Παθολογική Χρήση Διαδικτύου

Παρουσίαση με θέμα: "Παθολογική Χρήση Διαδικτύου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου
«Ο έφηβος και το διαδίκτυο, ψυχικές διαταραχές και ‘εθισμός’ στο διαδίκτυο, ο ρόλος του γονέα και του σχολείου» Κάκια Νικολάου Ψυχίατρος Επιστημονικά Υπεύθυνη Τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων ΙΑΝΟΣ Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

2 To Διαδίκτυο είναι ένας χώρος που μπορεί να προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες και δυνατότητες επικοινωνίας, ενημέρωσης, έρευνας, εκπαίδευσης και διασκέδασης, πρόσβασης σε πληροφορίες, ανταλλαγής ιδεών μέσα στην παγκόσμια κοινότητα, κοινωνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Παράλληλα, όμως, ενυπάρχουν και κίνδυνοι Όλα τα φαινόμενα, οι συμπεριφορές και οι ψυχικές διαταραχές που θα περιγράψουμε προϋπήρχαν και ενδεχομένως θα επιβιώσουν του Διαδικτύου και άλλων τεχνολογιών. Αυτό που αλλάζει είναι το περιτύλιγμα

3 Σε καμία περίπτωση η λογοκρισία, το κλείσιμο ιστοσελίδων και ο περιορισμός της ελεύθερης έκφρασης μέσω του Διαδικτύου δεν είναι η λύση. Είναι σαν να κλείνεις μια ολόκληρη βιβλιοθήκη επειδή μέσα σε αυτήν υπάρχει ένα «κακό» βιβλίο. Η σωστή παιδεία, ενημέρωση και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, ιδιαίτερα στα νεαρά άτομα, θα βοηθήσει στη μείωση αυτού του φαινομένου. Η οικογένεια και το σχολείο είναι οι πρωταρχικοί φορείς που μπορούν να προφυλάξουν τα παιδιά από αυτά τα φαινόμενα. Το σύστημα αξιών της οικογένειας πρέπει να διακατέχεται από σεβασμό, ανεκτικότητα, αποδοχή και αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων. Θεωρητική και έμπρακτη απόκρουση βίας, ρατσιστικών αντιλήψεων, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, εμπορευματοποίησης της ανθρώπινης ζωής, από όπου κι αν προέρχονται, όποιον κι αν αφορούν. Εγρήγορση. Η παθητικότητα και πολύ περισσότερο η ανοχή εκκολάπτουν και τροφοδοτούν τέτοιες καταστάσεις. Η ελευθερία πράξης και έκφρασης μας σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία πράξης και έκφρασης του άλλου.

4 Επιδημιολογία Η χρήση του διαδικτύου έχει αυξηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο (Lenhart, Hiltlin & Madden, 2005) Σήμερα χώρες όπου το φαινόμενο έχει λάβει ενδημικές διαστάσεις (π.χ Κίνα, Ν.Κορέα, Ταιβάν) έχουν αναπτύξει ένα εκτεταμένο δίκτυο δομών με στόχο να συνδράμουν στους χρήστες που αναγνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Η πρώτη εξειδικευμένη Κλινική με στόχο την αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο δημιουργήθηκε στη Κίνα, στο Πεκίνο, με διακόσιες κλίνες, το 2005. Η παθολογική χρήση του Διαδικτύου φαίνεται να αφορά το 13.7% των κινέζων εφήβων (10 εκατομμύρια περίπου) και ξεκίνησε η εφαρμογή μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου με περιορισμό της χρήσης των ηλεκτρονικών παιχνιδιών σε τρεις ώρες την ημέρα στα ιντερνέτ καφέ (Block 2008). Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας για την Ν. Κορέα, όπου υπολογίζεται ότι οι εθισμένοι σε ποσοστό 80% χρειάζονται θεραπεία και ίσως 20-24% νοσηλεία (Ahn, 2007). Στις Η.Π.Α. ήδη λειτουργούν διάφορα θεραπευτικά κέντρα, κάποια απ’ αυτά ειδικά τμήματα των Πανεπιστημίων του Χάρβαρντ, του Τέξας, του Οχάιο και της Ουάσιγκτον, υπολογίζεται ότι 9 εκατομμύρια άτομα χρειάζονται βοήθεια. Τον Ιούλιο του 2006 δημιουργήθηκε στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας η πρώτη Ευρωπαϊκή κλινική με οκτώ κλίνες για τους εξαρτημένους εφήβους από τα βιντεοπαιχνίδια. Στη Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών(2007), η οποία διεξήχθη σε εφηβικό πληθυσμό με μέσο όσο ηλικίας τα 14,85 έτη και επαναλήφθηκε τo 2010 παρατηρήθηκε: - Αύξηση του ποσοστού παθολογικής χρήσης - στην επαρχία ψηλότερα ποσοστά απ’ ότι στην Αττική - εξίσωση αγοριών/ κοριτσιών - κυρίως δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, 54% έχουν προφίλ στο Facebook - 65% θα δημοσιοποιούσαν προσωπικά δεδομένα - 18,4% θα συναντούσαν κάποιον άγνωστο στον φυσικό κόσμο

5

6 Ορολογία Χρήση Περιστασιακή χρήση Υπερβολική χρήση Παθολογική χρήση
Κατάχρηση Εξάρτηση: «το φαινόμενο κατά το οποίο παρ’ όλο που ο χρήστης εμφανίζει στερητικά συμπτώματα όταν διακόπτει την χρήση και χρειάζεται τεράστιες ποσότητες της ουσίας για να έχει το ίδιο αποτέλεσμα, παρ’ όλο που έχει υποστεί σοβαρές προσωπικές, κοινωνικές, νομικές και ιατρικές επιπλοκές και έχει δοκιμάσει ανεπιτυχώς πολλές φορές να διακόψει, παρ’ όλα αυτά εξακολουθεί να ξοδεύει τον περισσότερο του χρόνο στην ανεύρεση και την χρήση της ουσίας» (DSM IV, ICD 10) ‘Εξαρτητικές Συμπεριφορές/ Εθισμός’: δεν παρεμβάλλεται ουσία για να διεγερθούν οι υποδοχείς και τα διάφορα ανταποδοτικά συστήματα, σίγουρα δεν έχουμε τα ίδια σωματικά φαινόμενα ανοχής και στερητικού συνδρόμου, φαίνεται όμως ότι η έκκριση ενδογενών διαβιβαστών (ντοπαμίνη, ενδορφίνες) οδηγεί σε παρόμοια συμπεριφορικά φαινόμενα

7 Ορολογία O όρος «Διαταραχή Εθισμού στο Διαδίκτυο» (Internet Addiction Disorder) προτάθηκε από τον Goldberg το 1995 και επεκράτησε με την πρωτοποριακή ερευνητική προσπάθεια της Δρ. Kimberley Young στις Η.Π.Α (Young, 1996). Παθολογική Χρήση Διαδικτύου(Pathological Internet Use), Προβληματική Χρήση Διαδικτύου (Problematic Internet Use), Υπερβολική Χρήση Διαδικτύου (Excessive Internet Use), Cyberspace Addiction, Online Addiction, Net Addiction, high Internet Dependency. (Miller & Holden, 2010; Widyanto & Griffiths, 2006; Ηur, 2006; Davis, Flett & Βesser, 2002) Η μελέτη της νέας διαταραχής οδηγεί στη προοπτική να συμπεριληφθεί σε κάποια έκδοση των δύο κατατακτήριων ψυχιατρικών συστημάτων DSM και ICD Η 5η έκδοση του DSM πάντως και πάλι δεν το περιέχει αντανακλώντας μια στάση αναμονής, και μια αμηχανία της επιστημονικής κοινότητας, για το φαινόμενο μέχρι ικανής κλινικής στοιχειοθέτησης και ερευνητικής τεκμηρίωσης για να κατηγοριοποιηθεί και να περιγραφεί σαν αυτόνομη κλινική οντότητα. Η διστακτικότητα εκ μέρους της επίσημης Ψυχιατρικής κοινότητας είναι ορθή και βάσιμη επιστημονικά. Κάποια περιστατικά που πραγματικά είναι ακραία και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν ‘εξάρτηση’ φαίνεται ότι συνήθως συνυπάρχουν με άλλη σοβαρή υποκείμενη ψυχιατρική νόσο.

