Παραπτωματικότητα: πρόληψη & αντιμετώπιση Μαρία Σμυρνάκη, Ψυχολόγος MSc στις Εξαρτήσεις, PhD Επιστημών Αγωγής Πανεπιστημίου Κρήτης, Υπεύθυνη Ανοικτής.

Παραπτωματικότητα: πρόληψη & αντιμετώπιση Μαρία Σμυρνάκη, Ψυχολόγος MSc στις Εξαρτήσεις, PhD Επιστημών Αγωγής Πανεπιστημίου Κρήτης, Υπεύθυνη Ανοικτής Δομής ΚΕΘΕΑ Αριάδνη 2η διαλεξη ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΘΕΩΡΙΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

2η Διάλεξη Παραπτωματικότητα: πρόληψη & αντιμετώπιση
Παράγοντες που επηρεάζουν την αποκάλυψη και καταγραφή της εγκληματικότητας Α) Για τα εγκλήματα που διώκονται κατ’ έγκληση (μετά δηλαδή από καταγγελία του θύματος), η καταγγελία εξαρτάται από τους παρακάτω παράγοντες: Τη βαρύτητά τους. Την εμπιστοσύνη που έχουν στις αρχές ότι θα ενεργήσουν αποτελεσματικά. Από το φόβο που νοιώθουν για το δράστη (δεν καταγγέλλουν γιατί τον φοβούνται). Από τον τρόπο που οι διωκτικές αρχές αντιμετωπίζουν τα θύματα. Από τις τοπικές κοινωνικές συνθήκες που επηρεάζουν τα θύματα στο να θεωρήσουν μια συμπεριφορά ως εγκληματική (π.χ. οπλοκατοχή). Από την κατάσταση που βρίσκεται το θύμα σε σχέση με δικές του πράξεις (π.χ. μετανάστες). Σε περιπτώσεις βαριάς ή οργανωμένης εγκληματικότητας κυριαρχεί ο «νόμος της σιωπής» και τα θύματα φοβούνται ή εκβιάζονται και δεν αποκαλύπτουν τα σε βάρος τους εγκλήματα. (π.χ. σεξουαλική εκμετάλλευση). Περιπτώσεις όπου τα θύματα είναι και δράστες (π.χ. ενήλικες που παίζουν παράνομα τυχερά παιχνίδια ή χρήστες παράνομων ουσιών).

9. Ο τρόπος που ορισμένες πράξεις παρουσιάζονται από τα ΜΜΕ μπορεί να συμβάλλει θετικά ή ανασταλτικά στην καταγγελία τους. 10. Τα θύματα που ανήκουν στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα καταγγέλλουν σπανιότερα τα σε βάρος τους εγκλήματα. Β) Για τα εγκλήματα που διώκονται αυτεπάγγελτα (η δίωξη ασκείται απευθείας από την εισαγγελία δίχως να προαπαιτείται έγκληση ή μήνυση), ισχύουν όλοι οι προηγούμενοι παράγοντες και επιπλέον: Η οργανωτική δομή, τα κίνητρα και ο προσανατολισμός των αστυνομικών αρχών. Η ψυχολογική υποκίνηση των αστυνομικών για δραστηριοποίηση. Οι σχέσεις αστυνομικών αρχών με την κοινωνία. Όσο καλύτερες και βαθύτερες είναι τόσο περισσότερες πληροφορίες δέχεται η Αστυνομία. Η επίδραση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (για τα θέματα που γίνεται συζήτηση στα ΜΜΕ η αστυνομία συνήθως κινητοποιείται).

