Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Παρουσίαση με θέμα: "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Διονύσιος Σολωμός

2 Ο Διονύσιος Σολωμός Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1798 στη Ζάκυνθο και ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε, του προσέφερε τις δυνατότητες να μορφωθεί όπως άρμοζε σε ένα αρχοντόπουλο, ενώ το κοινωνικό περιβάλλον τον μύησε στη ζωή μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Τα ποικίλα γλωσσικά ακούσματα, από τον παππού, την μητέρα και τον πατέρα του καλλιέργησαν την έμφυτη γλωσσική του ευαισθησία. Ο Διονύσιος Σολωμός σπούδασε ιταλική και λατινική λογοτεχνία στο Αυτοκρατορικό Βασιλικό Λύκειο της Κρεμόνας της Ιταλίας και στη συνέχεια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πάβιας. Από την περίοδο εκείνη της ζωής του ξεκίνησε να γράφει ποιήματα στην λατινική και την ιταλική γλώσσα, πολλά από τα οποία διέθεταν θρησκευτικό περιεχόμενο. Τον Αύγουστο του 1818 επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου ο Τρικούπης τον παρότρυνε να καλλιεργήσει την ελληνική γλώσσα και να γράψει ποιήματα στα ελληνικά. Έτσι, τον Μάιο του 1823 έγραψε τον «Ύμνο εις την Ελευθερία», ο οποίος δημοσιεύθηκε στο Παρίσι και τυπώθηκε μέσα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι. Στα τέλη της χρονιάς αυτής, διάφορα γεγονότα και η εσωτερική ανάγκη για απομόνωση ήταν οι αιτίες που τον έκαναν να εγκαταλείψει τη Ζάκυνθο και εγκατασταθεί στη Κέρκυρα, όπου αφοσιώθηκε με όλες του τις δυνάμεις στην ποίηση. Τα τρία ποιητικά του έργα που σφράγισαν την περίοδο της ωριμότητάς του ( ) ήταν «Ο Κρητικός», «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» και «Ο Πόρφυρας». Ο Διονύσιος Σολωμός πέθανε τον Φεβρουάριο του 1857 από εγκεφαλική συμφόρηση. Ο τάφος του βρίσκεται σε αίθουσα του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθινών.

3 Η Εποχή και το Έργο του. Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια εποχή επαναστατικών κινημάτων, πολιτικοκοινωνικών ανατροπών και πνευματικών αναζητήσεων. Η Γαλλική Επανάσταση είχε αλλάξει πολλές από τις μέχρι τότε καθιερωμένες αξίες και μία καινούρια τάξη, η αστική είχε μπει δυναμικά στο παιχνίδι της εξουσίας. Τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα έκαναν αισθητή την παρουσία τους στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και ο απόηχός τους έφθανε στην Ελλάδα δίνοντας ελπίδες για απελευθέρωση. Στο χώρο των τεχνών και της λογοτεχνίας το κίνημα του ρομαντισμού, την εποχή που σπούδαζε ο Σολωμός στην Ιταλία, βρισκόταν στην ακμή του. Ο ρομαντισμός αντιμάχεται το νεοκλασικισμό, αντιδρά στις επιταγές του Διαφωτισμού και προτείνει την ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων, την επιστροφή στις αξίες του παρελθόντος και προβάλλει τη φαντασία ως κυρίαρχο μέσο για τη σύλληψη και δημιουργία έργων τέχνης. Παράλληλα, εναντιώνεται στα νέα ήθη που επιβλήθηκαν, στην κρίση των αξιών και την αλαζονεία της εξουσίας. Η ιδεολογική τοποθέτηση του Σολωμού στην ποιητική του σύνθεση βρίσκεται και που ανάμεσα στο «κλασικό» και το «ρομαντικό», δηλαδή ανάμεσα στην αρχαία γραμματεία και τη λογοτεχνία του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Με το ξέσπασμα της επανάστασης στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, ο Διονύσιος Σολωμός ευαισθητοποιήθηκε, άρχισε να παρακολουθεί τα γεγονότα και να βιώνει έντονα τον πόθο των συμπατριωτών του για ελευθερία. Άφησε τον νου του ελεύθερο να οραματίζεται και έτσι έγραψε ένα λυρικό ποίημα για την πτώση του Μεσολογγίου, γραμμένο σε οχτάστιχες στροφές με εξασύλλαβους και πεντασύλλαβους στίχους, το οποίο δημοσίευσε ο Ιάκωβος Πολυλάς ως Α’ σχεδίασμα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων».

