Το Προσυλλογιστικό Στάδιο (2-7 ετών)

Παρουσίαση με θέμα: "Το Προσυλλογιστικό Στάδιο (2-7 ετών)"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Το Προσυλλογιστικό Στάδιο (2-7 ετών)
Καθώς τα παιδιά περνούν στο προσυλλογιστικό στάδιο (ή στάδιο της προδιεργασιακής αναπαράστασης) του Piaget, παρατηρούμε μια σημαντική αύξηση στη χρήση νοητικών συμβόλων (λέξεων, εικόνων) που αναπαριστούν τα αντικείμενα, τις καταστάσεις και τα γεγονότα που συναντούν. Συγκεκριμένα, ένα σύμβολο είναι κάτι που αναπαριστά κάτι άλλο, π.χ. η λέξη σκύλος αναπαριστά ένα κατοικίδιο, τετράποδο θηλαστικό μετρίου μεγέθους. Προσυλλογιστικό, κατά τον Piaget, είναι το δεύτερο στάδιο της γνωστικής ανάπτυξης που διαρκεί από την ηλικία των 2 έως 7 ετών, όπου τα παιδιά σκέφτονται σε συμβολικό επίπεδο χωρίς όμως να χρησιμοποιούν γνωστικές διεργασίες.

2 Η πιο προφανής ένδειξη χρήσης συμβόλων για τον Piaget ήταν η γλώσσα

3 Η Προεννοιολογική Περίοδος
Προεννοιολογική ονομάζεται η πρώτη υποπερίοδος των προσυλλογιστικών αναπαραστάσεων, από την ηλικία των 2 έως την ηλικία των 4 ετών, η οποία χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση των πρώτων ιδεών, εννοιών και συλλογιστικών μεθόδων. Εμφάνιση της συμβολικής σκέψης: Η προεννοιολογική περίοδος χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση της συμβολικής λειτουργίας, δηλαδή της ικανότητας του παιδιού να κάνει ένα πράγμα, μια λέξη ή ένα αντικείμενο, να συμβολίζει ή να αναπαριστά κάτι άλλο. Ένα δεύτερο σημαντικό γεγονός στην αρχή της προεννοιολογικής περιόδου είναι η εμφάνιση του υποκριτικού ρόλου. Οι υποκριτικές δραστηριότητες μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην κοινωνική, συναισθηματική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού.

4 Νέες απόψεις για τον συμβολισμό: Η έμφαση που δίνει ο Piaget στη συμβολική φύση των παιδιών τράβηξε την προσοχή των εξελικτικών ψυχολόγων, οι οποίοι εξέτασαν προσεκτικά την ανάπτυξη των συμβολικών ικανοτήτων των παιδιών κατά την προσχολική ηλικία. Για παράδειγμα, Judy DeLoache και οι συνεργάτες της διερεύνησαν τις ικανότητες των παιδιών προσχολικής ηλικίας (2-3 ετών) να χρησιμοποιούν μοντέλα σε κλίμακα και εικόνες ως σύμβολα. Ύστερα από την μελέτη της DeLoache, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά ηλικίας 3 ετών είχαν καλές επιδόσεις και στις δύο δοκιμασίες, που σημαίνει ότι μπορούσαν να θυμηθούν που ήταν κρυμμένο το παιχνίδι-μινιατούρα και να χρησιμοποιήσουν την πληροφορία που τους έδινε το μοντέλο, για να βρουν το μεγάλο παιχνίδι στο πραγματικό δωμάτιο. Τα παιδιά ηλικίας 2⅟2 ετών μπορούσαν να θυμηθούν που ήταν το παιχνίδι-μινιατούρα, όμως οι επιδόσεις τους ήταν ιδιαίτερα χαμηλές όταν προσπαθούσαν να βρουν το μεγάλο παιχνίδι στο πραγματικό δωμάτιο. Δηλαδή, τα παιδιά ηλικίας 2⅟2 ετών δεν μπορούσαν να καταλάβουν πως η μακέτα ήταν μια συμβολική αναπαράσταση του μεγάλου δωματίου. Βέβαια, το παραπάνω αποτέλεσμα δεν σημαίνει πως τα παιδιά δεν έχουν αναπαραστατική ενόραση. Η DeLoache πιστεύει πως τα παιδιά δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν μοντέλο σε κλίμακα διότι τους λείπει η διπλή αναπαράσταση, δηλαδή η ικανότητα να σκέφτονται ένα αντικείμενο με δύο διαφορετικούς τρόπους ταυτόχρονα.