Σε ότι αφορά την καταγραφή της εγκληματικότητας στην Ελλάδα, σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα που έγινε το έτος 2003, είναι ιδιαίτερα σημαντικά τα ποσοστά των κάθε λογής εγκλημάτων τα οποία δεν καταγγέλλονται. Το ποσοστό των σεξουαλικών εγκλημάτων που δεν καταγγέλλονται στην Ελλάδα ανέρχεται περίπου στο 90% ενώ σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες υπολογίζεται στο 85%. Το ποσοστό των ληστειών που δεν καταγγέλλονται, στην Ελλάδα ανέρχεται στο 58% στις άλλες χώρες στο 45%. Οι βανδαλισμοί και οι φθορές αυτοκινήτων δεν καταγγέλλονται σε ποσοστό 76% στην Ελλάδα και 59% σε άλλες χώρες ενώ οι κλοπές αντικειμένων μέσα από αυτοκίνητα δεν καταγγέλλονται σε ποσοστό 54% στην Ελλάδα και 39% σε άλλες χώρες.

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα οι πολίτες δεν καταγγέλλουν τα διάφορα εγκλήματα που γίνονται σε βάρος τους είτε γιατί θεωρούν ότι το περιστατικό δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρό για να το καταγγείλουν στην αστυνομία σε ποσοστό 34%, είτε γιατί ένα σημαντικό μέρος (21%) θεωρεί ότι ακόμη και να το δήλωνε στην αστυνομία «δεν θα γινόταν τίποτα ούτως ή άλλως». Για ορισμένα εγκλήματα η καταγγελία τους είναι ακόμη πιο δύσκολη. Σύμφωνα με έρευνα του εγκληματολόγου κ. Τσιγκρή, καταγγέλλεται μόνο 1 στους 17 βιασμούς και μόνο 2 στους βιαστές καταδικάζονται. Η άποψη που εκφράζεται ορισμένες φορές ότι η αύξηση της καταγεγραμμένης εγκληματικότητας σημαίνει γενικά την αύξηση της εγκληματικότητας, δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά, εφόσον η καταγραφή της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Θεωρίες Ερμηνείας του Εγκλήματος: 4Α. Βιολογικές- ανθρωπολογικές θεωρίες: Αριστοτέλης: ασχολήθηκε με τη φυσιογνωμική, τον προσδιορισμό του χαρακτήρα από τη φυσιογνωμία του προσώπου. Della Porta: ασχολήθηκε με την ανθρωπολογική προσέγγιση του εγκληματία. Lavater: ο χαρακτήρας του ανθρώπου φαίνεται από τις γραμμές του προσώπου. Lombrozo: μέσα από μελέτες κατέληξε στο ότι η παρουσία ενός αριθμού φυσικών χαρακτηριστικών (μέγεθος κρανίου, σχήμα αυτιών κ.λ.π) σε ορισμένους ανθρώπους, συσχετίζεται με την προδιάθεσή τους στο έγκλημα (εκ γενετής εγκληματίας). Ο εγκληματίας αποτελεί μια παρέκκλιση στην εξελικτική διαδικασία και παραμονή σε μια προγενέστερη μορφή στην εξέλιξη του ανθρώπου (Δαρβίνος).

Kretschmer: διαχώρισε το ανθρώπινο είδος σε μορφολογικούς τύπους με βάση τα δεδομένα του νευρικού, αιματολογικού και αναπνευστικού συστήματος διαμορφώνοντας τύπους ψυχικών ιδιοσυγκρασιών, τους οποίους αντιστοίχησε με ορισμένους τύπους εγκληματιών. Οι ανθρωπολογικές θεωρίες αποτέλεσαν την αρχική φάση της εγκληματολογικής έρευνας και από την άποψη αυτή βασικοί της εκπρόσωποι όπως ο Lombrozo, θεωρούνται θεμελιωτές της επιστήμης της εγκληματολογίας λόγω κυρίως των συστηματοποιημένων ερευνών που διενήργησαν. Η προσπάθεια αυτή βασιζόταν στην ελπίδα να τεκμηριωθεί ότι οι εγκληματίες αποτελούν άλλη «ράτσα» ανθρώπων και η ροπή τους στο έγκλημα αποτελεί κατά κάποιο τρόπο «λάθος» της φύσης. Παρόλο που κάποια φυσικά ή κληρονομικά χαρακτηριστικά ενδέχεται να επηρεάζουν ευνοϊκά την αντικοινωνική ή εγκληματική συμπεριφορά, οι ανθρωπολογικές θεωρίες δεν κατάφεραν να αποδείξουν ότι εγκληματίας είναι κάποιος από τη φύση του.

