Η παιδαγωγική του Freinet. Ο Freire και η κριτική παιδαγωγική

Παρουσίαση με θέμα: "Η παιδαγωγική του Freinet. Ο Freire και η κριτική παιδαγωγική"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η παιδαγωγική του Freinet. Ο Freire και η κριτική παιδαγωγική
Υλικό 9ης εβδομάδας (Παιδαγωγική και Φιλοσοφία της Παιδείας) Αγλαΐα Σταμπολτζή, Ε.ΔΙ.Π

2 Celestin Freinet ( )

3 Celestin Freinet ( ) Γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό στα γαλλο-ιταλικά σύνορα. Δεν τελείωσε το γυμνάσιο λόγω φτώχειας, με αποτέλεσμα να εγγραφεί σε Σχολή Δασκάλων.  Πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο όπου και τραυματίσθηκε. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του τέσσερα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, το 1921. Αναμείχθηκε στο συνδικαλιστικό κίνημα, έγινε μέλος του Γαλλικού Κ.Κ. το 1927. Ο Freinet ίδρυσε και διηύθυνε από το 1935 ένα ανεξάρτητο επαρχιακό σχολείο. Το 1947 ιδρύει το “Συνεργατικό Ινστιτούτο για το Μοντέρνο Σχολείο” (Institut Cooperatif pour l’ Ecole Moderne- ICEM). Το Ινστιτούτο αυτό διέδωσε μετέπειτα την παιδαγωγική του Φρενέ σε άλλες χώρες. (Ανδρούσου & Τσάφος, 2015). H παιδαγωγική του εξελίχθηκε σε πολιτικο-παιδαγωγικό ρεύμα. Είναι πρωτίστως ουμανιστική και επαναστατική. Το νέο σχολείο του Φρενέ έχει αφετηρία και κοινά με το Σχολείο Εργασίας.

4 Μερικές βασικές παιδαγωγικές αρχές (συνολικά είναι 30)
To παιδί κι εμείς έχουμε την ίδια φύση.  Το να είσαι μεγαλύτερος δε σημαίνει αναγκαστικά πως είσαι καλύτερος.  Ο καθένας επιθυμεί να επιλέγει την εργασία του, ακόμα και αν δεν πρόκειται για μία συμφέρουσα επιλογή. 

5 Μερικές βασικές παιδαγωγικές αρχές (συνολικά είναι 30)
Η φυσιολογική οδός για τη μάθηση δεν είναι καθόλου η παρατήρηση, η ερμηνεία και η επίδειξη, που είναι σημαντικά στο Σχολείο, αλλά η πειραματική εφαρμογή, αφετηρία που είναι φυσική και παγκόσμια.  Η μάθηση δεν επιτυγχάνεται με κανόνες και νόμους, αλλά από την εμπειρία. Κανείς, ούτε ενήλικας, ούτε παιδί, δεν αγαπά τον έλεγχο και την τιμωρία, που θεωρούνται πάντα ως πλήγμα στην αξιοπρέπεια, ιδίως όταν εκτελούνται δημοσίως. 

6 Μερικές βασικές παιδαγωγικές αρχές (συνολικά είναι 30)
Οι βαθμοί και οι κατατάξεις είναι πάντα λάθος.  Να μιλάτε όσο γίνεται λιγότερο. Προετοιμάζουμε τη Δημοκρατία του αύριο με τη Δημοκρατία στο Σχολείο. Ένα αυταρχικό Σχολείο δεν είναι δυνατό να διαμορφώσει δημοκράτες πολίτες.  Δεν είναι δυνατό παρά να εκπαιδεύουμε μέσα σε κλίμα αξιοπρέπειας. Τα σχολεία πρέπει να είναι φτιαγμένα σε άμεση επικοινωνία με το φυσικό περιβάλλον για να μπορεί να έρχεται το παιδί σε επαφή με τις εργασίες στη φύση.

7 Βίντεο-ταινίες https://www.youtube.com/watch?v=y5luaEK0qeU
Φρενέ-Ο δάσκαλος που άφηνε τα παιδιά να ονειρεύονται-Celestin Freinet Η μάθηση είναι ιερή! Στα πρώτα βήματα μιας τάξης Φρενέ.

