Επικοινωνία και αλληλεπίδραση

Παρουσίαση με θέμα: "Επικοινωνία και αλληλεπίδραση"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Επικοινωνία και αλληλεπίδραση

2 In such a world, the last thing a teacher needs to give his/her pupils is more information. They already have far too much of it. Instead, people need the ability to make sense of information, to tell the difference between what is important and what is unimportant, and above all to combine many bits of information into a broad picture of the world. Harari, Yuval Noah. 21 Lessons for the 21st Century, 2018

3 Επικοινωνία: Μια διαδικασία όπου παράγονται νοήματα μέσα από την ανταλλαγή λεκτικών και μη λεκτικών συμβόλων και ενδείξεων. Οι άνθρωποι (αντίθετα με τα ζώα;) μπορούν στην επικοινωνία τους να χρησιμοποιούν αφηρημένα σύμβολα (π.χ. η λέξη «εκπαίδευση») → δυνατότητα να μιλάμε για πράγματα που είναι έξω από την άμεση πραγματικότητά μας, να αφορούν το παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον.

4 Κάποιες λίγες λέξεις αντιπροσωπεύουν αυτό που συμβολίζουν π. χ
Κάποιες λίγες λέξεις αντιπροσωπεύουν αυτό που συμβολίζουν π.χ. γαργάρα, τιτίβισμα, γάβγισμα, νιαούρισμα. (Γλωσσολογικά) Η εκφορά της λέξης «Γάτα» (σημαίνον) → η έννοια σημαινόμενο Η λέξη γάτα είναι ένα σημαίνον που ενεργοποιεί στην αντίληψή μας τη γενική έννοια «γάτα» (σημαινόμενο), μέσω της οποίας καταλαβαίνουμε ότι αυτός που μιλά αναφέρεται στο συγκεκριμένο ζώο (που έχει τα χαρακτηριστικά της γάτας). Η λέξη γάτα σημαίνει αυτό που σημαίνει για μας, μόνο επειδή συμφωνούμε να της το επιτρέψουμε (όπως ένα χαρτονόμισμα π.χ.). Υπάρχει έννοια χωρίς λέξη;;

5 Η γραπτή λέξη γάτα είναι ένα σημείο
Η γραπτή λέξη γάτα είναι ένα σημείο. δηλαδή ένα σήμα (γ-ά-τ-α) και το σημαινόμενο του (Saussure) Δηλ. το σημείο ενσωματώνει τόσο το σημαίνον όσο και το σημαινόμενό του. Δεν υπάρχει σημείο χωρίς και ένα σημαίνον και ένα σημαινόμενο. Σημείο είναι οτιδήποτε του έχει αποδοθεί μια σημασία (λέξη, εικόνα, ήχος, ενέργεια, αντικείμενο κλπ. Επίσης σημείο είναι οποιαδήποτε συμπεριφορά μεταφέρει πληροφορία (συμπεριλαμβανομένης και της ομιλίας) Το να πεις «έχω θυμώσει» είναι ένα σημείο. Το να κοκκινίσεις από θυμό είναι ένα σημείο επίσης. Το πρώτο είναι ένα σύμβολο. Το δεύτερο μια ένδειξη. (εκφραστική συμπεριφορά).

6 Μέσα σε μια γλώσσα, ένα σημαίνον μπορεί να αναφέρεται σε πολλά σημαινόμενα και σε ένα σημαίνον μπορεί να αναφέρονται πολλά σημαίνοντα (π.χ. συνώνυμα). Η δύναμη των γλωσσικών συστημάτων έγκειται στην ύπαρξη μεγάλης διαφοράς μεταξύ σημαίνοντος και σημαινομένου. Στο κινηματογράφο/τηλεόραση το σημαίνον και το σημαινόμενο είναι σχεδόν ταυτόσημα.