4Β. Οι ψυχολογικές θεωρίες: Προσπάθεια ερμηνείας των αιτίων που γίνεται κάποιος εγκληματίας μέσα από ψυχολογικούς παράγοντες. Διαχωρίζονται στις θεωρίες που βασίζουν την προσέγγισή τους στην υπόθεση ότι οι εγκληματίες είναι άτομα περιορισμένης διανοητικής ικανότητας, στις ψυχαναλυτικές θεωρίες και στις θεωρίες που υποστηρίζουν ότι οι εγκληματίες είναι άτομα ψυχοπαθητικής προσωπικότητας. Garofalo: οι εγκληματίες δεν έχουν ηθικά ένστικτα ή αισθήματα συμπάθειας. Lagache: ο εγκληματίας έχει διαταραγμένη προσωπικότητα που οφείλεται στην ατελή κοινωνικοποίησή του. Θεωρούσαν δηλαδή ότι οι εγκληματίες ήταν σε γενικές γραμμές διανοητικά καθυστερημένα άτομα.

Οι υπέρμαχοι της ψυχαναλυτικής θεωρίας (Freud, Yung): η εγκληματική συμπεριφορά έχει τη βάση της στην παιδική ηλικία και στηρίζεται σε επιδράσεις του υποσυνείδητου. Άλλοι θεωρητικοί ανέπτυξαν θεωρίες που υποστήριζαν ότι ο εγκληματίας έχει συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία. Στις θεωρίες αυτές οι εγκληματίες θεωρούνται περισσότερο ως ασθενείς που χρήζουν θεραπείας. π.χ. Maudsley: η παραφροσύνη σε συνδυασμό με την έλλειψη ηθικής κύρια αιτία εγκληματικής συμπεριφοράς. Οι ψυχολογικές θεωρίες συνεισφέρουν στην εγκληματολογική επιστήμη συσχετίζοντας ορισμένα χαρακτηριστικά ή διαταραχές προσωπικότητας με την εγκληματική συμπεριφορά. Δεν κατάφεραν να αποδείξουν άμεση και ικανή σχέση των ψυχικών διαταραχών με το έγκλημα, δεδομένου ότι υπάρχουν εγκληματίες που δεν παρουσιάζουν κάποια ψυχολογική διαταραχή.

4Γ. Οι κοινωνιολογικές θεωρίες: Θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν την εγκληματική συμπεριφορά κυρίως μέσα από την αναζήτηση κοινωνικών αιτίων. Μαρξιστική θεωρία: αιτίες εγκληματικής συμπεριφοράς οι άθλιες συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης και η περιφρόνηση της από το κοινωνικό σύστημα που επικρατεί. Το έγκλημα γεννήθηκε με την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας και του ταξικού κράτους. Bonger: η εγκληματική σκέψη δημιουργείται εξαιτίας της αδυναμίας του καπιταλιστικού συστήματος να διαπαιδαγωγήσει τις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις. Γαλλική Κοινωνιολογική Σχολή της Λυών: κοινωνικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εγκληματική συμπεριφορά είναι η φτώχεια, οι οικονομικές συνθήκες και ο αλκοολισμός (ο οποίος απορρέει από τα δύο προηγούμενα).

Στο πλαίσιο των κοινωνιολογικών θεωριών αναπτύχθηκαν απόψεις που θεωρούν το έγκλημα ως αποτέλεσμα των επικρατουσών κοινωνικών συνθηκών και ως σύμπτωμα της κοινωνικής αποδιοργάνωσης. Durcheim: το έγκλημα είναι σύμφυτο με την κοινωνία, «ανομία» φαινόμενο κοινωνικής αποδιοργάνωσης, βασική αιτία της αυτοκτονίας. Merton: η «ανομία» αιτιολογική βάση της παραπτωματικότητας. Όταν αναπτύσσεται η κυριαρχία των στόχων έναντι οποιονδήποτε μέσων για την επίτευξή τους τότε, αναπτύσσεται εγκληματική συμπεριφορά. Από τους βασικότερους εκπροσώπους της θετικιστικής τάσης στις εγκληματολογικές θεωρίες.

