Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 2008

Παρουσίαση με θέμα: "Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 2008"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 2008
H μεγαλύτερη κρίση μετά το 1929 (Stiglitz, 2008b) (Fernandez, Kaboub and Todorova, 2008) (Eichengreen and O’Rourke, 2009) (Krugman, 2009).

2 Τιτλοποίηση Τιτλοποίηση στεγαστικών δανείων μειωμένης εξασφάλισης.
$160 δισ το 2001 σε $600 δισ. το 2006 Τιτλοποιημένα ως % ποσοστό επί των συνολικών: 7,2% το 2001  σε 20,6% το 2006. Τιτλοποιήσεις (CDO, CDS κλπ) Πρόσθετη ρευστότητα για την τράπεζα, έξοδος από τον ισολογισμό. Φρενήρης πιστωτική επέκταση. Δάνεια 3/27. Αύξηση τιμών ακινήτων.

3 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα
α) Η εγγενής αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών. β) Η απουσία ρύθμισης και εποπτείας και η δημιουργία του «σκιώδους χρηματοπιστωτικού συστήματος» (shadow financial system). γ) Σύστημα αμοιβών συνδεδεμένο με βραχυχρόνιες επιδόσεις. δ) Κίνηση κεφαλαίων και μετάδοση των κρίσεων (Contagion). ε) Από την νομισματική χαλάρωση στην κρίση ρευστότητας

4 Η εγγενής αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών.
«Παλιό κρασί σε νέο μπουκάλι»  Μία παραλλαγή προηγούμενων κρίσεων με νέα χαρακτηριστικά τα οποία πολλαπλασίασαν του κινδύνους. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι εγγενώς ασταθές (Minsky, Kindleberger, Aglietta κα). Αποτελεσματική αγορά ή χρηματοπιστωτική αστάθεια;

5 Η εγγενής αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Ο καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από χρηματοπιστωτικούς κύκλους οι οποίοι ακολουθούν τις εξής διαδοχικές φάσεις: άνοδος, ξέφρενος ενθουσιασμός, φόβος και αταξία, ανασυγκρότηση και νέα φάση ανόδου. Οι κρίσεις προκαλούνται μετά την φάση του ξέφρενου ενθουσιασμού, όταν κυριαρχούν ο φόβος και η αταξία. Η περίφημη κρίση της Ολλανδικής τουλίπας το 1636.

6 Το παίγνιο Ponzi Τρεις τρόποι χρηματοδότησης:
α) Η αντισταθμιστική χρηματοδότηση (Hedge financing): ο πιστούχος έχει τη δυνατότητα να αποπληρώνει κεφάλαιο και τόκους β) Η κερδοσκοπική (Speculative Financing): ο πιστούχος μπορεί να ανταποκρίνεται στην πληρωμή τόκων, αλλά όχι στην αποπληρωμή των χρεολυσίων. γ) Η χρηματοδότηση τύπου Ponzi στην οποία η απόδοση της επένδυσης δεν επαρκεί για να καλυφθούν ούτε οι τόκοι, ούτε το κεφάλαιο

7 Το παίγνιο Ponzi Ο πιστούχος προσφεύγει στη διαδικασία αναχρηματοδότησης. Με τα νέα κεφάλαια αποπληρώνει τοκοχρεολύσια αλλά, το νέο χρέος συσσωρεύεται και διογκώνει τις συνολικές του υποχρεώσεις. Η διαδικασία συνεχίζεται μέχρις ότου αποκαλυφθεί ότι ο πιστούχος δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις δανειακές του υποχρεώσεις και σταματήσουν οι αναχρηματοδοτήσεις. H αρχική αξία των εξασφαλίσεων-εγγυήσεων (collaterals) του πιστούχου προς την τράπεζα δεν επαρκεί για την κάλυψη των συσσωρεμένων ανεξόφλητων τοκοχρεολυσίων.

8 Η κρίση Οι πιστώσεις αύξαναν τις τιμές των ακινήτων.
Οι νέες αυξημένες τιμές έστρεφαν τους ιδιοκτήτες που δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις δανειακές τους υποχρεώσεις ξανά προς την τράπεζα για αναχρηματοδότηση βάσει των νέων αυξημένων τιμών των ακινήτων τους. Οι τράπεζες τιτλοποιούσαν τα υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια και αντλούσαν ρευστότητα με την οποία χρηματοδοτούσαν εκ νέου την κτηματαγορά. Συντηρούνταν έτσι διαρκώς μια τεχνητή ζήτηση που αύξανε τις τιμές των ακινήτων.