5 Αδυναμίες του προεννοιολογικού συλλογισμού: Ο Piaget ονόμαζε τα παιδιά ηλικίας 2-4 ετών προεννοιολογικά, γιατί πίστευε πως οι ιδέες, οι έννοιες και οι γνωστικές διεργασίες τους είναι μάλλον πρωτόγονες σε σχέση με αυτές των ενηλίκων. Υποστήριζε, για παράδειγμα, ότι τα μικρά παιδιά συχνά εμφανίζουν μια ανιμιστική τάση, δηλαδή μια τάση να αποδίδουν ζωή και ιδιότητες ζωντανών πλασμάτων σε άψυχα αντικείμενα. Πολλά άλλα παράλογα σχήματα λέγεται ότι προέρχονται από τον προαιτιακό ή μεταγωγικό συλλογισμό του παιδιού. Ο μεταγωγικός στοχαστής σκέφτεται από το μερικό στο μερικό, δηλαδή όταν δύο οποιαδήποτε γεγονότα συμβούν μαζί το παιδί είναι πιθανό να συμπεράνει ότι το ένα γεγονός προκάλεσε το άλλο. Σύμφωνα με τον Piaget, η εμφανέστερη αδυναμία του προεννοιολογικού συλλογισμού των παιδιών είναι ο εγωκεντρισμός τους, η τάση να βλέπουν τον κόσμο από την δική τους οπτική γωνία και να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την διαφορετική οπτική γωνία ενός άλλου. Επίσης, ο Piaget υποστήριξε πως το γεγονός ότι το παιδί εστιάζει εγωκεντρικά στο πως φαίνονται τα πράγματα καθιστά σχεδόν αδύνατο να ξεχωρίσει τα φαινόμενα από την πραγματικότητα.

6 Η Διαισθητική Περίοδος
Ο Piaget ονόμαζε τη φάση μεταξύ 4 και 7 ετών διαισθητική περίοδο. Η διαισθητική σκέψη είναι μια μικρή διεύρυνση της προεννοιολογικής σκέψης, αν και τα παιδιά πλέον είναι κάπως λιγότερο εγωκεντρικά και ικανότερα να ταξινομούν αντικείμενα με βάση τις κοινές αντιληπτικές τους ιδιότητες όπως το μέγεθος, το σχήμα και το χρώμα. Η σκέψη του παιδιού ονομάζεται διαισθητική, επειδή κατανοεί αντικείμενα και γεγονότα, βασιζόμενη ή επικεντρωμένη στο εμφανέστερο αντιληπτικό χαρακτηριστικό τους, στο πώς φαίνονται τα πράγματα και όχι σε λογικές ή ορθολογιστικές διεργασίες. Επικεντρωμένος συλλογισμός: Η τάση των παιδιών, κατά τον Piaget, στο προσυλλογιστικό στάδιο να προσέχουν ένα χαρακτηριστικό της κατάστασης, αποκλείοντας όλα τα άλλα.

