Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας

Παρουσίαση με θέμα: "Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας
και η γλωσσολογία ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΜΠΕΚΑΚΟΣ Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας 

2 της θεωρίας του κριτικισμού και του Διαφωτισμού.

3 Σχολαστικισμού Η ΕΜΠΕΙΡΙΟΚΡΑΤΙΑ
Η ΕΜΠΕΙΡΙΟΚΡΑΤΙΑ  Η ουσία της εμπειριοκρατίας έγκειται στη θέση ότι κάθε ανθρώπινη γνώση προέρχεται από τον αντικειμενικό κόσμο, από τις εντυπώσεις των αισθήσεων και από τις διεργασίες του νου. Από αυτές ο νους δημιουργεί την αφηρημένη έννοια και την γενίκευση. Αποτελεί την βρετανική προσοφορά στην ιστορία της φιλοσοφίας. Γεννήθηκε ως αντίδραση στις καθιερωμένες ιδέες του μεσαιωνικού σχολαστικισμού.  Ο Bacon είχε τονίσει την σημασία της παρατήρησης ως βάσης για κάθε γνώση και την σπουδαιότητα της επαγωγής απέναντι στην απαγωγή (παραγωγή, deduction).  Ο Locke, o Berkeley και o Hume εξέθεσαν στα έργα τους όλα εκείνα, τα οποία θεωρούνται εκφράσεις της εμπειριοκρατίας.  Σχολαστικισμού

4 O Locke και ο Leibniz υποστηρίζουν ότι τα ονόματα και η έννοια του γλωσσικού σημείου αποτελούν τα θεμέλια της θεωρίας της γλώσσας. Υπάρχει, συνεπώς, μία σχέση ανάμεσα στον Locke και τον Leibniz, η οποία αναλύεται ως εξής LOCKE : Διερευνά το ζήτημα της προέλευσης της ανθρώπινης γλώσσας σε λογική βάση (σχέση γλώσσας και σημείου) - συγχρονική προσέγγιση LEIBNIZ : Διερευνά το ζήτημα της προέλευσης της ανθρώπινης γλώσσας σε ιστορική βάση - διαχρονία Ένας συνδυασμός της προοπτικής της διερεύνησης των Locke και Leibniz υπάρχει στο έργο του Ιταλού Giambattista Vico, o οποίος ερευνά την προέλευση της ανθρώπινης γλώσσας με την βοήθεια και της λογικής και της ιστορίας, με σκοπό την ανάδειξη της σχέσης της σκέψης με την γλώσσα που είναι κοινωνικά θεσμοθετημένη. (Nominalist Theory)

5 An Essay Concerning Human Understanding by John Locke
BOOK II Contents 1 Chapter I: Of Words or Language in General 2 Chapter II: Of the Signification of Words 3 Chapter III: Of General Terms 4 Chapter IV: Of the Names of Simple Ideas 5 Chapter V: Of the Names of Mixed Modes and Relations 6 Chapter VI: Of the Names of Substances 7 Chapter VII: Of Particles 8 Chapter VIII: Of Abstract and Concrete Terms 9 Chapter IX: Of the Imperfection of Words 10 Chapter X: Of the Abuse of Words 11 Chapter XI: Of the Remedies of the Foregoing Imperfections and Abuses of Words Chapter I: Of Words or Language in General 1. Man fitted to form articulate sounds. God, having designed man for a sociable creature, made him not only with an inclination, and under a necessity to have fellowship with those of his own kind, but furnished him also with language, which was to be the great instrument and common tie of society. Man, therefore, had by nature his organs so fashioned, as to be fit to frame articulate sounds, which we call words. But this was not enough to produce language ; for parrots, and several other birds, will be taught to make articulate sounds distinct enough, which yet by no means are capable of language. (Να τυπωθεί και η μετάφραση του παραπάνω με βάση την τρέχουσα έκδοση (Παπαζήσης, 2018)

6 Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται από τον Locke, στο 3ο βιβλίο του Δοκιμίου για τον ανθρώπινη νόηση, στο πρόβλημα της γλώσσας, το οποίο συνδέει στενά με τη θεωρία της γνώσης. Οι λέξεις εμφανίζονται ως συμβατικά σημεία, όχι άμεσα συνδεδεμένα με τα πράγματα, αλλά με τις ιδέες που διαμορφώνουμε στο νου μας. Οι γενικοί όροι, για παράδειγμα, αντιστοιχούν σε γενικές ιδέες, που λαμβάνονται μέσω μιας διαδικασίας αφαίρεσης. σχέση λέξεων και ιδεών

7 Η γνωσιολογική-οντολογική κατάσταση της γενικής ιδέας είναι επίσης εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και αναφέρεται στο πρόβλημα των καθολικών. Ο Locke υποστηρίζει ότι μπορεί κανείς να καταφύγει μόνο σε «ουσίες ονομάτων», όχι σε «αληθινές – πραγματικές ουσίες», αφού είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τις αληθινές ουσίες. Επομένως, η άποψή του είναι κατά κύριο λόγο ονοματοκεντρική, δηλαδή έχει ως κέντρο τα ονόματα, παρά το γεγονός ότι ο Locke τείνει περισσότερο προς τη μελέτη των εννοιών. Μια συζήτηση γύρω από τα ονόματα των απλών ιδεών και των σχέσεών τους ολοκληρώνει την θεώρηση του Locke. ΟΥΣΙΑ

8 του καθορισμού των λέξεων
Η σύνδεση μεταξύ γλωσσικών και γνωσιακών προβλημάτων καθορίζει στο εσωτερικό της γλώσσας την εμφάνιση των ίδιων των δυσκολιών, οι οποίες προκύπτουν κατά την θεώρηση της γνώσης. Οι ερευνητικοί στόχοι του Locke, οι οποίοι άσκησαν σημαντική επίδραση στην ιστορία της φιλοσοφίας, είναι οι ακόλουθοι: α) Η Θεωρία γύρω από το ονόματα β) Η συμβολή στην διαμόρφωση μιας θεωρίας γύρω από τον ορισμό των λέξεων. Σε αυτήν είναι δυνατή η χρήση και άλλων μεθόδων μαζί με τις παραδοσιακές μεθόδους, κατά γένος και κατά διαφορά (λατ. per genus et differentiam). του καθορισμού των λέξεων

9 Ο Locke θέτει τις βάσεις της γλωσσολογίας της περιόδου του Διαφωτισμού και ο συνεχιστής του έργου του, είναι ο Γάλλος Condillac. O εμπειρισμός του Locke παρουσιάζει τον ανθρώπινο νου ως έναν «άγραφο χάρτη» (λατ. Tabula Rasa), χωρίς κείμενα και χαρακτήρες, ο οποίος παίρνει τα δεδομένα του από τις αισθήσεις. Μέσω των αισθήσεων μπορούμε να γνωρίσουμε τα εξωτερικά πράγματα, ενώ μέσω της σκέψης είμαστε σε θέση να γνωρίσουμε τις εσωτερικές λειτουργίες της ψυχής. Μονάχα από αυτές τις δραστηριότητες προέρχονται εκείνες οι απλές ιδέες, τις οποίες ο νους συγκρίνει και συνθέτει, με σκοπό να διαμορφώσει μία απεριόριστη ποικιλία σύνθετων ιδεών. Tabula Rasa

10 O Étienne Bonnot de Condillac (Grenoble, 1714 – Lailly – en – Val, 1780) θεωρείται ο εισηγητής του Locke στην Γαλλία. Στο έργο του Essai sur l'origine des connaissances humaines, ακολουθεί πιστά τον Άγγλο δάσκαλό του (1746). Δέχεται με κάποια απροθυμία το συμπέρασμα του Locke ότι η γνώση εκπορεύεται από δύο πηγές, την αίσθηση και την σκέψη. Χρησιμοποιεί ως βασική αρχή της εξήγησής του τον συνδυασμό των ιδεών. Σύμφωνα με τον Eco (1993: 119), στο έργο του Condillac κυριαρχεί η έννοια της αίσθησης, η οποία προέρχεται από τον Locke. Τα σημεία μας βοηθούν να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, τις φωνές και τις χειρονομίες μας. Αυτή είναι η γλώσσα της δράσης. Εν συνεχεία, τα σημεία μας βοηθούν να σταθεροποιήσουμε την σκέψη μας και να την διατυπώσουμε. Αυτή είναι η θεσμικά καθορισμένη γλώσσα. & Condillac

11 Pierre Mortier, 1746 TOME SECOND. Du langage & de la méthode.
SECTION PREMIÈRE. De l’origine & des progrès du langage, 1 Chap i. Le langage d’action & celui des sons articulés, considérés dans leur origine, 4 Chap ii. De la prosodie des premières langues, 22 Chap. iii. De la prosodie des langues Grecque & Latine ; &, par occasion, de la déclamation des anciens, 25 Chap iv. Des progrès que l’art du grec a fait chez les anciens, 52 Chap v. De la musique, 69 Chap vi. Comparaison de la déclamation chantante & de la déclamation simple, 91 Chap. vii. Quelle est la prosodie la plus parfaite, 97 Chap. viii. De l’origine de la poésie, 102 Chap. ix Des mots, 118 Chap x. Continuation de la même matière, 138 Chap xi. De la signification des mots, 151 Chap xii. Des inversions, 164 Chap xiii. De l’écriture, 178 Chap xiv. De l’origine de la fable, de la parabole &, de l’énigme, avec quelques détails sur l’usage des figures & des métaphores, 189 Chap. xv. Du génie des langues, 196 Pierre Mortier, 1746

12 Étienne Bonnot de Condillac
1714 – 1780

13

14 Ο Locke εξακολουθεί να επηρεάζει την σύγχρονη φιλοσοφία και γλωσσολογία. Ιδιαίτερα την σημασιολογία, η οποία χρησιμοποιεί την έννοια του σημασιολογικού εσωτερικισμού. Η ιδεατική θεωρία της έννοιας (ideatic theory of sense) και ο εμπειρισμός συνδέονται με τον Locke. Σύμφωνα με την ιδεατική θεωρία, οι έννοιες είναι καθαρά πνευματικά περιεχόμενα, τα οποία δημιουργούνται από σημεία. Παρόλο που αυτή η θεώρηση έχει προκαλέσει μια σειρά από προβλήματα από την αρχή, το ενδιαφέρον γι' αυτήν έχει ανανεωθεί από ορισμένους σύγχρονους θεωρητικούς με το πρόσχημα του σημασιολογικού εσωτερικισμού (sematic internalism). Η υπό όρους αληθής θεωρία του νοήματος αναφέρεται στις συνθήκες, κάτω από τις οποίες μια έκφραση μπορεί να είναι αληθής ή ψευδής. Η παράδοση αυτή πηγαίνει τουλάχιστον στο Frege και συνδέεται με ένα πλούσιο έργο, με πρωτοπόρους φιλοσόφους, όπως ο Alfred Tarski και ο Donald Davidson. Η θεωρία της χρήσης του νοήματος, που συνηθέστερα συνδέεται με τον Ludwig Wittgenstein, βοήθησε να εγκαινιάσει την ιδέα της "έννοιας ως χρήσης", και μια κοινοτιστική άποψη της γλώσσας: Ο Wittgenstein ενδιαφέρθηκε για τον τρόπο με τον οποίο οι κοινότητες χρησιμοποιούν τη γλώσσα και πόσο μακριά μπορεί να ληφθεί. Συνδέεται επίσης με τον P. F. Strawson, τον John Searle, τον Robert Brandom και άλλους. και σημασιολογία

15 John Searle Ludwig Wittgenstein

16 Antoniou, Gr. , Slaney, J. (eds. ). 1998
Antoniou, Gr., Slaney, J.(eds.) Advanced Topics in Artificial Intelligence. Berlin: Springer Brandom, R Making it Explicit. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press Chomsky, N The Logical Structure of Linguistic Theory. Chicago: University of Chicago Press Condillac, E Essai sur l’origine des connaissances humaines. Amsterdam: Pierre Mortier Davidson, D Inquiries into Truth and Interpretation. Oxford: Oxford University Press Eco, U Alla ricerca della lingua perfetta. Bari: Editori Laterza Frege, G "On Sense and Reference". Στο: Frege: Senso, Funzione e Concetto. ed. Eva Picardi and Carlo Penco. Bari: Editori Laterza. 2001 Herbermann, Charles, ed "Nominalism, Realism, Conceptualism". Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Gargani, G.A. Idea, Mondo e Linguaggio in Th. Hobbes e J. Locke. Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa. Lettere, Storia e Filosofia. Serie II, Vol. 35, No. 314, 1966: 251 – 292 Grice, P. "Meaning". Perspectives in the Philosophy of Language. (2000), ed. Robert Stainton Λάζου, Ά., Ο John Locke και το Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση, Αρναούτης, Αθήνα, 2015 Locke, J An Essay Concerning Humane Understanding. 1st ed. 1 vols. London: Thomas Bassett Rosiello, L. Le Teorie Linguistiche di Vico e Codillac.Forum Italicum: A Journal of Italian Studies, Vol.2, 4, 1968: 386 – 393 Robins, R.H Σύντομη Ιστορία της Γλωσσολογίας, μετάφραση: Αθηνά Μουδοπούλου. Αθήνα: Νεφέλη Wittgenstein, L Philosophical Investigations. Third edition. trans. G. E. M. Anscombe. New York: Macmillan Publishing Co ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