8 Ορολογία, Κριτήρια Αυτή τη στιγμή κατατάσσεται στις Διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων (διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, κλεπτομανία, παθολογικός τζόγος, τριχοτιλλομανία, πυρομανία) σαν Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς, Καταναγκασμός Διαδικτύου κατά DSM IV μαζί με την συμπεριφορά καταναγκαστικής αγοράς, καταναγκαστικής σεξουαλικότητας και τον επαναλαμβανόμενο αυτοτραυματισμό Σε όλες αυτές τις διαταραχές υπάρχει διαταραχή ελέγχου παρόρμησης, ψυχαναγκαστική/ καταναγκαστική συμπεριφορά και στοιχεία εξαρτητικής συμπεριφοράς Κριτήρια ‘Επίμονα επαναλαμβανόμενη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά με επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες αντίστασης στην παρόρμηση να υποκύψει στην συμπεριφορά. Πρόδρομη συναισθηματική κατάσταση έντασης/ διέγερσης και ακόλουθη ανακούφιση/ ηδονή κατά την διεξαγωγή ή μετά την συμπεριφορά. Δεν αποδίδεται και δεν εμφανίζεται δευτερογενώς στα πλαίσια ενός γνωστού ψυχιατρικού συνδρόμου ή σωματικής κατάστασης’

9 Κριτήρια Μεγάλη συνάφεια με τα Κριτήρια της Παθολογικής Χαρτοπαιξίας
Είναι απορροφημένος από τον τζόγο Θέλει να παίζει όλο και περισσότερα χρηματικά ποσά ώστε να πετύχει την επιθυμητή διέγερση Επανειλειμμένες, αποτυχημένες προσπάθειες ελέγχου ή διακοπής Ανησυχία, ευερεθιστότητα όταν επιχειρείται έλεγχος ή διακοπή Παίζει με σκοπό να δραπετεύσει από τα προβλήματα ή να ανακουφιστεί από δυσφορική διάθεση Μετά από απώλεια χρημάτων επιστρέφει για να κερδίσει τα χαμένα Ψεύδεται στην οικογένεια και άλλους όσον αφορά το μέγεθος της εμπλοκής του Έχει διαπράξει παράνομες ενέργειες για να βρει χρήματα Έχει διακινδυνεύσει ή απωλέσει κάποια σημαντική σχέση, δουλειά, εκπαιδευτικές, επαγγελματικές ευκαιρίες εξαιτίας του τζόγου Στηρίζεται σε χρήματα άλλων για τα χρέη του Δεν υπάρχει μανιακό επεισόδιο

10 Κριτήρια Ερευνητές του πεδίου έχουν ήδη προτείνει σειρά κριτηρίων με κύριο γνώμονα τις δυσμενείς επιπτώσεις στη ζωή του ασθενή λόγω της προτεραιότητας στη ζωή του που έχει λάβει η ενασχόληση με Η/Υ και Διαδίκτυο έναντι των άλλων ασχολιών του (Tonioni, D'Alessandris, et al,2012; Ko, Yen, Chen et al., 2005; Shapira, Lessig, Goldsmith et al., 2003 Beard & Wolf, 2005, 2001; Tomer, 2001; Mitchell, 2000; Shapira, et al, 2003, 2000; Griffiths, 2000). Τα προτεινόμενα κριτήρια μοιάζουν πολύ με αυτά της εξάρτησης Έμφαση στον χρόνο που ξοδεύεται στην ενασχόληση με τους υπολογιστές, στην συναισθηματική κατάσταση πριν και μετά, στα φαινόμενα που προσομοιάζουν ανοχή και στερητικό στις επιπτώσεις σε σημαντικές περιοχές της λειτουργικότητας στην αποφυγή κοινωνικών σχέσεων στις αποτυχημένες προσπάθειες ελέγχου της συμπεριφοράς παρά την επίγνωση της κατάστασης

11 Πως αναπτύσσεται η παθολογική χρήση
του Διαδικτύου; Παράμετροι που επηρεάζουν: - Ελκυστικότητα Διαδικτύου - Προσωπικότητα εφήβου - Συνυπάρχουσα Ψυχιατρική διαταραχή

12 Ελκυστικότητα Διαδικτύου
Το Διαδίκτυο διαθέτει: Τεχνολογία - βελτιωμένο λογισμικό σύστημα, πολύχρωμες εικόνες, γραφικά, ήχος, ταχύτητα - παιχνίδια, γνώσεις, πληροφορίες, επικοινωνία, ψυχαγωγία - ψηφιακή πραγματικότητα Αμεσότητα: - ο παίκτης έχει παρουσία - διαδραστική εμπειρία με την τεχνολογία ή άλλους χρήστες - αίσθηση εικονικής οικειότητας, αυξημένη ρεαλιστικότητα - κατάργηση γεωγραφικών και χρονικών ορίων To Διαδίκτυο είναι: παγκόσμιο, προσιτό και ανέξοδο Το Διαδίκτυο εξασφαλίζει: προσβασιμότητα 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο διαθεσιμότητα συνομιλητών και συμπαικτών 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο ανωνυμία δυνατότητα δημιουργίας ψευδούς προφίλ, υιοθέτηση ψεύτικης ταυτότητας, χωρίς ηλικιακό όριο ιδιωτικότητα, μοναχικότητα νομιμότητα απουσία λογοκρισίας ελαχιστοποίηση κοινωνικού στιγματισμού ασφάλεια από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, παράνομες ενέργειες κλπ Το Διαδίκτυο προκαλεί: άρση αναστολών (online disinhibition effect): - συμπεριφορά που πριν προκαλούσε κάποια αναστολή, τώρα ξεπερνιέται καθώς δεν υπάρχουν άμεσες, αρνητικές συνέπειες ή κοινωνικές πιέσεις. - ανωνυμία, αορατότητα (απουσία εικόνας/ εμφάνισης του άλλου, εξωλεκτικών μηνυμάτων όπως τόνος της φωνής, οι εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες και η γλώσσα του σώματος) - τάση εξιδανίκευσης άλλων χρηστών - η γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας δεν είναι ξεκάθαρη Έντεχνα τοποθετημένη, αλλά επιθετική διαφημιστική προώθηση προϊόντων, στοχευμένη στους εφήβους → «είναι απλά ένα παιχνίδι χωρίς συνέπειες, με συνομήλικους, δεν μπορούν να με δουν, δεν με ξέρουν, όποτε θέλω το κλείνω και λύνεται το πρόβλημα» (Μαρία Δάρα, Ψυχολόγος)

13 Η «Εθιστικότητα» του Διαδικτύου ενισχύεται από το γεγονός ότι:
Οι απαιτήσεις της εκτέλεσης ενός έργου προηγούνται πάντα ελαφρά των δεξιοτήτων. Όταν είναι κατά πολύ μικρότερες επέρχεται ανία, όταν είναι κατά πολύ μεγαλύτερες άγχος. Μ΄ αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται η συνεχής και επίμονη ενασχόληση με το μέσον (Σταυρόπουλος Βασίλης, 2011)

14 Προσωπικότητα εφήβου: Εφηβεία
Διακριτό στάδιο ζωής μεταξύ παιδικής ηλικίας και ενηλικίωσης το οποίο χαρακτηρίζεται από αλλαγές σε βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διεργασίες και αναπτυξιακές αλλαγές με στόχο έναν λειτουργικό και αυτόνομο ρόλο νεαρού ενήλικα. Στόχος λοιπόν είναι η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας η οποία διαθέτει τους προσαρμοστικούς μηχανισμούς, τις συναισθηματικές αντοχές και τις γνωσιακές τεχνικές απαραίτητες για την δημιουργία ενός συστήματος αξιών, για σωστές επιλογές και αποφάσεις καθώς επίσης και για τον χειρισμό και την αντιμετώπιση διαπροσωπικών σχέσεων και ψυχοτραυματικών γεγονότων. Ο βασικός αναπτυξιακός στόχος κατά το τέλος της εφηβείας είναι ο έφηβος να έχει αρτιώσει την ταυτότητά του, δηλαδή αφού έχει πειραματιστεί με διάφορες εναλλακτικές, να δεσμευτεί σε αρχές και αξίες που διαλέγει και τον εκπροσωπούν. Μέχρι ενός σημείου, στην προσπάθεια να ανακαλύψει την δική του ταυτότητα, είναι απόλυτα φυσιολογικό ο έφηβος να απορρίψει τους γονείς του και το δικό τους κατεστημένο, ξεπερνώντας την μέχρι τότε ταύτιση.