9 Η κρίση Όταν οι αναχρηματοδοτήσεις περιορίστηκαν, η αποπληρωμή των δανείων άρχισε να γίνεται πολύ δυσχερής και οι δανειολήπτες αναγκάστηκαν να προβούν σε εσπευσμένες πωλήσεις των ακινήτων τους για να αποπληρώσουν τα δάνεια τους. Οι εσπευσμένες πωλήσεις (fire sales) συντέλεσαν στην περαιτέρω μείωση της αξίας των ακινήτων.

10 Η απουσία ρύθμισης και εποπτείας και η δημιουργία του «σκιώδους χρηματοπιστωτικού συστήματος» (shadow financial system). Νομοθετικές μεταρρυθμίσεις χαλάρωναν τους εποπτικούς κανόνες του χρηματοπιστωτικού συστήματος: O νόμος περί «εκσυγχρονισμού των προθεσμιακών συμβολαίων επί εμπορευμάτων» (Commodity Futures Modernization Act) ο οποίος χαλάρωνε τους υφιστάμενους περιορισμούς στις συναλλαγές σε παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα. H Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των Η.Π.Α. χαλάρωσε ρυθμίσεις που αφορούσαν στη δυνατότητα μόχλευσης (leverage) των επενδυτικών τραπεζών. (από 10 φορές τα ίδια κεφάλαια σε 40)

11 Η απουσία ρύθμισης και εποπτείας και η δημιουργία του «σκιώδους χρηματοπιστωτικού συστήματος» (shadow financial system). Νομοθετικές μεταρρυθμίσεις χαλάρωναν τους εποπτικούς κανόνες του χρηματοπιστωτικού συστήματος: Τροποποίηση του Νόμου Glass Steagal (επέτρεψαν και στις εμπορικές τράπεζες να αναμιχθούν ενεργά και πολύ δραστήρια στην αγορά των παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων)

12 Η απουσία ρύθμισης και εποπτείας και η δημιουργία του «σκιώδους χρηματοπιστωτικού συστήματος» (shadow financial system). «Σκιώδες τραπεζικό σύστημα»: επενδυτικές τράπεζες, κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνων, αμοιβαία κεφάλαια, ασφαλιστικές εταιρίες, «επενδυτικά οχήματα ειδικού σκοπού» (special investment vehicles) και λοιπές θυγατρικές εμπορικών τραπεζών  οι δραστηριότητες δεν καταγράφονταν στις ενοποιημένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις  λειτουργούσαν παράλληλα με το τραπεζικό σύστημα, διεκπεραιώνοντας χρηματοπιστωτικές εργασίες χωρίς ωστόσο να υφίστανται εποπτεία εξίσου αυστηρή προς αυτήν που ίσχυε για τις εμπορικές τράπεζες

13 Η απουσία ρύθμισης και εποπτείας και η δημιουργία του «σκιώδους χρηματοπιστωτικού συστήματος» (shadow financial system). Η ιδέα της αυτορρύθμισης των χρηματοπιστωτικών αγορών (π.χ. συμφωνία της «Βασιλείας») κυριαρχούσε έναντι συγκεκριμένων ποσοτικών περιορισμών (απαιτήσεις ελάχιστων αποθεματικών και ρευστότητας, όρια δανεισμού, περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων). Tέτοιες περιοριστικές ρυθμίσεις είχαν ήδη «στοχοποιηθεί» εδώ και καιρό από τους οπαδούς των «ανοικτών» αγορών ως αντικείμενες στις αρχές του «ελεύθερου» ανταγωνισμού.

14 Σύστημα αμοιβών συνδεδεμένο με βραχυχρόνιες επιδόσεις.
Η σύνδεση των αμοιβών με την επίτευξη βραχυπρόθεσμων κερδών στον χρηματοπιστωτικό τομέα εξώθησε τις εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες σε χρηματοδοτήσεις και κερδοσκοπικές τοποθετήσεις υψηλού κινδύνου που ως συνέπεια είχαν την περαιτέρω αποσταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος Bonus μονόπλευρα συνδεδεμένα με τα βραχυπρόθεσμα κέρδη (Ενώ στις καλές περιόδου αυξάνονται, δεν γίνονται ποτέ «αρνητικά» όταν δημιουργούνται μεγάλες ζημιές).  Moral Hazard «Yβριδικά» στεγαστικά δάνεια: 2/28, 3/27, 5/25 κ.ο.κ.