7 Καταδήλωση και Συμπαραδήλωση
Καταδήλωση και Συμπαραδήλωση. Η Καταδήλωση είναι η κοινής λογικής σημασία του σημείου. Η Συμπαραδήλωση αναφέρεται στους κοινωνικο-πολιτιστικούς και προσωπικούς συνειρμούς (ιδεολογικούς, συναισθηματικούς, κ.λπ). π.χ. Ένα αυτοκίνητο μπορεί να συμπαραδηλώνει αρρενωπότητα, ελευθερία, πρακτικότητα, απειλή για το περιβάλλον κλπ Η επιλογή των λέξεων συχνά συνεπάγεται συμπαραδηλώσεις, όπως στις αναφορές 'απεργία' αντί 'διαμάχη', 'απαιτήσεις συνδικάτων' αντί 'προσφορές διοίκησης' κ.ο.κ. (→ ενεργός επέμβαση των ιδεολογιών στην επικοινωνία).

8 Ας δούμε το παράδειγμα μιας φωτογραφίας: Καταδήλωση είναι η μηχανική αναπαραγωγή στο φιλμ του αντικειμένου προς το οποίο εστιάζεται η κάμερα. Η συμπαραδήλωση είναι το ανθρώπινο μέρος της διαδικασίας, είναι η επιλογή του τι να περιληφθεί στη φωτογραφία, το επίκεντρο, το άνοιγμα του φακού, η γωνία της μηχανής, η ποιότητα του φιλμ κ.ο.κ. (Fiske 1982). Στο επίπεδο της συμπαραδήλωσης, τα σημεία είναι πιο ανοικτά στην ερμηνεία.

9 Στο καταδηλωτικό επίπεδο αυτή είναι μια φωτογραφία της ηθοποιού Marilyn Monroe. Στο συμπαραδηλωτικό επίπεδο συνδέουμε τη φωτογραφία αυτή με τις ιδιότητες της Marilyn Monroe, την αίγλη, τη σεξουαλικότητα, την ομορφιά – αν αυτή είναι μια φωτογραφία στην αρχή της καριέρας της – αλλά επίσης με την κατάπτωσή της, τα ναρκωτικά και τον άκαιρο θάνατο αν θα ήταν μια από τις τελευταίες της φωτογραφίες. Σε μυθικό επίπεδο αντιλαμβανόμαστε αυτό το σημείο ως ενεργοποίηση του μύθου του Χόλυγουντ: το εργοστάσιο ονείρων που δίνει αίγλη στη μορφή των ηθοποιών που κατασκευάζει, αλλά επίσης την ονειρομηχανή που τους συνθλίβει – όλα με στόχο το κέρδος και το συμφέρον. (Susan Hayward, 1996).

10 Ένα παράδειγμα επιπέδων σημασιοδότησης σε σχέση με μιαν αγελάδα που ονομαζόταν Μπέσυ (Robert McKim (1970) Η αγελάδα, όπως τη γνωρίζει η επιστήμη, αποτελείται τελικά από άτομα, ηλεκτρόνια, κ.λπ. σύμφωνα με τα σημερινά, επιστημονικά πορίσματα Η αγελάδα που αντιλαμβανόμαστε δεν είναι η λέξη, αλλά το αντικείμενο της εμπειρίας, αυτό που το νευρικό μας σύστημα επιλέγει. Η λέξη Μπέσυ (αγελάδα) είναι το όνομα που δίνουμε στο αντικείμενο της αντίληψης δευτέρου επιπέδου. Το όνομα δεν είναι το αντικείμενο, απλώς συμβολίζει το αντικείμενο και παραβλέπει αναφορά σε πολλά χαρακτηριστικά του αντικειμένου. Η λέξη “αγελάδα” συμβολίζει τα γνωρίσματα που θεωρήσαμε ως κοινά σε αγελάδα, αγελάδα, αγελάδα,….αγελάδα. Γνωρίσματα ειδικά για συγκεκριμένες αγελάδες παραλείπονται. Όταν η Μπέσυ αναφέρεται ως “ζώο” μόνο εκείνα τα χαρακτηριστικά που συμμερίζεται με τα γουρούνια, τις κότες, τις κατσίκες, κ.λπ ζώα υπαινίσσονται. Όταν η Μπέσυ περιλαμβάνεται στην “περιουσία του αγροκτήματος” η αναφορά γίνεται μόνο σαυτό που έχει κοινό με όλα τα άλλα στοιχεία του αγροκτήματος που μπορούν να πουληθούν. Όταν η Μπέσυ αναφέρεται ως “περιουσιακό στοιχείο” ακόμη περισσότερα από τα χαρακτηριστικά της παραλείπονται. Η λέξη “πλούτος” είναι ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο αφαίρεσης, που παραλείπει σχεδόν κάθε αναφορά στα χαρακτηριστικά της Μπέσυ.