15 Προσωπικότητα εφήβου: Εφηβεία
Παρ’ όλο που μια σημαντική μειονότητα νέων βιώνει την εφηβεία σαν μια θυελλώδη και ταραχώδη, προβληματική περίοδο, τα προβλήματα στους περισσότερους οφείλονται σε οικογενειακά, κοινωνικά και ψυχικά θέματα τα οποία προηγούνται της εφηβείας. Πάνω από το ένα τρίτο των εφήβων κατά την μετάβαση από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή παραμένει καλά προσαρμοσμένο καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της φάσης και μόνο ένα τέταρτο παρουσιάζει συνεχώς προβλήματα Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρείται μια αύξηση σε δραστηριότητες οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια: συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Η κύρια αιτία θανάτου σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες ηλικίας ετών είναι τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα (31%) . Η χρήση αλκοόλ και άλλων ψυχοδραστικών ουσιών εμπλέκεται σε όλες αυτές τις αιτίες θανάτου . Οι αυτοκτονίες κατέχουν επίσης μια ψηλή θέση

16 Προσωπικότητα του εφήβου που προδιαθέτει για παθολογική χρήση
Χαμηλή αυτοπειθαρχία και οριοθέτηση Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοαποτελεσματικότητα Ανεπαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, Ανεπαρκείς μηχανισμοί προσαρμοστικότητας και ικανότητες επίλυσης/ αντιμετώπισης προβλημάτων, δεξιότητες χειρισμού ψυχοπιεστικών καταστάσεων Χαμηλή ικανότητα διαχείρισής άγχους Χαμηλή ουδός ανοχής στο στρες και στην ματαίωση Ανάγκη για άμεση ικανοποίηση Παρορμητικότητα Δυσκολία αυτό-οριοθέτησης Δυσλειτουργικός τρόπος διεκδικητικότητας Αντισυμβατική συμπεριφορά Έλλειψη ακαδημαϊκών στόχων, σκασιαρχείο, διακοπή από το σχολείο Επιθετικότητα Κάπνισμα, αλκοόλ Sensation seeking behaviour/ συμπεριφορές υψηλού κινδύνου Έντονη και πρώιμη σεξουαλικότητα Ψυχιατρικές διαταραχές (αλεξιθυμία, κατάθλιψη, αγχώδεις εκδηλώσεις, διαταραχή ελάχιστης προσοχής/υπερκινητικότητας, διαταραχή διαγωγής) Γονεϊκό μοντέλο χρήσης Σωματική / ψυχολογική / σεξουαλική κακοποίηση

17 Συννοσηρότητα ψυχιατρικών διαταραχών και παθολογικής χρήσης Διαδικτύου
Όλες οι έρευνες αναφέρουν πολύ ψηλά ποσοστά συννοσηρότητας % (ιδιαίτερα στους ενήλικες) Διαταραχή ελάχιστης προσοχής/ υπερκινητικότητας Διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων (τυχερά παιγνίδια) Χρήση ψυχοδραστικών ουσιών Κατάθλιψη σε εφήβους Αγχώδεις διαταραχές, κοινωνική φοβία, ψυχαναγκαστική/ καταναγκαστική διαταραχή Μαθησιακές διαταραχές Διαταραχή διαγωγής Ψυχωτικές διαταραχές (σχιζοφρένεια, διπολική, Folie a deux) (οριακή) Νοητική καθυστέρηση → Συννοσηρότητα και επικάλυψη συμπτωμάτων υπάρχει μεταξύ όλων των προαναφερθέντων κλινικών οντοτήτων (Ko , Yen, Yen, Chen, Chen 2012; Ha, Yoo, Cho et al., 2006; Bai, Lin, & Chen, 2001; N. A. Shapira, et al., 2000)

18 Διαταραχή Ελάχιστης Προσοχής/ Υπερκινητικότητας
συχνότερη παιδοψυχιατρική διάγνωση στη σχολική ηλικία, 3-7% των παιδιών από τα οποία εκτιμάται ότι το 60% θα έχουν συμπτώματα και στην ενήλικη ζωή 3-4 φορές συχνότερα στα αγόρια από ότι στα κορίτσια υποδιαγιγνώσκεται σε πολλές χώρες Συνήθως πρωτοαναγνωρίζεται όταν τα παιδιά πάνε στο σχολείο λόγω των αυξημένων απαιτήσεων για συγκέντρωση και τήρηση κανόνων, όμως μπορεί να διαγνωστεί και σε άτομα όλων των ηλικιών Κύρια συμπτώματα: Απροσεξία Υπερκινητικότητα Παρορμητικότητα Όλα τα παιδιά είναι κάποιες φορές απρόσεκτα και ζωηρά, καθώς τα υψηλά επίπεδα δραστηριότητας και τα σύντομα διαστήματα προσοχής είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της παιδικής ηλικίας για τα περισσότερα, ιδίως τα μικρά. Στη ΔΕΠΥ τα χαρακτηριστικά αυτά παρουσιάζονται με ακραίες μορφές, προκαλούν σοβαρά προβλήματα στο σπίτι και στο σχολείο, ταλαιπωρούν το παιδί από πολύ μικρή ηλικία και εμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα. υπότυπος Απροσεξία: δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν και να ακολουθήσουν οδηγίες, δείχνουν σαν να μην ακούνε, ονειροπολούν, «χάνονται», δεν δίνουν σημασία σε λεπτομέρειες, αποφεύγουν εργασίες που απαιτούν συστηματική πνευματική προσπάθεια και είναι γενικά ανοργάνωτα. υπότυπος Υπερκινητικότητας / Παρορμητικότητας: κινούνται ή/και μιλάνε συνεχώς. Αισθάνονται έντονη εσωτερική ανησυχία, έχουν ανάγκη να είναι διαρκώς απασχολημένα και κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Τα παρορμητικά παιδιά είναι ανίκανα να ελέγξουν τις άμεσες αντιδράσεις τους ή να σκεφθούν πριν κάνουν κάτι. Εκφράζονται και ενεργούν χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες της συμπεριφοράς τους. Συνδυασμένος υπότυπος (Κορμά Τερψιχόρη, Παιδοψυχίατρος)

19 ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Κορμά Τερψιχόρη, Παιδοψυχίατρος
προβλήματα που εμφανίζονται στη διάρκεια της εκπαίδευσης και επηρεάζουν σημαντικά τη μάθηση, την επίδοση και τη συμπεριφορά. σχετίζονται με: Ψυχιατρικά προβλήματα (συναισθηματικές και ψυχωτικές διαταραχές) Ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές: δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσορθογραφία, διαταραχή της γραπτής έκφρασης, διαταραχή στην ανάπτυξη λόγου « η μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που μπορούν να επιτύχουν μαθησιακά οι μαθητές με φυσιολογική νοημοσύνη και στις επιδόσεις που έχουν τελικά στο σχολείο» - αγόρια σε αναλογία 4:1 % των μαθητών στην Ελλάδα - οργανικά αίτια (διαταραχές των επιτελικών λειτουργιών και δυσλειτουργίες του κεντρικού νευρικού συστήματος) - φυσιολογική νοημοσύνη - Φαίνεται να υπάρχει κληρονομικότητα. - Δεν υπάρχει ίαση αλλά αντιμετώπιση - πρέπει να φοιτούν στα κανονικά σχολεία - συχνά συνυπάρχουν με ΔΕΠΥ Προβλήματα στο νοητικό δυναμικό, όπως νοητική καθυστέρηση ή ακόμη και πολύ υψηλή νοημοσύνη. Ιατρικές καταστάσεις, όπως διαταραχές της όρασης ή της ακοής, κινητικές δυσκολίες, χρόνια νοσήματα, κλπ. Ψυχολογικές και κοινωνικές καταστάσεις, όπως διγλωσσία, κακές συνθήκες διαβίωσης, άσχημες οικογενειακές συνθήκες, κλπ.

20 Χρήση ψυχοδραστικών ουσιών
Το μοντέλο προσωπικότητας του Eysenck, το οποίο περιγράφεται σαν “psychoticism”, φαίνεται να υπάρχει σε άτομα με παθολογική χρήση Διαδικτύου και να συνυπάρχει πολύ συχνά με Χρήση ψυχοδραστικών ουσιών. Θα μπορούσε δε να χρησιμοποιηθεί σαν προγνωστικός δείκτης για ανάπτυξη των διαταραχών αυτών. Fisoun V, Floros G, Siomos K, Geroukalis D, Navridis K.2012

21 Συναισθηματικές Διαταραχές
Η κατάθλιψη στους εφήβους συχνά εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα, εριστικότητα, δυσφορία, επιθετικότητα, συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, πτώση σχολικής απόδοσης, απομόνωση → όλα, δυνητικά, χαρακτηριστικά της εφηβείας Χωρίς να προβάλλεται ιδιαίτερα καταθλιπτική διάθεση Η αυτοκτονία στον εφηβικό πληθυσμό οι νέοι παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, πρώτη αιτία θανάτου είναι τα ατυχήματα και ακολουθούν οι αυτοκτονίες Σχεδόν όλοι οι έφηβοι που έχουν επιχειρήσει να τερματίσουν τη ζωή τους έχουν βιώσει κάποια μορφή ψυχιατρικής διαταραχής, κατάθλιψη, χρήση ουσιών, κλπ Προηγούμενες απόπειρες κλιμακώνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας καθώς το 40% των εφήβων που έχουν αποπειραθεί θα αποπειραθούν στο μέλλον ξανά και το 10% με 14% από αυτούς θα ολοκληρώσουν εν τέλει την αυτοκτονία (Alao, A., Soderberg, Pohl & Alao., L., 2006; Diekstra, 1990 όπως αναφέρεται στους Capuzzi & Gross, 2000; Capuzzi & Gross, 2000).