15 Κίνηση κεφαλαίων και μετάδοση των κρίσεων (Contagion).
Τα τιτλοποιημένα δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας, τα παράγωγα επί πιστώσεων και άλλα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά-κερδοσκοπικά «προϊόντα» διοχετεύτηκαν σε πολλές χώρες βρίσκοντας αγοραστές ανάμεσα σε: εμπορικές και επενδυτικές τράπεζες, ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία, «κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνων Πρώτο θύμα η Ισλανδία: Τα χαρτοφυλάκια των τραπεζών είχαν «γεμίσει» με δομημένα ομόλογα Καναδάς, Ιαπωνία, Ιταλία, Γαλλία και Μεγάλη Βρετανία, Λατινική Αμερική λόγω εξάρτησης των εκεί τραπεζών με τις τράπεζες των ΗΠΑ. Δημοσιονομικά ελλείμματα για διάσωση τραπεζών πρόκληση κρίση χρέους στην Ευρωζώνη….

16 Από την νομισματική χαλαρότητα στην κρίση ρευστότητας.
Ο πανικός βραχυχρόνιας ρευστότητας είναι το πιο σταθερό χαρακτηριστικό σε κάθε χρηματοπιστωτική κρίση. Xαλαρή νομισματική πολιτική της FED ( ), αλλά και αθρόες εισροές κεφαλαίων στις Η.Π.Α. κυρίως από την Ασία, οδήγησαν σε μία μεγάλη πιστωτική επέκταση τόσο στις Η.Π.Α. όσο και στον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο. Περιορισμός ρευστότητας & αύξηση του κόστους δανεισμού για τις τράπεζες.

17 Η αύξηση του κόστους δανεισμού σε τρεις βασικές χρηματοδοτικές πηγές.
Καταθέσεις: λόγω της προσπάθειας των τραπεζών να προσελκύσουν νέες καταθέσεις αλλά και να διασφαλίσουν τις υπάρχουσες, οξύνθηκε ο ανταγωνισμός με αποτέλεσμα την αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων. Διατραπεζική αγορά: στο διατραπεζικό δανεισμό – ο οποίος πραγματοποιείται χωρίς εγγυήσεις (collaterals)- τη θέση της ευφορίας κατέλαβε η επιφυλακτικότητα με αποτέλεσμα την μεγάλη αύξηση των επιτοκίων της διατραπεζικής αγοράς (LIBOR, EURIBOR). Δανεισμός μέσω βραχυπρόθεσμων τίτλων (commercial papers) αλλά και συμφωνιών επαναγοράς (repos): το αρνητικό οικονομικό κλίμα ανέβασε και εδώ το κόστος των συναλλαγών Δείκτης;;;;

18 Ο αρνητικός αντίκτυπος στην «πραγματική» λεγόμενη οικονομία .
α. Πάγωμα των πιστώσεων από τις τράπεζες (credit crunch). β. Αδυναμία αποπληρωμής των δανείων κυρίως από νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

19 Ο αρνητικός αντίκτυπος στην «πραγματική» λεγόμενη οικονομία .
Μείωση λειτουργικού κόστους: μαζικές απολύσεις, η καθιέρωση «ελαστικών» ωραρίων, η επέκταση μορφών ημι-απασχόλησης, οι υποχρεωτικές άδειες στο εργατικό δυναμικό, η επιβολή της τετραήμερης εργασίας κ.ο.κ. Περαιτέρω άμεση περικοπή της κατανάλωσης, στην εμπέδωση κλίματος αρνητικών προσδοκιών, βάζοντας τις επιχειρήσεις στον φαύλο κύκλο της ύφεσης: μείωση ζήτησης  επέκταση απολύσεων/ημιαπασχόλησης  μείωση εισοδήματος των νοικοκυριών  αρνητικές προσδοκίες  νέα κάμψη της ζήτησης. Δημοσιονομική επιβάρυνση & λιτότητα (Ευρώπη κα) Πτώση ΑΕΠ, αύξηση ανεργίας κλπ

20 Μέτρα και πολιτικές εξόδου από την κρίση.
Η επέκταση της εγγύησης των καταθέσεων και η διάσωση των προβληματικών χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Μείωση των επιτοκίων παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών. Δημοσιονομική πολιτική: Η ασυμφωνία περί επέκτασης ή πειθαρχίας.

21 Η επέκταση της εγγύησης των καταθέσεων και η διάσωση των προβληματικών χρηματοπιστωτικών οργανισμών.
Αύξηση εγγύησης καταθέσεων (πχ Ευρώπη, Ελλάδα; Κλπ) Εξαγορά προβληματικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (Northern Rock, Bear Sterns, Freddie Mac και Fannie May, AIG, Citi Bank, πολλές ευρωπαϊκές κλπ.

