντων, οι σκιώδεις τιμές είναι επίσης γνωστές ως τιμές λογιστικής.

66 Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι εκτίμησης των σκιωδών τιμών
Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι εκτίμησης των σκιωδών τιμών. Η επιλογή εξαρτάται από τρεις κύριους παράγοντες: Ι. Τους στόχους της κοινωνίας (η συνάρτηση αξίας). Εάν κάποιος ανησυχεί για την ανεργία, είναι πιθανότερο να δεχτεί μια χαμηλή σκιώδη τιμή (αμοιβή) εργασίας, σχετικά με την πραγματική αμοιβή της αγοράς ΙΙ. Η δυνατότητα της κυβέρνησης να ελέγχει την οικονομία. Εάν κάποιος δεν μπορεί να ελέγξει το ποσοστό αποταμίευσης (η χώρα υπό-επενδύει), τότε θα προσδώσει μια υψηλότερη σκιώδη τιμή στα επενδυτικά κεφάλαια από ότι στα κεφάλαια κατανάλωσης ΙΙΙ. Διάρκεια των ατελειών της αγοράς. π.χ., αν υπάρχουν έλεγχοι εισαγωγών, πρέπει να προσδοθεί μια υψηλή σκιώδης τιμή στο συνάλλαγμα.

67 Σκιώδεις τιμές και βέλτιστη φορολογία προϊόντων · Όταν οι τιμές αγοράς απεικονίζουν τις ατέλειές της (εξωτερικότητες, μονοπώλια, κ.λπ.) μπορεί να απαιτείται ρύθμιση χρησιμοποιώντας φόρους προϊόντων Τ έτσι ώστε να απεικονίζουν την κοινωνική αξία τους · Δεδομένου ότι η κοινωνική αξία ενός αγαθού είναι η σκιώδης τιμή της S, αυτό σημαίνει ότι ο φόρος προϊόντων πρέπει να ισούται με τη διαφορά μεταξύ της τιμής αγοράς του και της σκιώδους τιμής του: Ο προσδιορισμός της σκιώδους τιμής (κοινωνικής αξίας) βρίσκεται στην καρδιά της CBA και της δημόσιας πολιτικής.   T = P - S

68 Σκιώδεις τιμές και λόγοι λογιστικής (accounting ratios-AR) · Λογιστικός λόγος είναι η έκφραση των σκιωδών τιμών σε σχέση με την αξία αγοράς των παραγωγικών συντελεστών ή των προϊόντων:   AR = Σκιώδης Τιμή / Τιμή Αγοράς   Εάν πολλαπλασιάσουμε τη τιμή αγοράς με το AR θα πάρουμε τη σκιώδη τιμή.

69 Ο AR χρησιμοποιείται όταν: α
Ο AR χρησιμοποιείται όταν: α. Η προηγούμενη αξία ενός AR χρησιμοποιείται για να βρεθεί η τρέχουσα σκιώδης τιμή π.χ. Έστω ότι κάποιος υπολογίζει την τρέχουσα σκιώδη τιμή των υπολογιστών στις 100 μονάδες όταν η τιμή αγοράς είναι 200 μονάδες. Τότε λαμβάνει ένα AR ίσο με 0,5. Εάν το προσεχές έτος η τιμή των υπολογιστών λόγω του πληθωρισμού έχει ανέλθει σε 300 μονάδες, πρέπει να επανεκτιμήσει τη σκιώδη τιμή. Ξέρει ότι η αξία της είναι 150 μονάδες χρησιμοποιώντας το AR που ισούται με 0,5,

70 β. Το AR για ένα αγαθό χρησιμοποιείται για να υπολογίσει τη σκιώδη τιμή ενός άλλου αγαθού π.χ. Κάποιος δεν έχει πάντα το χρόνο ή τους πόρους για να υπολογίσει τη σκιώδη τιμή όλων των παραγόντων που εισέρχονται στη CBA. Μερικές φορές πρέπει να ληφθούν συντομότεροι δρόμοι. Μπορεί να είναι δυνατό να υποστηριχτεί πως, όταν εξετάζονται ομάδες προϊόντων που υπόκεινται σε κοινούς όρους αγοράς, το AR για ένα στοιχείο μπορεί να είναι αντιπροσωπευτικό για όλη την ομάδα. Κατά συνέπεια, εάν το AR των αυτοκινήτων είναι 0,4 και εξετάζεται ο τρόπος εκτίμησης των φορτηγών που παράγονται από την ίδια επιχείρηση (και υπόκεινται στην ίδια φορολογία), μπορεί να πολλαπλασιαστεί η τιμή αγοράς των φορτηγών με 0,4 για να ληφθεί μια κατά προσέγγιση εκτίμηση της σκιώδους τιμής των φορτηγών.

71 Οι γενικοί τρόποι υπολογισμού σκιωδών τιμών α
Οι γενικοί τρόποι υπολογισμού σκιωδών τιμών α. Πώς θα υπολογίσουμε τις σκιώδεις τιμές σε ένα πλαίσιο όπου η αντικειμενική συνάρτηση και οι περιορισμοί διευκρινίζονται μόνο γενικά; β. Πώς θα υπολογίσουμε τις σκιώδεις τιμές όταν έχουμε μια ατομικιστική αντικειμενική συνάρτηση και τα άτομα μεγιστοποιούν τη χρησιμότητα σε τιμές αγοράς; γ. Πώς θα υπολογίσουμε τις σκιώδεις τιμές στο δημόσιο τομέα που ανταγωνίζεται για πόρους με τον ιδιωτικό τομέα;

72 Πολλαπλασιαστής Lagrange: το ποσοστό μεταβολής στη μέγιστη εφικτή αξία που προκύπτει από τη μεταβολή μιας περιοριστικής παραμέτρου x : διάνυσμα των συντελεστών παραγωγής και των προϊόντων x* : αξία του Χ στο βέλτιστο F(x) : αντικειμενική συνάρτηση V = F(x*): συνάρτηση μέγιστης αξίας που αντιστοιχεί στο βέλτιστο διανυσματικό επίπεδο G(x*) = c: περιορισμός c : διαθεσιμότητα των πόρων   · το πρόβλημα διανομής λύνεται από τη μεγιστοποίηση της F υπό το περιορισμό G · οι σκιώδεις τιμές (η παράγωγος του V ως προς το c) είναι τότε ίσες με τους πολλαπλασιαστές lagrange λ που συνδέονται με τον περιορισμό: dV/dc = λ

73 Ο κανόνας Ramsey · Υπό συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού, μια εταιρία θα θέσει την τιμή ίση με το MC. Το MC θα ήταν τότε ένας καλός υποψήφιος για να χρησιμοποιηθεί ως η σκιώδης τιμή. Αυτό συμβαίνει υπό ορισμένες προϋποθέσεις (όταν δεν υπάρχει καμία άλλη διαστρέβλωση στην οικονομία και αγνοούμε τα ζητήματα διανομής) · Μπορεί να μην ισχύει εάν ο τομέας που κάνει την τιμολόγηση υπόκειται σε κάποιον εισοδηματικό περιορισμό.   Σε μια βιομηχανία στην οποία το κόστος μειώνεται, ισχύει MC<AC. Κατά συνέπεια, P=MC υπονοεί P<AC και στο ανταγωνιστικό επίπεδο παραγωγής QΜ θα υπάρχει απώλεια. Στο QΑ , όπου P=AC, δεν υπάρχει καμία απώλεια. Αλλά δεν υπάρχει καμία σημασία ευημερίας σε αυτό το επίπεδο παραγωγής. Ο κανόνας Ramsey καθορίζει πώς η οικονομία κινείται μεταξύ των δύο ακραίων τιμών PΑ και PM.

