Podela na klimatske pojaseve

Παρουσίαση με θέμα: "Podela na klimatske pojaseve"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Podela na klimatske pojaseve
KLIMATSKE KLASIFIKACIJE - različite klasifikacije klime prema: klimatskim činiocima, klimatskim elementima, klimatskim uticajima ili njihovim kombinacijama. Podela na klimatske pojaseve ŽARKI POJAS (granice južni i severni povratnik) - visoka srednja godišnja temperatura, malo godišnje kolebanje temperature i dva kišna perioda povezana sa zenitalnim položajima Sunca UMERENI POJAS (granice povratnik i stožernik) - postojanje godišnjih doba (Sunce u blizini povratnika - leto na jednoj a zima na drugoj polulopti; Sunce u zenitalnom položaju iznad ekvatora - proleće i jesen)

2 KEPENOVA KLASIFIKACIJA KLIME
HLADNI POJAS (od stožernika ka polovima) - ne postoji dnevna, već sezonska smena dana i noći; leta kratka i hladna a zime duge i veoma hladne granica SUPAN žarki i umereni pojas - izoterma srednje godišnje temperatura od 200C umereni i hladni pojas - izoterma srednje temp. najtoplijeg meseca od 100C KEPEN žarki i umereni pojas izoterma srednje temp. najhladnijeg meseca od 180C umereni i hladni pojas - izoterma srednje temp najtoplijeg meseca od 100C KEPENOVA KLASIFIKACIJA KLIME - univerzalna i ne primenjuje subjektivne kriterijume - tipovi i podtipovi klime se određuju na osnovu karakteristika padavinskog i temperaturnog režima i označavaju klimatskim formulama

3 PRVO SLOVO A - tropska vlažna klima - prosečna temp. najhladnijeg meseca veća od 180C B - suva klima - potencijalna evapotranspiracija veća od padavina C - umerena vlažna i topla klima - prosečna temperatura najhladnijeg meseca manja od 180C a veća od -30C D - umerena hladna (borealna ili šumska) klima - prosečna temperatura najhladnijeg meseca manja -30C a najtoplijeg veća od 100C E - snežna (polarna) klima - prosečna temp. najtoplijeg meseca manja 100C

4 DRUGO SLOVO f (nem. feucht - vlažan) - nema sušnog perioda
w (nem. der Winter - zima) zimska suša s (nem. der Somer - leto) letnja suša S (nem. die Steppe - stepa) - stepska klima (1/2 PET < količina padavina < PET) W (nem. die Wüste - pustinja) - pustinjska klima (količina padavina < 1/2 PET) T (nem. die Tundre -tundra) - klima tundri (prosečna temperatura najtoplijeg meseca > 00C) F (nem. der Frost - mraz) klima večitog leda (prosečna temperatura najtoplijeg meseca < 00C)

5 TREĆE SLOVO a - prosečna tempeartura najtoplijeg meseca iznad 22 0C
b - prosečna tempeartura najtoplijeg meseca ispod 22 0C; najmanje četiri meseca imaju prosečnu temperaturu iznad 10 0C c - prosečna tempeartura najtoplijeg meseca ispod 22 0C; manje od četiri meseca sa prosečnom temperaturom iznad 10 0C; prosečna temperatura najhladnijeg meseca viša od -38 0C d - isto kao c, osim što je prosečna temperatura najhladnijeg meseca niža od -38 0C h (nem. heiss - vruć) - prosečna godišnja temperatura viša od 18 0C k (nem. kalt - hladan) - prosečna godišnja temperatura niža od 18 0C

6 B S W h k C f s w a b c D f (s)* w a b c d E F T
PRVO SLOVO DRUGO SLOVO TREĆE SLOVO klimatska grupa režim stepen sušnosti režim padavina ili hladnoće temperature A f (s)* w B S W h k C f s w a b c D f (s)* w a b c d E F T C f a - umereno topla i vlažna klimu (C) bez izrazito sušnih perioda (f) sa veoma toplim letima (a)  tipovi klime As i Ds se veoma retko javljaju

