Το mentoring ως βασικό “εργαλείο” στην εκπαιδευτική μονάδα

Παρουσίαση με θέμα: "Το mentoring ως βασικό “εργαλείο” στην εκπαιδευτική μονάδα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Το mentoring ως βασικό “εργαλείο” στην εκπαιδευτική μονάδα
Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Το mentoring ως βασικό “εργαλείο” στην εκπαιδευτική μονάδα Εργασία στο πλαίσιο του μαθήματος Μεθοδολογία της Έρευνας Ειρήνη Γουρνιεζάκη Ευαγγελία Καρατζά ΠΜΣ στις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Πολιτικές στην Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Έρευνα. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018

2 Εισαγωγή Η εφαρμογή προγραμμάτων mentoring για νεοεισερχόμενους στην εκπαίδευση επιστήμονες με στόχο την εργασιακή και προσωπική τους ενίσχυση αποτελεί σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα όλου του κόσμου, μια βασική στρατηγική, η οποία συνδυάζεται με τη βελτίωση του επιπέδου της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Η αντίληψη της μεντορικής σχέσης σε αυτά τα εκπαιδευτικά συστήματα ενσωματώνει τις δύο έννοιες της υποστήριξης και της επαγγελματικής ανάπτυξης (Hansford & Ehrich, 2006).

3 Η θέση της Feiman–Nemser, είναι ενδεικτική αυτής της άποψης: «Μετά από δεκαετίες σχολικών μεταρρυθμίσεων, έχει οικοδομηθεί η πεποίθηση ότι η ποιότητα των σχολείων εξαρτάται από την ποιότητα των εκπαιδευτικών. Η διεθνής βιβλιογραφία υποστηρίζει την σημαντικότητα του θεσμού του μέντορα για την επαγγελματική ενδυνάμωση του νεοδιόριστου εκπαιδευτικού και του μέντορα (Hargreaves & Fullan, 2000˙ Andrews et al., 2007), καθώς και την προώθηση της αλλαγής της κουλτούρας της σχολικής μονάδας. Αποτελεί μια δυναμικά ισχυρή στρατηγική ανάπτυξης, που μπορεί να προσφέρει οφέλη στο μέντορα, στον προστατευόμενο και στον οργανισμό (Gilbreath, Rose & Dietrich, 2008).

4 Σκοποί της παρούσας έρευνας
Η διερεύνηση: των λόγων που καθιστούν αναγκαίο το θεσμό του μέντορα για τη σχολική μονάδα, το νεοδιόριστο εκπαιδευτικό και τον μέντορα. τους παράγοντες που επιδρούν στην επιτυχή μεντορική καθοδήγηση.

5 Δομή παρουσίασης Αρχικά , θα οριστεί η έννοια του mentor, του mentee και του mentoring. Στη συνέχεια θα περιγραφούν τα οφέλη του mentoring για τον εκπαιδευτή και τον εκπαιδευόμενο, καθώς και τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα ως παράγοντας επιτυχημένης μεντορικής καθοδήγησης. Έπειτα θα παρουσιαστούν τα ερευνητικά ερωτήματα, οι υποθέσεις εργασίας και η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε. Θα ακολουθήσει η παρουσίαση των αποτελεσμάτων και των συμπερασμάτων που προέκυψαν.

6 Ο ορισμός της έννοιας του Μέντορα
Ο ορισμός της έννοιας του Μέντορα Η έννοια και παρουσία του μέντορα εμφανίζεται για πρώτη φορά στο επικό έργο του Ομήρου ,«Οδύσσεια». Η λέξη μέντορας αποτέλεσε συνώνυμο του συμβουλάτορα και του καθοδηγητή. Στις μέρες μας ο θεσμός του mentoring εφαρμόζεται στο χώρο των επιχειρήσεων και στο χώρο της εκπαίδευσης. Στη σύγχρονη και σχετική με την εκπαίδευση βιβλιογραφία συναντούμε ποικιλία ορισμών με διαφορετική έμφαση στις πολλαπλές ιδιότητες του μεντορικού ρόλου, όπως αυτός εφαρμόζεται στο σχολικό περιβάλλον.

