Τεχνο-ιστορική Ερμηνευτική: Η Βιογραφία και το Πλαισιοκρατικό Αφήγημα

Παρουσίαση με θέμα: "Τεχνο-ιστορική Ερμηνευτική: Η Βιογραφία και το Πλαισιοκρατικό Αφήγημα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τεχνο-ιστορική Ερμηνευτική: Η Βιογραφία και το Πλαισιοκρατικό Αφήγημα
Τεχνο-ιστορική Ερμηνευτική: Η Βιογραφία και το Πλαισιοκρατικό Αφήγημα Ιστορική αναδρομή & οι κυριότεροι εκφραστές Αρχαιότητα Πρώτοι που κατέγραψαν τεχνο-ιστορικά αφηγήματα: Δημόκριτος ( π.Χ) Ξενοκράτης (έδρασε π. 280 π.Χ)

2 Πρώτος που κατέγραψε συλλoγικό τόμο βιογραφιών καλλιτεχνών:
Δούρις ο Σάμιος (π π.Χ.)

3 Τουριστικοί οδηγοί & τέχνη
Πασιτέλης (1ος αι. π.Χ.) Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.)

4 Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23/24-79 μ. Χ
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23/24-79 μ.Χ.) και το «Περί της Αρχαίας Ελληνικής Ζωγραφικής» (35ο βιβλίο της «Φυσικής Ιστορίας»): Χρονολογικό βιογραφικό τεχνο-ιστορικό αφήγημα, στο οποίο ίσως για πρώτη φορά γίνεται αναφορά σε μια εξελικτική πορεία της τέχνης με αφετηρία και περιόδους άνθισης, χωρίς ωστόσο αυτό να γίνεται μέσα από γραμμική χρονολογική καταγραφή. Έμφαση δίδεται στην παρουσίαση ιστοριών από τις ζωές των αρχαίων καλλιτεχνών, παρά στα έργα τους και την εξελικτική πορεία της αρχαίας τέχνης.

5 Η Ιστοριογραφία της Τέχνης τον Μεσαίωνα
Μόνο τεχνικά εγχειρίδια και βιογραφίες καλλιτεχνών, όχι ιστορικά αφηγήματα για την εξέλιξη της τέχνης. Τεχνικά εγχειρίδια: Theophilus, De Diversis Artibus (π. 1100) / Villard de Honnecourt, Livre de portraiture (13ος αι.) Bιογραφίες καλλιτεχνών: o Dante Alighieri ( ) έγραψε για τους Cimabue και Giotto, ενώ ο Giovanni Boccaccio ( ) στις εκατό ιστορίες-βιογραφίες σημαντικών αντρών συμπεριέλαβε και έξι φλωρεντινών καλλιτεχνών, με πιο γνωστή αυτή του Giotto .

6

7

8

9 Το κυκλικό μοντέλο του Πετράρχη (1304-1374)
Θεμελιώνεται η εικόνα της κυκλικής εξέλιξης της ιστορίας του πολιτισμού και καθιερώνονται οι όροι «Σκοτεινοί Αιώνες» και «Αναγέννηση». Οι πρώτοι που εφάρμοσαν το κυκλικό μοντέλο στην ιστοριογραφία της τέχνης ήταν ο Lorenzo Ghiberti & o Leon Battista Alberti.

10 Lorenzo Ghiberti ( ) Χαρακτηρίζει ως περίοδο παρακμής της τέχνης την εποχή που συμπίπτει με την επικράτηση του Χριστιανισμού, και ως περίοδο αναγέννησης της τέχνης την εποχή που ξεκίνησε με τον Giotto. Συνέγραψε τρία βιβλία με τον τίτλο «Commentarii» που κινούνται μεταξύ ιστορίας και θεωρίας της τέχνης.

11 Leon Battista Alberti (1404-1472)
Συγγράμματα: De Pictura (1436) που έχει ως αντικείμενο τη ζωγραφική, De Statua ( ) που αναφέρεται στη γλυπτική, και το De re aedificatoria (1450) που αφορά στην αρχιτεκτονική.

12 Το «De Pictura», αποτελείται από τρία μέρη:
Α. «Rudimenta» («Στοιχειώδεις Γνώσεις»): Αποτελείται από αναλύσεις των νόμων της οπτικής, αλλά και των αρχών της γραμμικής προοπτικής. Β. «Pictura»: Προβάλλεται η ουμανιστική παιδεία ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπαίδευση των σύγχρονων ζωγράφων που υπηρετούν την υψηλότερη μορφή ζωγραφικής, το αφηγηματικό θέμα. Γ. «Ζωγράφος»: Σκοπός του ζωγράφου είναι η κατάκτηση τιμής και δόξας και όχι ο πλουτισμός του.

13 Στο De Pictura, o Alberti:
Αναγνωρίζει την εποχή του ως περίοδο ακμής της τέχνης μετά από μεγάλο διάστημα παρακμής της. Κάνει συστηματικές αναφορές σε αρχαίους ζωγράφους, αντλώντας πληροφορίες κυρίως από το έργο του Πλίνιου, αλλά και από άλλους αρχαίους συγγραφείς όπως οι Κικέρων, Κοιντιλιανός, Πλούταρχος, Διογένης Λαέρτιος, Λουκιανός και Βιτρούβιος. Τονίζει την πρόθεση του να μην γράψει μια ιστορία της τέχνης: oι αναφορές σε αρχαίους ζωγράφους δεν υπηρετούν τη διαμόρφωση μιας ιστορικής προσέγγισης στη ζωγραφική, αλλά λειτουργούν αφενός ως παραδείγματα για τη συγκρότηση της θεωρίας του, αφετέρου ως πρότυπα για τον τρόπο που οφείλουν να σκέπτονται και να πράττουν οι σύγχρονοι του ζωγράφοι.

14 15oς αι. = ένταξη της βιογραφίας και πάλι στο πλαίσιο αφηγήματος
Ο Antonio Manetti ( ) έγραψε βιογραφία του αρχιτέκτονα Filippo Brunelleschi («Vita di Filippo di Ser Brunellesco») που συμπεριλάμβανε εξελικτική ιστορία της αρχιτεκτονικής από τις απαρχές της, την ακμή της στην Ελλάδα και τη Ρώμη και την παρακμή της στην υστερορωμαϊκή εποχή. Ο Antonio Billi, επίσης, στο έργο του που ολοκληρώθηκε γύρω στα 1530, επιχείρησε να παρουσιάσει τους καλλιτέχνες από τον Cimabue και έπειτα σε χρονολογική σειρά.

15 Giorgio Vasari (1511-1574) = «Πατέρας της Ιστορίας των Καλλιτεχνών»
Συνέγραψε την πρώτη ιστορία της τέχνης των νεώτερων χρόνων. Περιλαμβάνει 142 βιογραφίες καλλιτεχνών. Στην πρώτη έκδοση (1550) ο Vasari συμπεριέλαβε μόνο βιογραφίες εκλιπόντων καλλιτεχνών, με εξαίρεση μόνο αυτή του Michelangelo που ήταν ακόμη εν ζωή. Η δεύτερη έκδοση (1568) ήταν εικονογραφημένη με τα πορτραίτα των καλλιτεχνών και περιλάμβανε περισσότερους εν ζωή δημιουργούς.

16 Τρία μέρη με εισαγωγικά κείμενα, στα οποία ο Vasari:
Καταγράφει ιστορία της τέχνης από τις απαρχές της στην αρχαιότητα έως τους Cimabue και Giotto, τους πρώτους δηλαδή αναγεννησιακούς καλλιτέχνες Καθορίζει τον χαρακτήρα των τεχνών κατά τον 15ο αι. μέσα από τα έργα των Masaccio, Piero della Francesca και Mantegna Παρουσιάζει το πολιτισμικό πλαίσιο της ζωής των καλλιτεχνών που αναγνωρίζει ως τους κορυφαίους της Αναγέννησης, δηλαδή των Leonardo, Raphael και Michelangelo.

17 Σκοποί που υπηρετούσε η συγγραφή αυτού του βιογραφικού τόμου
Σκοποί που υπηρετούσε η συγγραφή αυτού του βιογραφικού τόμου Προβολή της Τοσκάνης ως της ηγεμονεύουσας δύναμης στον χώρο της καλλιτεχνικής αριστείας, Αναβάθμιση των καλλιτεχνών από το επίπεδο του χειρώνακτα και του απλού τεχνίτη σε αυτό του πνευματικού ταγού και κοινωνικά καταξιωμένου πολίτη, και Προσωπική ένταξη του Vasari στον καλλιτεχνικό κύκλο της εποχής του που για αυτόν εκπροσωπούσε περίοδο ακμής της τέχνης.

18 Μέθοδος του Vasari Επαναφέρει την εικόνα της κυκλικής εξέλιξης.
Χρησιμοποιεί τη βιολογική αναλογία. Προβαίνει σε αξιολογήσεις των τριών περιόδων (ποιοτικό κυκλικό μοντέλο). Προβάλλει το στοιχείο της επανάληψης. Ελάχιστα λαμβάνει υπόψη του το ιστορικό πλαίσιο. Προσεγγίζει τα έργα μέσα από τις αρχές της πραγματογνωμοσύνης.

19 Το έργο του Vasari αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια καταγραφής εξελικτικού τεχνο-ιστορικού αφηγήματος στη νεότερη εποχή, που ενέχει τη βιογραφία (στο κυρίως κείμενο), καθώς και το αφήγημα, μεγάλο και μικρό (στα εισαγωγικά σημειώματα).

20 Άμεσοι συνεχιστές του έργου του Vasari:
Giovanni Battista Gelli ( ) Σύγχρονοι του Vasari βιογράφοι: Ascanio Condivi (π ) Francisco de Hollanda ( )

21 Κριτικοί σχολιασμοί για την εφαρμογή του κυκλικού βιολογικού μοντέλου στην ιστοριογραφία της τέχνης
Μοντέλο = Μεθοδολογικό εργαλείο των επιστημών που χρησιμοποιείται για την ερμηνεία και εφαρμογή θεωριών μέσα από απλοποιημένες και κατά προσέγγιση αναπαραστάσεις του κόσμου. Επιστημονική θεωρία και αναπαράσταση του κόσμου βρίσκονται στις δύο άκρες ενός μοντέλου και συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις ομοιότητας που επιτρέπουν μεταβίβαση αρχών, λειτουργιών ή προτύπων συμπεριφοράς από τη μια άκρη στην άλλη. Το βιολογικό μοντέλο στην ιστοριογραφία της τέχνης συνδέει τον μεσόκοσμο (εξέλιξη βιολογικών οργανισμών) με την εξέλιξη της τέχνης.

22 Αφετηρία του βιολογικού μοντέλου = η αναλογική σκέψη
Από αρχαιότητα παρατηρείται σύνδεση μεσόκοσμου με μικρόκοσμο και μακρόκοσμο για την κατανόηση τους. Η επιστημονική σκέψη (όπως επικράτησε από 17ο αι.) δεν είναι αναλογική! Η αναλογία στην επιστήμη είναι μόνο χειριστικό εργαλείο.

23 Στην ιστοριογραφία της τέχνης, πρώτοι οι Ghiberti και Alberti, ακολουθώντας τον Πετράρχη, διαμόρφωσαν το βιολογικό κυκλικό μοντέλο που από τη μία πλευρά είχε τη θεωρία ότι η τέχνη εξελίσσεται προοδευτικά, και από την άλλη είχε την ανάπτυξη των βιολογικών οργανισμών: όπως οι βιολογικοί οργανισμοί, έτσι - στο πλαίσιο του ποιοτικού βιολογικού μοντέλου - η τέχνη αναπτύσσεται από τη γέννηση έως την παρακμή της (που αντιστοιχεί στον βιολογικό θάνατο), περνώντας από το ενδιάμεσο στάδιο της ωρίμανσης της. Ο Vasari χρησιμοποίησε τις τρεις αυτές φάσεις στην τέχνη της αρχαιότητας, απέφυγε όμως να τις εφαρμόσει στην Αναγέννηση. Τις αντικατέστησε με τους όρους της παιδικής ηλικίας, της νεότητας και της ωριμότητας.

24 Από τον Goethe και έπειτα κυριαρχεί το περιγραφικό βιολογικό μοντέλο, το οποίο χρησιμοποιείται μόνο ως πρακτικό σύστημα ταξινόμησης και ως χειριστικό εργαλείο, ενώ αποφεύγονται άμεσες και συγκριτικές αξιολογήσεις καλλιτεχνικών περιόδων.

25 Η κατηγορία της αυτοβιογραφίας
Κυριάρχησε στον 16ο αι., με πρότυπο την αυτοβιογραφία του Vasari. Η πιο γνωστή αυτοβιογραφία του 16ου αι. είναι αυτή του Benvenuto Cellini ( ) , της οποίας το χειρόγραφο βρίσκεται στην Bibliotheca Laurenziana της Φλωρεντίας. Στην αυτοβιογραφία υπάρχει πάντα το στοιχείο της υποκειμενικότητας του συγγραφέα. Η αυτοβιογραφία του Cellini χαρακτηρίζεται από απλή άμεση γλώσσα και υποκειμενικού τύπου κρίσεις.

26 Karel van Mander (1548-1606): ο Βιογράφος του Βορρά
«Το βιβλίο των Ζωγράφων» (1604) Αποτελείται από τρία μέρη με εισαγωγικά σημειώματα: Διδακτικό ποίημα με πρακτικές οδηγίες για την ευγενή τέχνη της ζωγραφικής, 175 βιογραφίες ζωγράφων Δύο αναλύσεις για κείμενα του Οβίδιου σχετικά με καλλιτέχνες.

27 Επιρροές από Vasari: Kεντρική θέση της βιογραφικής μεθόδου Έρευνα πηγών για τη συλλογή σωστών πληροφοριών Κοινό γενικό σχήμα του παρελθόντος Κοινή ανάλυση του αισθητικά ωραίου Συχνές αναφορές στην έλλειψη προτύπων του αρχαίου παρελθόντος, αλλά και άμεσων προδρομικών καλλιτεχνών (Βλ. και βιογραφία Giotto του Vasari)

28

29 Μπαρόκ Giovanni Pietro Bellori ( ): «Vita dei pittori, scultori et architetti moderni» (Ρώμη, 1672), με πρότυπο το έργο του Vasari Σκοπός: Καταγραφή βιογραφιών μόνο των καλύτερων καλλιτεχνών με αναλυτικές περιγραφές που να καθορίζουν το ύφος τους Επαναφορά της εικόνας της τεχνο-ιστορικής εξέλιξης, που είχε παραμεληθεί λόγω της επικράτησης της κατηγορίας της βιογραφίας και αυτοβιογραφίας

30 Ο Bellori ήταν κλασικιστής (έχει χαρακτηριστεί ως θεμελιωτής του Κλασικισμού): Η ομορφιά δεν υπάρχει στη φύση, αλλά μόνο στη σφαίρα των Ιδεών. Ο καλλιτέχνης οφείλει να δημιουργεί αποδομώντας τη φύση, επιλέγοντας και ανασυνθέτοντας μόνο τις τελειότερες μορφές της στο ολοκληρωμένο έργο. Καλλιεργεί ήπιο Κλασικισμό, αποφεύγοντας την άμεση απόρριψη εποχών, όπως ο Μανιερισμός και το Μπαρόκ.

31

32

33

34