22

23 Κακή Χρήση και Παραβίαση προσωπικών δεδομένων
Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: μπορεί να αφορά Κοινωνική δικτύωση (Facebook, Twitter, Myspace, Chat rooms, Blogs), , Instant και MSN Messenger, Skype, Κινητά τηλέφωνα, iPod, iPad, (webcam) κάμερες (Young, 1998) Κακή Χρήση και Παραβίαση προσωπικών δεδομένων Ηλεκτρονικά Παιγνίδια (Young, 1998) Πορνογραφία (Young, 1998) Ηλεκτρονικός Τζόγος (Young, 1998) Διαφήμιση, αγορές, συναλλαγές, χρήση πιστωτικών καρτών, (Young, 1998) Αναξιόπιστη και λανθασμένη πληροφόρηση (Young, 1998) Εκφοβισμός στο Διαδίκτυο – Cyberbullying , (Σχολική βία) Ρατσισμός, Προσηλυτισμός Παρενόχληση - Αποπλάνηση (Grooming) Εκμετάλλευση για παιδική πορνογραφία Εντοπισμός των παιδιών με σκοπό την σεξουαλική κακοποίηση Πρόσβαση σε αγορά ψυχοδραστικών ουσιών Σπανιότερα Πολύωρη ενασχόληση και παραμέληση εαυτού σε βαθμό «εθισμού» Κυβερνο-Αυτοκτονία Συμπεριφορές αυτό-τραυματισμού

24 Κακή Χρήση και Παραβίαση προσωπικών δεδομένων: Κλοπή ταυτότητας, κωδικών πρόσβασης, Ψεύτικη ταυτότητα, οι «εικονικοί μας φίλοι”, που μπορεί να οδηγήσουν στον εντοπισμό των χρηστών στο φυσικό κόσμο.

25 Ηλεκτρονικά παιγνίδια
(Εθισμός στο Διαδίκτυο – Σφακιανάκης Ε., Σιώμος Κ., Φλώρος Γ., 2012) Λόγοι καθήλωσης στο παιχνίδι: Κύρια σημεία κριτικής για τα βιντεοπαιχνίδια Καλλιέργεια Βίας Μειωμένη Κοινωνικότητα Μειωμένη ανάπτυξη δημιουργικότητας Εγκατάλειψη της πνευματικής καλλιέργειας Τα ηλεκτρονικά παιγνίδια προσφέρουν: Τα βιντεοπαιγνίδια αντίθετα προάγουν: Διαφυγή και χαλάρωση Ψυχαγωγία Συνεργασιμότητα Επίτευξη Άσκηση Εξουσίας έως βία Δημιουργικότητα, Φαντασία Δράση Κοινωνικοποίηση: δυνατότητα σύναψης σχέσεων που δεν υπάρχουν στην πραγματική ζωή. Δημιουργία Persona – Ιδανικού Εαυτού: μπορεί να παρουσιάσει και να εμφανίσει τον εαυτό του όπως θέλει. Σεξουαλική Ολοκλήρωση: διέγερση του φαντασιακού. Αναγνώριση και Δύναμη: αποκτάει κύρος και εξελίσσεται μέσα στο παιγνίδι. Αναδίπλωση προσωπικοτήτων: ανασύρονται πτυχές του εαυτού οι οποίες στη συνέχεια είναι δύσκολο να περιοριστούν. Καλλιέργεια Βίας Μειωμένη Κοινωνικότητα Μειωμένη ανάπτυξη δημιουργικότητας Εγκατάλειψη της πνευματικής καλλιέργειας

26 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: Τυχερά παιγνίδια, Ηλεκτρονικός Τζόγος
Παθολογική Χαρτοπαιξία (Διαταραχή παρόρμησης) Παράγοντες Κινδύνου έφηβοι, των οποίων κάποιος γονέας ή στενός συγγενής αντιμετώπιζε ή αντιμετωπίζει προβλήματα με τον τζόγο ή με άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές. αγόρια, ετών Έναρξη ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια σε μικρή ηλικία (8 ετών). Έφηβοι που είχαν μια μεγάλη νίκη όταν ξεκινούσαν την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια. Έφηβοι που έχουν εύκολη πρόσβαση σε χώρους τυχερών παιχνιδιών. Αντικατάσταση των φίλων με άλλους συνομηλίκους που παίζουν τυχερά παιχνίδια. Έναρξη της ενασχόλησης με τον τζόγο μόνος ή μαζί με τους γονείς ή αδέρφια. Συναισθήματα ενθουσιασμού και έξαψης κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Σημάδια κατάθλιψης πριν την έναρξη της ενασχόλησης με τυχερά παιχνίδια. Χαμηλοί βαθμοί στο σχολείο. Άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές (κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά). Χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο. Ιστορικό εγκληματικότητας ή κλοπής χρημάτων προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η δραστηριότητα του τζόγου. Απουσίες από το σχολείο προκειμένου να παίξει τυχερά παιχνίδια. Προβλήματα στο σχολείο. Χαμηλότερη αυτοεκτίμηση από τους συνομήλικους τους. Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης αυτοκτονικού ιδεασμού. Υψηλότερα ποσοστά ευερεθιστότητας και άγχους και χαμηλότερα ποσοστά συμμόρφωσης και αυτοπειθαρχίας στις κλίμακες προσωπικότητας. Φτωχές δυνατότητες αντιμετώπισης προβλημάτων

27 Συννοσηρότητα Παθολογικού Τζόγου με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές

28 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: Bullying, Cyber-bullying, Εκφοβισμός
Δεν πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο καθώς ο «τραμπουκισμός» υπήρχε ανέκαθεν στην κοινωνία και τώρα μέσω του Διαδικτύου μπορεί να πραγματοποιηθεί και ηλεκτρονικά. Η ηλεκτρονική παρενόχληση (cyberbullying) είναι η επιθετική συμπεριφορά από πρόθεση με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Αποστολή κειμένων, , ή άμεσων μηνυμάτων με κακό περιεχόμενο. Ανάρτηση προσβλητικών/ εξευτελιστικών φωτογραφιών, βίντεο και άλλου υλικού σε ιστοσελίδες όπου και άλλα άτομα έχουν πρόσβαση, όπως για παράδειγμα blogs, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, forum, στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, MySpace), Youtube Πολύ συχνά βλέπουμε να δημιουργούνται ολόκληρες ομάδες μίσους κατά κάποιου συγκεκριμένου ατόμου ή κατά κάποιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων, συχνά ανηλίκων. Η «κλοπή» φωτογραφιών, η παραποίηση και παραμόρφωση αυτών των φωτογραφιών, ο χλευασμός, η κοροϊδία κάποιου και η συκοφαντική του δυσφήμηση Χρήση του ονόματος ξένου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών στο περιβάλλον του θύματος μέσω της χρήσης κινητού, ηλεκτρονικού ταχυδρομείων και μέσω άλλων υπηρεσιών ηλεκτρονικής επικοινωνίας (κλοπή ταυτότητας). Νεκρές κλήσεις. Προσβλητικά προφορικά μηνύματα. δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένα άτομα καλώντας άλλους να δημοσιεύουν μηνύματα μίσους.

29 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: Επιπτώσεις του Cyberbullying
Τα παιδιά νιώθουν μοναχικά, δυστυχή και φοβισμένα, αισθάνονται ανασφαλή και πιστεύουν ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτά. Χάνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους Δεν θέλουν να ξαναπάνε στο σχολείο Θέλουν να απομονωθούν από τις παρέες τους. Επιπλέον, σε ακραίες περιπτώσεις, η συνεχής, επίμονη και έντονη παρενόχληση έχει οδηγήσει σε τρομερές συνέπειες όπως η πρόθεση για αυτοκτονία.