7 GEOGRAFSKA RASPODELA KLIMATSKIH TIPOVA PO KEPENU
A - TROPSKA VLAŽNA KLIMA (prosečna temp. najhladnijeg meseca > 180C) - javlja se u širokom pojasu severno i južno od ekvatora od 15 do 250 g.š. klimatski tipovI: Af, Aw i As (retko se javlja), monsunski tip klime Am Klima tropskih prašuma (Af) (prosečna količina pad. u najsuvljem mesecu > 60 mm) - sliv reke Amazon, istočna obala Brazila (Južna Amerika) - istočna obala Centralne Amerike - dolina reke Kongo, istočna obala Madagaskara (Afrika) - južni Bangladeš, delovi istočne obale Indije, Malezija, Indonezija, Filipini (Azija)

8 Klima savana (As) (sušni period u toku leta;
Glavne karakteristike: velika insolacija, pođednako trajanje dana i noći; - visoke temperature i obilne padavine tokom cele godine; - stvarna evapotranspiracija jednaka potencijalnoj; - visoka relativna vlažnost vazduha; - mala godišnja amplituda temperature; - padavine ravnomerno raspoređene tokom godine (godišnja suma preko mm). Dominantni tip vegetacije: tropska (kišna) šuma koja se sastoji od velikog broja različitih vrsta drveća Klima savana (As) (sušni period u toku leta; bar 2 meseca sa prosečnom količnom padavina < 60 mm) - veoma retko javlja; posledica okeanskog uticaja kao npr. u delu Brazila na krajnjem istoku Južne Amerike Glavne karakteristike: - izrazito sučni period u toku leta, - godišnja količina padavina između i mm, - veća godišnja amplituda temperatura nego kod tipa Af

9 Klima savana (Aw) (sušni period u toku zime; bar dva mesecca imaju prosečnu
količinu padavina manju od 60 mm) - granica oblasti vezana za krajnji položaj ITZK (leti ekvatorijalna, zimi - tropska vazdušna masa) - javlja se generalno na polarnoj strani od oblasti sa tipom Af klime i obuhvata: - prostrane oblasti u Venecueli i Brazilu (Južna Amerika) - zapadni i južni deo Centralne Amerike, Karipska ostrva                 - krajni jug Floride (Severna Amerika) - ekvatorijalni pojas Afrike od približno 10 0N do 10 0S izuzev najužeg pojasa oko ekvatora gde je Af - severnu i istočnu Indiju, unutrašnjost Mianmara (Burme) i Indokine (Azija) - severnu Australiju Glavne karakteristike: - izrazito vlažan period u toku leta i sušni period u toku zime - veća godišnja amplituda temperatura nego kod tipa Af - godišnja količina padavina između i mm Vegetacija: gusta i visoka trava koja buja tokom kišne sezone; javljaju se i usamljene grupe drveća (baobab i akacija)

10 Mosunska klima (Am) (sušni period u toku zime; bar dva meseca imaju
prosečnu količinu padavina manju od 60 mm) - priobalni delovi jugozapadne Indije, Šrilanka, Bangladeš i Mianmar (Azija) - jugozapadna Afrika - Gvajana, Surinam, Francuska Gijana, severnoistočni deo Brazila (Južna Amerika) Glavne karakteristike: - veoma vlažan letnji period (u ovoj oblasti se beleže rekordne visine padavina) - kratak suvi period - najviše temperature pred početak kišne sezone - godišnje količine padavina dosta variraju od oblasti do oblasti ( mm) Vegetacija: šume su manje guste od tropskih prašuma - tikovina, abonos, mahagoni, kaučukovo drvo, kakao, banana

11 B - SUVA KLIMA (količina padavina manja od potencijalne evapotranspiracije)
- može se naći na različitim geografskim širinama; - najzastupljeniji je kopneni tip klime (26% ukupne površine) - količina padavina mala i veoma promenjiva - podeljena je na više podtipova u zavisnosti od stepena sušnosti i temp. režima Topla pustinjska klima (BWh) (R < 1/2 PET; Tg >180C) Zastupljen u vrelim suptropskim pustinjama oko povratnika na zapadnim stranama kontinenata: - severni Meksiko, poluostrvo Baha Kalifornija i u jugozapadni deo SAD-a, - zapadni obalni pojas Južne Amerike, - severna, zapadna i južna Afrika, - zapadni deo Indije i Pakistana, Saudijska Arabija, - centralna i južna Australija

12 Topla stepska klima (BSh) (1/2 PET <R < PET; Tg >180C)
Granične oblasti suptropske pustinjske klime: - južni deo Latinske Amerike, - jug zapadnog dela SAD, - oko velikih pustinjskih oblasti severne Afrike, u južnoj Africi i na rogu afričkog kontinenta, - pojedina područja Indijskog potkontinenta, - granične oblasti Australijske pustinje. Hladna pustinjska klima (BWk) (R < 1/2 PET; Tg <180C) Nalaze se duboko u unutrašnjosti kontinenata u umerenim širinama, aridnost se pojačava u tzv. “kišnoj senci“: - istočno od Kaspijskog mora i severno od Himalaja (Azija), - u zapadnom delu SAD-a, - u uskom pojasu istočno od Anda u južnom delu Latinske Amerike.

13 Hladna stepska klima (BSk) (1/2 PET <R < PET; Tg <180C)
Stepska klima umerenih širina obuhvata znatne površine: - zapadnog dela Severne Amerike, - centralne Azije. Glavne karakteristike svih tipova suve klime: - mala U i oblačnost (kod BWh U svega 10-30%) - mali broj padavinskih dana i mala količina padavina (pustinje < 250 mm, stepe od 250 do 500 mm) - veliko srednje trajanje Sunčevog sjaja (najveće kod suptropskih tipova) - rekordno visoke temperature (srednje godišnje, srednje mesečne i maksimalne vrednosti) u toplim pustinjama i stepama; - umereno visoke temperature u hladnim pustinjama i stepama (izuzetak Dolina smrti u Kaliforniji) - velike temperaturne razlike u toku dana i godine Vegetacija: veoma oskudna u pustinjama; stepe odlikuje niska trava i različite vrste niskih žbunova

14 C - UMERENO TOPLA I VLAŽNA KLIMA (-3 0C < t najhladnijeg meseca < 18 0C)
- javlja se u pojasu u kome su preovlađujući zapadni vetrovi - zajednička karakteristika C klimatskih tipova je postojanje god. doba i blage zime - podela na različite tipove i podtipove prema raspodeli pad. u toku godine (f, w, s) i temperaturnog režima (a, b, c). - najzastupljeniji tipovi C klime su: suptropski (Cfa) maritimni (Cfb) i mediteranski tip (Cs) Umereno topla kišna klima (Cfa) (padavine ravnomerno raspoređene tokom godine; t najtoplijeg meseca > 22 0C) Umereno topla klima sa suvom zimom (Cwa) (zimska suša - R najvlažnijeg meseca  10 x R najsuvljeg meseca; t najtoplijeg meseca > 22 0C)

15 Karakteristični za suptroprske oblasti na istočnim obalama kontinenata:
- jugoistočni deo SAD-a ( g.š.) - jugoistočna Južna Amerika - Azija: od severne Indijie do južnog Japana - deo jugoistočne obale Afrike - istočna Australija Glavne karakteristike: - visoka relativna vlažnost vazduha - leta slična letima u vlažnoj tropskoj klimi - zimi se mogu javiti mrazevi pri prodoru polarnih vazdušnih masa - veoma promenjiva količina padavina (od 650 do mm) opada ka unutrašnjosti kontinenta Vegetacija: bujna; guste šume u kojima preovlađuju zimzelene vrste

16 Umereno topla kišna klima (Cfb) (padavine ravnomerno raspoređne tokom godine;
t najtoplijeg meseca < 22 0C ali bar 4 meseca u godini sa t > 100C) Umereno topla kišna klima (Cfc) (padavine ravnomerno raspore|ne tokom godine; t najtoplijeg meseca < 22 0C; manje od 4 meseca u godini sa t > 100C t najhladnijeg meseca > C) Karakteristični za zapadne obale kontinenata (30 i 400 g.š.) - severni deo zapadne obale Severne Amerike sa zapadnim vetrovima i toplim morskim strujama - severozapadna Evropa - južni Čile - jedan deo Južne Afrike - jugoistočna Australija i Novi Zeland Glavne karakteristike: - blage zime i prohladna leta - veliki broj oblačnih i padavinskih dana - česte frontalne nepogode praćene dugotrajnim kišama, sipećom kišom ili maglom; Vegetacija: veoma povoljni uslovi za rast listopadnih šuma i brojnih kulturnih biljaka