8 Το όραμα της Παιδαγωγικής Freinet
Το Σχολείο του Φρενέ: ελεύθερο, δημοκρατικό και ανοικτό. Σχολείο εργασίας με 2 αλληλοσυμπληρούμενες μορφές: εργασία-παιχνίδι και παιχνίδι εργασία. Μια καλύτερη ζωή: ειρηνική, ελεύθερη, δημοκρατική και δίκαιη κοινωνία με ισότητα, δίκαιη κατανομή των αγαθών προς όλους. Οι μεταρρυθμίσεις του συνάντησαν την αντίδραση του εκπαιδευτικού κατεστημένου και της καθολικής εκκλησίας που τον υποχρέωσαν τελικά να εγκαταλείψει τη δημόσια εκπαίδευση για να μπορέσει να ασκήσει ελεύθερος το παιδαγωγικό του έργο.

9 Τεχνικές-μέθοδοι στην Παιδαγωγική του Φρενέ
Τα πλάνα εργασίας: Φτιάχνονται σε συνεργασία με το μαθητή. Είναι ετήσια, μηνιαία και εβδομαδιαία. Όλοι οι μαθητές παίρνουν κάθε Δευτέρα πρωί από ένα αντίτυπο πλάνου εργασίας. Το τυπογραφείο: Δίνει όλη την κινητήρια ύπαρξη στην τάξη του Φρενέ. Όλα τα ενδιαφέροντα των παιδιών παίρνουν σάρκα και οστά με τη σύνταξη κειμένων στο τυπογραφείο και την έκδοση εφημερίδας. Τα παιδιά αποφασίζουν ποιο κείμενο θα τυπωθεί, ανταλάσσουν ιδέες και κείμενα με άλλες τάξεις, έχουν εμπειρίες από εξωσχολικές επισκέψεις κλπ. Ο καθένας και η καθεμία δουλεύει με βάση τα ενδιαφέροντά του και ο δάσκαλος συντονίζει την ομάδα. «Η μέθοδος του τυπογραφείου απλώθηκε ως παιδαγωγικό κίνημα. Στα πρώτα πέντε χρόνια (1923 – 1928), τριακόσια σχολεία απόκτησαν πιεστήριο και διακόσια πενήντα περιοδικά κυκλοφόρησαν στη Νότια Γαλλία» (Αποστολοπούλου, 2017).

10 Τεχνικές-μέθοδοι στην Παιδαγωγική του Φρενέ (2)
Συμβούλιο τάξης: πρόκειται για την εβδομαδιαία συνέλευση του σχολικού συνεταιρισμού. Εδώ γίνεται ο προγραμματισμός για τις εργασίες και την εφημερίδα. Το σημαντικό από όλη αυτήν τη διαδικασία είναι η συλλογική κριτική, η αναγνώριση των λαθών, το κοινό αίσθημα και η επιθυμία να γίνουν όλα καλύτερα. Δια-σχολική αλληλογραφία: Επικοινωνία με άλλα σχολεία. Η συνεργασία ξεπερνά τα όρια της σχολικής τάξης και αποτελεί μια ενεργή δράση για τη κοινότητα και το κοινωνικό σύνολο. Κινηματογράφος: Τα παιδιά βλέπουν ταινίες αλλά και γυρίζουν δικές τους. Ηχογραφούν τις φωνές τους ή άλλων. Το ραδιόφωνο και η γραφομηχανή φέρνουν την επανάσταση σε συνδυασμό με το τυπογραφείο (Φρενέ, 1977)

11 Βασικές αρχές Σημαντικός σταθμός στα μαθήματα για τον Φρενέ είναι ο χώρος εκτός της αίθουσας, η αυλή και ο υπαίθριος χώρος. Από μαθήματα διδάσκονται τα βασικά (ανάγνωση, γραφή, γραμματική, αριθμητική, ιστορία, γεωγραφία), συνδέονται μεταξύ τους αλλά και με την πραγματική ζωή. Στο τέλος κάθε ημέρας γίνεται ο απολογισμός της. Ο έλεγχος και η βαθμολογία στο νέο σχολείο δεν πρέπει να είναι υπόθεση μόνο του δασκάλου, λόγω της τυχόν μεροληψίας και σφαλμάτων του, αλλά προϊόν συζήτησης και διαπραγμάτευσης μεταξύ και των ίδιων των μαθητών (Φρενέ, 1977).

