ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός»

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός»"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός» Υποστήριξη Μεταπτυχιακής Διατριβής Ο ρόλος των γονέων στην εμφάνιση της παχυσαρκίας σε παιδιά με νοητική καθυστέρηση Καρκαλέτση Φεβρωνία Εργαστήριο Προσαρμοσμένης Κινητικής Αγωγής

2 Εισαγωγή Αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας σε όλες τις «αναπτυγμένες» χώρες (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 1997) Αιτίες: Γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα) Περιβάλλον (Cavadini, Declarli, & Dirren, 1999; Elkins, Cohen, Koralewicz, & Taylor, 2004; Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας, 2005; Fung, Hu, Yu, Chu, Spiegelman, Tofler, Willett, & Rimm, 2000; Steinbeck, 2001) Επιπτώσεις Ορθοπεδικές Καρδιαγγειακά και αναπνευστικά προβλήματα Μεταβολικές – Ορμονικές Ψυχοκοινωνικά προβλήματα (McArdle, Katch & Katch, 2000; Onyike, Crum, Lee, Lyketsos, & Eaton, 2003; Τζώτζας, 2005)

3 Ορισμός του προβλήματος
Η παρούσα έρευνα σχεδιάστηκε, για να εξετάσει: τα ποσοστά παχυσαρκίας σε παιδιά με νοητική καθυστέρηση (ΝΚ), ηλικίας 7-12 ετών, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό τη σχέση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) παιδιών και γονέων τη σχέση της παιδικής παχυσαρκίας με τις διατροφικές συνήθειες των γονέων τη σχέση της παιδικής παχυσαρκίας με την πρόθεση των γονέων να υιοθετήσουν υγιεινή διατροφή τις διαφορές στις στάσεις και τις διατροφικές συνήθειες των γονέων, καθώς και στο ΔΜΣ παιδιών με ΝΚ, αναφορικά με τη συμμετοχή σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες

4 Ορισμοί Νοητική Καθυστέρηση (ΝΚ): παθολογική κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από γενική νοητική λειτουργία κάτω του μέσου όρου, κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής περιόδου και σχετίζεται με διαταραχές στην προσαρμοστική συμπεριφορά (Αμερικάνικος Σύλλογος Νοητικής Καθυστέρησης, 1959) Παχυσαρκία: συσσώρευση υπερβολικής ποσότητας σωματικού λίπους (ΜcArdle και συν., 2000) Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) = βάρος (kg) ÷ ύψος² (m)

5 Σωματικό Υπέρβαρο Παχυσαρκία Ηλικία Αγόρια Κορίτσια Αγόρια Κορίτσια
Ορισμοί Όρια ΔΜΣ για παιδιά και εφήβους (Cole, Bellizzi, Flegal & Dietz, 2000) : Σωματικό Υπέρβαρο Παχυσαρκία Ηλικία Αγόρια Κορίτσια Αγόρια Κορίτσια , , ,63 20,51 7.5 18, , ,09 21,01 , , ,60 21,57 8.5 18, , ,17 22,78 9 19, , ,77 22,81 , , , ,46 , , , ,11 , , , ,77 , , , ,42 11, , , , ,05 , , , ,67

6 Ορισμοί Υγεινή διατροφή: η διατροφή που παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά σε ποσότητες που αρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του οργανισμού. Για τους σκοπούς της έρευνας η υγιεινή διατροφή προσδιορίστηκε σύμφωνα με τις ποσότητες και τις τροφές, που υποδεικνύει το προτεινόμενο διατροφικό πρότυπο (Supreme Scientific Health Council, Ministry of Health and Welfare of Greece, 1999) Εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες: οι φυσικές δραστηριότητες που γίνονται εκτός σχολικού προγράμματος σε οργανωμένο πλαίσιο, όπως είναι οι αθλητικοί σύλλογοι. Για τις ανάγκες της έρευνας στις εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες συμπεριελήφθησαν αθλήματα, χορός και παιχνίδια, με συχνότητα τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα για μια ώρα κάθε φορά

7 Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Theory of planned behavior, Ajzen,1985)
Στάση προς τη συμπεριφορά Αντιλαμβανόμενος Έλεγχος Συμπεριφοράς Κοινωνικά πρότυπα Πρόθεση Συμπεριφορά

8 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς Οι στάσεις και ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες που καθορίζουν την πρόθεση προς την εξεταζόμενη συμπεριφορά (Beale & Manstead, 1991; Godin & Kok, 1995; Sparks, Hedderley & Shepherd, 1992; Sparks & Shepherd, 1992) Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών επηρεάζεται σημαντικά και από το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο του ατόμου (Legander & Kraft, 2003), το φύλο, την ηλικία και τη φυσική δραστηριότητα (Dutta-Bergman, 2005)

9 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Παχυσαρκία σε παιδιά και εφήβους 5 έως 15% στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης (Berg, Simonsson, Brantefors, & Ringqvist, 2001; International Obesity Task Force, 2005; Lindstrom, Isacsson & Merlo, 2003; Lobstein & Frelut, 2003) 20 έως 25% στην Αμερική (Cole και συν., 2000; Elkins και συν., 2004; National Center for Health Statistics 2005) τα ποσοστά εμφάνισης στην Ελλάδα και Κύπρο συμφωνούν με εκείνα της Ευρώπης (Βλαχοπαπαδοπούλου, Καραχάλιου, Παπαδοπούλου, Τσαρμακλής, & Μιχαλάκος, 2006; ΕΙΕΠ, 2005; Mamalakis & Kafatos, 1996; Mamalakis, Kafatos, Manios, Anagnostopoulou & Apostolaki, 2000; Savva, Kourides, Tornaritis, Epiphaniou-Savva, Chadjigeorgiou, & Kafatos, 2002)