74 · Με την αναγνώριση της ανάγκης να καλυφθούν οι οικονομικές απώλειες, προσδιορίζεται ένα νέο πρόβλημα. Αυτό είναι να μεγιστοποιηθεί το καταναλωτικό πλεόνασμα υπό κάποιο εισοδηματικό περιορισμό. Ο εισοδηματικός περιορισμός μπορεί να είναι οτιδήποτε αποφασίζει η κεντρική κυβέρνηση. Παραδείγματος χάρη, η απώλεια θα μπορούσε να καλυφθεί σε ένα ανώτερο όριο, ή θα μπορούσε να απαιτηθεί ισορροπημένος προϋπολογισμός, ή ο τομέας που κάνει την αξιολόγηση μπορεί να πρέπει να παραγάγει ένα πλεόνασμα για να επιχορηγήσει άλλες δραστηριότητες · Κανόνας Ramsey (1927):  

75 · Αυτή η εξίσωση είναι ο αντίστροφος κανόνας ελαστικότητας για οποιαδήποτε δραστηριότητα (i). Ο λόγος αύξησης του ποσοστού της κοινωνικής τιμής προς το MC πρέπει να είναι αντιστρόφως ανάλογος με την ελαστικότητα τιμών της ζήτησης (ep ), όπου (k) ο παράγοντας αναλογικότητας. Κατά συνέπεια οι τιμές πρέπει να είναι ψηλότερες από το MC όταν οι ελαστικότητες είναι χαμηλότερες.   Πώς; · Αν ο εισοδηματικός περιορισμός σήμαινε ότι η επιχείρηση πρέπει να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της, ο κανόνας συνεπάγεται απλά το να τεθεί η τιμή ίση με το AC στο σημείο Β. Με την τιμή ίση με PA , δεν υπάρχει καμία ζημία αλλά υπάρχει μια σημαντική μείωση του καταναλωτικού πλεονάσματος σε σχέση με την τιμή PM · Όταν υπάρχει μια επιχείρηση που παράγει ένα μόνο αγαθό, το περιθώριο ελιγμών είναι μικρό. Για να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της μια επιχείρηση πρέπει να χρεώσει PA.

76 · Όταν όμως υπάρχουν πολλαπλά προϊόντα (αυτοκίνητα, λεωφορεία, φορτηγά) ή διαφορετικές κατηγορίες χρηστών (απλοί κάτοικοι, εμπορικοί και βιομηχανικοί χρήστες της ηλεκτρικής ενέργειας) υπάρχει πεδίο για χρέωση διαφορετικών τιμών. Ο κανόνας Ramsey παρέχει οδηγίες για τέτοιες καταστάσεις. Οι τιμές μπορούν να είναι πλησιέστερα στο AC (ή ακόμα και να το υπερβαίνουν) όταν οι ελαστικότητες είναι χαμηλές ενώ να είναι πλησιέστερα στο MC όταν οι ελαστικότητες είναι υψηλές.   Γιατί; Η λογική πίσω από τον κανόνα Ramsey μπορεί να εξηγηθεί από το ακόλουθο διάγραμμα.

77 Εξετάζουμε την αύξηση της τιμής από το P0 στο P1
Εξετάζουμε την αύξηση της τιμής από το P0 στο P1. Με την ανελαστική καμπύλη ζήτησης DB, η απώλεια στο καταναλωτικό πλεόνασμα και στο εισόδημα είναι η περιοχή κάτω από την καμπύλη ζήτησης QBQ0KEB. Με την ελαστικότερη καμπύλη ζήτησης DA, η απώλεια είναι η μεγαλύτερη περιοχή QAQ0KEA. Κατά συνέπεια, όσο ελαστικότερη είναι η ζήτηση, τόσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια ευημερίας που προέρχεται από μια άνοδο των τιμών. Οι τιμές πρέπει σε αυτές τις περιπτώσεις να είναι χαμηλότερες.

78 Τιμές παραγωγού ως σκιώδεις τιμές · Ως εναλλακτική λύση της χρησιμοποίησης ενός τύπου για τον υπολογισμό των σκιωδών τιμών, κάποιοι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τις παγκόσμιες τιμές σαν τις γενικά σωστές σκιώδεις τιμές. Σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο σκέψης η σκιώδης τιμή είναι η τιμή της εισαγωγής (ή παγκόσμια τιμή) και όχι η τιμή αγοράς · Η θεωρία πίσω από αυτήν την προσέγγιση προέρχεται από το θεώρημα των Diamond-Mirrlees (DM).   · Έστω μια οικονομία που μπορεί να παραγάγει αγαθά που είναι τεχνικώς εφικτά. Η οικονομία πρέπει να βρίσκεται πάνω, ή μέσα, στο συνοριακό χώρο παραγωγής FF · Πρέπει επίσης να χαρακτηρίζεται από κατανομές που βρίσκονται στην καμπύλη τιμής-προσφοράς (price-offer curve) OBC.

79 OBC: ο γεωμετρικός τόπος στον οποίο εφάπτονται οι καμπύλες αδιαφορίας που χαρακτηρίζονται από μεταβαλλόμενες αναλογίες τιμών για το αντιπροσωπευτικό άτομο. Παρουσιάζει τη βέλτιστη πορεία κατανάλωσης για κάθε συνδυασμό τιμών · Η τομή των δύο περιορισμών είναι η γραμμή OB · Το πρόβλημα του αντιπροσωπευτικού ατόμου είναι να επιτύχει την υψηλότερη καμπύλη αδιαφορίας υπό την ύπαρξη του OB · Το υψηλότερο επίπεδο ευημερίας που ικανοποιεί αυτόν τον κοινό περιορισμό βρίσκεται στο σημείο Β. Αυτό είναι το δεύτερο καλύτερο βέλτιστο.

80 · Το σημείο D είναι ο πρώτος-καλύτερος συνδυασμός, ο οποίος θα ήταν το αποτέλεσμα αν περιορισμός ήταν μόνο η παραγωγή. Δεδομένου ότι υπάρχει ένας πρόσθετος εισοδηματικός περιορισμός στο πλαίσιο DM, το σημείο Β είναι η δεύτερη καλύτερη λύση · Σημειώστε ότι ισορροπία επιτυγχάνεται στο συνοριακό χώρο παραγωγής FF. Η οικονομία είναι παραγωγικά αποτελεσματική. Η κλίση του συνοριακού χώρου παραγωγής στο Β καθορίζει τις σκιώδεις τιμές. Δηλαδή οι τιμές παραγωγού είναι οι σωστές σκιώδεις τιμές που εγγυώνται ότι θα επικρατήσει το δεύτερο καλύτερο βέλτιστο · Για να ολοκληρώσουμε την ανάλυση, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αφού το Β δεν είναι ένα σημείο επαφής, το αντιπροσωπευτικό άτομο δεν θα επέλεγε αυτόν τον συνδυασμό εάν αντιμετώπιζε τις βέλτιστες τιμές παραγωγού · Μια αλλαγή στο λόγο των τιμών καταναλωτή στο Β θα μετέβαλλε αυτό το σημείο σε ένα σημείο επαφής. Για να επιτύχει κάτι τέτοιο, η κυβέρνηση πρέπει να ορίσει ένα βέλτιστο φόρο κατανάλωσης ίσο με τη διαφορά μεταξύ της κλίσης μεταξύ του FF και της IC.