4 Το Ποίημα Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Σολωμού. Έργο ζωής που το δούλευε πάνω από 20 χρόνια, χωρίς όμως να το τελειώσει. Η έμπνευση του έργου οφείλεται στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου, τον υπεράνθρωπο αγώνα των Ελλήνων, τη Μεγάλη Έξοδο και την άλωση. Το ιστορικό αυτό γεγονός έμεινε στην ιστορία ως σύμβολο της ελεύθερης και αδούλωτης ψυχής. Ο αγώνας των πολιορκημένων Μεσολογγιτών και των άλλων Ελλήνων συγκλόνισαν τον ποιητή και ενεργοποίησαν την ποιητική του ευαισθησία. Ο ποιητής δεν περιορίζει τη ματιά του στις ταλαιπωρίες και τον αγώνα των Ελλήνων για την κατάκτηση της ελευθερίας τους, αλλά αντιλαμβάνεται και αποκαλύπτει έναν άλλο αγώνα, πολύ πιο δύσκολο και άνισο, τον αγώνα για την κατάκτηση της εσωτερικής ελευθερίας του ανθρώπου. Στη ψυχή των αγωνιστών συντελείται μία άνιση μάχη ενάντια στην ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης, που τους προκαλεί, ενάντια στη ζωή που τους καλεί να μην απαρνηθούν και στον έρωτα που τους παρασύρει στους τόπους της χαράς και του ονείρου. Το ποίημα αποτελείται από 3 διαφορετικά σχεδιάσματα, που το καθένα τους αντιπροσωπεύει όχι μονάχα διαφορετικό στάδιο επεξεργασίας ,αλλά και διαφορετική ποιητική αντίληψη. Το αρχικό Σχεδίασμα (1829) μοιάζει με προφητικό λυρικό θρήνο για την πτώση του Μεσολογγίου και είναι γραμμένο σε εξασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους. Το δεύτερο( ) αναφέρεται στην ηρωική υπερπήδηση όλων των υλικών και ψυχικών εμποδίων των αγωνιστών και στην υπέρτατη απόφαση της Εξόδου. Ο Σολωμός έγραψε το Β΄ Σχεδίασμα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» του στην Κέρκυρα στα χρόνια μεταξύ 1833 – Το σχεδίασμα αυτό αποτελείται από εξήντα ένα συνολικά αποσπάσματα, γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Το τρίτο ( )αποτελεί ανάπλαση του δεύτερου με λιτούς , πολύ καλά δουλεμένους, ανομοιοκατάληκτους στίχους. Τα πεζά που υπάρχουν στα αποσπάσματα, τόσο του Β΄ Σχεδιάσματος όσο και του Γ΄ Σχεδιάσματος, είναι σχέδια του Σολωμού στα ιταλικά, τα οποία μεταφράστηκαν και εντάχθηκαν στο κείμενο από τον Ιάκωβο Πολυλά.

5 Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

6 Το Θέμα και ο Τίτλος Η ποίηση του Σολωμού επικεντρώνεται στα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλοσόφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: ελευθερία, έρωτας, θάνατος, φύση και θρησκεία. Το θέμα του συγκεκριμένου ποιήματός του είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου ( ). Η αριθμητική και στρατιωτική υπεροχή των Τούρκων, οι συχνές επιθέσεις καθώς και η έλλειψη τροφίμων , που ανάγκασαν τους αγωνιστές του Μεσολογγίου να πραγματοποιήσουν την ηρωική έξοδο το βράδυ της 10ης προς την 11η Απριλίου 1826, την Κυριακή των Βαΐων. Μέσα από το κεντρικό αυτό θέμα των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» προβάλλεται και ο αγώνας του ανθρώπου για εσωτερική ελευθερία. Στο ποίημα αρχικά δόθηκαν διαφορετικοί τίτλοι όπως «Το Μεσολόγγι», «Αδελφοποιητοί» «Το Χρέος». Στον τελικό τίτλο αποδίδεται το οξύμωρο, λόγω της αντίθεσης που βίωναν οι πολιορκούμενοι του Μεσολογγίου ως άνθρωποι με υλικές ανάγκες ,αλλά και ως λάτρεις της ελευθερίας που χαρακτήριζε το πνεύμα τους. Οι Μεσολογγίτες παρουσιάζονται πολιορκημένοι, σωματικά φυλακισμένοι και περιορισμένοι, αλλά ταυτόχρονα πνευματικά και ηθικά ελεύθεροι, αγωνιζόμενοι για την προσωπική τους ελευθερία.