11 Κεφάλαιο 2 Ένα μοντέλο επικοινωνίας
Κεφάλαιο 2 Ένα μοντέλο επικοινωνίας Επικοινωνία= ανταλλαγή μηνυμάτων ή «…μια διεργασία στη διάρκεια της οποίας μεταδίδονται σημασίες μεταξύ προσώπων ή ομάδων» (Maisonneuve, 1977) Συμβαίνει σε ένα περιβάλλον και απαιτεί ένα μέσον, έχει αφορμές (συνειδητές ή μη), λειτουργίες και επιδιώξεις και κάποιες συνέπειες.

12 Φόρμουλα Lasswell (1948): επικοινωνιακή πράξη → ποιος λέει, τι, σε ποιον, πού, πώς, γιατί, με τι αποτέλεσμα (παράδειγμα;) Άρα Α) συνομιλητές (πηγή + προορισμός του μηνύματος) Β) το μήνυμα, -η σημασία του (νοηματικό περιεχόμενο) -η λειτουργία του (π.χ. πληροφόρηση, έκφραση συναισθημάτων, ερώτηση, διαταγή, καθησυχασμός, σαγήνη κλπ)

13 Γ) Τα μέσα εκφρασης/μετάδοσης -τα κάθε είδους συστήματα σημείων (λέξεις, χειρονομίες, κώδικες -τα φυσικά ερείσματα μετάδοσης (αέρας, καλώδια, ηλεκτρομαγνητισμός) -οι κοινωνιοτεχνικοί τρόπο παραγωγής και μετάδοσης πληροφορίας/νοήματος δηλ. το θεσμικό πλαίσιο (π.χ. συνέντευξη, επιστολή, , άρθρο, τηλεοπτική εκπομπή κλπ) -το ευρύτερο πλαίσιο εντός του οποίου συμβαίνει η μετάδοση (κοινωνικές θέσεις, ρόλοι, κανόνες, τελετουργικά, στάσεις αντιλήψεις, συναισθήματα, χωροχρονικές συνθήκες, το πλαίσιο αναφοράς, το σχεσιακό και κοινωνικό κλίμα.)

14 Το πρώτο μοντέλο επικοινωνίας (Shannon, 1948) → κλασική επικοινωνιακή αλυσίδα

15 Στην ανθρώπινη επικοινωνία πηγή=αποκωδικοποιητής και αποκωδικοποιητής=προορισμός (είναι οι συνομιλητές δηλ. ο ομιλητής και ο παραλήπτης) Το αποστελλόμενο μήνυμα μεταφέρει τη νοητική αναπαράσταση του ομιλητή και το σήμα (π.χ. οι λέξεις) είναι η γλωσσική της αναπαράσταση. Με τη σειρά του ο παραλήπτης μετατρέπει το σήμα (τη γλωσσική δηλαδή αναπαράσταση) σε μια δική του νοητική αναπαράσταση. Πόσο όμως ταιριάζουν η αρχική νοητική αναπαράσταση του πομπού με εφόσον α) Έχουν επιδράσει ήδη φθορές (λόγω «θορύβου» εσωτερικού, εξωτερικού, εννοιολογικού) β) πομπός και δέκτης μοιράζονται τις ίδιες γλωσσικές αναπαραστάσεις δηλ. τον ίδιο κώδικα;; γ)τα κενά/παραλείψεις του μηνύματος που στέλνει ο πομπός τα συμπληρώνει με δικά του ο παραλήπτης (filling the gap)→ ελλείψεις και λάθη.

16 Τα (κοινά) σενάρια (scripts) πομπού και δέκτη μειώνουν αυτά τα λάθη
Τα (κοινά) σενάρια (scripts) πομπού και δέκτη μειώνουν αυτά τα λάθη. Σενάρια = κοινωνικά εκμαθημένες νοητικές δομές τυποποιημένες και άρα προβλέψιμες, γνωστικά σχήματα Όσο πιο κοινά είναι τα σενάρια των συνομιλητών τόσο καλύτερη η επικοινωνία → «Μιλάμε την ίδια γλώσσα». Άρα η ανατροφοδότηση ( feedback) λειτουργεί πιο αποτελεσματικά (ζητάμε σύνοψη, επεξήγηση, θέτουμε ερωτήσεις κλπ). → επικοινωνία= ανταλλαγή νοημάτων κυρίως.

17 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ποιες είναι οι ενδείξεις ότι θα βρέξει σε λίγο; Ποιες ότι επίκειται καβγάς; Ποιες ότι θα αποτύχω σε ένα μάθημα; Υπάρχουν πάντα ενδείξεις ; Έχουμε άτομο Α και άτομο Β. Ο Α μιλάει στον Β. Ο Β χρησιμοποιεί ενδείξεις (signs) π.χ. χρώμα προσώπου, κινήσεις χεριών, τόνος φωνής, στάση σώματος του Α δηλ. μη λεκτικά στοιχεία τα οποία δίνουν περισσότερες πληροφορίες για την εσωτερική κατάσταση του Α απ’ ότι το ίδιο το μήνυμα) Κατά τη διάρκεια της ομιλίας, ο τονισμός των λέξεων, οι εκφράσεις του προσώπου, η στάση ή η απόσταση από το συνομιλητή μπορούν να ενισχύσουν, να αποδυναμώσουν, ακόμη και να ανατρέψουν το περιεχόμενο τον λόγου. Σύμφωνα με τον Mehrabian (1968) η επίδραση στον συνομιλητή = 7% προφορική (περιεχόμενο λόγου) , 38% φωνητική (τόνος, ένταση..κλπ), 55% μυϊκή (εκφράσεις κλπ) Νεότερες έρευνες αποδίδουν στη μη λεκτική επικοινωνία το 65% του νοήματος.

18 Οι ενδείξεις που στέλνει ο Α δεν είναι σκόπιμες/ηθελημένες (τον προδίδουν…εκτός κι αν παίζει θέατρο). Ο Β τις αντιλαμβάνεται συνειδητά ή μη συνειδητά. Οι ενδείξεις δεν χρειάζεται να μπουν σε λέξεις (ένα κόκκινο πρόσωπο μας δίνει αυτόματα πληροφορία ότι το άτομο νιώθει ντροπή ή θυμό ανάλογα). Αντίθετα τα λόγια (οι λέξεις) του Α παράγονται εμπρόθετα και μεταφέρουν κάποια νοήματα. Ο Α μπορεί να αρνηθεί τις ενδείξεις που εκπέμπει και αντιφάσκουν με τα λόγια του (π.χ, «Όχι, δεν είμαι θυμωμένος») → σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση η επικοινωνία δεν γίνεται μόνο με λέξεις.

19 Σημείο/Νοηματική μονάδα = ένα σήμα + το νόημα του (δηλ
Σημείο/Νοηματική μονάδα = ένα σήμα + το νόημα του (δηλ. σημαίνον και σημαινόμενο ή αλλιώς έκφραση και περιεχόμενο) Τα σήματα που περιέχονται στα σημεία δεν έχουν τίποτα κοινό με το νόημα που μεταφέρουν → τα γλωσσικά σημεία είναι αυθαίρετες κατασκευές. -μπορούμε να πούμε και ότι τα γλωσσικά σήματα είναι αυθαίρετες κατασκευές;; - Η ένδειξη μπορεί να θεωρείται σημείο; (Αφού περιέχει ένα σήμα και ένα νόημα) Η σχέση ανάμεσα σε σήμα και το νόημα του ενέχει μια σημειωτική σύμβαση. Έχουμε συμφωνήσει ότι σημαίνει αυτό ή το άλλο. Άρα πρόκειται για έναν κώδικα…υποκαθιστά κάτι άλλο Κωδικοποίηση (από γλωσσικά σημεία σε σημασίες) και Αποκωδικοποίηση (απόδοση νοήματος στα γλωσσικά σημεία).

20 Σημείο vs Ένδειξη → διαφορετικές προσεγγίσεις στην επικοινωνία Αν δηλ

21 Υπάρχουν ενδείξεις που χρησιμοποιούνται συμβολικά (π. χ
Υπάρχουν ενδείξεις που χρησιμοποιούνται συμβολικά (π.χ. όταν παίρνουμε μια υπερβολική έκφραση αηδίας όταν μας βάζουν στο πιάτο κάποιο φαγητό που δεν μας αρέσει καθόλου). Επίσης τα γλωσσικά σημεία (σύμβολα δηλαδή) μπορούν συχνά να ιδωθούν ως ενδείξεις π.χ. κάποιες γλωσσικές παραδρομές.. Freud → μια γλωσσική παραδρομή μπορεί να οδηγήσει σε κάτι ασυνείδητο..απωθημένο «ο γιος μου υπηρετεί στην 42η συστοιχία δολοφόνων» (mörder) αντί «ο γιος μου υπηρετεί στην 42η συστοιχία όλμων» (mörser).

22 Σημείο= επίπεδο λέξεων = πληροφοριακό επίπεδο vs φωνοακουστικό επίπεδο (προσωδιακό, παραλεκτικό, ύφος, ρυθμός κλπ) Τα σημεία και οι ενδείξεις δεν αποτελούν, λοιπόν, δυο διαφορετικούς κόσμους. Τα διακρίνουμε για λόγους ανάλυσης.

23 Επαναληπτικά Καταδήλωση του γλωσσικού σημείου= Τι υποτίθεται ότι λέει; Συνδήλωση (συνυποδήλωση/συμπαραδήλωση)- Τι πραγματικά λέει στον παραλήπτη (μέσω κοινωνικοπολιτισμικών ή προσωπικών συνειρμών) Έτσι κι αλλιώς συχνά υπάρχει και πολυσημία των λέξεων δηλ. πολλές σημασίες. Και καθένας μπορεί να δώσει μια από αυτές αντί για μια άλλη.

24 Τα πέντε πρωταρχικά επικοινωνιακά συστήματα (Ellis & Beattie, 1986) (α) το λεκτικό (λέξεις, προτάσεις κλπ.) (β) το προσωδιακό, (τονισμός, ρυθμός, παύσεις ..) (γ) το παραγλωσσικό, (π.χ. χμμ..., εμμ...), (δ) το κινησιακό, ( κινήσεις τον προσώπου, κεφαλιού, σώματος, χειρονομίες, στάση) (ε) (standing features of interaction-Argyle & Kendon, 1967), δηλ. τα σταθερά, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ατόμων, ομάδων ή πολιτισμών, όπως είναι παραδείγματος χάρη, η διαπροσωπική απόσταση, η συχνότητα της φυσικής επαφής, ο προσανατολισμός τον σώματος, η εμφάνιση.

25 Self concept, self identity, and social identity | Individuals and Society

26 Τέσσερα μοντέλα της γλωσσικής επικοινωνίας
1. Το μοντέλο κωδικοποίησης-αποκωδικοποίησης Το νόημα είναι μια ιδιότητα του μηνύματος. Προϋποθέτει ότι πομπός και παραλήπτης αποδίδουν την ίδια σημασία στο ίδιο σημείο, κάτι που φυσικά δεν συμβαίνει πάντα. Επίσης παραγνωρίζεται εδώ η σημασία των ενδείξεων. Στην πιο απλή μορφή του → σε κάθε σημείο αντιστοιχεί ένα νόημα και σε κάθε νόημα αντιστοιχεί ένα σημείο. (π.χ. ο κώδικας Morse όπου το Α είναι ._ , το Β είναι _ … κλπ) Η νοητική αναπαράσταση του Α κωδικοποιείται λεκτικά και στη συνέχεια ο Β αποκωδικοποιεί τη λεκτική αναπαράσταση του Α σε μια δική του νοητική αναπαράσταση.

27 …όμως η αρχική νοητική αναπαράσταση του Α μπορεί να διαφέρει από την τελική νοητική αναπαράσταση του Β. π.χ. ο Β κατανοεί τις λέξεις της γλωσσικής αναπαράστασης του Α αλλά αδυνατεί να τις μετατρέψει στην νοητική αναπαράσταση του Α. …ή ο Β παραβλέπει στοιχεία της γλωσσικής αναπαράστασης του Α με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αναπαράξει τη νοητική αναπαράστασή του. Τα σενάρια (γνωστικά σχήματα) παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αυτή.

28 πώς θα εξηγούσατε στο συνομιλητή σας αυτά τα χρώματα;;

29 Στις μέρες μας το μοντέλο κωδικοποίησης-αποκωδικοποίησης έχει σε γενικές γραμμές εγκαταλειφθεί από τους ερευνητές της λεκτικής επικοινωνίας αλλά όχι από αυτούς της μη λεκτικής επικοινωνίας καθώς θεωρείται ότι π.χ. οικουμενικά οι εκφράσεις του προσώπου μεταφέρουν πιο άμεσα το μήνυμα στο συνομιλητή αναφορικά με τις 6 βασικές συγκινήσεις (βλ. και Δαρβίνο…οι εκφράσεις ως έξεις).

30 Ένα από τα θέματα που απασχόλησε τους ερευνητές στο πλαίσιο του μοντέλου αυτού είναι η «αιτιότητα» που μεταφέρουν τα ρήματα. -Ποιος προκαλεί το Ερέθισμα (Ερ); -Ποιος αποδέχεται την Εμπειρία (Εμπ) (απόδοση αιτιότητας- attribution of causality) Ο Α εξαπάτησε τον Β (Ερ→Εμπ) Ερ = η αιτία Ο Α θαυμάζει τον Β (Εμπ = η αιτία) Ο Α αντιπαθεί τον Β (ποιος είναι η αιτία εδώ;) Ο Α επιθυμεί την Β (ποιος είναι η αιτία εδώ;) Σημαντικό ρόλο στην απόδοση αιτιότητας παίζουν τα στερεότυπα Ένας Πακιστανός χτύπησε έναν Έλληνα → οι Πακιστανοί είναι επιθετικοί Οι Πακιστανοί είναι επιθετικοί → πρέπει να αμυνθούμε εναντίον των Πακιστανών