7 Mentor-Mentee-Mentoring
Μέντορας (Mentor) είναι: Ο «ώριμος» διδάσκων, ο οποίος στηρίζει, καθοδηγεί και συμβουλεύει εντατικά τον αρχάριο, διαμορφώνοντας μαζί του μια ζεστή σχέση (Ingersoll & Smith, 2004). “Ένας έμπειρος εκπαιδευτικός, ο οποίος ορίζεται ή κατά προτίμηση προσφέρεται εθελοντικά να αναλάβει τον εποπτικό και τον συμβουλευτικό ρόλο για τον νεοδιόριστο εκπαιδευτικό” (Andrews, 2007). Καθοδηγούμενος (Mentee) είναι: Ένα άτομο πρόθυμο να συμμετέχει σε μια σχέση καθοδήγησης (mentoring) (Mullen, 2009).

8 Mentoring Σχέση καθοδήγησης (Mentoring) είναι: “Μια προσωπική ή επαγγελματική σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων, που ο ένας είναι πεπειραμένος, έμπειρος επαγγελματίας και ο άλλος αρχάριος ή καθοδηγούμενος, που δεσμεύονται σε συμβουλευτική και μη αξιολογική σχέση” (Mullen, 2009). Οι Hobson et al. (2009) ορίζουν το mentoring ως τη στήριξη ενός αρχάριου ή λιγότερο έμπειρου επαγγελματία (του καθοδηγούμενου) από ένα περισσότερο έμπειρο επαγγελματία (τον μέντορα), που έχει σχεδιαστεί κυρίως ,για να βοηθήσει την ανάπτυξη της εμπειρογνωμοσύνης του καθοδηγούμενου και να διευκολύνει την ένταξή του στην κουλτούρα του επαγγέλματος.

9 Μεθοδολογία-Ερευνητικά Ερωτήματα
Οι ερευνητικές μέθοδοι που εφαρμόστηκαν: η αναλυτική και η περιγραφική. Λήφθηκαν και αξιολογήθηκαν οι πρόσφατες μελέτες, εκθέσεις και άρθρα, που αφορούν το θέμα προκειμένου να απαντηθούν τα εξής ερωτήματα: Ερώτημα 1: Γιατί η εκπαιδευτική μονάδα πρέπει να αξιοποιεί ως βασικό εργαλείο της το «mentoring»; Υπόθεση 1: Η συμβουλευτική καθοδήγηση (mentoring) συμβάλλει στην επαγγελματική ανάπτυξη του νεοδιόριστου εκπαιδευτικού (mentee). Υπόθεση 2: Η συμβουλευτική καθοδήγηση (mentoring) συμβάλλει στην επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτή (mentor). Υπόθεση 3: Η συμβουλευτική καθοδήγηση (mentoring) προωθεί την αλλαγή της επαγγελματικής κουλτούρας της σχολικής μονάδας.

10 Ερώτημα 2: Σχετίζεται η ύπαρξη παραγόντων με την «μεντορική» καθοδήγηση;
Υπόθεση 1: Η σχέση καθοδηγητή (mentor) και καθοδηγουμένου (mentee) καθορίζει την μεντορική καθοδήγηση.

11 Αποτελέσματα Για το πρώτο ερώτημα εξετάστηκε η Υπόθεση 1:
Το mentoring συμβάλλει στην επαγγελματική ανάπτυξη του νεοδιόριστου εκπαιδευτικού(mentee). Ως επαγγελματική ανάπτυξη μπορεί να οριστεί «η συστηματική απόκτηση ,διατήρηση και διεύρυνση της γνώσης και των δεξιοτήτων,καθώς και η ανάπτυξη των προσωπικών αρετών, οι οποίες είναι αναγκαίες για την εκτέλεση των καθηκόντων στο πλαίσιο της επαγγελματικής ζωής» (Παπασταμάτης, 2010:21).

12 Η μεντορική καθοδήγηση θεωρείται ότι προσφέρει μια εποικοδομητική επαγγγελματική ανάπτυξη για τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα αναστοχασμού για τη δουλειά τους,εξέτασης των πρακτικών τους και αντιμετώπισης των προκλήσεων ,που παρουσιάζονται κατά την εκπαιδευτική διαδικασία(Hobson, et al. (2009).

13 Στην έρευνα των Williams,et al
Α. Διδασκαλία: του παρέχει πληροφορίες, ευκαιρίες μάθησης, ευκαιρίες αναστοχασμού, ανατροφοδότηση. Β. Αξιολόγηση: υπόδειξη σφαλμάτων, έπαινος, υπόδειξη των δυνατών σημείων του αρχάριου. Γ. Προσωπική υποστήριξη: τον ακούει προσεκτικά, του ενισχύει την αυτοπεποίθηση, είναι πάντα δίπλα του σε ό,τι χρειαστεί, υποστηρικτικός βοηθός και συνεργατικός εταίρος.

14 Σύμφωνα με τους Phillips & Fragoulis (2010) και Andy Hargreaves & Michael Fullan (2010) ο μέντορας
πληροφορεί και καθοδηγεί τους νεοεισερχόμενους εκπαιδευτικούς ως προς το διδακτικό τους έργο, βελτιώνοντας τις δεξιότητές τους στη διδασκαλία απαντά σε ερωτήσεις τους, επιλύει απορίες και αποσαφηνίζει έννοιες του γνωστικού αντικειμένου τους στηρίζει σε ζητήματα διαχείρισης της τάξης, στον προγραμματισμό της ύλης τους αναπτύσσει ικανότητες συνεργασίες.

15 Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η έρευνα του Ziegler (2009), η οποία τονίζει ότι ο Μέντορας :
1. παρέχει συγκεκριμένες δεξιότητες ,στάσεις και αξίες στον mentee 2. τον ενθαρρύνει να ανανεώσει τις διδακτικές του μεθόδους 3. τον στηρίζει να ξεπεράσει απογοητεύσεις και πιθανά ενοχικά αισθήματα.

16 οδηγός, σύμβουλος που προσανατολίζει υποστηρικτής μεσολαβητής
Σε άλλη έρευνα των Popescu-Mitroi & Mazilescu ( 2011) ο μέντορας για τον αρχάριο εκπαιδευτικό είναι: πάροχος πληροφοριών οδηγός, σύμβουλος που προσανατολίζει υποστηρικτής μεσολαβητής πρότυπο συμπεριφοράς σύμμαχος προγυμναστής.

17 Για το πρώτο ερώτημα εξετάστηκε η Υπόθεση 2:
Το mentoring συμβάλλει στην επαγγελματική ανάπτυξη του εκπαιδευτή(mentor). Σημαντικά οφέλη με αυτά των καθοδηγούμενων καταγράφονται σε πλήθος μελετών (Jonson (2008)· Hobson et al. (2009)˙Feiman-Nemser (2001) και για τους ίδιους τους μέντορες, οι οποίοι μέσω της αλληλεπίδρασής τους με τους mentees κινητοποιούνται τόσο συναισθηματικά όσο και πνευματικά. Έτσι, «μια πληθώρα αποδείξεων ,που βασίζεται κατά κύριο λόγο στις δηλώσεις των ίδιων των μεντόρων, δείχνει ότι η καθοδήγηση νέων εκπαιδευτικών μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στην επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη των μεντόρων» (Hobson et. al.,2009: 209).

18 Στο πλαίσιο της βιβλιογραφικής μελέτης (Goodyear, 2006 και Brewster & Railsback, 2001) ο Μέντορας μέσα από την διαδικασία του mentoring επωφελείται: αποκτά αίσθημα πληρότητας, ικανοποίησης και αυτοεκτίμησης αποκτά έναν φίλο-συνεργάτη αναστοχάζεται στις παγιωμένες πρακτικές διδασκαλίας του, ως εκπαιδευτικός νιώθει ηθική ικανοποίηση από το επάγγελμά του αποκτά επαγγελματική καταξίωση.

19 Για το πρώτο ερώτημα εξετάστηκε η Υπόθεση 3:
Το mentoring προωθεί την αλλαγή της επαγγελματικής κουλτούρας της σχολικής μονάδας. Στην μεντορική σχέση δεν ωφελούνται μόνο ο μέντορας και οι εποπτευόμενοι αλλά και η σχολική μονάδα. Οι Lavin Colky & Young (2006) επισημαίνουν : Την ανάπτυξη κουλτούρας συμμετοχικότητας και ομαδικού πνεύματος. Την ενίσχυση καινοτομιών στο χώρο του σχολείου. Ο Ganser (2002) αναφέρει : Τη σύνδεση του νεοδιόριστου με την κουλτούρα του σχολείου Την αποτελεσματικότητα και την επίτευξη των στόχων της σχολικής μονάδας. Τις υψηλότερες αποδόσεις των μαθητών.

20 Επιπρόσθετα, οι Fischer & van Andel ( 2002),όπως αναφέρεται στο Maria-Monica & Alina (2011) τονίζουν : Η μορφωτική /μαθησιακή σχέση του mentor και του mentee προωθεί μια ενιαία σχολική κουλτούρα συνεργασίας. Συμβάλλει στην δια βίου προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη και των δυο μέσα από την ανταλλαγή καλών πρακτικών.

21 Για το δεύτερο ερώτημα εξετάστηκε η Υπόθεση 1:
Η σχέση καθοδηγητή (mentor) και καθοδηγουμένου (mentee) καθορίζει την μεντορική καθοδήγηση. Ευρύτερα στη διεθνή βιβλιογραφία (Hargreaves & Fullan, 2000· Rippon & Martin, 2003) προτείνεται ότι, για να αποδώσει η μεντορική καθοδήγηση τα προσδοκώμενα οφέλη για όλη τη σχολική κοινότητα, απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίησή της όλοι εκείνοι οι παράγοντες που επηρεάζουν τη σχέση τους και περιορίζουν τον κίνδυνο της αποτυχίας της.

22 Οι παράγοντες κατά τον Hudson et al
α) τα προσωπικά χαρακτηριστικά του μέντορα. Ο μέντορας πρέπει να σέβεται τον καθοδηγούμενο ως άτομο β) η στάση του αρχάριου εκπαιδευτικού απέναντι στον μέντορα.

23 Ο Turner (1993) επισημαίνει ως παράγοντα που επηρεάζει τη σχέση mentor και mentee τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του μέντορα: Ενθαρρυντικός, να υπενθυμίζει τακτικά στον αρχάριο τις επιτυχίες του Καθησυχαστικός, να παρουσιάζει τις αδυναμίες και τα αναπόφευκτα λάθη του αρχάριου ως ευκαιρίες για μάθηση Εχέμυθος, να μην δημοσιοποιεί στους άλλους τα προβλήματα του αρχάριου.

24 Επίσης, ως επιθυμητά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του μέντορα κατά τον Tickle (1994) και τους Mee-Lee & Bush (2003) σημειώνονται: ενσυναίσθηση προσήνεια νηφαλιότητα αίσθηση του χιούμορ αφήνει περιθώρια λήψης αποφάσεων στον καθοδηγούμενο είναι καλός ακροατής

25 Η στάση του αρχάριου εκπαιδευτικού για τον μέντορα επηρεάζει τη μεταξύ τους σχέση:
α) η απροθυμία συνεργασίας του νεοεισερχόμενου με το μέντορα, λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης σ’ αυτόν ή πίστης (Awaya et al., 2003) β) η αντίληψη ότι ο μέντορας είναι επόπτης (Awaya et al., 2003) γ) η θεώρηση του νέου εκπαιδευτικού ότι ο μέντορας τον θεωρεί κατώτερο απ’ αυτόν (Awaya et al., 2003)

26 δ) η έλλειψη θάρρους για αναζήτηση και αποδοχή βοήθειας
δ) η έλλειψη θάρρους για αναζήτηση και αποδοχή βοήθειας. (Kilburg & Hancock, 2006) ε) η ύπαρξη διαφωνιών εκπαιδευτικής ιδεολογίας. (Lee & Feng, 2007) ζ) η έλλειψη κατάλληλης κατάρτισης από την πλευρά του συμβούλου (Raffel et al., 2007· Ganser, 2002).

27 Συμπεράσματα Τα προγράμματα mentoring, ως συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη, αποτελούν την αποτελεσματικότερη ίσως μορφή επαγγελματικής ενίσχυσης των νέων εκπαιδευτικών, βελτιώνοντας το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του mentor και η στάση του αρχάριου εκπαιδευτικού απέναντι στον μέντορα επηρεάζουν τη μεντορική σχέση.

28 Η μεντορική καθοδήγηση επηρεάζεται από την επιτυχημένη σχέση Mentor και Mentee, η οποία:
Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης, σεβασμού και συνεργασίας. Βασίζεται στην αμοιβαιότητα, στην εχεμύθεια και στην πλήρη κατανόηση του ρόλου τους. Κύρια επικέντρωσή της είναι η ενδυνάμωσή τους στη διδακτική τους ικανότητα και η ανταπόκρισή τους σε προβλήματα της σχολικής μονάδας. Και οι δυο πλευρές της μεντορικής σχέσης ωφελούνται από αυτή επαγγελματικά.

29 Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα
1. Ποια πρέπει να είναι τα κριτήρια επιλογής και κατάρτισης των υποψήφιων μεντόρων; 2. Ποιοι είναι οι λόγοι που δεν εφαρμόζεται ο θεσμός του μέντορα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παρά τη θεσμοθέτησή του Φ.Ε.Κ. 71/Α/ ; 3. Ποια είναι τα οφέλη που προκύπτουν από το e-mentoring (ηλεκτρονική καθοδήγηση) και εάν εφαρμόζεται το συγκεκριμένο πρόγραμμα στην Ελλάδα; 4.Πώς τα χαρακτηριστικά του σχολικού περιβάλλοντος επηρεάζουν το επιτυχημένο mentoring; 5. Ποιες είναι οι απόψεις των μεντόρων για το έργο τους;

30 Σας ευχαριστούμε για την προσοχή σας

31 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1. Andrews, S. P., Gilbert, L. S., & Martin, E. P. (2007). The first years of teaching: Disparities in perceptions of support. Action in Teacher Education, 28(4), 4-13. 2. Awaya, A., McEwan, H., Heyler, D., Linsky, S., Lum, D., & Wakukawa, P. (2003). Mentoring as a journey. Teaching and teacher education, 19(1), 3. Brewster, C., & Railsback, J. (2001, May) Supporting beginning teachers: How administrators, teachers, and policymakers can help new teachers succeed. Northwest Regional Educational Laboratory (NWREL). Portland, OR: NWREL. 4. Chval, KB, Arbaugh, F., Lannin, JK, van Garderen, D., Cummings, L., Estapa, ΑΤ, & Huey, ME (2010). Η μετάβαση από έμπειρο εκπαιδευτικό σε μαθηματικό προπονητή: Δημιουργία νέας ταυτότητας. Το Περιοδικό Δημοτικού Σχολείου , 111 (1), 5. Feiman-Nemser ,S.(2003). What new teachers need to learn? Educational Leadership.

32 6. Feiman-Nemser, S. (2001). Helping novices learn to teach: Lessons from an exemplary support teacher. Journal of teacher education, 52(1), 7. Feiman-Nemser, Sharon; Parker, Michelle B. (1993)Mentoring in Context: A Comparison of Two U.S. Programs for Beginning Teachers. NCRTL Special Report. 8. Gilbreath, B., Rose, G. L., & Dietrich, K. E. (2008). Assessing mentoring in organizations: An evaluation of commercial mentoring instruments. Mentoring & Tutoring: Partnership in Learning, 16(4), 9.Hansford, B., & Ehrich, L. C. (2006). The principalship: how significant is mentoring?. Journal of Educational Administration, 44(1), 10. Hargreaves, A.,& Fullan, M. (2010) Mentoring in the New Millennium 11. Hudson, P., Skamp, K., & Brooks, L. (2005). Development of an instrument: Mentoring for effective primary science teaching. Science Education, 89(4),

33 12. Hobson, A. J. , Ashby, P. , Malderez, A. , & Tomlinson, P. D
12.Hobson, A. J., Ashby, P., Malderez, A., & Tomlinson, P. D. (2009). Mentoring beginning teachers: What we know and what we don't. Teaching and teacher education, 25(1), 13. Ingersoll, R., & Kralik, J. M. (2004). The impact of mentoring on teacher retention: What the research says. 14. Jonson, K. F. (Ed.). (2008). Being an effective mentor: How to help beginning teachers succeed. Corwin Press. 15. Kilburg, G. M., & Hancock, T. (2006). Addressing sources of collateral damage in four mentoring programs. Teachers College Record, 108(7), 16. Kirchem, R.G. (1998) , όπως αναφέρεται στο Lippincott, G., & Voss, D. (2001). Leveraging resources: How an STC chapter can support education in its community and professional development for its members. Technical communication, 48(4),

34 17. Lavin Colky, D. , & Young, W. H. (2006)
17. Lavin Colky, D., & Young, W. H. (2006). Mentoring in the virtual organization: Keys to building successful schools and businesses. Mentoring & Tutoring, 14(4), 18. Lee, J. C. K., & Feng, S. (2007). Mentoring support and the professional development of beginning teachers: A Chinese perspective. Mentoring & Tutoring, 15(3), 19. Lee, LM., T Bush (2003) Mentoring & Tutoring, Taylor & francis Education, 27(1), pp. 51–64 20. Maria-Monica, P. M., & Alina, M. C. (2011). New perspectives on roles of the mentor-teacher for pedagogical practice. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 15, 21. Mullen, C. A. (2009). Re-Imagining the Human Dimension of Mentoring: A Framework for Research Administration and the Academy. Journal of Research Administration, 40(1),

35 22. Phillips, N. , & Fagoulis, I. (2010)
22. Phillips, N., & Fagoulis, I. (2010). Exploring the beliefs of primary education teachers regarding the contribution of mentoring in schools. Review of European Studies, 2(2), 23. Popescu-Mitroi, M.M. & Mazilescu, C.A. ( 2011). New perspectives on roles of the mentor-teacher for pedagogical practice, Procedia Social and Behavioral Sciences, 15( 01/2011) 24. Raffel, J. A., Holbert, R. R., Curtis, K. A., Middlebrooks, A., Noble, A., & O'Malley, F. (2007). Delaware’s new teacher mentoring/induction program: Initiation, implementation, and integration. 25. Rippon, J., & Martin, M. (2003). Supporting induction: Relationships count. Mentoring and Tutoring, 11(2), 26. Smith, T. M., & Ingersoll, R. M. (2004). What are the effects of induction and mentoring on beginning teacher turnover?. American educational research journal, 41(3), 27. Tickle, L. (2001) Professional qualities and teacher induction, Journal of In-servicehttps://doi.org/ / 28. Tickle, L. ( 1994). The Induction of New Teachers: reflective professional practice Heacher development series. London : Cassel.

36 29. Turner, M. (1993). The Role of Mentors and Teacher Tutors in School Based Teacher Education and Induction, British Journal of In-service Education, Vol 19:1, pp 30. Williams, E.A. & Prestage, S.A. ( 2002). The Induction Tutor: mentor, manager or both?, Mentoring & Tutoring: Partnership in Learning, 10(1), pp.35-45   31. Williams, E.A., Butt, G.W., Gray, C., Leach, S., Marr, A. & Soares, A.B. (1998). Mentors use of dialogue in a secondary PGCE partnership, Educational Review, 50(3), pp. 225– 32. Zeichner, K.M. ,(2003) Teacher research as professional development for P–12 educators in the USA[1] , Educational Action Research, 11:2, 33. Ziegler, A. (2009). “Ganzheitliche Förderung” umfasst mehr als nur die Person: Aktiotop- und Soziotopförderung. Heilpädagogik Online, 2, 34. Ganser, T. (2002). Building the capacity of school districts to design, implement, and evaluate effective new teacher mentor programs: Action points for colleges and universities. Mentoring and Tutoring, 10(1), Παιδαγωγικο Ινστιτουτο Θεσμος του Μέντορα –Παράμετροι του μεντορικού έργου Γ΄ έκδοση

37 35. Γκούσια-Ρίζου, Μ.(2005). « Βήματα προς την επαγγελματική εξέλιξη των νέων
εκπαιδευτικών. Μαθαίνοντας από την εμπειρία του μέντορα και τη συνεργασία μαζί του». Επιστήμες Αγωγής, 4, σ 36. Αναστασίου, Α., Βαλκάνος, Ε., Φραγκούλης, Ι., Ανδρούτσου, Α.,(2015) Η συνεισφορά της μεντορικής σχέσης (mentoring) στην αποτελεσματική επαγγελματική ανάπτυξη των σχολικών ηγετών. Επιστημονικό Εκπαιδευτικό Περιοδικό κύκλος» Τόμος 3, Τεύχος 1, 2015 © κύκλος ISSN: 37. Παπασταμάτης, Α. (2010). Εκπαίδευση Ενηλίκων για ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, Αθήνα: Εκδόσεις Σιδέρη.