10 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Παχυσαρκία σε άτομα με ΝΚ Τα ποσοστά εμφάνισης στα άτομα με ΝΚ υπερβαίνουν τα αντίστοιχα του γενικού πληθυσμού (Emerson, 2004; Marshall, McConkey & Moore, 2003; Melville, Hamilton, Hankey, Miller & Boyle, 2007; Yamaki, 2005) Υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στα παιδιά με ΝΚ εμφανίζονται στις ηλικίες από 7 έως 12 ετών (Lin, Yen, Li & Wu, 2005)

11 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Παχυσαρκία σε άτομα με ΝΚ Παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνισή της (Melville και συν., 2007): Φύλο: υψηλότερα ποσοστά στις γυναίκες (Frey & Rimmer, 1994; Emerson, 2004) Ηλικία: αυξάνονται όσο αυξάνεται και η ηλικία Δείκτης Νοημοσύνης: υψηλότερα σε άτομα με ελαφριά ΝΚ Τόπος διαβίωσης: χαμηλότερα ποσοστά σε άτομα που ζουν σε οργανωμένο περιβάλλον Διατροφικές Συνήθειες- Γνώσεις Διατροφής Φυσική Δραστηριότητα: καθιστικός τρόπος ζωής και χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό Φαρμακευτική αγωγή: φάρμακα για ψυχικές διαταραχές Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες: χαμηλά κοινωνικο-οικονομικά στρώματα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας Γενετικά Σύνδρομα: Prader-Willi, Down

12 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Παρεμβατικά Προγράμματα Θετικά αποτελέσματα έχουν βρεθεί στις πειραματικές ομάδες (παρεμβατικά προγράμματα με ΦΔ και ενημέρωση για τα αίτια της παχυσαρκίας) Αποτέλεσμα: Μείωση των ωρών τηλεθέασης, αύξηση των επιπέδων ΦΔ και της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών, μείωση του ΔΜΣ (Ewing, McDermott, Thomas-Koger, Whitner, & Pierce, 2004; Gortmaker, Peterson, & Wiecha, 1999; Manios, Moschandreas, Hatzis & Kafatos, 2002; Marshall και συν., 2003) Περισσότερα θετικά αποτελέσματα έχουν βρεθεί σε παρεμβατικά προγράμματα που συνδυάζουν τη διατροφική εκπαίδευση και την προώθηση της ΦΔ με τη συνεργασία ολόκληρης της οικογένειας (Bautista-Castano, Doreste & Serra-Majem, 2004)

13 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Φυσική δραστηριότητα και Παχυσαρκία Η μέτριας έντασης ΦΔ μειώνει τους κινδύνους εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων (Magkos και συν., 2006; Manios, Magkos, Christakis & Kafatos 2005; Manios και συν., 2006; Ribeiro, Guerra, Pinto, Oliveira, Duarte & Mota, 2003; Χρούσος, 2003) Τα αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας σε άτομα με ΝΚ οφείλονται κυρίως στη χαμηλή ενεργητικότητα και στην έλλειψη ΦΔ (Graham & Reid, 2000) Τα επίπεδα φυσικής κατάστασης παιδιών και ενηλίκων με ΝΚ είναι σημαντικά χαμηλότερα από τον γενικό πληθυσμό (Pitetti & Fernhall, 2004; Pitetti & Yarmer, 2002; Whitt-Glover, O’Neill & Stettler, 2006)

14 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Ο ρόλος των γονέων Παράγοντας προδιάθεσης οικογενειακό ιστορικό παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ, 2005; Βλαχοπαπαδοπούλου και συν., 2006; Savva και συν., 2002) Οι αντιλήψεις και οι συμπεριφορές των γονέων σχετικά με την διατροφή και τη ΦΔ επηρεάζουν άμεσα τη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών τους (McCullough, Yoo & Ainsworth, 2004; McGarvey, Collie, Fraser, Shufflebarger, Lloyd & Oliver, 2006; Sweeting & West, 2005) Οι γονείς παίζουν ρόλο καθοριστικής σημασίας για την κατανάλωση τροφών μέσα και έξω από το σπίτι, για τις διατροφικές επιλογές των παιδιών τους και για την ενασχόληση τους με ΦΔ (Brown και συν., 2006; Sylvestre, O’Loughlin, Gray-Donald, Hanley, & Paradis, 2006) Τα παιδιά αναγνωρίζουν ως κύρια πηγή πληροφόρησης για την διατροφή τους γονείς τους (McCullough, Yoo & Ainsworth, 2004)

15 Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Ο ρόλος των γονέων Η σχέση ανάμεσα στις διατροφικές συμπεριφορές των γονέων και στο ΔΜΣ των παιδιών εξαρτάται από την προδιάθεση για παχυσαρκία και από την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων (Faith, Berkowitz, Stallings, Kerns, Storey & Stunkard, 2007) Ιδιαίτερα σημαντική είναι η επίδραση των διατροφικών συνηθειών των γονέων στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, καθώς και στα άτομα με ΝΚ (Anderson, 1993; Fox, Rosenberg & Rotatori, 1985; Κουτσούκη, 2001; McGarvey και συν., 2006; Oliveria και συν, 1992; Skinner, Carruth, Bounds & Ziegler, 2002; Taylor, Gallagher & McCullough, 2004) Η συμμετοχή των γονέων στην εφαρμογή παρεμβατικών προγραμμάτων σε άτομα με ΝΚ είναι σημαντική (Anderson, 1993; Brown και συν., 2006)

16 Σημασία της έρευνας Η παχυσαρκία σε παιδιά με ΝΚ και ο ρόλος των γονέων στην εμφάνισή της δεν έχει εξεταστεί, μέχρι σήμερα στη χώρα μας Θεωρητική σημασία: πρόβλεψη της συμπεριφοράς των γονέων με βάση τη Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς Πρακτική σημασία: να ελεγχθεί ο ρόλος των διατροφικών συνηθειών των γονέων σχεδίαση προγραμμάτων παρέμβασης, τα οποία θα στηρίζονται στη διατροφική συμπεριφορά των γονέων και στις στάσεις τους προς την διατροφή, επηρεάζοντας «έμμεσα» τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών με ΝΚ, καθώς δεν είναι εύκολο να την επηρεάσουμε άμεσα να εξεταστεί αν η συμμετοχή των παιδιών με ΝΚ σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες συντελεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος

17 Μεταβλητές Ανεξάρτητες
φύλο των παιδιών με ΝΚ με δύο επίπεδα (αγόρια-κορίτσια) συμμετοχή των παιδιών με ΝΚ σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες με δύο επίπεδα (ναι–όχι) κατηγοριοποίηση των παιδιών με ΝΚ και γονέων, αναφορικά με το ΔΜΣ, με 3 επίπεδα (φυσιολογικό βάρος-σωματικό υπέρβαρο-παχυσαρκία) Εξαρτημένες ΔΜΣ γονέων και παιδιών με ΝΚ οι απαντήσεις των γονέων στο «Ερωτηματολόγιο Συχνότητας Κατανάλωσης Τροφίμων» (ΕΣΚΤ, Cavadini και συν., 1999) οι απαντήσεις των γονέων στο Ερωτηματολόγιο της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen, 1985, 2002), προσαρμοσμένο στον Ελληνικό πληθυσμό (Θεοδωράκης, 1994)

18 Ερευνητικές Υποθέσεις
1. Τα ποσοστά παχυσαρκίας θα είναι αυξημένα στα παιδιά με ΝΚ, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό (ΕΙΕΠ, 2005) 2. Θα υπάρχει σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ του ΔΜΣ παιδιών με ΝΚ και γονέων 3. O ΔΜΣ των παιδιών με ΝΚ θα συσχετίζεται με την κατανάλωση υγιεινών και ανθυγιεινών τροφών των γονέων τους 4. Θα υπάρχουν διαφορές στους παράγοντες της ΘΣΣ, ανάμεσα στα παιδιά με φυσιολογικό βάρος, σωματικό υπέρβαρο και παχυσαρκία 5. Θα υπάρχουν διαφορές στο ΔΜΣ των παιδιών, στις στάσεις και στις διατροφικές συνήθειες των γονέων τους, στα παιδιά που συμμετέχουν και δε συμμετέχουν σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες

19 Ερευνητικά ερωτήματα 1. Ποιές ομάδες τροφών από το Ερωτηματολόγιο Συχνότητας Κατανάλωσης Τροφίμων, θα προβλέψουν σημαντικά το ΔΜΣ των παιδιών με ΝK; 2. Ποιοι από τους παράγοντες του Ερωτηματολογίου της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς θα προβλέψουν σημαντικά το ΔΜΣ των παιδιών με ΝΚ;

20 Οριοθετήσεις - Προϋποθέσεις
Στην έρευνα συμμετείχαν παιδιά με ΝΚ ηλικίας 7-12 ετών Τα παιδιά είχαν προηγούμενη διάγνωση ελαφριάς και μέτριας ΝΚ Τα παιδιά με ΝΚ δεν παρουσίαζαν καμία συνοδή αναπηρία (αυτισμός, κινητικές αναπηρίες, γενετικά σύνδρομα, ψυχωτικές διαταραχές) Η επιλογή του δείγματος έγινε από Δημόσια Ειδικά Δημοτικά Σχολεία Στις εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες συμπεριλαμβάνονταν παιδιά με ΝΚ, από αθλητικούς συλλόγους προσαρμοσμένων κινητικών δραστηριοτήτων Οι γονείς των παιδιών δεν είχαν διαγνωσμένη αναπηρία Οι διατροφικές συνήθειες καταγράφηκαν αποκλειστικά από το ΕΣΚΤ (Cavadini και συν., 1999) Η πρόθεση των γονέων για υιοθέτηση υγιεινής διατροφής αξιολογήθηκε αποκλειστικά από το Ερωτηματολόγιο ΘΣΣ (Ajzen,1985, 2002)

21 Περιορισμοί Η ανταπόκριση παιδιών και γονέων στις απαιτήσεις της έρευνας Η λήψη φαρμάκων από τα παιδιά Ορμονικές διαταραχές Πρώιμη ήβη Δεν χρησιμοποιήθηκαν δραστηριογράφοι για να καταγράψουν την ένταση της άσκησης, η οποία πιθανόν να ήταν μικρότερη από την προτεινόμενη Δε ζητήθηκε από τους γονείς να καταγράψουν τα χρόνια συμμετοχής των παιδιών τους στις εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες

22 Πιλοτική Έρευνα 80 γονείς, ηλικίας 25 έως 74 ετών
Ερωτηματολόγιο Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen, 1985), αναφορικά με την υγιεινή διατροφή, προσαρμοσμένο στον Ελληνικό πληθυσμό (Θεοδωράκης, 1994) Ερωτηματολόγιο Συχνότητας Κατανάλωσης τροφίμων (ΕΣΚΤ, Cavadini και συν., 1999) 42 από τους συμμετέχοντες συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια ξανά, μετά από 15 μέρες (test-retest)

23 Πιλοτική Έρευνα Μ.Ο.(Τ.Α.) Alpha Cronbach r (Pearson) 1. Στάσεις
Μέσοι όροι – Τυπική Απόκλιση – Δείκτης Cronbach α και Έλεγχος χρονικής σταθερότητας (test retest reliability) των τεσσάρων παραγόντων του Ερωτηματολογίου της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς Μ.Ο.(Τ.Α.) Alpha Cronbach r (Pearson) 1. Στάσεις 6.30 (+ 0.73) .66 .91 2. Πρόθεση 5.72 (+ 1.09) .86 .97 3. Αντιλαμβανόμενος Έλεγχος 5.59 (+ 0.92) .56 .88 4. Κοινωνικά Πρότυπα 5.89 (+ 0.98) .84 .93

24 Πιλοτική Έρευνα Εγκυρότητα στο Ερωτηματολόγιο των Στάσεων
ικανοποιητικές ήταν οι φορτίσεις στα ερωτήματα (>.40) για τους παράγοντες «πρόθεση» και «κοινωνικά πρότυπα» στους παράγοντες «στάσεις» και «αντιλαμβανόμενος έλεγχος συμπεριφοράς» 4 συνολικά ερωτήματα δεν ομαδοποιήθηκαν σωστά, σύμφωνα με τα κριτήρια που προσδιορίστηκαν στην στατιστική ανάλυση, στους αντίστοιχους προτεινόμενους παράγοντες Αξιοπιστία στο ΕΣΚΤ ικανοποιητικοί συντελεστές συσχέτισης μεταξύ των δύο μετρήσεων, για όλες τις ομάδες τροφίμων (r=.808, p<0.01)

25 Πιλοτική Έρευνα Αποτελέσματα
Η πρόθεση των γονέων να υιοθετήσουν υγιεινή διατροφή ήταν θετική (Μ.Ο. = 5.72) Ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρέασε την πρόθεση (F = 59.61, p < 0.001) Στατιστικά σημαντικές διαφορές βρέθηκαν σε σχέση με το ΔΜΣ, τη συμμετοχή σε ΦΔ και τον τόπο κατοικίας

26 Πιλοτική Έρευνα Επίδραση Wilk’s Lambda F Ηλικία .753 1.748
Πολυμεταβλητή ανάλυση διασποράς με τους παράγοντες του Ερωτηματολογίου της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς Επίδραση Wilk’s Lambda F Ηλικία .753 1.748 Μορφωτικό επίπεδο .605 1.560 ΔΜΣ .772 2.450* ΦΔ .826 3.884* Τόπος Κατοικίας .862 2.969* Εισόδημα .882 1.186 * p= 0,05

27 Πιλοτική Έρευνα Επίδραση Wilk’s Lambda F Ηλικία .559 2.066*
Πολυμεταβλητή ανάλυση διασποράς με τους παράγοντες του ΕΣΚΤ (εβδομαδιαία και μηνιαία κατανάλωση τροφίμων) Επίδραση Wilk’s Lambda F Ηλικία .559 2.066* Μορφωτικό επίπεδο .423 1.499* ΔΜΣ .866 1.526 ΦΔ .930 .766 Τόπος Κατοικίας .822 2.201* Εισόδημα .876 .985 * p= 0,05

28 Μέθοδος Συμμετέχοντες 73 παιδιά με ΝΚ (17 κορίτσια και 56 αγόρια)
5 «Ειδικά» Δημοτικά Σχολεία 4 αθλητικοί σύλλογοι προσαρμοσμένων κινητικών δραστηριοτήτων 17 παιδιά συμμετείχαν σε εξωσχολικές ΦΔ 56 παιδιά δε συμμετείχαν Ηλικία 7-12 ετών (Βλαχοπαπαδοπούλου και συν., 2006; Lin, Yen, Li & Wu, 2005; Mamalakis, Kafatos, Manios, Anagnostopoulou & Apostolaki, 2000) 41 γονείς (12 άνδρες και 29 γυναίκες) Εξαιρέθηκαν οι γονείς που είχαν διαγνωσμένη ΝΚ, ήταν αναλφάβητοι ή δεν είχαν ελληνική υπηκοότητα

29 Μέθοδος Όργανα Μέτρησης Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά
Μέτρηση βάρους: Ζυγαριά ακριβείας (± 100 kg) Μέτρηση ύψους: Αναστημόμετρο ακριβείας (± 1 cm) Yπολογισμός ΔΜΣ, σύμφωνα με τον μαθηματικό τύπο: ΔΜΣ= Βάρος (kgr) ÷ Ύψος (m²) Δημογραφικά στοιχεία: βάρος και ύψος ηλικία οικογενειακή κατάσταση εθνικότητα οικογενειακό εισόδημα και μορφωτικό επίπεδο συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες (με κλειστές ερωτήσεις, Ναι-Όχι)