31 2. Το μοντέλο των επικοινωνιακών προθέσεων.
Ποια είναι η πρόθεση του ομιλητή; π.χ. «μπορείς να κλείσεις την πόρτα;» → «κλείσε την πόρτα παρακαλώ», «επιτρέπεται να κλείσεις την πόρτα;» [είναι ερώτηση, παράκληση ή εντολή; Η ικανότητα του αποκωδικοποιητή να αντιληφθεί την επικοινωνιακή πρόθεση του κωδικοποιητή είναι ιδιαίτερα σημαντική εδώ. π.χ. (το παράδειγμα του πρώτου μαθήματος) «Σας άρεσε το μάθημα;» «Ου..καταπληκτικό» Μπορεί να διαφέρει λοιπόν εδώ η σημασία στο επίπεδο της εκφοράς από την υπονοούμενη σημασία. Πρόκειται για κυριολεξία ή ειρωνεία; Άρα… Είναι σημαντικό οι συνομιλητές να μοιράζονται ένα κοινό υπόβαθρο γνώσεων.

32 Μηχανισμοί που επιτρέπουν στους συνομιλητές να φτάσουν στην υπονοούμενη σημασία. → κάθε συνομιλία διέπεται από 1) αρχή της συνεργασίας (συνομιλιακή δοσοληψία) 2) Τέσσερις ειδικοί κανόνες α) το αξίωμα της ποσότητας: η συνεισφορά του καθενός δεν πρέπει να είναι περισσότερο ή λιγότερο κατατοπιστική από όσο απαιτείται β) το αξίωμα της ποιότητας (συνεισφορές αληθείς και τεκμηριωμένες) γ) το αξίωμα της σχέσης (συνεισφορές συναφείς με το θέμα) (relevant) δ) αξίωμα του τρόπου (η συνεισφορά του καθενός πρέπει να είναι σαφής)

33 Κάθε εκφορά είναι ένα επικοινωνιακό ενέργημα όπου περιλαμβάνονται τρία είδη πράξης Α) μια λεκτική πράξη Β) μια προσλεκτική πράξη ( π.χ. επικοινωνεί ένα αίτημα, μια διαταγή, μια υπόσχεση κλπ) Γ) μια απολεκτική πράξη ( το λεκτικό ή συμπεριφορικό απoτέλεσμα επί του συνομιλητή) π.χ. βρείτε τις πράξεις της εκφοράς «Πολύ γρήγορα οδηγείς»

34 3. Τα μοντέλα της οπτικής γωνίας
Πώς δίνουμε σε κάποιον οδηγίες για να έρθει από το Σύνταγμα στο σπίτι μας ; Όταν λέμε σε κάποιον «μην πας στη συναυλία των Jethro Tull» τι ακριβώς εννοούμε; Ότι δεν μας αρέσουν οι Jethro Tull ή ότι δεν θα αρέσουν σε εκείνο; Για να καταλάβει ο Α τον Β πρέπει ο Β να μπορεί να φανταστεί την οπτική του Α και να την χρησιμοποιήσει στην επικοινωνία. Οπτική γωνία= απολύτως απαραίτητη σε περιγραφές χώρου (βλ. πειράματα Piaget & Inhelder για εγωκεντρισμό παιδιών).

35 Ωστόσο σε ότι αφορά την διαπροσωπική επικοινωνία ο όρος προοπτική ή οπτική γωνία δεν είναι τόσο ξεκάθαρος. → μιλάμε για ενσυναίσθηση, για τη Θεωρία του Νου (theory of mind ) ή για ένα είδος ταύτισης; Απαιτούνται ιδιαίτερες κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες και ενεργοποιούνται άρρητες θεωρίες αναφορικά με το τι οι άνθρωποι σκέφτονται, νιώθουν, σχεδιάζουν, λένε. Να διαχωρίσουμε εδώ -Κοινή γνώση (κοινός νους) (shared knowledge) -Κοινό πλαίσιο αναφοράς (mutual knowledge) Πρέπει να πάμε στο κοινό πλαίσιο αναφοράς (κάτι που ενέχει πολλά εμπόδια π.χ. άμυνες, αντιστάσεις, διαφορές κουλτούρας, χρονικές πιέσεις ..)