7 Β’ Σχεδίασμα Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει
λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτι η πείνα εμαύρισε στα μάτια η μάνα μνέει. Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει: «Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ ’ έχω εγώ στο χέρι; Οπού συ μου γινες βαρύ κι ο Ααρηνός το ξέρει». Η μητέρα: Στο πρόσωπο της μητέρας καθαγιάζονται όλες οι γυναίκες, καθώς από τη στιγμή που φέρνουν στον κόσμο μία νέα ζωή, δεν προβάλλονται πλέον ως πηγή των καταστροφών, αλλά ως το ιερό άτομο που χαρίζουν τη ζωή σε ένα άλλο πλάσμα, το φροντίζουν, το μεγαλώνουν και το αγαπούν παντοτινά και ανιδιοτελώς. Στο απόσπασμα, η μητέρα βρίσκεται σε ένα τρομερό αδιέξοδο, καθώς λόγω της προσωπικής της εξαθλίωσης αδυνατεί να ανταποκριθεί στο κυριότερο καθήκον της, την προστασία του παιδιού της. Η βαθιά επιθυμία της να εξασφαλίσει στο παιδί της τα αναγκαία για τη ζωή και η μεγάλη αγάπη και αδυναμία που αισθάνεται για αυτό, δεν αρκούν για να καταφέρει να το προστατεύσει και να το φροντίσει, λόγω των άθλιων συνθηκών ζωής των Μεσολογγιτών. Ταυτόχρονα, η μητέρα συμβολίζει την μητέρα Ελλάδα η οποία, εξ’ αιτίας των συγκυριών, της εξαθλίωσης και της ταπείνωσής της δεν έχει τη δυνατότητα να προστατεύσει και να υποστηρίξει τα παιδιά της, τους Έλληνες. Ο σουλιώτης: Το κλάμα και τα λόγια που απευθύνει στο τουφέκι του εκφράζουν την έντονη απελπισία του, λόγω της αποξένωσής του από την ιδιότητά του ως πολεμιστή. Το παράπονό του είναι ότι δεν μπορεί να εκπληρώσει το χρέος του, να υποστηρίξει την πατρίδα του , το οποίο δεν του έχει επιβληθεί, αλλά είναι προιόν ελεύθερης επιλογής.

8 Β’ Σχεδίασμα Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε,
Κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη. η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι. Με χίλιες γλώσσες χύνεταΙ, με χίλιες γλώσσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει: «Όποιος πεθάνει σήμερα, χίλιες φορές πεθαίνει» Η φύση: Προβάλλεται η δραματική αντίθεση ανάμεσα στην φύση, που γνωρίζει την αναγέννηση και στην εξαθλίωση των βασανισμένων Μεσολογγιτών. Μέσω της έντονης αυτής αντίθεσης τονίζεται ακόμα περισσότερο η τραγικότητα της ζωής τους. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στο δίλλημα που αντιμετωπίζουν οι αγωνιστές του Μεσολογγίου: να υποφέρουν υποστηρίζοντας την ηθική, σωματική και πνευματική τους ελευθερία ή να παραδοθούν και να υποδουλωθούν στους Τούρκους με αντάλλαγμα τη ζωή, συμμετέχοντας και οι ίδιοι στην αναγέννηση της φύσης. Στον τελευταίο στίχο, συγκεκριμένα η φύση παρουσιάζεται να προκαλεί τους Μεσολογγίτες να εγκαταλείψουν τον αγώνα, για να εξασφαλίσουν την ζωή τους. Δοκιμάζει, λοιπόν την ανθεκτικότητά τους στους πειρασμούς της ζωής, ενώ ταυτόχρονα εξαίρεται η αξία της αυτοθυσίας και των ηθικών αξιών.

9 Οι Ηθικές Αξίες Η μεγάλη αγάπη που νιώθει ο κάθε άνθρωπος για την πατρίδα του (φιλοπατρία), καθώς και η νοσταλγία και ο πόνος του όταν βρίσκεται μακριά της. Το ηθικό χρέος υποστήριξης της πατρίδας και της ελευθερίας, με κίνδυνο της ίδιας της ζωής. Η φύση ως χώρος του αγαθού και του θείου καθιστά τη ζωή πρώτη και μεγάλη αξία. Έτσι, λοιπόν αποτελεί το πεδίο ολοκλήρωσης του ανθρώπου, αντιμάχεται τον ακρωτηριασμό της ακεραιότητας της ανθρώπινης ύπαρξης, όπως τη ταπείνωση της σκλαβιάς. Η επιλογή του θανάτου αποτελεί έκφραση σεβασμού προς την ίδια τη ζωή, όχι στη βιολογική της εκδοχή, αλλά ως αξία που συνδέεται με την ηθική ελευθερία και τον αυτοσεβασμό. Η σπουδαιότητα του αγώνα για την υποστήριξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η ψυχική δύναμη που αντιστέκεται σε οποιαδήποτε μορφή πρόκλησης.