30 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: Ρατσισμός-Προσηλυτισμός στο Διαδίκτυο
Ο προσηλυτισμός στο διαδίκτυο γίνεται μέσω οργανώσεων και θρησκευτικών αιρέσεων που οδηγούν σε φανατισμό, θρησκευτική αδιαλλαξία και μισαλλοδοξία. Οι έφηβοι αναζητούν ομάδες για να εισχωρήσουν ώστε να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου και ότι είναι ξεχωριστοί. άτομα νεαρής ηλικίας που είναι ευκολόπιστα, έχουν έλλειψη σωστής κριτικής σκέψης, αδυνατούν να ελέγξουν αν μια πληροφορία είναι έγκυρη και χαρακτηρίζονται από παρορμητικότητα και από ανάγκη για πειραματισμό. Η προσέγγιση από τις ομάδες γίνεται σταδιακά και χωρίς ξεκάθαρα μηνύματα από την αρχή ώστε ο έφηβος να τους εμπιστευτεί και να θελήσει να πραγματοποιήσει τους σκοπούς τους. Οι ιστοσελίδες αυτές κάνουν θρησκευτική προπαγάνδα, είναι ενάντια σε συγκεκριμένες θρησκευτικές μειονότητες, καλούν τους επισκέπτες τους, και κυρίως τους νέους, σε συστράτευση, «ιερούς πολέμους» και τους παροτρύνουν να γίνουν καμικάζι αυτοκτονίας, άλλες αποσκοπούν στη συγκέντρωση πόρων και τη προσέλκυση νέων οπαδών, ενώ πολλές έχουν διαδικτυακά παιχνίδια, στα οποία ο χρήστης μπορεί να εξοντώσει μετανάστες, καθώς και θρησκευτικές και φυλετικές μειονότητες. Οι ιστοσελίδες αυτές διοχετεύουν το μήνυμα συγκαλυμένα, ισχυρίζονται πως περιέχουν πληροφορίες για την Ιστορία ή τη Θρησκεία, ερμηνεύουν την Ιστορία και τα γεγονότα μέσα από μια δική τους, ξεχωριστή, οπτική γωνία, προωθούν μια θρησκευτικοφανή κουλτούρα, οικοδομημένη συνήθως γύρω από μια προβεβλημένη ηγετική και αρχηγική μορφή, μιλούν για «θετική σκέψη», «αυτοΐαση», διάφορες μεθόδους διαλογισμού, αστρικά ταξίδια, κ.ά. και αποσκοπούν στην δημιουργία μιας δογματικής ομάδας («σέχτας», «cult”), και στο χρηματικό κέρδος. Μπορεί ακόμα να οργανώσουν και ομαδικές αυτοκτονίες επικαλούμενες ότι πλησιάζει σύντομα το τέλος του κόσμου και ότι οι «πιστοί» τους χρειάζεται να κερδίσουν την αιωνιότητα. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι όταν ο έφηβος έχει και κάποιο ψυχιατρικό υπόβαθρο

31 Παθολογική χρήση Διαδικτύου: Πορνογραφία
Το οπτικό σεξουαλικό υλικό, όπως η πορνογραφία, που είναι σχεδιασμένο να προκαλεί σεξουαλική διέγερση δεν είναι βέβαια ένα φαινόμενο της εποχής μας Οι νέες τεχνολογίες, όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα μέσω των οποίων προσφέρεται συνήθως πρόσβαση στο διαδίκτυο, κάνουν το ερωτικό και το πορνογραφικό υλικό εύκολα και άμεσα προσβάσιμο από τους εφήβους. Με ποιο τρόπο επηρεάζει η έκθεση σε (διαδικτυακό) πορνογραφικό υλικό και τι επιπτώσεις έχει στην φυσιολογική ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού/ εφήβου;

32 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: Πορνογραφία
Η πορνογραφία: Προβάλει τροποποιημένες, διαστρεβλωμένες, αποκλίνουσες και μη κοινωνικά αποδεκτές σεξουαλικές συμπεριφορές Περιφρονεί τις πολιτισμικές διαφορές και το σύστημα αξιών του εφήβου Παρουσιάζει εικόνες με σωματική τιμωρία, βία και σκληρότητα, οι οποίες καμουφλάρονται σαν σεξουαλική πράξη και αποσκοπούν στην εμπορική εκμετάλλευση. Δημιουργεί στον καταναλωτή στρεβλές, δυσλειτουργικές αντιλήψεις σχετικά με τους σεξουαλικούς ρόλους και πρακτικές και ως εκ τούτου δημιουργεί το ψυχολογικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο ευκολότερα μπορεί να αναπτυχθούν σεξουαλικές παρεκκλίνουσες, ή και παραβατικές συμπεριφορές. Αρνητικές επιπτώσεις της έκθεσης σε πορνογραφικό υλικό από εφήβους και παιδιά ανάπτυξη αποκλινόντων σεξουαλικών συμπεριφορών Μη υγιής παρεμβολή της σκληρής πορνογραφίας στην ομαλή ψυχο-σεξουαλική ανάπτυξη Εφιάλτες, συναισθήματα ντροπής, ενοχής, άγχους και σύγχυσης Διαταραχές στη συμπεριφορά και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των εφήβων Πρόωρη έναρξη της σεξουαλικής ζωής Ανάπτυξη παραπλανητικών, διαστρεβλωμένων και ενδεχομένως επιβλαβών στάσεων απέναντι στα σεξουαλικά ζητήματα Υιοθέτηση επικίνδυνων σεξουαλικών συμπεριφορών Μείωση της ουδού ανοχής στην βία, τον εξευτελισμό και τις σαδομαζοχιστικές πρακτικές Αποδοχή σεξουαλικής επιθετικότητας ή ακόμα και βίας Ευνοείται η μεγαλύτερη αποδοχή στερεοτυπικών και σεξιστικών στάσεων απέναντι στα φύλα και τους σεξουαλικούς ρόλους, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών στάσεων απέναντι στις γυναίκες σαν σεξουαλικά αντικείμενα Αυξημένος κίνδυνος για φτωχούς συναισθηματικούς και κοινωνικούς δεσμούς στην ενήλικη ζωή Αποδοχή του βιασμού σαν σεξουαλική πράξη, (αποδοχή των μύθων περί βιασμού, rape myths acceptance) (Μονάδα Εφηβικής Υγείας, 2008; Stack, Wasserman, & Kern, 2004; Benedek & Brown, 1999; Burt, 1980, 1981)

33 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου- Κίνδυνοι:
Παρενόχληση - Αποπλάνηση «grooming» η χειριστική συμπεριφορά ενός διαδικτυακού χρήστη με σκοπό να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο παιδί ώστε να πραγματοποιήσει μαζί του μια μυστική συνάντηση. Η σεξουαλική κακοποίηση του θύματος, η σωματική βία ή η παιδική πορνεία και η κακοποίηση μέσω πορνογραφικού υλικού μπορεί να είναι τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης ‘έξυπνη’ διαδικασία ψυχολογικής χειραγώγησης, που τυπικά ξεκινάει χωρίς σεξουαλική προσέγγιση, αλλά είναι σχεδιασμένη για να δελεάσει το θύμα για σεξουαλική συνάντηση Αποπλάνηση: πολύ αργή και σταδιακή διαδικασία της αποκάλυψης πληροφοριών για το παιδί και της οικοδόμησης μιας σχέσης εμπιστοσύνης μαζί του. μέσω των δωματίων συνομιλίας (chat rooms), υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων (π.χ. MSN), των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, MySpace, Twitter), αλλά και κινητών τηλεφώνων Προσέγγιση επίσης από διαδικτυακούς τόπους για ανεύρεση εργασίας ή καριέρας που απευθύνονται σε παιδιά (π.χ. μόντελινγκ). Στην Ελλάδα, ο κίνδυνος είναι μάλλον υψηλός, καθώς, σύμφωνα με την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (2010) το 18,5% των εφήβων δήλωσαν ότι θα συναντούσαν κάποιο διαδικτυακό φίλο στο φυσικό κόσμο (CEOP, 2008, όπως αναφέρεται στο Kopecky, 2010; Brown, 2002 όπως αναφέρεται στον Berson, 2002).