Θεωρία Οικολογικής Σχολής Σικάγου: εγκληματική συμπεριφορά αποτέλεσμα συγκεκριμένων οικολογικών-πολεοδομικών συνθηκών που οδηγούν στην περιθωριοποίηση του ατόμου. Θεωρία της Σύγκρουσης Κανόνων Συμπεριφοράς: έμφαση στις συγκρούσεις και αντιφάσεις των διαφόρων κοινωνικών ρόλων του ατόμου και των υποχρεώσεων που επιβάλλονται για την τήρησή τους. Θεωρία της Συναναστροφής και της Μίμησης: η εγκληματική συμπεριφορά μαθαίνεται μέσα από τη συναναστροφή με άλλες ομάδες ή άτομα τα οποία παρουσιάζουν εγκληματική συμπεριφορά. Οι κοινωνιολογικές θεωρίες ερμηνείας του εγκλήματος συνεισφέρουν σημαντικά στην εγκληματολογική έρευνα. Ούτε όμως οι θεωρίες αυτές μπορούν να ερμηνεύσουν πλήρως τις διαδικασίες γέννησης της εγκληματικής συμπεριφοράς καθώς παραβλέπουν τους βιολογικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν το έγκλημα ως ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο.

Οι Θετικιστικές και οι Ανθρωποκεντρικές θεωρίες Δύο βασικές τάσεις της θεωρίας για το φαινόμενο της εγκληματικότητας: η θετικιστική και η ανθρωποκεντρική. Θετικιστική: υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες για κάθε εγκληματική συμπεριφορά (απόλυτη, αντικειμενική). Θεωρία της έντασης: εκπρόσωποι Merton ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία για το χάσμα μέσων και στόχων ως σημαντική αιτία παρέκκλισης, Cohen, ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία της αποστέρησης κοινωνικής θέσης ως βασικής αιτίας για την εκδήλωση εγκληματικής συμπεριφοράς , Cloward & Ohlin που ανέπτυξαν τη θεωρία της διαφορικής παράνομης ευκαιρίας.

θεωρία του Διαφορικού Συγχρωτισμού: εκπρόσωποι Sutherland (θεωρία του διαφορικού συγχρωτισμού): εάν ένα άτομο σχετίζεται περισσότερο με εγκληματίες τότε είναι πιθανό να αναπτύξει και αυτό εγκληματική συμπεριφορά Glaser (θεωρία τη διαφορικής συνταύτισης): δεν αρκεί να σχετίζεται το άτομο με εγκληματίες αλλά πρέπει να ταυτίζεται και με αυτούς Burgess & Akers (θεωρία της διαφορικής ενδυνάμωσης): ενδυνάμωση κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και κίνητρα για εκδήλωση εγκληματικής συμπεριφοράς. Θεωρία του ελέγχου: ο έλεγχος προκαλεί τη συμμόρφωση, εκπρόσωποι: Hirschi (θεωρία του δεσμού με την κοινωνία): όσο πιο «δεμένο» είναι το άτομο με την κοινωνία τόσο περισσότερο «ελέγχεται» από αυτήν ως προς τη συμπεριφορά του και τόσο λιγότερο εγκληματεί. Braithwaite (επανένταξη μέσω της ντροπής): η «ντροπή» συμβάλλει στην κοινωνική επανένταξη του εγκληματία.