7 Ταξινόμηση των σχέσεων όλου/μέρους: Οι περιορισμοί μιας διαισθητικής λογικής, βασισμένη στην αντίληψη, είναι εμφανείς, όταν τα παιδιά ηλικίας 4 έως 7 ετών ασχολούνται με προβλήματα κατηγοριοποίησης. Κατηγοριοποίηση: Η ικανότητα σύγκρισης μιας κατηγορίας αντικειμένων με τις υποκατηγορίες της χωρίς να γίνεται σύγχυση μεταξύ των δύο. Ανικανότητα διάκρισης: Στην ορολογία του Piaget, τα παιδιά στο προσυλλογιστικό στάδιο δεν έχουν την ικανότητα της διατήρησης, δηλαδή δεν συνειδητοποιούν ακόμη ότι ορισμένες ιδιότητες των αντικειμένων παραμένουν αμετάβλητες, όταν η εμφάνιση των αντικειμένων μεταβάλλεται επιφανειακά. Σύμφωνα με τον Piaget, τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν έχουν ακόμη την ικανότητα διατήρησης διότι τους λείπουν οι δύο γνωστικές διεργασίες που θα τα βοηθήσουν να ξεπεράσουν το διαισθητικό τρόπο σκέψης τους που βασίζεται στην αντίληψη. Η πρώτη διεργασία ονομάζεται αποκέντρωση, ενώ η δεύτερη αντιστρεψιμότητα. Αποκέντρωση: Η ικανότητα των παιδιών, κατά τον Piaget, που βρίσκονται στο στάδιο των συγκεκριμένων σκέψεων να λαμβάνουν υπόψη πολλά χαρακτηριστικά ενός ερεθίσματος ή μιας κατάστασης. Αντιστρεψιμότητα: Η ικανότητα να αντιστρέψει κανείς ή να αναιρεί μια πράξη εκτελώντας νοητικά την ακριβώς αντίθετη πράξη (αναίρεση).

8 Υποτιμά ο Piaget το Προσυλλογιστικό Παιδί;
Ο John Flavell στη μελέτη του διερεύνησε την αντιληπτική στάση που παίρνουν τα παιδιά, δηλαδή την ικανότητα τους να βγάζουν σωστά συμπεράσματα για το τι βλέπει ή ακούει ένα άλλο πρόσωπο. Μπορούν τα παιδιά στο προσυλλογιστικό στάδιο να πάρουν μια εννοιολογική στάση βγάζοντας σωστά συμπεράσματα για το τι μπορεί να σκέφτεται ή να αισθάνεται ένα άλλο πρόσωπο, όταν οι νοητικές καταστάσεις αυτού του προσώπου διαφέρουν από τις δικές τους; Η απάντηση είναι ναι, άλλωστε τα πειράματα δείχνουν πως αυτή η ικανότητα μπορεί να εμφανιστεί πολύ νωρίτερα απ’ο,τι πίστευε ο Piaget. Αναμφίβολα, τα παιδιά στο προσυλλογιστικό στάδιο δεν είναι τόσο εγωκεντρικά, όσο πίστευε ο Piaget. Ωστόσο, ο Piaget είχε δίκιο να υποστηρίζει ότι τα μικρά παιδιά συχνά βασίζονται στη δική τους οπτική γωνία και δεν καταφέρνουν να βγάλουν ακριβή συμπεράσματα για τα κίνητρα, τις επιθυμίες και τις προθέσεις των άλλων. Σήμερα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι τα παιδιά γίνονται σταδιακά λιγότερο εγωκεντρικά και περισσότερο ικανά να εκτιμούν τις απόψεις των άλλων όσο περισσότερο μαθαίνουν, ιδιαίτερα για τους άλλους ανθρώπους και τις αιτίες της συμπεριφοράς τους.

9 Άλλη μια ματιά στον αιτιακό συλλογισμό των παιδιών: Ο Piaget είχε δίκιο όταν έλεγε πως τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι πιθανό να δώσουν ανιμιστικές απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα και να κάνουν λογικά σφάλματα, όταν σκέφτονται την σχέση αιτίου-αποτελέσματος. Παρόλο που τα παιδιά προσχολικής ηλικίας έχουν μερικές φορές ανιμιστικές αντιδράσεις, αυτές οι κρίσεις δεν οφείλονται τόσο σε μια γενικότερη πεποίθηση ότι τα κινούμενα άψυχα αντικείμενα έχουν τις ιδιότητες των εμψύχων ( Piaget), όσο στην υπόθεση ότι τα άγνωστα αντικείμενα που φαίνονται να κινούνται μόνα τους είναι ζωντανά. Τα παιδιά στο προσυλλογιστικό στάδιο δεν είναι προαιτιακά όντα. Ακόμη και τα βρέφη ηλικίας 10 μηνών βρίσκουν ότι μια ακολουθία γεγονότων που έχει αιτιακή σύνδεση αξίζει περισσότερο την προσοχή τους από μια που δεν έχει. Ακόμη και σε ηλικία 2 ετών, τα παιδιά εκφράζουν κάποια επίγνωση των αιτιακών προθέσεων τους στην δική τους γλώσσα. Σε ηλικία 3 ετών, τα παιδιά γνωρίζουν ήδη ότι οι αιτίες προηγούνται και δεν έπονται των αποτελεσμάτων και ότι ένα γεγονός το οποίο πάντα προηγείται του αποτελέσματος είναι πιθανότερο να είναι η αιτία του απ’ό,τι άλλα γεγονότα τα οποία περιστασιακά προηγούνται αυτού του αποτελέσματος.

10 Μπορούν τα παιδιά στο προσυλλογιστικό στάδιο να κατανοήσουν την έννοια της διατήρησης; Σύμφωνα με τον Piaget, τα παιδιά κάτω των 6-7 ετών δεν μπορούν να λύσουν προβλήματα διατήρησης, διότι δεν έχουν αποκτήσει ακόμη τις δύο γνωστικές διεργασίες (αντιστρεψιμότητα, αναπλήρωση) που θα τους έδιναν την δυνατότητα να ανακαλύψουν την σταθερότητα ιδιοτήτων (π.χ. μάζα, όγκος), όπως επίσης είναι πολύ ανώριμα νοητικά, για να χρησιμοποιήσουν και να κατανοήσουν λογικές έννοιες όπως η αντιστρεψιμότητα. Ωστόσο, πολλοί ερευνητές έχουν δείξει ότι παιδιά ηλικίας 4 ετών που δεν έχουν την ικανότητα της διατήρησης και ακόμη παιδιά με νοητική στέρηση μπορούν να εκπαιδευτούν, ώστε να αποκτήσουν αυτή την ικανότητα με διάφορες μεθόδους, όπως για παράδειγμα η εκπαιδευτική αναγνώριση. Εκπαιδευτική αναγνώριση: Μια προσπάθεια για την προαγωγή της διατήρησης διδάσκοντας παιδιά που δεν κατανοούν την διατήρηση, ώστε να μάθουν να αναγνωρίζουν ότι ένα αντικείμενο ή μια ουσία που έχει υποστεί επεξεργασία είναι το ίδιο αντικείμενο ή ουσία παρά τη νέα του/της εμφάνιση. Αντίθετα, λοιπόν, από την άποψη του Piaget, πολλά παιδιά που βρίσκονται στο προσυλλογιστικό στάδιο μπορούν να μάθουν την διατήρηση, αφού το να κατανοήσουν αρχικά το νόμο της φύσης φαίνεται ότι εξαρτάται από την ικανότητα τους να αναγνωρίζουν την ταυτότητα των αντικειμένων και όχι από την ικανότητα τους να χρησιμοποιούν την αντιστρεψιμότητα και την αποκέντρωση.

11 Το Στάδιο των Συγκεκριμένων Λογικών Ενεργειών (7-11 ετών)
Κατά την διάρκεια της περιόδου των συγκεκριμένων λογικών νοητικών ενεργειών του Piaget, τα παιδιά αποκτούν ταχύτατα τις γνωστικές διεργασίες και συνήθως εφαρμόζουν αυτές τις σημαντικές νέες δεξιότητες, όταν σκέφτονται πάνω στα αντικείμενα, τις καταστάσεις και τα γεγονότα που είδαν, άκουσαν ή παρακολούθησαν με κάποιο άλλο τρόπο. Γνωστική διεργασία: Είναι μια εσωτερική νοητική δραστηριότητα, η οποία δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να τροποποιήσει και να αναδιοργανώσει τις εικόνες και τα σύμβολα του, ώστε να σε ένα λογικό συμπέρασμα.