34 Πηγή: Προσαρμοσμένο από Olson et al. (2007) Η διαδικασία του grooming

35 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου- Κίνδυνοι: Παρενόχληση - Αποπλάνηση - Grooming
Προφίλ θύματος παρενόχλησης Έφηβοι, ηλικίας 14-17, καθότι τους απασχολούν και τους ενδιαφέρουν τα σεξουαλικά ζητήματα και συνήθως είναι πρόθυμοι να μιλήσουν για αυτά. Έφηβοι με έντονο ενδιαφέρον γύρω από το σεξ είναι πιθανό να διεγερθούν πιο εύκολα και συνεπώς να πάρουν πιο πολλά ρίσκα Τα κορίτσια είναι πιο ευάλωτα Έφηβοι που δαπανούν πάνω από δύο ώρες ημερησίως και πάνω από τέσσερις μέρες την εβδομάδα στο διαδίκτυο, ιδιαίτερα στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και ανταλλαγής μηνυμάτων, ενώ αξιολογούν ότι το διαδίκτυο έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή τους. Παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης, καθώς είναι πιο εύκολο να απομονωθούν συναισθηματικά ή σωματικά. Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα ή με προβλήματα στις σχέσεις με γονείς, σχολείο και συνομήλικους καθώς συχνά αναζητούν βοήθεια. Νέοι που έχουν βιώσει κάποιο αρνητικό γεγονός στη ζωή του (όπως κάποιος θάνατος στην οικογένεια, διαζύγιο γονέα, ανεργία κάποιου γονέα) και νέοι με καταθλιπτικό συναίσθημα. Συμμετέχοντες σε διαδικτυακά δωμάτια συνομιλιών (chat rooms) ενώ επιδεικνύουν επικίνδυνη διαδικτυακή συμπεριφορά (δίνουν προσωπικές πληροφορίες, κάνουν αγενή σχόλια, ενοχλούν κάποιον άλλο χρήστη, συζητούν για σεξουαλικά ζητήματα με κάποιον που δεν γνωρίζουν, επισκέπτονται εκουσίως πορνογραφικούς διαδικτυακούς τόπους). Παιδιά που δείχνουν αφελή και υπερβολική εμπιστοσύνη στους άλλους, καθώς προθυμοποιούνται να συζητήσουν διαδικτυακά με αγνώστους και δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τους κινδύνους. Ομοφυλόφιλα έφηβα αγόρια ή αγόρια που αναζητούν τη σεξουαλική τους ταυτότητα φαίνεται να είναι μια ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα για διαδικτυακή σεξουαλική θυματοποίηση, καθώς τείνουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητά τους ή για να συναντήσουν πιθανούς ερωτικούς συντρόφους Έφηβοι με ιστορικό σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης: ιδιαίτερες συναισθηματικές ανάγκες και αναπτυξιακές διαστρεβλώσεις που κάνουν τους συγκεκριμένους εφήβους να είναι λιγότερο σε θέση να αξιολογήσουν και να κρίνουν σωστά και να ανταποκρίνονται περισσότερο σε ακατάλληλες σεξουαλικές προσκλήσεις (Kim Kwang, 2009; Wolak et al., 2008; Berliner & Elliott, 2002; Berson, 2002; Borzekowski, & Rickert, 2001; Mitchel, Finkelhor και Wolak 2001),

36 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου- Κίνδυνοι: ‘κυβερνοαυτοκτονία’ ή ‘αυτοκτονία μέσω διαδικτύου’
συλλογή πληροφοριών μέσω ιστοχώρων στο διαδικτύου (suicide websites) σχετικά με την αυτοκτονία τα μέσα και τους τρόπους για τη διάπραξη αυτοκτονίας, Δυνατότητα αγοράς υλικών ενημέρωση για προηγούμενες περιπτώσεις πετυχημένων αυτοκτονιών και κυβερνοαυτοκτονιών, οι οποίες δυνητικά αποτελούν πρότυπο προς μίμηση, προώθηση και παρότρυνση σε αυτοκτονία, ατομική ή ομαδική διαδικτυακή επαφή ατόμων με αυτοκτονικές τάσεις τα οποία δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, τα οποία ανταλλάσσουν πληροφορίες σύμφωνο αυτοκτονίας (suicide pact), μια ιδιαίτερη συνεννόηση δηλαδή ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερα άτομα να αυτοκτονήσουν μαζί στον ίδιο τόπο και την ίδια χρονική στιγμή. (Folie a Deux). Τα άτομα μπορεί να έχουν και στενή σχέση μεταξύ τους, όπως σχέση μεταξύ φίλων ή εραστών, και τα κίνητρα είναι ποικίλα και συχνά πολύ προσωπικά στη φύση τους). Σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν, είναι πιθανό εάν κάποιο μέλος αλλάξει την απόφασή του να μην μπορεί να ξεφύγει εξαιτίας της πίεσης που ασκεί η ομάδα. Υποστηρίζεται ότι κάποιες αυτοκτονίες που έχουν διαπραχθεί έλαβαν χώρα επειδή ήταν περιπτώσεις ομαδικών αυτοκτονιών, ενώ σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν αποφευχθεί On line αυτοκτονία κάποιος χρήστης διαπράττει την πράξη αυτή ενώ είναι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο και άλλοι χρήστες τον παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο μέσω καμερών Τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, έντυπος τύπος) μπορούν επίσης να: προβάλλουν την αυτοκτονία ενός διάσημου και αγαπητού στο κοινό ατόμου, γεγονός που θα μπορούσε να λειτουργήσει μιμητικά σε άτομα που έχουν αυτοκτονικές τάσεις (Sacamoto, 2011; Holland, 2009; Chiκaκo, 2008)

37 Παθολογική Χρήση Διαδικτύου- Κίνδυνοι:‘‘κυβερνοαυτοκτονία’ ή ‘αυτοκτονία μέσω διαδικτύου’
Αυτοκτονία μέσω Διαδικτύου τα νεαρά άτομα και οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι και έχουν περισσότερες πιθανότητες να επηρεαστούν από το διαδίκτυο για να διαπράξουν αυτοκτονία συγκριτικά με τους μεγαλύτερους έφηβοι με αυτοκτονικές τάσεις τείνουν να αναζητούν και να αποκτούν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την αυτοκτονία και τον αυτοτραυματισμό μέσω διαδικτύου ο αυτοκτονικός ιδεασμός στην εφηβική ηλικία συνδέεται σημαντικά με εμπειρίες άγχους ή συναισθηματικού πόνου σχετιζόμενα με το διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου του εκφοβισμού μέσω διαδικτύου – cyberbullying, και με την έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των εφήβων στους ανθρώπους γύρω τους. Φαίνεται ότι οι έφηβοι που είναι καχύποπτοι με τους γύρω τους είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν την ανωνυμία που προσφέρει το διαδίκτυο όταν νιώθουν την ανάγκη να μιλήσουν σε άλλους για τα συναισθήματά τους, συμπεριλαμβανομένου του αυτοκτονικού ιδεασμού. Αυτό που βρέθηκε να συνδέεται σημαντικά με την αύξηση του αυτοκτονικού ιδεασμού στον εφηβικό πληθυσμό είναι η συμμετοχή σε ανώνυμες συζητήσεις σε δωμάτια συνομιλιών (chat rooms και online forums). Το διαδίκτυο ως αποτρεπτικό μέσο για την αυτοκτονία θετικές επιδράσεις της επικοινωνίας των εφήβων μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ιδίως του Facebook. Οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης δεν βρέθηκε να σχετίζονται σημαντικά με την αύξηση στον αυτοκτονικό ιδεασμό. Φαίνεται πως προσφέρουν ένα μηχανισμό κοινωνικής υποστήριξης σε εφήβους που αναζητούν τέτοιες πληροφορίες. (Dunlop, More, & Romer, 2011; Sheldon, 2008; Katsumata et al., 2008; Dobson, 1999)

38 Παθολογική χρήση Διαδικτύου: Ακραίες περιπτώσεις πολύωρη ενασχόληση, πλήρης κοινωνική απομόνωση, παραμέληση εαυτού και προσωπικής υγιεινής, διαταραχές ύπνου, υπερφαγία ή ασιτία με απώλεια βάρους

39 Νέες Τάσεις στην χρήση ουσιών Καινούργιες πληθυσμιακές ομάδες στόχοι Καινούργιοι τρόποι πρόσβασης και αγοράς Designer drugs και καινούργιων, συνθετικών ουσιών περιστασιακής χρήσης Designer drugs: συνθετικές ουσίες σχεδιασμένες για να αποφύγουν τον Νόμο περί Ναρκωτικών. Νόμιμες, διότι μέχρι χθες δεν υπήρχαν, οπόταν δεν υπάγονται στον Νόμο περί Ναρκωτικών Καινούργιες συνθετικές ουσίες: χημικές ουσίες, οι οποίες προέρχονται (δομικά παράγωγα) από υπάρχουσες, παράνομες ουσίες, ή σχετίζονται (ανάλογα) με αυτές. Διατηρούν τις ψυχοτρόπες ιδιότητες/ δράσεις αλλά υπεκφεύγουν του Νόμου περί Ναρκωτικών. Παράγονται με απίστευτη ταχύτητα, με σκοπό πάντα την παράκαμψη του Νόμου περί Ναρκωτικών της κάθε χώρας: Legal Highs, «νόμιμα διεγερτικά»: Κύριος εκπρόσωπος οι καθινόνες και οι αμφεταμίνες Herbal Highs, «διεγερτικά βότανα»: Συνήθως περιέχουν συνθετικούς αγωνιστές κανναβινοειδών υποδοχέων → Spice