12 Απόσπασμα «Ξεχάσαμε, παραγνωρίσαμε, υποτιμήσαμε τη δημιουργική και παιδευτική δύναμη της καλώς εννοούμενης εργασίας, την έξοχη γονιμότητα των δυνάμεων που ξυπνά, διεγείρει, τροφοδοτεί. Μιλώ για εργασία και όχι για κοινή απασχόληση ή καταναγκαστική εργασία […] Η αληθινή αδελφοσύνη είναι η αδελφοσύνη της εργασίας. Το πιο στέρεο από τα σημεία σύνδεσης ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, μιας ομάδας, ενός χωριού, μιας πατρίδας είναι πάλι η εργασία.» Freinet, C. (1977). Το σχολείο του λαού, σελ. 32.

13 Η Παιδαγωγική του Φρενέ στην Ελλάδα σήμερα
Σήμερα, οι παιδαγωγικές τεχνικές του Φρενέ αξιοποιούνται από πολλούς/ές εκπαιδευτικούς, οι οποίοι/ες συγκεντρώνονται στο πλαίσιο της παιδαγωγικής ομάδας «Το Σκασιαρχείο - Πειραματικοί ψηλαφισμοί για ένα σχολείο της κοινότητας». Η ομάδα αυτή υποστηρίζει τις παρακάτω προτάσεις για την εκπαίδευση για όλες τις βαθμίδες: Ένα δημόσιο σχολείο ελεύθερο και ανοικτό και δημοκρατικό. Ένα σχολείο με παιδαγωγικές τεχνικές, Εργαστήρια και υποδομές για την ανάπτυξη της ελεύθερης έκφρασης, της επικοινωνίας, των δράσεων, του πολλαπλού εγγραμματισμού. Ένα σχολείο της συνεργασίας χωρίς ανταγωνισμό. Ένα σχολείο πολιτιστικό πολύκεντρο με συνέργεια πολλών ενηλίκων. Ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινότητα (Μπαδικιάν, 2017: 12-13).

14 Ο Paulo Freire (1921 –1997)

15 Ο Paulo Freire και η κριτική παιδαγωγική
Γεννήθηκε σε μια από τις πιο φτωχές πόλεις της Βραζιλίας. Η φτώχεια και η απανθρωποίηση στη χώρα του τον ώθησαν να ασκήσει έντονη κριτική στα υπάρχοντα εκπαιδευτικά συστήματα και να διαμορφώσει την «παιδαγωγική της απελευθέρωσης» (Παππάς, 1998). Το διδακτορικό του αφορούσε τον Αλφαβητισμό Ενηλίκων. Απελάθηκε στη Χιλή. Το έργο του στη Χιλή αναγνωρίσθηκε από την Unesco, που συμπεριέλαβε τη Χιλή στις πέντε χώρες με τα καλύτερα αποτελέσματα στον αλφαβητισμό ενηλίκων. Ο Freire έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός πολύ επιτυχημένου προγράμματος γραμματισμού στη Βραζιλία και τη Χιλή. Στα τέλη της δεκαετίας προσκλήθηκε από το Χάρβαρντ να διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής. Στις ΗΠΑ συνέχισε την πολιτική και επιστημονική του δραστηριότητα.

16 Βασικές παιδαγωγικές αρχές
Βασικό ενδιαφέρον του Φρέιρε είναι η εκπαίδευση των αναλφάβητων και των κοινωνικών αποκλεισμένων ατόμων για να μπορέσουν να διαμορφώσουν τη ζωή τους. Η αγωγή έχει βαθιά πολιτικό χαρακτήρα και θέτει προβλήματα, δεν τα λύνει. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να δέχεται μοιρολατρικά την υπάρχουσα κοινωνική κατάσταση αλλά να συμβάλλει ενεργά στη βελτίωση και αλλαγή της κοινωνικής πραγματικότητας. Ο διάλογος αποτελεί μια διανθρώπινη διαδικασία, όπου μέσα από αυτό ο διδάσκων και ο διδασκόμενος διαμορφώνουν τις αλλαγές και την εξέλιξη (Φραγκούλης, χ.η).

17 Βασικές παιδαγωγικές αρχές (2)
H παιδαγωγική συνδέει τη μάθηση με την κοινωνική αλλαγή. Η παιδαγωγική πρέπει να είναι κριτική και μετασχηματιστική. Η παιδαγωγική πάντα προϋποθέτει την ιδέα για ένα πιο ισότιμο και δίκαιο μέλλον. Το σχολείο πρέπει να αναπτύσσει την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητα και την ελευθερία συνείδησης. Χωρίς αυτές δε μπορεί να συνειδητοποιήσει τα το άτομο τα προβλήματα και να αλλάξει την υπάρχουσα κοινωνική πραγματικότητα. Η εμπειρία είναι καθοριστική, αλλά μόνο διαμέσου της θεωρίας, του προσωπικού αναστοχασμού και της κριτικής μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο παιδαγωγικό μέσο. Δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να θέτουν προβλήματα και να συμμετέχουν σε μια κουλτούρα αμφισβήτησης μέσα στην τάξη.

18 Freire: O παιδαγωγός-αγωνιστής
Το πρωτοποριακό του έργο «Η Αγωγή των Καταπιεσμένων», το οποίο πούλησε πάνω από 1 εκατομμύρια αντίτυπα. «Ο Paulo πέρασε τη ζωή του με την πεποίθηση ότι αξίζει να αγωνιστεί κανείς για τα ριζοσπαστικά στοιχεία της δημοκρατίας, ότι η κριτική παιδαγωγική είναι ένα βασικό στοιχείο για την προοδευτική κοινωνική αλλαγή και ότι το πώς σκεφτόμαστε για την πολιτική συνδέεται άμεσα με το πώς συνειδητοποιούμε τον κόσμο, την εξουσία και την ηθική ζωή που προσδοκούμε να ζήσουμε». Henry Giroux Η συνεισφορά και η κληρονομιά του έργου του Paulo Freire έχει ιδιαίτερη αξία στη σημερινή εποχή με τις μεγάλες αδικίες και ανισότητες, τον ανταγωνισμό και την περιθωριοποίηση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

19 Η κριτική παιδαγωγική Η κριτική παιδαγωγική επιμένει ότι ένα από τα σημαντικά καθήκοντα του παιδαγωγού είναι να επιβεβαιώσει ότι το μέλλον σηματοδοτεί έναν κόσμο κοινωνικά πιο δίκαιο, έναν κόσμο στον οποίο η κριτική και η δυνατότητα – σε συνδυασμό με τις αξίες του λόγου, της ελευθερίας και της ισότητας – λειτουργούν για να αλλάξουν τις βάσεις πάνω στις οποίες διαμορφώνεται η ζωή (Henry Giroux).

20 Βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=t57An2o4w40
(Paulo Freire Center Resists) (Η τελευταία συνέντευξη του Paulo Freire to 1996).

21 Θέματα για συζήτηση Αναφερθείτε στις βασικές τεχνικές-παιδαγωγικές μεθόδους που εφάρμοσε ο Freinet στο σχολείο που διεύθυνε. Ποια σας κάνει ιδιαίτερη εντύπωση; Πώς εννοεί την κριτική παιδαγωγική ο Paulo Freire και ποιος ο ρόλος του ίδιου στην εκπαίδευση ενηλίκων;

22 Βιβλιογραφία Ανδρούσου, Α. & Τσάφος, Β. (2015). «Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ι & ΙΙ. John Dewey». Έκδοση: 1.0.Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: Αποστολοπούλου Β. (2017). Η Παιδαγωγική του Célestin Freinet στην Ελλάδα μέσα από τα μάτια εκπαιδευτικών και γονέων. Αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία. Π.Τ.Δ.Ε: ΑΠΘ Μπαδικιάν, Στ. (2017). Συνεργατικά Σχολεία με την Παιδαγωγική Freinet-«Διαδικασίες Εφαρμογής». Αθήνα: Παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο». Φρενέ, Σ. (1977). Το Σχολείο του Λαού. Αθήνα: Οδυσσέας. Φραγκούλης, Ι. (χ.η). Paulo Freire: Προσωπογραφίες. Ελεύθερη ανάκτηση από το διαδίκτυο.