Ανθρωποκεντρική: η παρέκκλιση είναι σχετική, συμβαίνει σε δεδομένο τόπο και χρόνο, εκτιμάται υποκειμενικά, είναι έκφραση ελεύθερης βούλησης (σχετικότητα, υποκειμενικότητα). Θεωρία του Χαρακτηρισμού: εκπρόσωποι Becker, Erikson, Kitsuse: οι άνθρωποι που αντιπροσωπεύουν τις ισχυρές κοινωνικές και κρατικές δυνάμεις είναι εκείνοι που έχουν αυξημένη επιρροή στο να χαρακτηρίζουν κάποιον ως παρεκκλίνοντα και ο χαρακτηρισμός αυτός έχει συγκεκριμένες αρνητικές συνέπειες. Φαινομενολογική Θεωρία: Όλα τα άτομα, είτε οι εγκληματίες είτε εκείνοι που τους θεωρούν ως τέτοιους, είναι πολύ υποκειμενικά στην «κατασκευή» της έννοιας του εγκλήματος και του εγκληματία, στον ορισμό τους, στην ερμηνεία, στις αιτίες κ.τ.λ. Ασκούν κριτική στους θετικιστές οι οποίοι ισχυρίζονται ότι η παρέκκλιση είναι αντικειμενική έννοια.

- Θεωρία της Κοινωνικής Σύγκρουσης: είναι και η σημαντικότερη. Συγκρουσιακές καταστάσεις που υπάρχουν στις ανθρώπινες κοινωνίες. Στο σημερινό κόσμο υπάρχει μια διαρκής σύγκρουση, η οποία προέρχεται από τις ασυμβίβαστες επιθυμίες και προτεραιότητες διαφόρων κοινωνικών ομάδων με αντίθετα συμφέροντα. π.χ. Εργοδότες εναντίον εργαζομένων, συντηρητικά πολιτικά κόμματα εναντίον φιλελεύθερων, λευκοί εναντίον μαύρων, φτωχοί εναντίον πλουσίων κ.λ.π. Turk: το να χαρακτηρίζεται κάποιος ως εγκληματίας στην ουσία αυτό γίνεται από τις αρχές και προέρχεται από τη σύγκρουσή του με αυτές. Όταν π.χ. οι αρχές θεωρούν ως ιδιαίτερα σημαντική την εφαρμογή ενός συγκεκριμένου νόμου είναι πιθανό να προσδώσουν εγκληματικό χαρακτηρισμό στα υποκείμενα που διαπράττουν πράξεις που εμπίπτουν στο νόμο αυτό.

Chambliss (θεωρία της πραγματικότητας του νόμου): οι αρχές που είναι επιφορτισμένες με την εφαρμογή του νόμου είναι άδικες και ανέντιμες ευνοώντας τους πλούσιους και ισχυρούς έναντι των φτωχών και ανίσχυρων. Quinney (θεωρία της κοινωνικής πραγματικότητας του εγκλήματος): το καπιταλιστικό σύστημα υπεύθυνο για τον άδικο νόμο. Η κυρίαρχη τάξη ορίζει ως εγκληματικές εκείνες τις πράξεις που απειλούν τα συμφέροντά της, η ίδια φροντίζει για την εφαρμογή των νόμων που επιβάλλει και τα μέλη των κατώτερων τάξεων υποχρεώνονται από τις δυσκολίες της ζωής να εμπλακούν σε παράνομες πράξεις. Οι ανθρωποκεντρικές θεωρίες από τη φύση τους δεν προσπαθούν να αιτιολογήσουν την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά αλλά να την κατανοήσουν και να την ερμηνεύσουν.

Παραπτωματικότητα: πρόληψη & αντιμετώπιση Μαρία Σμυρνάκη, Ψυχολόγος MSc στις Εξαρτήσεις, PhD Επιστημών Αγωγής Πανεπιστημίου Κρήτης, Υπεύθυνη Ανοικτής.

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

Παραπτωματικότητα: πρόληψη & αντιμετώπιση Μαρία Σμυρνάκη, Ψυχολόγος MSc στις Εξαρτήσεις, PhD Επιστημών Αγωγής Πανεπιστημίου Κρήτης, Υπεύθυνη Ανοικτής.

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια