Íslensk atkvæði – vélræn nálgun

Παρουσίαση με θέμα: "Íslensk atkvæði – vélræn nálgun"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Íslensk atkvæði – vélræn nálgun
Anton Karl Ingason Mímisþing, 17. mars 2007

2 Yfirlit Hugmyndir um atkvæði í málfræði Vélræn nálgun – aðferðir
Helstu líkön sem lýsa atkvæðum Íslensk atkvæði Vélræn nálgun – aðferðir Hljóðritun Atkvæðaskipun Athuganir Tölfræðileg lýsing á íslenskum atkvæðum Samanburður við hefðbundna ísl. hljóðkerfisfræði

3 Atkvæði Hvað er atkvæði?
Einfalt mál – eða hvað? (he-stur, hes-tur, hest-ur) Sérhljóð yfirleitt talið kjarni atkvæðis Vandamálasegðir hjól’n (1 eða 2 atkvæði?) [ts’ktskWts’] (0, 2, 3, 5 eða 6 atkvæði?) Ýmis óorð: shh ‘þögn!’ psst ‘athygli, takk!’ hmm ‘heyrðu nú mig!’, ‘ég er að hugsa málið’

4 Líkön sem lýsa atkvæðum
Íslensk atkvæði talin fylgja stuðull-rím líkaninu og gert ráð fyrir möguleika á kjarnasamhljóðum Opin og lokuð atkvæði Útafstætt lokasamhljóð einkvæðra orða?

5 Vélræn nálgun – aðferðir
Inntak: venjul. texti Hljóðald 1 Einu skipt út fyrir annað Atkveðald Fyrst eru öll atkvæði látin hefjast á sérhljóði Stuðlar eru „færðir yfir“ Og tekið tillit til lengdarregluklasa: s, p, t, k + v, j, r auk br, fr Kjarni atkvæðis merktur Hljóðald 2 Aðblástur settur inn samkvæmt atkvæðagerð Hljóðald 1 hv → kv, é → je ... o.s.frv. Atkveðald hestur → hest-ur → hes-tur Hljóðald 2 aðblástur o.fl. IPA tákn skrifuð út Hljóðritaður strengur

6 Dæmi um keyrslu Inntak:
Margir sebrahestar sáust á vappi í Esjunni þennan dag. Úttak: m(ar)-c(ɪr̥) s(ɛ)-pr(a)-h(ɛs)-t(ar̥) s(au)-(ʏs)t (au) v(ah)-p(ɪ) (i) (ɛ)-sj(ʏn)-n(ɪ) θ(ɛn)-n(an̥) t(a)x Úttak forritsins felst einnig í alls kyns tölfræði um atkvæði og einstök málhljóð í textanum sem unnið er með.

7 Takmarkanir aðferða Skil orðhluta í samsettum orðum ekki þekkt
Sum sjaldgæf brottföll og samlaganir vantar Hafa þó lítil áhrif á tölfræðina, ‘gnt’ → ‘nt’ (sbr. hrygnt) kemur aðeins þrisvar fyrir í þeim lesmálsorðum sem voru rannsökuð. Stórir samhljóðaklasar vandamál, sbr. vatnsskrjóður, ‘lélegur bátur’ [htnsskrj] Einnig sjaldgæft Óvissa um afröddun í lok segðar

8 Tvær athuganir Tíðni atkvæðagerða í íslensku
Hve aleng eru CV, CVC o.s.frv. atkvæði Hlutfall milli opinna og lokaðra atkvæða Dreifing samhljóða á stuðul, kjarna og hala Þrír skáldaðir textar til grundvallar Um lesmálsorð hljóðrituð og greind Þrír svipað langir en misgamlir textar Frá 13. öld, 1908 og 2006. Allir með nútímastafsetningu

9 Tíðni ólíkra atkvæðagerða í íslensku - öll samhljóð tekin með

10 Tíðni atkvæðagerða í íslensku - útafstætt lokasamhljóð einkvæðra orða

11 Dreifing lokhljóða á stuðul, kjarna og hala
stuðull kjarni hali samtals st % kj% ha% Lokhljóð c 4494 100,0% cʰ 360 k 4719 937 1389 7045 67,0% 13,3% 19,7% kʰ 2088 p 3244 520 503 4267 76,0% 12,2% 11,8% pʰ 249 t 9796 1759 6251 17806 55,0% 9,9% 35,1% tʰ 1918

12 Samanburður við hefðbunda íslenska hljóð- og hljóðkerfisfræði
Hefðbundinn skilningur: Dreifing [p] og [t] er sú sama í íslensku. En tölfræðilega er hún ólík. Á að horfa fram hjá þeim upplýsingum? Hefðbundinn skilningur: Óraddað ‘j’ (hj) kemur aðeins fyrir í framstöðu. En þetta útilokar nauhj og neihj Á að sleppa óþægilegum dæmum til að reglan gildi eða e.t.v. afnema hana því hún er ekki algild? Tölfræðilíkan: ‘hj’ er í 99% tilvika í stuðli

13 Til umhugsunar Heyrst hefur að sumir tilvonandi málfræðingar hafi áhyggjur af því að þeir læri ekki að fara með tölur og það spilli möguleikum þeirra í rannsóknarvinnu. Ætti að bjóða málfræðinemum upp á tölfræði að hætti félagsvísinda? Eða er þessi þekkingarhamla í góðu lagi í hamlnaelsku samfélagi málfræðinga?