40 ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Ομάδες Στόχοι
ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Ομάδες Στόχοι Καινούργιες Ομάδες Στόχοι, οι οποίες μέχρι τώρα δεν είχαν πρόσβαση σε αγορά ουσιών γιατί δεν ήθελαν να εμπλακούν σε παράνομες δραστηριότητες. Psychonaut = Ψυχοναύτης: άτομα που εξερευνούν το μυαλό τους προκαλώντας επί τούτου διαταραχή του επιπέδου συνειδήσεως και αλλοιωμένες, νοητικές καταστάσεις, πειραματιζόμενοι με ψυχοδραστικές ουσίες Ο διακριτικός και ασφαλής τρόπος προμήθειας από το Διαδίκτυο δημιουργεί αυτόματα καινούργιες ομάδες πιθανών αγοραστών Η ελκυστικότητα αυξάνεται με την υπόσχεση αγοράς «νόμιμων, διεγερτικών ουσιών» Οι μεγαλύτερες ηλικιακά, και πιο εύρωστες οικονομικά ομάδες προτιμούν την αγορά μέσω διαδικτύου Οι νεαρώτερες ηλικίες προτιμούν την αγορά από φίλους (δεν διαθέτουν πιστωτική), ή από Head Shops Συνήθως άντρες, σε νυκτερινά κέντρα (discos, clubs, bars, pubs), υπαίθρια μουσικά φεστιβάλ, νεαροί μαθητές και φοιτητές, νεαροί ενήλικες επαγγελματίες, ομοφυλόφιλοι, στην Ιρλανδία σε παραστρατιωτικές οργανώσεις

41 ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Καινούργιοι τρόποι πρόσβασης και αγοράς, Διαδίκτυο, Επικινδυνότητα (Psychonaut Web Mapping Research Project 2010, EMCDDA Internet Survey 2009) Τα προϊόντα χαρακτηρίζονται σαν κάτι αθώο και αβλαβές: φυτική τροφή, άλατα μπάνιου, αρωματικά χώρου, καθαριστικό ηλεκτρικής σκούπας (!), χημικά για ερευνητικούς σκοπούς, λιβάνια Τα sites δηλώνουν ότι «τα προϊόντα» “are not tested for human consumption/ are research chemicals/ are not tested for risks” Αόριστη και ασαφής περιγραφή, το 67% έχει πολύ περιορισμένες ή καθόλου πληροφορίες για τα συστατικά, τις ποσότητες που περιέχονται, την δοσολογία, τις παρενέργειες Η ονομασία δεν έχει καμία σχέση με την χημική σύσταση και είναι ψεύτικη, προβάλλεται η φυτική προέλευση και η νομιμότητα Τεράστιο εύρος ποικιλίας των δραστικών ουσιών που περιέχονται Ασυνέπεια στην προμήθεια ίδιων προϊόντων → πιθανότητα αγοράς μιας διαφορετικής ουσίας (ακούσια ή εκούσια) → αύξηση κινδύνου τοξικότητας 50-70% των χρηστών αυτών των ουσιών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο σαν την κύρια πηγή πληροφόρησης τους γι’ αυτές Υπάρχουν εκατοντάδες δικτυότοποι, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται εκτός Ευρώπης και το 83% χρησιμοποιεί την αγγλική γλώσσα (52% αμιγώς αγγλικά και 31% μαζί με μια άλλη γλώσσα). Το 2011 καταμετρήθηκαν 15 γλώσσες (μεταξύ των οποίων και η ελληνική) 50% των sites πωλούν προϊόντα spice, «βότανα» , το 80% πωλούν σκόνες και χάπια Αποστέλλονται ταχυδρομικά σε χώρες όπου ενδεχομένως οι ουσίες αυτές είναι παράνομες Αλλαγή/ Αντικατάσταση/ Υποκατάσταση των δραστικών συστατικών με: αδρανείς ουσίες, αλλεργιογόνες ουσίες, άγνωστες ουσίες, τοξικές ουσίες, μόνο καφεϊνη, παράνομες ουσίες

42 Συνθετικοί Αγωνιστές Κανναβινοειδών Υποδοχέων Synthetic Cannabinoid Receptor Agonists Spice Drugs

43 Τι μπορούμε να κάνουμε σαν γονείς;

44 Κοινωνία Μετάβαση από το παραδοσιακό → στο μετα-βιομηχανικό κοινωνικό πλαίσιο Παραδοσιακό πλαίσιο: Οι γονείς ήξεραν πολύ καλά τι έπρεπε να κάνουν, ώστε τα παιδιά τους να μεγαλώσουν “σωστά”. Αρκούσε να έκαναν αυτό που είχαν κάνει και οι δικοί τους γονείς. Δεν αναρωτιόνταν σχετικά με την διαπαιδαγώγηση του παιδιού τους. Η επιζητούμενη συμπεριφορά ήταν συγκεκριμένη και επιβραβευόταν πάντα, ενώ η αντίθετη τιμωρούνταν. Αξίες, Ρόλοι, Ταυτότητα, Θέση → καθορισμένα και αδιαμφισβήτητα από το πολιτισμικό περιβάλλον Τώρα: μεταβιομηχανικές κοινωνίες Ταχύτατοι ρυθμοί αλλαγών σε όλα τα επίπεδα Απουσία διαχρονικού, σταθερού και ενιαίου συστήματος αξιών → ανάγκη δημιουργίας ιδίου συστήματος Ρόλοι : πολλαπλοί, μη διακριτοί, αλληλοσυγκρουόμενοι Δυνατότητα επιλογών για τα πάντα / αναγκαιότητα να γίνονται επιλογές και να παίρνονται αποφάσεις

45 Οικογένεια Ο γονέας αποτελεί θετικό πρότυπο για τα παιδιά του.
Αυτό προϋποθέτει ότι ο ίδιος χρειάζεται να έχει εκείνες τις προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν ως προς το απαιτητικό αυτό έργο του. Τέτοιες δεξιότητες είναι η αναγνώριση και η διαχείριση συναισθημάτων , δεξιότητες επικοινωνίας, επίλυσης των συγκρούσεων, επίλυσης προβλημάτων, θετική εικόνα του εαυτού του, συναισθηματική ωριμότητα κ.α. Σταδιακά αυτά θα τα μεταφέρει στο παιδί του μέσα από το ζωντανό του παράδειγμα. σαφείς κανόνες συμπεριφοράς σαφείς κανόνες δικαιωμάτων και υπευθυνοτήτων του παιδιού όρια και κατευθυντήριες γραμμές → με ευκαμψία και επιτρεπτικότητα εκπαίδευση στην αυτοπειθαρχία και αυτοοριοθέτηση συνέπεια στην θετική ενίσχυση/ανταμοιβή και στην τιμωρία Κοινή στάση των γονιών Αποδεκτικοί και προστατευτικοί γονείς Οι γονείς έχουν την ευθύνη να φροντίσουν, να προστατεύσουν και να κοινωνικοποιήσουν τα παιδιά, έχουν όμως και δικαιώματα να πάρουν αποφάσεις, να καθορίσουν τον ρόλο των παιδιών, να κάνουν επιλογές για αυτά. Τα ζητήματα ελέγχου αντιμετωπίζονται συνεχώς και λύνονται με τη μέθοδο δοκιμής και λάθους και ανάλογα με το εξελικτικό στάδιο του παιδιού.

46 Κατευθυντήριες Γραμμές ασφαλούς χρήσης Διαδικτύου για τους Γονείς
Ξεπεράστε τον φόβο σας για τις νέες τεχνολογίες παίζοντας παρέα με το παιδί σας στον υπολογιστή Αφιερώστε λίγο από τον ελεύθερο χρόνο σας για τα ηλεκτρονικά του παιχνίδια και το Facebook, αφήστε τα να σας δείξουν τους αγαπημένους τους ιστότοπους. Αν σας τρομάζουν τα περίπλοκα εικονικά περιβάλλοντα, ζητήστε από το παιδί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τον τρόπο λειτουργίας των παιχνιδιών αυτών. Συζητήστε το περιεχόμενο των παιχνιδιών, τι τους αρέσει ιδιαίτερα Είστε οι γονείς, βάλτε τα όρια Επικοινωνήστε με το παιδί σας και μιλήστε του για τους πιθανούς κινδύνους του διαδικτύου, τους φόβους σας και την ανάγκη εμπιστοσύνης μεταξύ σας. Ενθαρρύνετε το να σας μιλήσει μόλις αισθανθεί άβολα για το παραμικρό Εξηγήσετε στο παιδί σας ξεκάθαρα ότι αν υποψιαστείτε κάτι θα πρέπει να ελέγξετε τον υπολογιστή του. Θέστε κανόνες σχετικά με τον χρόνο που θα μπορεί το παιδί να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια. Φροντίστε να παίζουν σ’ έναν κοινό οικογενειακό χώρο ώστε να μπορείτε να τα παρακολουθείτε διακριτικά. Παρακολουθείτε τις συνήθειες του παιδιού όταν παίζει. Όπως το παρακολουθείτε στην παιδική χαρά, γιατί να μην κάνετε το ίδιο όταν παίζει στο Διαδίκτυο; Πριν αγοράσετε κάποιο παιχνίδι, βεβαιωθείτε ότι το περιεχόμενό του είναι κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού Χρησιμοποιήστε λογισμικό που μπλοκάρει ακατάλληλο υλικό. Ελέγχετε τον τύπο ηλεκτρονικής επικοινωνίας του παιδιού σας (Chat-room, Facebook, Skype, Twitter, ιστότοποι) Έχετε πρόσβαση στο λογαριασμό του παιδιού σας και περιστασιακά ελέγξτε το του Επιθεωρήστε για σχετικό υλικό στον υπολογιστή του παιδιού σας. Χρησιμοποιήστε την αναγνώριση κλήσεως για να δείτε ποιος τηλεφωνεί στο παιδί σας. Ενθαρρύνετε την κριτική σκέψη Οι έφηβοι είναι πολύ κερδοφόρα ομάδα – στόχος για τους διαφημιστές στο Διαδίκτυο και γι’ αυτό θα πρέπει να είναι πάντα υποψιασμένοι, δεν χρησιμοποιούμε πιστωτική χωρίς να ενημερώσουμε τους γονείς (Μαρία Δάρα, ψυχολόγος)