81 Προεξόφληση · Αιτιολογία της προεξόφλησης · Εύρεση του προεξοφλητικού επιτοκίου Ποσοστό επιστροφής (r) Κοινωνικό ποσοστό χρονικής προτίμησης (s) · Η ανισότητα των δύο προεξοφλητικών επιτοκίων · Ρύθμιση του κανόνα απόφασης της CBA · Προεξόφληση των μελλοντικών γενεών

82 Αιτιολογία της προεξόφλησης Οι δαπάνες και τα κέρδη θα εμφανιστούν στη διάρκεια του χρόνου. Εντούτοις, είναι επισφαλές να υποτεθεί ότι ένα όφελος στο έτος 2 προσδιορίζεται από την κοινωνία με τον ίδιο τρόπο με ένα όφελος στο έτος 1. Αυτό θα υπονοούσε ότι η κοινωνία είναι αδιάφορη ως προς τη στιγμή που λαμβάνει ένα χρηματικό ποσό Οι άνθρωποι μάλλον θα ήθελαν να είχαν £1 νωρίτερα από ότι αργότερα, απλά επειδή υπάρχει ένα θετικό επιτόκιο στην οικονομία Εάν υποστηρίξουμε ότι τα επιτόκια υπάρχουν λόγω της παραγωγικότητας του κεφαλαίου, τότε έχουμε λόγο να υποστηρίξουμε ότι μια μονάδα κέρδους αξίζει λιγότερο όσο μακρύτερα αυτή εμφανίζεται στο μέλλον.

83 - Θα μπορούσαμε απλά να παρατηρήσουμε τη συμπεριφορά των ατόμων και να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι, ανεξαρτήτως επιτοκίων, οι άνθρωποι προτιμούν ένα κέρδος τώρα παρά αργότερα. Μπορεί απλά να είναι ανυπόμονοι ή να σκέφτονται ότι, δεδομένου ότι θα είναι πλουσιότεροι κατά £1 στο μέλλον αυτό σημαίνει λιγότερο πλούτο σήμερα.   Ø      Τα άτομα έχουν θετική χρονική προτίμηση. Ø      Καταναλωτική κυριαρχία Ø      Οι καταναλωτικές προτιμήσεις έχουν σημασία Ø      Τα κέρδη & οι δαπάνες πρέπει να προεξοφλούνται

84 Κοιτάζοντας από τη σκοπιά του έτους 1, μπορούμε να υποβάλουμε την ερώτηση: Πόσο θα άξιζε στο έτος 1, £1 του έτους 2;   (£1)/(1+r)   Εάν είχαμε αυτό το ποσό στο έτος 1 θα μπορούσαμε να το επενδύσουμε με επιτόκιο (r) και να λάβουμε στο έτος 2:   (£1)/(1+r)2 x (1+r) = £1

85 Με τον ίδιο τρόπο, £1 στο έτος 3 μπορεί να εκφραστεί ως αξία στο έτος 1 ως:   (£1)/(1+r)²   καθώς στο έτος 3:   [(£1)/(1+r)] x (1+r) x (1+r) = £1   Γενικά, ένα όφελος σε οποιοδήποτε έτος (t) μπορεί να γραφτεί ως B_t , και αυτό το όφελος θα έχει την εξής αξία στο έτος 1:   (Bt)/(1+r)t = παρούσα αξία

86 · Η διαδικασία εύρεσης μιας παρούσας αξίας είναι γνωστή ως προεξόφληση και το ποσοστό στο οποίο τα κέρδη ή οι δαπάνες προεξοφλούνται είναι γνωστό ως ποσοστό προεξόφλησης.   · Στη CBA ενδιαφερόμαστε για τις δαπάνες και τα κέρδη σε ολόκληρη τη κοινωνία. Ως εκ τούτου το ποσοστό προεξόφλησης που χρησιμοποιούμε θα είναι ένα κοινωνικό ποσοστό προεξόφλησης.

87 · Η απαραίτητη προϋπόθεση για την επικείμενη αποδοχή ενός προγράμματος είναι:     Bt : ωφέλη στη χρονική περίοδο t Ct : κόστη στη χρονική περίοδο t Τ : ο χρονικός ορίζοντας, δηλ. η περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας υπολογίζονται τα κέρδη και οι δαπάνες R : το κοινωνικό κόστος ευκαιρίας της προεξόφλησης Σ : άθροισμα NPV : Καθαρή παρούσα αξία

88 ολοκλήρωμα: αυτό είναι εύχρηστο όταν ο παράγοντας προεξόφλησης εκφράζεται (1/((1+r)^t )) σε μορφή συνεχούς χρόνου, δηλ. δεν διαιρούμε το χρόνο σε ξεχωριστές περιόδους όπως π.χ. έτη. e-rt = (1/e)rt, όπου e = r = το επιτόκιο της οικονομίας = οριακό καθαρό προϊόν του κεφαλαίου = οριακή αποτελεσματικότητα του κεφαλαίου = εσωτερικό ποσοστό επιστροφής = κοινωνικό κόστος ευκαιρίας του κεφαλαίου

89 Διαίσθηση: Η χρησιμοποίηση του (r) για τη προεξόφληση είναι ισοδύναμη με το να ειπωθεί ότι το προς εκτέλεση πρόγραμμα στο δημόσιο τομέα πρέπει να κάνει τουλάχιστον όσο καλό θα έκαναν τα προγράμματα που αντικαθιστά, τα οποία μπορούν να είναι και του ιδιωτικού τομέα.   Παράδειγμα: Υποθέστε ότι εξετάζουμε την επένδυση σε ένα οδικό έργο Ήδη έχουμε καθορίσει ότι το οριακό ποσοστό επιστροφής στα έργα του ιδιωτικού τομέα είναι 8%, Εάν χρησιμοποιούμε ένα προεξοφλητικό επιτόκιο της τάξης του 8% για το δημόσιο έργο και η προκύπτουσα παρούσα αξία των οφελών μείον των δαπανών είναι αρνητική, δηλ. οι δαπάνες όταν προεξοφλούνται υπερβαίνουν τα οφέλη, τότε αυτό που λέμε είναι ότι το εν λόγω έργο πρέπει να απορριφθεί επειδή τα κεφάλαια εκτρέπονται καλύτερα σε έργα του ιδιωτικού τομέα που μπορεί να κερδίσουν 8%,