22 Μείωση των επιτοκίων παρέμβασης των κεντρικών τραπεζών.
Νωρίς ΗΠΑ και Μεγ. Βρετανία. Αργά η Ευρώπη Η ΕΚΤ υπεραμύνθηκε της τακτικής της να αυξήσει τα επιτόκια εν μέσω κρίσης (Ιούλιος 2008) υποστηρίζοντας ότι η σταθερότητα των τιμών είχε την απόλυτη προτεραιότητα. Όταν αντιλήφθηκε την έκταση του προβλήματος της χρηματοπιστωτικής κρίσης προχώρησε σε διορθωτικές κινήσεις αυξάνοντας την ρευστότητα στην αγορά με άλλα μέσα. Η στάση αυτή της ΕΚΤ επικρίθηκε έντονα διότι συνέβαλε στην αδυναμία εξόδου από την κρίση και στη σημαντική επιδείνωσή της από τον Σεπτέμβριο του

23 Δημοσιονομική πολιτική: Η ασυμφωνία περί επέκτασης ή πειθαρχίας.
Το γενικευμένο καθεστώς της ελεύθερης κίνησης των κεφαλαίων δεν επιτρέπει στα κράτη να δράσουν μεμονωμένα και αυτοβούλως ώστε να δώσουν την επιθυμητή κατεύθυνση στη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Μια αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης θα απαιτούσε συντονισμό της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. Σύμφωνο σταθερότητας;;; Στις Η.Π.Α. εφαρμόστηκε «επιθετικά» επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με αποτέλεσμα το δημοσιονομικό έλλειμμα για το να αγγίξει το 13% του Α.Ε.Π

24 Σκηνές σε επανάληψη αλλά και νέα γνωρίσματα.
Αθρόες εισροές χρηματιστικού κεφαλαίου στις χώρες από τις οποίες εκδηλώνεται αρχικά η κρίση. Μεγάλη πιστωτική επέκταση η οποία κατευθύνεται σε μεγάλο βαθμό σε κατανάλωση και σε ακίνητα. Σημαντική αύξηση των τιμών ακινήτων και άλλων περιουσιακών στοιχείων πχ μετοχές Μη έγκυρη πρόβλεψη (Moodys κλπ). Πανικός και συμπεριφορά της αγέλης στις αγορές. «Βίαιη» αποκλιμάκωση των τιμών Credit Crunch Πτώση παραγωγής και απασχόλησης

25 Σκηνές σε επανάληψη αλλά και νέα γνωρίσματα.
Στις σύγχρονες κρίσεις το χρηματιστικό κεφάλαιο εξέρχεται από τις μητροπόλεις αναζητώντας βραχυχρόνιες κερδοσκοπικές ευκαιρίες στις αναπτυσσόμενες χώρες υποδοχής, στην κρίση του οι αθρόες εισροές κεφαλαίων στις Η.Π.Α., την μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, δημιουργούν την «φούσκα» των ακινήτων, το σκάσιμο της οποίας αποτελεί και την αρχή τις κρίσης.

26 Σκηνές σε επανάληψη αλλά και νέα γνωρίσματα.
Δεν έχουμε εκροές, αλλά γενικευμένη αστάθεια: Έχει οικοδομηθεί προηγουμένως «αθόρυβα» ένα πλήρες δίκτυο μετάδοσης. Μέσω των χρηματιστηριακών αγορών παραγώγων τα αμερικανικά τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια έχουν «ναρκοθετήσει» τα χαρτοφυλάκια των πιστωτικών ιδρυμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο. Η μεγάλη μείωση της αξίας τους όταν η κρίση ξεσπά προκαλεί μεγάλες ζημιές σε αυτά, εκ των οποίων σημαντικός αριθμός οδηγείται σε πτώχευση, με αποτέλεσμα την αποσταθεροποίηση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος

27 Ανάγκη για αλλαγή πλεύσης;
Περιορισμοί στην κίνηση του κερδοσκοπικού κεφαλαίου Διακυβερνητική συνεργασία Τόνωση της ζήτησης, της κατανάλωσης και της επένδυσης θα πρέπει να στραφεί σε τομείς οι οποίοι θα ενισχύσουν μία βιώσιμη παγκόσμια ανάπτυξη, όπως για παράδειγμα η λεγόμενη «πράσινη οικονομία».