30 Μέθοδος Όργανα Μέτρησης Αξιολόγηση των διατροφικών συνηθειών
Ερωτηματολόγιο Συχνότητας Κατανάλωσης Τροφίμων (ΕΣΚΤ, Cavadini και συν., 1999) Αξιολόγηση της πρόθεσης των γονέων για υιοθέτηση υγιεινής διατροφής Ερωτηματολόγιο Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen, 1985; Θεοδωράκης, 1994)

31 Διαδικασία Πιλοτική μελέτη
Άδεια από τη Διεύθυνση Ειδικής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας Ενημερωτική επιστολή για τους σκοπούς της έρευνας στα Ειδικά Δημοτικά σχολεία και στους αθλητικούς συλλόγους προσαρμοσμένων κινητικών δραστηριοτήτων Συγκατάθεση των γονέων Συμπλήρωση των ερωτηματολογίων Μετρήσεις του βάρους και του ύψους των παιδιών με ΝΚ κατά τη διάρκεια του μαθήματος φυσικής αγωγής

32 Στατιστική Ανάλυση Στοιχεία περιγραφικής στατιστικής Εξετάστηκαν:
σχέση του ΔΜΣ παιδιών και γονέων (δείκτης συσχέτισης) αριθμός των παιδιών με παχυσαρκία που διαφέρουν ως προς τις υγιεινές ή μη διατροφικές συνήθειες των γονέων (χ²) η πρόβλεψη του ΔΜΣ με βάση τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγιο ΘΣΣ και ΕΣΚΤ (βηματική πολλαπλή παλινδρόμηση) διαφορές ανάμεσα στα παιδιά με ΝΚ που συμμετέχουν ή όχι σε εξωσχολικές οργανωμένες φυσικές δραστηριότητες, αναφορικά με το ΔΜΣ καθώς και με την πρόθεση και τις διατροφικές συνήθειες των γονέων τους (πολυμεταβλητή ανάλυση διακύμανσης και t-test)

33 Αποτελέσματα A΄ ερευνητική υπόθεση: ποσοστά παχυσαρκίας στα παιδιά με ΝΚ και σύγκριση με τα αντίστοιχα του γενικού πληθυσμού (ΓΠ) Παιδιά με ΝΚ Φυσιολογικό βάρος: 50,7% Σωματικό υπέρβαρο: 28,8% Παχυσαρκία: 20,5% Αγόρια Κορίτσια Σωματικό υπέρβαρο % Παχυσαρκία ΝΚ 25 19,6 42,2 23,5 ΓΠ 12,7 10 7,2 11,1

34

35 Αποτελέσματα B΄ ερευνητική υπόθεση: συσχέτιση ΔΜΣ παιδιών και γονέων
Θετική συσχέτιση μη σημαντική στατιστικώς Μητέρες: r = ,295 Πατέρες: r = ,081

36 Αποτελέσματα Γ΄ ερευνητική υπόθεση: συσχέτιση του ΔΜΣ των παιδιών με τις διατροφικές συνήθειες των γονέων (ΕΣΚΤ) Συσχέτιση του ΔΜΣ των παιδιών με τις απαντήσεις των μητέρων στο ΕΣΚΤ («υγιεινή» διατροφή) ΔΜΣ Μ1 Μ2 Μ3 ΔΜΣ ,148 , ,380* Μ1 1 , ,019 Μ ,007 Μ *p < 0,05 «Υγιεινή» Διατροφή Μ1: Γαλακτοκομικά προϊόντα, Μ2: Φρούτα και λαχανικά, Μ3: Δημητριακά

37 Αποτελέσματα Γ΄ ερευνητική υπόθεση *p < 0,05 **p < 0,01
Συσχέτιση του ΔΜΣ των παιδιών με τις απαντήσεις των μητέρων στο ΕΣΚΤ («ανθυγιεινή» διατροφή) ΔΜΣ Μ4 Μ5 Μ6 Μ7 Μ8 Μ9 Μ10 ΔΜΣ , , ,286 -,144 -,185 -,299 ,054 Μ , ,025 ,010 ,089 , ,080 Μ ,141 ,185 ,269 ,001 ,118 Μ ,204 -,390* -,310 ,257 Μ ,673** ,463* ,376* Μ ,684** -,069 Μ ,066 Μ *p < 0, **p < 0,01 «Ανθυγιεινή» Διατροφή Μ4: Όσπρια, Μ5: Κρεατικά, Μ6: Ψαρικά, Μ7: Πατάτες, Μ8: Ζάχαρη και σχετικά προϊόντα, Μ9: Αλκοολούχα ποτά, Μ10: Τηγανιτά

38 Αποτελέσματα Γ΄ ερευνητική υπόθεση: σχέση του ΔΜΣ των παιδιών με τις διατροφικές συνήθειες των γονέων (ΕΣΚΤ) Συσχέτιση του ΔΜΣ των παιδιών με τις απαντήσεις των πατέρων στο ΕΣΚΤ («υγιεινή» διατροφή) ΔΜΣ Μ1 Μ2 Μ3 ΔΜΣ ,309 -, ,144 Μ , ,324 Μ ,557 Μ «Υγιεινή» Διατροφή Μ1: Γαλακτοκομικά προϊόντα, Μ2: Φρούτα και λαχανικά, Μ3: Δημητριακά

39 Αποτελέσματα Γ΄ ερευνητική υπόθεση *p < 0,05 **p < 0,01
Συσχέτιση του ΔΜΣ των παιδιών με τις απαντήσεις των πατέρων στο ΕΣΚΤ («ανθυγιεινή» διατροφή) ΔΜΣ Μ4 Μ5 Μ6 Μ7 Μ8 Μ9 Μ10 ΔΜΣ , , ,061 -,308 -,360 ,239 -,511 Μ , ,542 ,295 ,678* ,701* ,201 Μ ,742 ,858** ,120 ,095 ,898** Μ ,830** -,078 ,139 ,584** Μ ,201 -,043 ,846** Μ ,857** -,164 Μ ,186 Μ *p < 0, **p < 0,01 «Ανθυγιεινή» Διατροφή Μ4: Όσπρια, Μ5: Κρεατικά, Μ6: Ψαρικά, Μ7: Πατάτες, Μ8: Ζάχαρη και σχετικά προϊόντα, Μ9: Αλκοολούχα ποτά, Μ10: Τηγανιτά

40 Αποτελέσματα Δ΄ ερευνητική υπόθεση: διαφορές στους 4 παράγοντες της ΘΣΣ, που προβλέπουν την υιοθέτηση υγιεινής διατροφής, στις απαντήσεις που έδωσαν οι γονείς για τα παιδιά με φυσιολογικό βάρος, σωματικό υπέρβαρο και παχυσαρκία Μητέρες Βρέθηκαν σημαντικές διαφορές στους 4 παράγοντες της ΘΣΣ ανάμεσα σε μητέρες παιδιών με φυσιολογικό βάρος, σωματικό υπέρβαρο και παχυσαρκία (Λ = ,504, F = 2,347, p < ,05) Παράγοντας στάσεις (F = 3,501, p < ,05) Οι μητέρες των παιδιών με παχυσαρκία (Μ.Ο.= 6,86, Τ.Α.=,016) είχαν σημαντικά θετικότερες στάσεις από τις μητέρες των παιδιών με σωματικό υπέρβαρο (Μ.Ο.= 6,05, Τ.Α.=,91) Για την πρόθεση, τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο συμπεριφοράς και τα κοινωνικά πρότυπα δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές

41 Αποτελέσματα Δ΄ ερευνητική υπόθεση: Πατέρες
Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στους παράγοντες της ΘΣΣ (Λ = ,419, F = ,818, p > .05) Η εξέταση των μέσων τιμών έδειξε ότι οι πατέρες παιδιών με φυσιολογικό βάρος είχαν θετικότερες στάσεις από τους πατέρες παιδιών με σωματικό υπέρβαρο και παχυσαρκία Οι πατέρες των παιδιών με παχυσαρκία είχαν υψηλότερες τιμές στους παράγοντες: α) πρόθεση, β) αντιλαμβανόμενο έλεγχο και γ) κοινωνικά πρότυπα, συγκριτικά με τους πατέρες παιδιών με φυσιολογικό βάρος και σωματικό υπέρβαρο

42 Αποτελέσματα Ε΄ ερευνητική υπόθεση: διαφορές στο α) ΔΜΣ των παιδιών, β) στους παράγοντες της ΘΣΣ και γ) στις διατροφικές συνήθειες των γονέων τους, αναφορικά με τη συμμετοχή των παιδιών σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες α) ΔΜΣ Τα παιδιά που συμμετείχαν (Μ.Ο=21,933, Τ.Α=5,091) είχαν υψηλότερο ΔΜΣ από τα παιδιά που δε συμμετείχαν (Μ.Ο=20,157, Τ.Α.=4,662), μη σημαντικό στατιστικά

43 Αποτελέσματα Ε΄ ερευνητική υπόθεση β) Παράγοντες ΘΣΣ
Οι μητέρες των παιδιών που συμμετείχαν είχαν υψηλότερες τιμές στους παράγοντες: α) πρόθεση, β) αντιλαμβανόμενο έλεγχο συμπεριφοράς και γ) κοινωνικά πρότυπα Οι μητέρες των παιδιών που δε συμμετείχαν σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες, εμφάνισαν υψηλότερες τιμές στον παράγοντα στάσεις Οι πατέρες των παιδιών που δε συμμετείχαν σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες, είχαν στατιστικά σημαντικά υψηλότερες τιμές στον παράγοντα κοινωνικά πρότυπα (F=9,101, p=,05) Οι πατέρες, που τα παιδιά τους δε συμμετείχαν είχαν υψηλότερες τιμές στην πρόθεση και στον αντιλαμβανόμενο έλεγχο συμπεριφοράς Οι πατέρες των παιδιών που συμμετείχαν είχαν θετικότερες στάσεις

44 Αποτελέσματα Ε΄ ερευνητική υπόθεση γ) Διατροφικές συνήθειες
Στατιστικά σημαντικές διαφορές, σχετικά με την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (F=5,803, p=,05) στις μητέρες. Οι μητέρες των παιδιών που συμμετείχαν, κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες συγκριτικά με τις μητέρες των παιδιών που δε συμμετείχαν Σε τροφές που ανήκουν στην ανθυγιεινή διατροφή (όσπρια και ξηροί καρποί, κρεατικά, πατάτες, ζάχαρη) η μεγαλύτερη κατανάλωση γινόταν από τους γονείς των παιδιών που δε συμμετείχαν. Οι διαφορές όμως, δεν ξεπέρασαν το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας

45 Αποτελέσματα Α΄ ερευνητικό ερώτημα: ποιές ομάδες τροφών από το ΕΣΚΤ, θα προβλέψουν σημαντικά το ΔΜΣ των παιδιών με ΝK; Παράγοντας πρόβλεψης του ΔΜΣ των παιδιών η κατανάλωση δημητριακών από τις μητέρες Η αντίστοιχη εξίσωση πρόβλεψης ήταν: ΥΔΜΣ = 23,109 - ,364Χκατδημ

46 Αποτελέσματα Β΄ ερευνητικό ερώτημα: ποιοί από τους παράγοντες του ερωτηματολογίου της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς θα προβλέψουν σημαντικά το ΔΜΣ των παιδιών με ΝΚ; Παράγοντας πρόβλεψης του ΔΜΣ των παιδιών ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος συμπεριφοράς των μητέρων Η αντίστοιχη εξίσωση πρόβλεψης ήταν: ΥΔΜΣ = 35, ,409*ΧΑΕΣ Βηματική πολλαπλή παλινδρόμηση για πρόβλεψη του ΔΜΣ από τις απαντήσεις των μητέρων στο ερωτηματολόγιο ΘΣΣ Μεταβλητή Multiple R R Unstand. B Standard. B p Αντιλαμβανόμενος , , , , ,17 Έλεγχος Constant ,409

47 Συζήτηση Τα ποσοστά παχυσαρκίας άγγιζαν το 21% και του σωματικού υπέρβαρου το 29% και στα δύο φύλα Τα κορίτσια με ΝΚ είχαν μεγαλύτερο ΔΜΣ από τα αγόρια Τα ποσοστά παχυσαρκίας και σωματικού υπέρβαρου ήταν υψηλότερα στα παιδιά με ΝΚ, συγκριτικά με των παιδιών χωρίς ΝΚ (Lin, Yen, Li, & Wu, 2005; Yamaki, 2005) Η έλλειψη κινήτρων, οι περιορισμένες ευκαιρίες για συμμετοχή σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες (Graham & Reid, 2000; Pitteti, Yarmer, & Fernhall, 2001), το φύλο (Chanias, Reid & Hoover, 1998; Fairclough & Stratton, 2006; Κάμτσιος & Διγγελίδης, 2007; Steinbeck, 2001; Τσαμίτα, 2003) και το επίπεδο νοημοσύνης (Melville και συν., 2007), πιθανά να σχετίζονται με την εκδήλωση της νόσου και με τα υψηλά ποσοστά εμφάνισης στα παιδιά με ΝΚ

48 Συζήτηση Θετική σχέση του ΔΜΣ παιδιών και γονέων
Ο γενετικός παράγοντας συμμετέχει κατά 30-50% στην αιτιολογία της παχυσαρκίας (Βλαχοπαπαδοπούλου και συν., 2006; ΕΙΕΠ, 2005; McArdle, Katch, & Katch, 2000) Τα παιδιά των παχύσαρκων γονέων ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου, γιατί υιοθετούν τις διατροφικές συνήθειες των γονέων τους (McGarvey, Collie, Fraser, Shufflebarger, Lloyd, & Oliver, 2006; Sweeting & West, 2005) Οι γονείς αποτελούν τη βασική πληροφόρηση για διατροφή στην οικογένεια (McCullough, Yoo, & Ainsworth, 2004) και διαμορφώνουν τις διατροφικές επιλογές των παιδιών τους (Brown, και συν., 2006; Sylvestre, και συν., 2006)

49 Συζήτηση Οι διατροφικές συνήθειες των γονέων, σχετίζονταν με το ΔΜΣ των παιδιών Οι μητέρες που κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες δημητριακών, είχαν παιδιά με μικρότερο ΔΜΣ Οι γονείς που κατανάλωναν τροφές που ανήκουν στην «ανθυγιεινή» διατροφή είχαν παιδιά με αυξημένο ΔΜΣ Η κατανάλωση δημητριακών από τις μητέρες, βρέθηκε ότι ήταν παράγοντας πρόβλεψης του ΔΜΣ των παιδιών τους Ο ΔΜΣ των παιδιών σχετίζεται όχι μόνο με το ΔΜΣ των γονέων τους, αλλά και με την ποσότητα και την ποιότητα των τροφών που οι γονείς καταναλώνουν Επομένως: Θα ήταν χρήσιμο, τα παρεμβατικά προγράμματα για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας να επισημαίνουν την υιοθέτηση υγιεινής διατροφής από τους γονείς και την αλλαγή των διαιτητικών τους συνηθειών (Anderson, 1993; Bautista-Castano, Doreste, & Serra-Majem, 2004)

50 Συζήτηση Η υιοθέτηση της υγιεινής διατροφής είναι αποτέλεσμα διαφόρων ψυχοκοινωνικών μεταβλητών (Beale & Manstead, 1991; Dutta-Bergman, 2005; Prell, Berg & Jonsson, 2002; Leganger & Kraft, 2003; Sparks, Hedderley & Shepherd, 1992; Sparks & Shepherd, 1992; Thompson, Haziris & Alekos, 1994) και εξαρτάται σημαντικά από τις αντιλήψεις των γονέων Η πρόθεση των γονέων για υιοθέτηση υγιεινής διατροφής ήταν γενικά θετική Σημαντικές διαφορές βρέθηκαν στις απαντήσεις των μητέρων αναφορικά με τον παράγοντα στάσεις Οι μητέρες των παιδιών με παχυσαρκία είχαν πιο θετικές στάσεις από τις μητέρες των παιδιών με σωματικό υπέρβαρο Οι μητέρες, που συμμετείχαν στην έρευνα, πιθανόν να ήταν ευαισθητοποιημένες προς την υγιεινή διατροφή και προς το ίδιο το πρόβλημα της παχυσαρκίας

51 Συζήτηση Παράγοντας πρόβλεψης του ΔΜΣ των παιδιών ήταν ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος των μητέρων (Beale & Manstead, 1991; Godin & Kok, 1995; Sparks, Hedderley & Shepherd, 1992) Το γεγονός ότι οι μητέρες έχουν ενεργό ρόλο στην οικογένεια, αναφορικά με την προετοιμασία του φαγητού και την επιλογή της καταναλισκόμενης τροφής (Sylvestre, O’Loughlin, Gray-Donald, Hanley, & Paradis, 2006), πιθανά να εξηγεί το ότι στις αντίστοιχες αναλύσεις για τους πατέρες δεν βρέθηκαν παράγοντες που να προβλέπουν ικανοποιητικά το ΔΜΣ των παιδιών

52 Συζήτηση Η συμμετοχή σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες διαφοροποιούσε και το ΔΜΣ των παιδιών Τα παιδιά που συμμετείχαν σε δραστηριότητες, εκτός του σχολικού πλαισίου είχαν μεγαλύτερο ΔΜΣ από τα παιδιά που δε συμμετείχαν Σε έρευνες που διεξήχθησαν σε παιδιά και εφήβους χωρίς ΝΚ, επίσης δεν βρήκαν διαφορές στο ΔΜΣ, αναφορικά με τη συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες (Βλαχοπαπαδοπούλου και συν., 2006; Savva και συν.,2002) Άλλες έρευνες δείχνουν ότι η συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες είναι ο βασικότερος παράγοντας για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας (Chanias, Reid & Hoover, 1998; Fairclough & Stratton, 2006; Κάμτσιος & Διγγελίδης, 2007; Steinbeck, 2001; Τσαμίτα, 2003) Πιθανόν η ένταση της άσκησης, η διάρκεια ή το χρονικό διάστημα συμμετοχής δεν επαρκούσαν για να γίνουν οι ανάλογες προσαρμογές (Magkos και συν., 2006; Manios, Magkos, Christakis, & Kafatos 2005; Manios και συν., 2006; Ribeiro, Guerra, Pinto, Oliveira, Duarte & Mota, 2003; Χρούσος, 2003)

53 Συζήτηση Η συμμετοχή των παιδιών με ΝΚ σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες δε διαχώριζε τη συμπεριφορά των γονέων, προς την υιοθέτηση υγιεινής διατροφής Σημαντικές διαφορές βρέθηκαν μόνο στον παράγοντα κοινωνικά πρότυπα στις απαντήσεις των πατέρων Οι πατέρες που τα παιδιά τους συμμετείχαν σε φυσικές δραστηριότητες είχαν υψηλότερες τιμές στα κοινωνικά πρότυπα από τους πατέρες των παιδιών που δε συμμετείχαν Περαιτέρω μελέτες για την εξέταση των ψυχολογικών και κοινωνικών παραμέτρων, που οδηγούν τα άτομα στην υιοθέτηση υγιεινής διατροφής θα μπορούσαν να εξηγήσουν την διαφορά στις απαντήσεις των πατέρων για το συγκεκριμένο παράγοντα

54 Συζήτηση Διαφορές βρέθηκαν και στη διατροφή των γονέων, αναφορικά με τη συμμετοχή των παιδιών τους σε εξωσχολικές φυσικές δραστηριότητες Η διατροφική συμπεριφορά των γονέων που τα παιδιά τους συμμετείχαν σε δραστηριότητες εκτός σχολικού πλαισίου, ακολουθούσε σε γενικές γραμμές τα πρότυπα διατροφής που έχουν εκδοθεί για την Ελλάδα (Supreme Scientific Health Council, Ministry of Health and Welfare of Greece, 1999)

55 Συμπεράσματα Τα στοιχεία που αναφέρθηκαν αν και αφορούν μόνο στο δείγμα της παρούσας έρευνας είναι, ωστόσο, ενδεικτικά για τη συχνότητα της παχυσαρκίας στα παιδιά με ΝΚ και για το ρόλο των γονέων Το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών με ΝΚ είναι ιδιαίτερα υψηλό σε σχέση με το γενικό πληθυσμό Βασικοί παράγοντες προδιάθεσης σχετίζονται με τους γονείς

56 Προτάσεις για μελλοντικές έρευνες
Η κληρονομικότητα, η διατροφή παιδιών και γονέων καθώς και η συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες, αποτελούν βασικά θέματα, που θα ήταν χρήσιμο να εξεταστούν σε μεγαλύτερες πληθυσμιακές μελέτες Μελλοντικές έρευνες, που θα δανειστούν θεωρίες από το χώρο της ψυχολογίας, θα μπορούσαν, επίσης, να προσδιορίσουν τους κοινωνικο-ψυχολογικούς παράγοντες που οδηγούν στην υιοθέτηση υγεινών συμπεριφορών Η ανάγκη για ακριβή εκτίμηση της παχυσαρκίας στα παιδιά με ΝΚ και των παραμέτρων που την επηρεάζουν είναι απαραίτητη, για το σχεδιασμό παρεμβατικών προγραμμάτων Τα προγράμματα για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας στα παιδιά με ΝΚ, πρέπει να προάγουν τη συμμετοχή σε φυσικές δραστηριότητες και σε συνδυασμό με ενημέρωση για την υγιεινή διατροφή στους γονείς, να ενισχύουν τους ψυχολογικούς παράγοντες, που προσδιορίζουν την υιοθέτηση της υγιεινής διατροφής

57 Ευχαριστώ για την προσοχή σας !
Ευχαριστώ για την προσοχή σας !