90 s = κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο = κοινωνική χρονική προτίμηση · Το ποσοστό στο οποίο η κοινωνία είναι έτοιμη να ανταλλάξει την παρούσα για τη μελλοντική κατανάλωση · Σύμφωνο με την περί αξίας κρίση (value judgment) για την καταναλωτική κυριαρχία · Δεν υπάρχει καμία σαφής συναίνεση για το πώς πρέπει να υπολογίζεται η τιμή του (r) και του (s), όταν δεν επιτυγχάνει η βέλτιστη κατανομή στην οικονομία · Συνήθως, s = p - cb p = το θετικό ποσοστό χρονικής προτίμησης = ποσοστό στο οποίο προεξοφλείται η χρησιμότητα (= μηδέν εάν υιοθετούμε καθαρό αλτρουισμό) c = ποσοστό αύξησης της κατανάλωσης (δύσκολα τα στοιχεία για αυτή τη τιμή) b = οριακή χρησιμότητα του εισοδήματος (συναίνεση για αυτή τη τιμή)

91 Η ανισότητα μεταξύ (r) και (s): · Εάν το επίπεδο επένδυσης στην κοινωνία είναι βέλτιστο, το (r) είναι ίσο με το (s) · Γιατί; Εάν η αγορά κεφαλαίου λειτουργεί τέλεια, το ποσοστό επιστροφής που λαμβάνεται από τα έργα στην οικονομία πρέπει να είναι ίσο με το επιτόκιο που απαιτούν οι αποταμιευτές, και αυτό το επιτόκιο το ποσοστό ενδιαφέροντος καθορίζεται με τη σειρά του από τη χρονική προτίμηση των ατόμων · Δηλαδή οι δυνάμεις που καθορίζουν το πραγματικό επιτόκιο στην οικονομία είναι η ζήτηση για κεφάλαια, που απεικονίζει τη διαθεσιμότητα έργων με θετική καθαρή παραγωγικότητα κεφαλαίου, και η προσφορά κεφαλαίων, που απεικονίζει τη συμπεριφορά των αποταμιευτών · Σε μια τέτοια περίπτωση, χρησιμοποιούμε το (r) για τη CBA δεδομένου ότι είναι περισσότερο παρατηρήσιμο.

92 Στην πράξη τα (s) και (r) δεν είναι ίσα. Γιατί; 1
Στην πράξη τα (s) και (r) δεν είναι ίσα. Γιατί; Εάν ο δημόσιος τομέας μπορεί να δανειστεί σε ποσοστό (s %), ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας πρέπει να προσφέρει υψηλότερο (s %) για να προσελκύσει κεφάλαια από επενδυτές, λόγω της ύπαρξης φόρων  => r > s Τα κυβερνητικά έργα τείνουν να είναι ακίνδυνα. Το μέγεθος του δημόσιου τομέα συνεπάγεται μικρό κίνδυνο ανά έργο λόγω της δυνατότητας να διασπαρθούν οι κίνδυνοι ανάμεσα σε πολλά έργα, ή στον μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που αποτελούν την κοινωνία (θεώρημα Arrow και Lind, 1970). Εάν ο κίνδυνος στον ιδιωτικό τομέα είναι θετικός, η τιμή του (r) θα αυξηθεί για να απεικονίσει το ασφάλιστρο κινδύνου   => r > s

93 3. Η τιμή του (r) απεικονίζει τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τα άτομα που ενεργούν με βάση το προσωπικό τους ενδιαφέρον. Η σχετική τιμή του (s) είναι η αξία που εκφράζει η κοινωνία όταν εξετάζει τα έργα από μια κοινωνική σκοπιά. Δηλαδή ενεργώντας μεμονωμένα, τα άτομα θα εκφράσουν ένα προεξοφλητικό επιτόκιο, αλλά αν ξέρουν ότι η απόφασή τους πρόκειται να συνδεθεί με την απόφαση πολλών άλλων να επενδύσουν θα τείνουν να υιοθετήσουν ένα χαμηλότερο προεξοφλητικό επιτόκιο (Sen, 1967)   => r > s

94 Προεξόφληση και μελλοντικές γενεές · Ένα βασικό πρόβλημα της CBA είναι ότι το αποτέλεσμα της προεξόφλησης είναι να κάνει διακρίσεις σε βάρος του μέλλοντος · Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι δεν μπορούμε να λάβουμε υπόψη τις δαπάνες που σχετίζονται με τις ακόμα αγέννητες γενιές, γιατί για να συμβεί κάτι τέτοιο πρέπει να διευρυνθεί η έννοια της δημοκρατικής ψηφοφορίας με έναν απαράδεκτο τρόπο. Εκείνοι που είναι ζωντανοί κατά τη λήψη μιας απόφασης αποτελούν το κατάλληλο εκλογικό σώμα · Άλλοι εφιστούν την προσοχή στο γεγονός ότι το είδος της μεταξύ των γενεών διάκρισης που εμπεριέχεται στη προεξόφληση είναι ένα αυξανόμενα χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνίας μας (π.χ. η επικείμενη θέρμανση της ατμόσφαιρας μέσω της συνεχούς καύσης απολιθωμένων κοιτασμάτων ενέργειας, των προβλημάτων από τα απόβλητα της πυρηνικής ενέργειας, της χρήσης CFCs, κ.λπ.) · Δεν υπάρχει καμία απολύτως συναίνεση για αυτή τη πτυχή της CBA.

95

96 Προβλήματα: 1. Πότε θα εμφανιστούν οι δαπάνες; 2
Προβλήματα: Πότε θα εμφανιστούν οι δαπάνες; Ποιο είναι το μέγεθος των δαπανών; Η αξία του επιτοκίου θα είναι σταθερή στη διάρκεια του χρόνου;

97 Ταξινόμηση των προγραμμάτων · B>C: Είναι ένας απαραίτητος όρος για την έγκριση ενός προγράμματος, αλλά δεν είναι επαρκής, επειδή αντιμετωπίζουμε έναν περιορισμένο προϋπολογισμό και δεν μπορούμε να αναλάβουμε όλα τα προγράμματα στα οποία B>C.     Πρόγραμμα PV(C) PV(B) NPV(B) PV (Β)/PV(C) Χ ,0 Υ ,2 Ζ , · Με έναν προϋπολογισμό 100 το κέρδος στην κοινωνία αυξάνεται αν το Υ και το Ζ αναλαμβάνονται · PV(Β)/PV(C) = λόγος οφέλους-κόστους

98 Ποια είναι η Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης ?