36 4. Τα διαλογικά μοντέλα Οι συνομιλητές δεν είναι πλέον δυο ξεχωριστοί και αυτόνομοι (πομπός και δέκτης) αλλά δυο συνεργάτες που εκτελούν ένα πολύ δύσκολο έργο (π.χ. 2,5 λέξεις το δευτερόλεπτο). Άρα κι εδώ απαραίτητο είναι ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς και αμοιβαίες οπτικές (και όχι «από την πόλη έρχομαι και στην κορφή…») Δεν μας ενδιαφέρει εδώ η μεταφορά πληροφοριών αλλά η επίτευξη διυποκειμενικότητας (και στο επίπεδο κατασκευής/κατανόησης αλλά στις επιβεβαιώσεις κατανόησης δηλ feedback). Ο ένας υποστηρίζει τον άλλο. Αν κολλάει προσπαθεί να τον ξεκολλήσει π.χ. , αν δεν θυμάται μια λέξη ψάχνει κι αυτός μαζί του. Θέλουν κι οι δυο πραγματικά να βρουν άκρη.

37 Ασκήσεις Ύφους Raymond Queneau (1947) Σημειώσεις Σ' ένα λεωφορείο της γραμμής S. Συνωστισμός. "Ένας τύπος γύρω στα είκοσι έξι, καπέλο μαλακό με μια πλεξούδα στη θέση της κορδέλας, πολύ μακρύς λαιμός σα να τού τον είχανε τραβήξει. Κόσμος κατεβαίνει. Ό περί ού ό λόγος αρπάζεται μ' ένα διπλανό του. Τον κατηγορεί πώς τον σπρώχνει κάθε φορά πού κάποιος θέλει να περάσει. Τόνος κλαψιάρικος με κακές διαθέσεις. Καθώς βλέπει να ελευθερώνεται ένα κάθισμα, τρέχει και κάθεται. Δύο ώρες αργότερα, τον ξαναβλέπω στην Κουρ ντε Ρομ, μπροστά στο σταθμό Σαιν Λαζάρ. Είναι μαζί μ' ένα φίλο του πού τού λέει: «Πρέπει να ράψεις άλλο ένα κουμπί στο παλτό σου» . Του δείχνει πού (στο πέτο) και γιατί.

38 Έκπληκτο Τι στριμωγμένοι πού ήμασταν σε κείνη την πλατφόρμα του λεωφορείου! Και τί γελοίος κι ανόητος πού έδειχνε εκείνος ο νεαρός! Και τί θαρρείτε πώς έκανε; ούτε λίγο ούτε πολύ τα έβαλε με τον ταλαίπωρο το διπλανό του! Κι ο λόγος; Ισχυρίστηκε - αυτός ο λιμοκοντόρος! - πώς το ανθρωπάκι δίπλα του τον έσπρωχνε! Σα να μην έφτανε αυτό, μόλις είδε μια θέση ελεύθερη, όρμηξε να την πιάσει! 'Αντί να την παραχωρήσει σε μια κυρία! Δύο ώρες αργότερα, μαντέψτε ποιόν συνάντησα μπροστά στο σταθμό τού Σαίν Λαζάρ; Τον ίδιο τον λιμοκοντόρο! Να παίρνει συμβουλές για το ντύσιμό του! 'Από κάποιον φίλο του !Απίστευτο!

39 Λιτό Ήμασταν κάμποσοι και μάς πηγαίναν στριμωγμένους. Ένας νεαρός, που δεν έδειχνε και για πολύ ξύπνιος, κουβέντιασε για λίγο μ' έναν κύριο πού στεκόταν δίπλα του, κι ύστερα πήγε και κάθισε. Δύο ώρες αργότερα, τον ξανασυνάντησα ήταν παρέα μ' ένα φίλο του και μιλούσαν για ρούχα.

40 Evolutionary game theory https://www. khanacademy