17 Umereno topla klima sa suvim letom (Cs)
(letnja suša - R najvlažnijeg meseca  3 x R najsuvljeg meseca; R najsuvljeg meseca < 40 mm) Csa ( t najtoplijeg meseca > 22 0C) Csb ( t najtoplijeg meseca < 22 0C , ali bar 4 meseca u godini sa t > 100C) Javlja se na zapadnim obalama kontinenata ( g.š), koji su pod uticajem suptropskih AC leti, a zap. vetrova zimi: - središnji deo kalifornijske obale (Severna Amerika) - središnji deo obale Čilea (Južna Amerika) - Mediteran (Evropa) - oblast oko Kejptauna (Afrika) - južni i jugozapadni deo Australije Glavne karakteristike: - blage, vlažne zime i topla, ponegde i žarka, suva leta - veliki broj vedrih dana - mrazevi se retko javljaju, a sneg još ređe - godišnja suma padavina je između 300 i 900 mm, a navetrenim stranama planina znatno veća Vegetacija: šipražje i žbunje, ali i maslina, magnolija, kiparis, citrusi, smokva, lovor, ruzmarin

18 D - UMERENA HLADNA (BOREALNA ILI ŠUMSKA) KLIMA
(temp. najhladnijeg meseca < -3 0C, temp. najtoplijeg meseca >10 0C) Ds (letnja suša) - praktično ne postoji Dw (zimska suša) - retko se javlja (samo u istočnoj Aziji) Df - najzasupljeniji Dfa i Dwa ( t najtoplijeg meseca > 22 0C) Javlja se u umerenom pojasu izme|u 35 i 400 g.š. na severnoj hemisferi: - severni deo atlanske obale i srednji zapad u SAD-u, - u istočni deo Srednje Evrope, - severna Kina, Mandžurija, Severna Koreja i središnji deo Japana. Glavne karakteristike: - veoma topla leta, zimi povremeno dolazi do prodora hladnog talasa - velike godišnje amplitude temperature - R od 500 do 1100 mm; smanjuje se ka unutrašnjosti kontinenata i ka polovima

19 Dfb i Dwb ( t najtoplijeg meseca < 22 0C, ali bar 4 meseca t > 100C)
Javlja se između 45 i 550 g.š. : - u Novoj Engleskoj, u oblasti Velkih jezera i južnom delu centralne Kanade, - u jugoistočnoj Skandinaviji i istočnom delu Evrope, - u zapadnom delu centralne Azije, u istočnoj Mandžuriji i istočnoj Aziji i severnom delu Japana. Glavne karakteristike: - umereno topla leta, duge zime sa čestim periodima vedrog i hladnog vremena - veoma velike temperaturne razlike u toku godine - manje padavina u odnosu na južnije oblasti

20 Dfc i Dwc ( t najtoplijeg meseca < 22 0C; manje od 4 meseca sa t > 10 0C;
t najhladnijeg meseca > -38 0C) Dfd i Dwd ( t najtoplijeg meseca < 22 0C; manje od 4 meseca sa t > 10 0C; t najhladnijeg meseca < -38 0C) Javljaju se u subpolarnim oblastima ( g.š.): - u severnoj Americi od Njufaunlenda do Aljaske, - na saveru evroazijskog kont. od Skandinavije preko Sibira do Ohotskog mora. Glavne karakteristike klimatskih tipova Dfc, Dwc, Dfd, Dwd: - kratka i prohladna leta i duge, veoma hladne zime - najveće godišne kolebanje temperature - rekordno niske temeprature (niže samo na Antartiku) - malo padavina - godišnje sume od 250 do 500 mm  Vegetacija: borealne šume (tajge) - guste šume smrče, jele i bora, ali ima i breza, topola i drugog listopadnog drveća

21 E - SNEŽNA (POLARNA) KLIMA (t najtoplijeg meseca < 10 0C)
Klima tundri (ET) ( t najtoplijeg meseca > 0 0C) Zastupljena: - na severnoj obali Kanade; - na Islandu, obali Grenlanda osim najsevernijeg dela, artičkoj obali evroazijskog kontinenta; - na krajnjem jugu Južne Amerike, na nekoliko manjih antartičkih ostrva i na Antartikičkom poluostrvu Glavne karakteristike: - leta su prilično hladna i pored dugog dana - godišnja količina padavina ispod 250 mm; veći deo padavina padne u toku leta - malo isparavanje (padavine veće od potencijalne evapotranspiracije) - obalske magle - jaki vetrovi Vegetacija: mahovine i lišajevi; zemljište je uglavnom preko cele god zamrznuto (permafrost)

22 H - VISINSKA (PALNINSKA) KLIMA
Klima večitog leda (EF) ( t najtoplijeg meseca < 0 0C) - unutrašnjost Grenlanda, - zamrznuti delovi artičkog okeana, - najveći deo Antarktika. Glavne karakteristike: - šest meseci dan, šest meseci noć - klima bez pravog leta (prvenstveno zbog velikog albeda snežnih površina) - ekstremno niske temperature - izuzetno male količine padavina (ispod 100 mm) i to isključivo u obliku snega - isparavanje veoma malo - jaki vetrovi H - VISINSKA (PALNINSKA) KLIMA - javlja se u planinskim oblastima na svim geografskim širinama - označava kompleksnu klimu u kojoj se klimatski tipovi veoma brzo smenjuju sa visinom, pa je teško odrediti granice - klimatski tipovi u planinskim oblastima smenjuju se sa n. v. (na 300 m) slično kao sa g. š. (na 300 km ili 30 ), ali: godišnja doba postoje samo u oblastima gde se ona javljaju i u nižim oblastima

23 GEOGRAFSKA RASPODELA KLIMATSKIH TIPOVA PO KEPENU

24 KLIMA EVROPE Glavni klimatski činioci
GEOGRAFSKI POLOŽAJ: umereni pojas (osim najsevernijih, subpolarnih oblasti) VAZDUŠNA STRUJANJA: cirkulaciona ćelija umerenih širina, preovlađuju zapadni vetrovi, ali uglavnom na visini VAZDUŠNE MASE: mA, kA (artička oblast) - jaka zhlađenja pri meridionalnim prodorima mP (Atlanski okean) - zimi porast temp, obilne pad. leti pad temp. pljuskovite pad. kP (sever Evroazije) - pozni prolećni i rani jesenji mrazevi, leti retko prodire južnije mT (Atlanski okean, Azorski AC) - zimi otopljnje, advektivne magle kT (severna Afrika [Balkan]) - leti toplo i suvo verme zimi vazduh postaje vlažan

25 OKEANI, MORA: Atlanski okean sa toplom Golfskom strujom i Sredozemno more
OTVORENOST - bez planinskih sistema kontinentalnih razmera RAZUĐENOST OBALE: mora i zalivi (koji duboko prodiru u kopno): na severu Belo more na zapadu Baltičko more sa Botnijskim, Finskim i Riškim zalivom na jugu Jadransko, Egejsko i Crno more poluostrva: Skandinavsko, Pirinejsko, Apeninsko i Balkansko ostrva: Island, Britanija, Irska i mnogobrojna ostrva u Sredozemlju PLANINSKI SISTEMI: Skandinavske palnine, Alpi, balkanske planine i Karpati (regionalni uticaj na klimu); Pirineji, Apenini, Kavkaz (lokalni uticaj na klimu).

26 SREDNJA RASPODELA PRITISKA I PRIZEMNIH VETROVA
ZIMA - preovlađuju W i SW vetrovi, naročito u zapadnoj Evropi, a u ostalim delovima Evrope u prizemlju strujanje modifikovano lokalnim uslovima i uticajem Sibirskog AC (ponegde vetrovi NW- NE, a prema istoku povećava se čestina tišina)

27 LETO - preovlađuju W i NW vetrovi (cirkulacija u Azorskom AC) koji su izraženiji na visini - u periodu maj-jun zahvate deblji sloj - "evropski monsun“" - maksimum jačine vetra u periodu decembar-januar kretanje ciklona - glavni mehanizam premeštanja vaz. masa i uzrok različitih vremenskih promena i pojava ciklogenetske oblasti : Atlanski okean (zbog položaja polarnog fronta) i Đenovski zaliv (grana polarnog fronta) - čestina veća zimi nego leti usled većeg termičkog kontrasta