99 Ανάλυση Κόστους-Οφέλους για την αξιολόγηση επενδυτικών σχεδίων και την χρηματοδότηση τους από την Ε.Ε. Η συγχρηματοδότηση επενδυτικών προγραμμάτων αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονες περιφερειακής πολιτικής της Ε.Ε. Οι χρηματικές ενισχύσεις σύμφωνα με τους κοινοτικούς κανονισμούς μπορεί να αφορούν πληρωμές για δομικά έργα (Structural Funds), πληρωμές από το ταμείο συνοχής (Cohesion fund) ή χρηματικές διευκολύνσεις και δάνεια στις υπό-ένταξη χώρες (Instrument For Structural Policies in Pre-Accession Countries)

100 Κοινοτικές Χρηματοδοτήσεις
Η Ευρωπαϊκή ένωση μπορεί να χρηματοδοτήσει ένα μεγάλο εύρος έργων σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς. Και ενώ τα προγράμματα συνοχής και βοήθειας στις υπό-ένταξη χώρες αφορούν αποκλειστικά τους τομείς του περιβάλλοντος και των μεταφορών, οι επιχορηγήσεις για δομικά έργα μπορεί να αφορούν και άλλους τομείς όπως η ενέργεια, η βιομηχανία και οι υπηρεσίες. Τα υπό-αξιολόγηση έργα δεν μπορεί να έχουν προϋπολογισμό κάτω από 50 εκ.€ (financial threshold)

101 Απαιτούμενη πληροφόρηση
Προκειμένου να εξεταστεί το αίτημα μίας χώρας για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση θα πρέπει να παρέχει όλη την απαραίτητη πληροφόρηση που επιτρέπει στους αξιολογητές να οδηγηθούν σε ασφαλή συμπεράσματα. Οι μελέτες που πρέπει να προσκομιστούν είναι οι ακόλουθες: Ανάλυση κόστους-οφέλους Ανάλυση κινδύνου Αποτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (συμπεριλαμβανομένης και της εφαρμογής της αρχής ‘ο ρυπαίνων πληρώνει’) Μελέτη των επιπτώσεων του έργου στην απασχόληση και την κοινωνική ισότητα Αναλυτική περιγραφή των εναλλακτικών που αποκλείστηκαν καθώς και Αναφορά στην συμβολή του συγκεκριμένου έργου σε ευρωπαϊκές πολιτικές.

102 Ανάλυση Κόστους-Οφέλους
Η τελική αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας του έργου θα στηριχθεί στην μελέτη κόστους-ωφέλειας. Η μελέτη θα καταδείξει κατά πόσο οι ταμειακές ροές που το έργο θα προκαλέσει είναι αρκετές για να καλύψουν τις δαπάνες που το έργο απαιτεί μέχρι την υλοποίησή του. Απαραίτητα βήματα για την πραγματοποίηση της μελέτης είναι τα ακόλουθα: Καθορισμός των στόχων Ταυτοποίηση του έργου Ανάλυση εφικτότητας του έργου και εναλλακτικών Χρηματοοικονομική ανάλυση Οικονομική ανάλυση Πολύ-κριτηριακή ανάλυση Ανάλυση ευαισθησίας και ρίσκου

103 Καθορισμός των στόχων(objectives definition)
Η βασική ερώτηση την οποία η πρόταση που υποβάλλεται για ένα έργο οφείλει να απαντάει αφετηριακά είναι η ακόλουθη: Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα απαιτεί τον προσδιορισμό: Των κοινωνικό-οικονομικών μεταβλητών που τα αποτελέσματα του έργου μπορεί να επηρεάσουν Των στόχων της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής και πολιτικής συνοχής που προωθούνται από το υποψήφιο έργο. Ποια είναι τα κοινωνικό-οικονομικά οφέλη από την εφαρμογή του έργου?

104 Καθορισμός των στόχων(objectives definition)
Στην κατεύθυνση του καθορισμού των στόχων ο υποβάλλον την αίτηση θα πρέπει να μπορεί να απαντάει τις ακόλουθες ερωτήσεις: Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι τα συνολικά κέρδη του έργου σε όρους ευημερίας είναι μεγαλύτερα από το κόστος? Έχουν ληφθεί υπόψη όλα τα άμεσα αλλά και έμμεσα κοινωνικό-οικονομικά αποτελέσματα? Αν δεν είναι δυνατό για λόγους έλλειψης δεδομένων να προσδιοριστούν χρηματικά όλες οι επιδράσεις από το έργο, έχουν χρησιμοποιηθεί προσεγγίσεις?

105 Ανάλυση εφικτότητας και εναλλακτικών (feasibility and options analysis)
Για να χρηματοδοτηθεί το έργο θα πρέπει να είναι η καλύτερη εναλλακτική ανάμεσα στις εφικτές στρατηγικές για την επίτευξη του κοινωνικό-οικονομικού στόχου. Συνεπώς μία ολοκληρωμένη πρόταση θα πρέπει να θεωρεί όλες τις εναλλακτικές ταυτόχρονα με το να αποδεικνύει την εφικτότητα του έργου. Οι αναφορές για την εφικτότητα του έργου θα πρέπει να περιλαμβάνουν ανάλυση του θεσμικού πλαισίου προβλέψεις της μελλοντικής ζήτησης περιγραφή της υφιστάμενης τεχνολογίας, της έκτασης και της τοποθεσίας του έργου περιγραφή του χρονοδιαγράμματος για την εφαρμογή του έργου Η απόδειξη της εφικτότητας πολλές φορές επιβάλλει την διενέργεια και κατάθεση βοηθητικών μελετών, μηχανολογικών, οικoνομοτεχνικών, μάρκετινγκ κ.α.

106 Ανάλυση εφικτότητας και εναλλακτικών (feasibility and options analysis)
Για κάθε έργο μπορούν να θεωρηθούν το λιγότερο τρεις εναλλακτικές. Η πρώτη εναλλακτική συγκρίνει το έργο με την διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης(status quo) και λέγεται αλλιώς και inertial scenario.

107 Παράδειγμα εναλλακτικών(example of options)
Για την σύνδεση των πόλεων Α και Β υπάρχουν τρείς εφικτές εναλλακτικές: 1. κατασκευή ενός νέου σιδηροδρομικού δικτύου 2. διάνοιξη ενός νέου δρόμου 3.επιμήκυνση του υπάρχοντος δρόμου Αν το προτεινόμενο έργο αφορά την διάνοιξη ενός νέου δρόμου, πρέπει να τεκμηριωθεί ότι είναι ανώτερο από τις εναλλακτικές της κατασκευής νέου σιδηροδρόμου (do something alternative) ή της επέκτασης του υπάρχοντος δρόμου (do minimum alternative) παρά την εφικτότητά του.

108 Χρηματοοικονομική ανάλυση (financial analysis)
Στόχος της χρηματοοικονομικής ανάλυσης είναι να υπολογιστεί με βάση τις προβλέψεις για τις μελλοντικές χρηματοοικονομικές ροές του έργου ο εσωτερικός βαθμός απόδοσής του (internal rate of return-IRR)καθώς και η καθαρή παρούσα αξία του(net present value-NPV). Ο υπολογισμός των παραπάνω δεικτών περιλαμβάνει ανάλυση των ταμειακών ροών από την εφαρμογή του έργου, ανάλυση των πηγών χρηματοδότησης καθώς και των δαπανών επένδυσης και συντήρησης του έργου.

109 Δομή της χρηματοοικονομικής ανάλυσης

110 Αποτελέσματα της χρηματοοικονομικής ανάλυσης
Η χρηματοοικονομική ανάλυση θα πρέπει τελικά να καταλήγει στους δύο ακόλουθους πίνακες που συνοψίζουν τις ταμειακές ροές.