47 Κατευθυντήριες Γραμμές ασφαλούς χρήσης Διαδικτύου για τους Γονείς
Μάθετε στα παιδιά να είναι υπεύθυνα στη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων Προτείνετε στα παιδιά να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο και να αποφεύγουν να μπαίνουν σε προσωπικές λεπτομέρειες, ακόμα και αν γνωρίζουν προσωπικά το άτομο με το οποίο συνομιλούν. Μπορεί και άγνωστοι να παρακολουθούν τη συνομιλία αυτή. Καταστήστε σαφές ποια είναι τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα που πρέπει πάντα να προστατεύονται, όπως όνομα, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, διεύθυνση του σπιτιού σας, σχολείο, ή ο αριθμός του (κινητού) τηλεφώνου, κωδικοί. Δεν αναρτούμε φωτογραφίες μέσω διαδικτύου Ενημερώστε τα παιδιά ότι όχι μόνο δεν θα πρέπει να δίνουν δικά τους προσωπικά στοιχεία, αλλά ούτε και αυτά των φίλων τους. Παρενόχληση Μάθετε το παιδί να αντιμετωπίζει τις διαδικτυακές γνωριμίες με αρκετή επιφυλακτικότητα, καθώς ακόμη και τα άτομα που έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη του μπορεί να έχουν σκοπό να το βλάψουν και να έχουν δημιουργήσει ψεύτικη ταυτότητα Τονίστε στο παιδί ότι, όταν νιώθει άβολα σε μια συνομιλία, μπορεί να τη σταματήσει με το πάτημα ενός πλήκτρου που θα απενεργοποιήσει τον ιστοχώρο όπου λαμβάνει χώρα η συνομιλία αυτή. Σε περίπτωση που το πρόβλημα επιμένει, αλλάξτε την ηλεκτρονική διεύθυνση του παιδιού. Πολλές φορές, η παρενόχληση γίνεται από παιδιά προς παιδιά. Σε τέτοια περίπτωση, αναζητήστε τον θύτη και μιλήστε με τους γονείς του Να είστε σε επιφυλακή για ενδείξεις ότι το παιδί σας έχει γίνει στόχος ηλεκτρονικής παρενόχλησης (π.χ. συναισθηματική αναστάτωση, αποφυγή φίλων, σχολείου, δραστηριοτήτων, πτώση επιδόσεων, λεπτά σχόλια που αντανακλούν διαταραγμένες σχέσεις είτε ηλεκτρονικά είτε φυσικά). Συμβουλεύστε το παιδί να κρατά αντίγραφα συνομιλιών που το έφεραν σε δύσκολη θέση. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για να μπορέσετε να κάνετε κάποια καταγγελία στην περίπτωση που κάποιος προσπαθεί να παρενοχλήσει ένα παιδί. Εάν υποπτευθείτε ότι το παιδί σας παρενοχλείται από κάποιον μέσω του κινητού του, ρωτήστε ευθέως το παιδί σας να σας πει εάν πραγματικά συμβαίνει κάτι τέτοιο. Εάν το παιδί σας λαμβάνει κλήσεις ή μηνύματα που το παρενοχλούν, το φοβίζουν ή νοιώθει ότι το απειλούν, κρατήστε τα μηνύματα, ώστε σε περίπτωση καταγγελίας να μπορείτε να αποδείξετε την παρενόχληση, σημειώστε την ημερομηνία και ώρα των κλήσεων και επικοινωνήστε με τον πάροχο κινητής τηλεφωνίας, ή με την αστυνομία. Πείτε στο παιδί να μην απαντά ποτέ σε μηνύματα με υπονοούμενα, ή μηνύματα παρενόχλησης που λαμβάνει και να σας δείχνει αμέσως τα μηνύματα αυτά. Μάθετε στα παιδιά να μη δεχτούν συνάντηση στο φυσικό κόσμο με άλλους παίκτες. Μάθετε το παιδί σας να αντιμετωπίζει τους άλλους χρήστες του Διαδικτύου με τον ίδιο τρόπο που θα ήθελε να του φέρονται κι αυτοί. ‘Δεν κατηγορώ ούτε προσβάλλω κάποιον στο Διαδίκτυο θεωρώντας ότι αστειεύομαι, γιατί το αστείο μου μπορεί να μη γίνει αποδεκτό’. (Μαρία Δάρα, ψυχολόγος; Γιωτάκος Ο, Τσιλιάκου Μ,. «Βιασμός» , Εκδόσεις Αρχιπέλαγος, 2008)

48 Κατευθυντήριες Γραμμές ασφαλούς χρήσης Διαδικτύου για τους Γονείς
Μην υποβαθμίζετε το συμβάν. Η παρενόχληση μπορεί να μη μείνει μόνο στο ηλεκτρονικό επίπεδο και να εξελιχθεί σε κάτι πολύ σοβαρό αν δεν δώσετε την πρέπουσα σημασία. Αν και όταν παρατηρήσετε ύποπτο, συμβουλέψτε τα και δράστε άμεσα και αποτελεσματικά. Αν το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με τη δική σας παρέμβαση, και θέλετε να πάρετε πιο δραστικά μέτρα, μπορείτε να καταγγείλετε το περιστατικό (Μαρία Δάρα, ψυχολόγος) Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (ΠΣΔ - είναι το εκπαιδευτικό ενδοδίκτυο του Υπουργείου Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Αυτή τη στιγμή διασυνδέει σχολεία και 925 διοικητικές υπηρεσίες και εκπαιδευτικών και τους παρέχει ένα πακέτο βασικών και προηγμένων τηλεματικών υπηρεσιών. Με τον τρόπο αυτό συντελεί στη δημιουργία μίας νέας γενιάς εκπαιδευτικών κοινοτήτων, η οποία αξιοποιεί τις Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και προάγει την ασφαλή χρήση. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΧΩΡΙΣ ΧΡΕΩΣΗ Γραμμή Βοηθείας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου τηλέφωνο χωρίς χρέωση ΥΠΟΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΩΞΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ Ελληνική γραμμή Αναφοράς Παράνομου Περιεχομένου στο Internet ( www. saferinternet.gr www. cyberkids.gov.gr www. astynomia.gr

49 Θεραπευτικές Μονάδες στην Ελλάδα
Τμήμα Παθολογικής Χρήσης Διαδικτύου της Μονάδας Ψυχολογικής Απεξάρτησης 18 Άνω, Ψ.Ν.Α., για ενήλικες χρήστες Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών για ανήλικους χρήστες, στο νοσοκομείο Παίδων «Π & A Κυριακού» . Ειδικό Tακτικό Ψυχιατρικό Ιατρείο Παιδιών και Εφήβων για την αντιμετώπιση του εθισμού στους Η/Υ και το Διαδίκτυο στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Τηλ & Συμβουλευτική υπηρεσία φοιτητών προς αντιμετώπιση της παθολογικής χρήσης Η/Υ και Διαδικτύου στη Φοιτητική Λέσχη του Α.Π.Θ. ΤΜΗΜΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΙΑΝΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Μονάδα Παθολογικής Χρήσης Διαδικτύου Για Ενήλικες ΤΗΛ

50 ‘ Μόλις ξεκίνησα να συμμετέχω σε μια ομάδα υποστήριξης για άτομα εθισμένα στο Διαδίκτυο. Συναντιόμαστε κάθε βράδυ από τις 7:00 μέχρι τα μεσάνυκτα στην σελίδα CompuServe’ !!!!!