111 Αποτελέσματα της χρηματοοικονομικής ανάλυσης

112 Κατάρτιση πινάκων χρηματοοικονομικής ανάλυσης
Προκειμένου να καταρτιστούν σωστά οι χρηματοοικονομικοί πίνακες πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα εξής : Χρονικός ορίζοντας του έργου Καθορισμός συνολικών δαπανών (επένδυσης και συντήρησης) Έσοδα που θα προκύψουν από το έργο Υπολειμματική αξία επένδυσης Προσαρμογή με βάση τον πληθωρισμό Οικονομική βιωσιμότητα Επιλογή κατάλληλου προεξοφλητικού επιτοκίου Υπολογισμός των δεικτών επίδοσης Καθορισμός του βαθμού συγχρηματοδότησης

113 Χρονικός ορίζοντας του έργου(time horizon)
Με τον όρο χρονικός ορίζοντας εννοούμε τον μέγιστο αριθμό χρόνων για τα οποία υπάρχουν προβλέψεις. Οι προβλέψεις πρέπει να αφορούν όλη την οικονομική ζωή του έργου και να καλύπτουν χρονική περίοδο που να επαρκεί για την αξιολόγηση των μέσο/μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του έργου. Ο χρονικός ορίζοντας μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα μεγέθη που υπεισέρχονται στην ανάλυση κόστους οφέλους και συνεπώς η σωστή επιλογή του είναι καθοριστική. Ο χρονικός ορίζοντας για έργα υποδομών είναι συνήθως 20 χρόνια ενώ για παραγωγικές επενδύσεις 10 χρόνια.

114 Καθορισμός συνολικών δαπανών
Οι συνολικές δαπάνες ενός έργου είναι το άθροισμα του κόστους επένδυσης (γη, κτίρια, άδειες, δικαιώματα πατέντας) και του κόστους λειτουργίας (προσωπικό, πρώτες ύλες, παροχή ενέργειας) Δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν πριν την υποβολή της πρότασης δεν θα πρέπει να λαμβάνονται υπ όψη για τους υπολογισμούς των δεικτών. Για τον υπολογισμό του χρηματοοικονομικού βαθμού απόδοσης στοιχεία (π.χ. αποσβέσεις ή αποθεματικά για μελλοντικές αντικαταστάσεις) που δεν προκαλούν χρηματική δαπάνη θα πρέπει να αποκλείονται παρότι μπορεί να εμφανίζονται στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις (ισολογισμός, κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης).

115 Έσοδα προερχόμενα από το έργο
Τα έσοδα προέρχονται από την πώληση αγαθών ή υπηρεσιών και υπολογίζονται με βάση τις προβλέψεις για τις ποσότητες που θα παραχθούν και τις τιμές στις οποίες θα διατεθούν. Στους υπολογισμούς πρέπει να υπεισέρχονται μόνο καθαρά έσοδα μετά την αφαίρεση φόρων ή επιδοτήσεων. Τα έσοδα που λαμβάνονται υπ όψιν για τις αναλύσεις είναι αυτά που συγκεντρώνει ο κάτοχος της επένδυσης (που μπορεί να είναι διαφορετικό πρόσωπο από αυτόν που λειτουργεί την επένδυση).

116 Υπολειμματική αξία επένδυσης
Η υπολειμματική αξία αναφέρεται στην εκτιμώμενη αξία των περιουσιακών στοιχείων της επένδυσης (κτίρια μηχανήματα) από την εκποίησή τους μετά το τέλος της οικονομικής ζωής του έργου στην ηλικία και την κατάσταση που αναμένεται να είναι.

117 Προσαρμογή με βάση τον πληθωρισμό
Στην χρηματοοικονομική ανάλυση συνίσταται η χρήση ονομαστικών μεγεθών ώστε να συμπεριλαμβάνεται και η επίδραση του πληθωρισμού. Η προεξόφληση ονομαστικών ταμειακών ροών πρέπει να γίνεται με τη χρήση ονομαστικών επιτοκίων.

118 Οικονομική βιωσιμότητα
Το προτεινόμενο έργο πρέπει να αποδεικνύει ότι δεν διατρέχει τον κίνδυνο χρεοκοπίας. Οι πηγές χρηματοδότησης στον χρονικό ορίζοντα του έργου πρέπει να επαρκούν για την κάλυψη τόσο τακτικών όσο και έκτακτων αναγκών. Οι θετικές καθαρές ταμειακές ροές στην διάρκεια της οικονομικής ζωής του έργου τεκμαίρουν την οικονομική του βιωσιμότητα.

119 Επιλογή κατάλληλου προεξοφλητικού επιτοκίου
Το επιτόκιο στο οποίο προεξοφλούνται οι ετήσιες ταμειακές ροές για τον προσδιορισμό της καθαρής παρούσας αξίας ουσιαστικά είναι το κόστος ευκαιρίας κεφαλαίου για την συγκεκριμένη επένδυση. Σύμφωνα με τους οδηγούς της Ε.Ε. για την περίοδο το μακροχρόνιο κόστος ευκαιρίας κεφαλαίου είναι 6%

120 Υπολογισμός των δεικτών επίδοσης
Οι δείκτες που χρησιμοποιούνται στην χρηματοοικονομική ανάλυση είναι: Η Καθαρή Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) Ο Εσωτερικός Βαθμός Απόδοσης (ΕΒΑ) Η ΚΠΑ ορίζεται ως: Ο εσωτερικός βαθμός απόδοσης(FRR) ορίζεται ως το επιτόκιο που μηδενίζει την ΚΠΑ του έργου

121 Υπολογισμός των δεικτών επίδοσης
Ένα έργο αξιολογείται θετικά αν έχει θετική χρηματοοικονομική ΚΠΑ και ΕΒΑ μεγαλύτερο από 10%. Για έργα υποδομών ο ΕΒΑ μπορεί να είναι και χαμηλότερος. Με βάση τα κριτήρια αυτά αποφασίζεται η χρηματοδότηση του έργου από την Ε.Ε. καθώς και ο βαθμός συγχρηματοδότησης.

122 Καθορισμός του βαθμού συγχρηματοδότησης
Ο βαθμός συγχρηματοδότησης αναφέρεται στο ποσοστό κάλυψης των πραγματικών δαπανών του έργου από την Ε.Ε. Το ποσοστό προβλέπεται από τους κοινοτικούς κανονισμούς και διαφοροποιείται ανάλογα με την πηγή χρηματοδότησης (Structural Funds , Cohesion funds ή Instruments For Structural Policies in Pre-Accession Countries)καθώς και τον τομέα δραστηριοποίησης της επένδυσης (μεγαλύτερα ποσοστά δίνονται σε λιγότερο ευνοημένους τομείς)

123 Οικονομική Ανάλυση (economic analysis)
Η οικονομική ανάλυση αξιολογεί την συμβολή του έργου στην οικονομική ευημερία της περιοχής ή της χώρας. Συνεπώς πραγματοποιείται για όλη την κοινωνία (περιοχή ή χώρα) και όχι μόνο για τον κάτοχο της επένδυσης όπως η χρηματοοικονομική ανάλυση. Οι δείκτες επίδοσης στα πλαίσια της οικονομικής ανάλυσης συνυπολογίζουν και τα κοινωνικά οφέλη και κόστη από την πραγματοποίηση της επένδυσης. Η μετάβαση από την χρηματοοικονομική ανάλυση στην οικονομική γίνεται με την μετατροπή των τιμών της αγοράς (που χρησιμοποιούνται στην χρηματοοικονομική ανάλυση) σε σκιώδεις τιμές διορθωμένες από τις ατέλειες της αγοράς. Η οικονομική ανάλυση συνυπολογίζει και τις εξωτερικότητες οι οποίες συνεπάγονται κοινωνικά οφέλη και κόστη αλλά δεν θεωρούνται από την οικονομική ανάλυση καθώς δεν οδηγούν σε χρηματικές ροές.

124 Οικονομική Ανάλυση Δομή οικονομικής ανάλυσης

125 Οικονομική Ανάλυση Η Οικονομική Ανάλυση περιλαμβάνει τις ακόλουθες 3 φάσεις: Φάση 1: Διόρθωση για φόρους/επιδοτήσεις και άλλες πληρωμές Φάση 2: Διόρθωση εξωτερικοτήτων Φάση 3: Μετατροπή των τιμών της αγοράς σε σκιώδεις τιμές

126 Φάση 1: Δημοσιονομική διόρθωση
Οι τιμές της αγοράς συχνά περιλαμβάνουν φόρους, επιδοτήσεις και μεταβιβαστικές πληρωμές. Για τον υπολογισμό των καθαρών απαλλαγμένων από φόρους τιμών οι παρακάτω γενικοί κανόνες πρέπει να εφαρμόζονται: Οι τιμές των παραγωγικών συντελεστών και των προϊόντων που υπεισέρχονται στην ανάλυση κόστους-οφέλους θα πρέπει να είναι απαλλαγμένες από ΦΠΑ και άλλους έμμεσους φόρους. Οι τιμές των Π/Σ πρέπει να περιλαμβάνουν άμεσους φόρους. Μεταβιβαστικές πληρωμές στα άτομα, όπως πληρωμές κοινωνικής ασφάλειας, πρέπει να αποκλείονται από την ανάλυση.

127 Φάση 2: Διόρθωση Εξωτερικοτήτων
Στόχος αυτής της φάσης είναι να καθορίσει τα εξωτερικά κόστη και οφέλη που συνδέονται με το υπό εξέταση έργο και αγνοούνται στην χρηματοοικονομική ανάλυση. Παραδείγματα αποτελούν κόστη και οφέλη από περιβαλλοντικές επιπτώσεις, μειώσεις στο χρόνο ως αποτέλεσμα έργων στον τομέα των μεταφορών, βελτίωση της ποιότητας ζωής από έργα στον τομέα της υγείας κ.α. Οι εξωτερικότητες αυτές αν και μπορεί να είναι εύκολο να αναγνωριστούν μπορεί να είναι δύσκολο να μεταφραστούν σε οικονομικές αξίες λόγω της φύσης τους και του μακροχρόνιου ορίζοντα της επίδρασής τους. Οι εξωτερικότητες(negative externalities/beneficial spillovers) πρέπει να ποσοτικοποιούνται στο βαθμό που είναι εφικτό σε χρηματικούς όρους. Αν αυτό δεν είναι εφικτό πρέπει το λιγότερο να αναγνωρίζονται για την ποιοτική αξιολόγηση τους.

128 Φάση 2: Διόρθωση Εξωτερικοτήτων: Περιβαλλοντικές επιδράσεις
Οι περιβαλλοντικές επιδράσεις είναι σημαντικό να συνυπολογίζονται χρησιμοποιώντας μεθόδους αποτίμησης περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών. Στην βιβλιογραφία των περιβαλλοντικών οικονομικών διακρίνουμε δύο κατηγορίες τεχνικών αποτίμησης: Μέθοδοι αποκαλυπτόμενης προτίμησης (revealed preferences/surrogate markets) Μέθοδοι δηλωμένης προτίμησης(stated preferences/hypothetical markets)

129 Φάση 2: Διόρθωση Εξωτερικοτήτων: Περιβαλλοντικές επιδράσεις
Σύμφωνα με τους κανονισμούς της ΕΕ κάθε ολοκληρωμένη πρόταση συγχρηματοδότησης θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει τις αναμενόμενες επιπτώσεις του έργου στα περιβαλλοντικά αγαθά και τις υπηρεσίες.

130 Φάση 2: Διόρθωση Εξωτερικοτήτων: Τεχνικές Περιβαλλοντικής Αποτίμησης
Μέθοδοι αποκαλυπτόμενης προτίμησης(hedonic pricing, travel cost): Οι μέθοδοι αυτές χρησιμοποιούν στοιχεία από πραγματικές αγορές που συνδέονται με τα περιβαλλοντικά αγαθά που αποτιμώνται να εκμαιεύσουν την ατομική αποτίμηση για τα περιβαλλοντικά αυτά αγαθά. Μέθοδοι δηλωμένης προτίμησης ( contingent valuation, choice experiment) Οι μέθοδοι αυτές βασίζονται σε δεδομένα από εμπειρικές μελέτες οι οποίες κατασκευάζουν υποθετικές αγορές στις οποίες το άτομο δηλώνει την διάθεσή του για πληρωμή για την απόκτηση ενός περιβαλλοντικού αγαθού ή υπηρεσίας.

131 Φάση 2: Διόρθωση Εξωτερικοτήτων: Συνολική Οικονομική Αξία
Η μεταβολή στην ανθρώπινη ευημερία ως αποτέλεσμα μίας μεταβολής στην περιβαλλοντική ποιότητα ονομάζεται συνολική οικονομική αξία (total economic value-ΤEV) της μεταβολής. Η TEV διακρίνεται σε αξίες χρήσης και μη-χρήσης όπως φαίνεται στο διάγραμμα.

132 Φάση 3: Μετατροπή τιμών αγοράς σε σκιώδεις τιμές.
Στόχος αυτής της φάσης είναι ο καθορισμός του συντελεστή μετατροπής των τιμών της αγοράς σε λογιστικές τιμές. Η μετατροπή οφείλει να γίνει ταυτόχρονα με την δημοσιονομική διόρθωση και τον συνυπολογισμό στην ανάλυση των εξωτερικοτήτων όταν: Υπάρχουν στρεβλώσεις στις πραγματικές τιμές στην αγορά λόγω ατελών αγορών (imperfect markets) όπως μονοπωλίων ή δασμολογικών φραγμών στο ελεύθερο εμπόριο. Οι μισθοί δεν συνδέονται με την παραγωγικότητα των εργαζόμενων (wage distortion) Όταν οι τιμές δεν αντανακλούν το κοινωνικό κόστος ευκαιρίας είναι ενδεδειγμένο να χρησιμοποιούνται: Το οριακό κόστος για τα μη εμπορεύσιμα αγαθά όπως τοπικές μεταφορικές υπηρεσίες. Όταν οι μισθοί δεν αντανακλούν το κόστος ευκαιρίας της απασχολουμένης εργασίας η λογιστική τιμή του μισθού (shadow wage) είναι ο υψηλότερος μισθός που θα μπορούσε να αποκτηθεί από εναλλακτική εργασία.

133 Παράδειγμα μετατροπής τιμών αγοράς σε λογιστικές

134 Επιλογή προεξοφλητικού επιτοκίου
Καθώς τα κόστη και τα οφέλη από το έργο πραγματοποιούνται σε διαφορετικές περιόδους πρέπει να προεξοφλούνται. Το προεξοφλητικό επιτόκιο που χρησιμοποιείται στην οικονομική ανάλυση ονομάζεται κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο καθώς αντανακλά την κοινωνική προτίμηση για το πώς μελλοντικές ροές πρέπει να αποτιμούνται σε σχέση με τις παρούσες. Δείχνει δηλαδή το σχετικό βάρος που η κοινωνία δίνει στο μέλλον σε σχέση με το παρόν. Όταν υπάρχουν ατέλειες στις αγορές κεφαλαίου (κάτι που συμβαίνει πάντα στην πραγματικότητα) το χρηματοοικονομικό επιτόκιο προεξόφλησης δεν ταυτίζεται με το κοινωνικό. Η θεωρητική βιβλιογραφία και η διεθνής πρακτική έχει καταλήξει σε ένα μεγάλο φάσμα προσεγγίσεων για τον καθορισμό του κοινωνικού προεξοφλητικού επιτοκίου. Για τα ευρωπαϊκά έργα ορόσημο για την αξιολόγηση ενός έργου θεωρείται το 5%.

135 Υπολογισμός των δεικτών οικονομικής επίδοσης
Αφού διορθωθούν οι στρεβλώσεις μπορεί να προσδιοριστεί ο οικονομικός εσωτερικός βαθμός απόδοσης του έργου (ERR) Στη συνέχεια επιλέγοντας το κατάλληλο κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο υπολογίζεται η οικονομική ΚΠΑ. Έργα με ERR μικρότερο από 5% ή οικονομική ΚΠΑ αρνητική απορρίπτονται. Εξαίρεση μπορεί να αποτελέσουν έργα με σημαντικά μη –χρηματικά οφέλη που όμως συμβάλλουν στην προώθηση των στόχων της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής.

136 Υπολογισμός των δεικτών οικονομικής επίδοσης
Τελικά καταρτίζεται ο πίνακας της οικονομικής ανάλυσης αφού επιλεγεί το κατάλληλο κοινωνικό προεξοφλητικό επιτόκιο και υπολογίζεται ο οικονομικός εσωτερικός βαθμός απόδοσης.

137 Πολύ-κριτηριακή ανάλυση
Η ανάλυση αυτή επιτρέπει την ταυτόχρονη θεώρηση και στόχων πολιτικής που δεν συμπεριλαμβάνονται στην χρηματοοικονομική και οικονομική ανάλυση όπως θέματα ισότητας ευκαιριών, προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνικής δικαιοσύνης κ.α. Η ισότητα είναι συχνά σημαντικό ζητούμενο της περιφερειακής πολιτικής και τα έργα που επιδιώκουν την πραγματοποίηση αυτού του στόχου πρέπει να αναλύουν και τις αναδιανεμητικές επιδράσεις από την υλοποίησή τους. Ένας πίνακας με τους κερδισμένους και τους χαμένους (winners and losers table) πρέπει τελικά να καταρτιστεί.

138 Πολύ-κριτηριακή ανάλυση
Η αρχή ‘ο ρυπαίνων πληρώνει’ είναι θεμελιώδης για την περιφερειακή πολιτική. Στις παραπάνω περιπτώσεις είναι σημαντικό να αναγνωριστούν οι επιδράσεις της προτεινόμενης επένδυσης στους κοινωνικούς στόχους και να αποδοθεί μία στάθμη για τον κάθε στόχο ώστε τελικά να προσδιοριστεί η συνολική επίδραση. Η μεθοδολογία αυτή είναι χρήσιμη όταν τα κόστη και τα οφέλη από το έργο δεν μπορούν να εκφραστούν σε χρηματικούς όρους. Ακόμα και έργα με αρνητική ΚΠΑ μπορεί να αναληφθούν αν αποδεικνύεται ότι προάγουν άλλους στόχους της περιφερειακής πολιτικής.

139 Πολύ-κριτηριακή ανάλυση: παράδειγμα
Το έργο Β αποδεικνύεται ανώτερο με βάση τις κοινωνικές προτιμήσεις όπως προκύπτουν από τις στάθμες που θεωρήθηκαν για κάθε στόχο πολιτικής.

140 Ανάλυση ευαισθησίας και ρίσκου
Η ανάλυση ρίσκου συνίσταται στην μελέτη της πιθανότητας ένα έργο να επιτύχει του δείκτες απόδοσης καθώς και της διακύμανσης των αποτελεσμάτων για την ΚΠΑ και τον ΕΒΑ. Ο προτεινόμενος τρόπος εκτίμησης του ρίσκου βασίζεται: Στην ανάλυση ευαισθησίας δηλαδή την μελέτη των αναμενομένων μεταβολών στους δείκτες επίδοσης του έργου από μεταβολές σε ορισμένες μεταβλητές. Στην μελέτη της κατανομής πιθανοτήτων ορισμένων μεταβλητών και τον υπολογισμό της αναμενόμενης τιμής των δεικτών επίδοσης του έργου.

141 Ανάλυση ευαισθησίας Στόχος της ανάλυσης ευαισθησίας είναι να επιλεγούν οι κρίσιμες μεταβλητές των οποίων οι μεταβολές, θετικές ή αρνητικές, έχουν την σημαντικότερη επίδραση στους δείκτες επίδοσης του έργου. Η επιλογή των μεταβλητών αυτών εξαρτάται κάθε φορά από την φύση του έργου αλλά ως γενικός κανόνας μία μεταβλητή θεωρείται σημαντική αν μία μεταβολή της κατά 1% προκαλεί μία μεταβολή 1%στον ΕΒΑ ή 5% στην ΚΠΑ. Αφού προσδιοριστούν οι κρίσιμες μεταβλητές ακολουθεί ό υπολογισμός της ελαστικότητας κάθε μεταβλητής.

142 Ανάλυση Σεναρίων Η θεώρηση ακραίων θετικών και αρνητικών τιμών (από την κατανομή τους) για τις κρίσιμες μεταβλητές του έργου επιτρέπει την δημιουργία αισιόδοξων και απαισιόδοξων σεναρίων για τις μελλοντικές επιδόσεις του έργου.

143 Ανάλυση ρίσκου Κατανομή πιθανοτήτων για τον ΕΒΑ
Η ανάλυση ρίσκου προϋποθέτει γνώση της κατανομής για των τιμών κάθε κρίσιμης μεταβλητή γύρω από την τιμή βάσης με την οποία προσδιορίστηκε αρχικά η ΚΠΑ του έργου. Στόχος της ανάλυσης είναι να προσδιοριστεί και η κατανομή πιθανοτήτων για την ΚΠΑ και τον ΕΒΑ του έργου. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί εφαρμόζοντας Monte Carlo τεχνικές. Η αξιολόγηση του έργου γίνεται με βάση την πιθανότητα οι δείκτες επίδοσης να είναι μικρότεροι από ένα όριο που θεωρείται κρίσιμο. Σημαντικός παράγοντας είναι και ο βαθμός ουδετερότητας απέναντι στον κίνδυνο του αξιολογητή. Κατανομή πιθανοτήτων για τον ΕΒΑ