28 TEMPERATURA VAZDUHA U EVROPI
 opada sa geog. širinom; ka unutrašnjosti kontinenta zimi brže opada, nego što leti raste  četiri izražena godišnja doba, osim na krajnjem jugu (postepen prelaz iz zime u leto) i na krajnjem severu (brz prelaz - proleće i jesen kratko traju) tg NAJVIŠA - jug Portugalije, Španije, Italije i Grčke 170C NAJNIŽA - severoistok evropskog dela Rusije -50C, unutrašnjost Grenlanda -300C tI NAJVIŠA - najužniji delovi Pirinejskog, Apeninskog i Balkanskog poluostrva C NAJNIŽA - severoistok Rusije (između reke Pečore i severnog dela Urala), -200C unutrašnjost Grenlanda <-400C Alpi, Kavkaz <-100C skandinavske planine <-150C UTICAJ GOLFSKE STRUJE:  zapadna Evropa tI =0 0C  ista tI (4 -50C ) za Šetlandska ostrva i za najsevernije delove Jadrana (200 g.š. južnije)  ista tI ( -20C ) za najseverniji deo atlanske obale Norveške i za Panonsku niziju  tI = 50C u Irskoj, a na istoku kontinenta na istoj geog. širini tI = -150C.

29 PADAVINE U EVROPI tVII NAJVIŠA - Andaluzija i Tesalija 27 - 280C
NAJNIŽA - severni delovi Skandinavije i Rusije, Island <100C, viši planinski predeli 50C unutrašnjost Grenlanda <-100C. GODIŠNJE AMPLITUDE - osetno manje nego na drugim kontinentima zbog jakog maritimnog uticaja (zapadna Evropa <150C, Mediteran >150C, istočna Rusija C) NAJVEĆE između Kaspijskog mora i Urala 380C NAJMANJE - Island, zapadne obale Engleske, [panije i Portugalije 100C. PADAVINE U EVROPI - jedan od vlažnijih kontinenata (više od polovine kontinenta ima Rgod > 500 mm) - nema pustinjkih oblasti, osim oko Kaspijskog mora - padavine dobro raspoređene tokom godine - povoljno za poljoprivredu i druge delatnosti

30 GODIŠNJE SUME (Rgod) NAJMANJE - Prikaspijska nizija <200 mm
NAJVEĆE - Crkvice, oblast Krivošije, planina Orjen u CG 5000 mm - izarazito aridna i poluaridna oblast - donji tok Volge i Urala mm - suva, poluaridna klima tundri oko Severnog ledenog okeana i severni deo Crnog mora <400 mm - poluaridna klima i u južnim delovima Mediterana (deo [panjie i Grčke) <500 mm planinske oblasti >1000 mm (crnogorsko primorje > mm) - humidna klima u zapadnoj Evropi > mm, planine >1000 mm (škotske, velške i norveške planine > mm). - nizijski deo Evrope: zapad 700 mm - istok 500 mm planinine: padine Karpata mm, Kavkaza mm, Urala mm GODIŠNJI HOD: MARITIMNI (max u hladnijem, min. u toplijem delu godine) KONTINENTALNI (max u toplijem, min. u hladnijem delu godine) prelaz iz jednog u drugi režim padavina je postepen sa velikim brojem varijanti i pojavom sekundarnih maksimuma i minimuma

31 GLAVNE KLIMATSKE OBLASTI U EVROPI
ZAPADNA EVROPA - maritimna klima umerenih širina - diretktan uticaj ciklona koji dolaze sa Atlantika i Golfske struje - blage zime sa retkim, slabim i kratkotrajnim mrazevima, sveža leta, jesen toplija od proleća - padavine ravnomerno raspoređene tokom godine; zimski max (maritmnost), min u proleće - veoma veliki broj dana sa padavinama (UK i Skandinavija ) sneg retka pojava, zadržava se svega 2-3 dana godišnje (ali ne i na palninma, Skandinvija 200 dana dodišnje) - velika oblačnost (obala Norveške: 250 dana oblačnost 10/10) - stvarno trajanje Sunčevog sjaja svega 30-35% od potencijalnog - preovlađuju zapadni vetrovi; jaki vetrovi u severnim delovima i na ostrvima (na Farskim ostrvima nema drveća)

32 SREDNJA EVROPA - umereno kontinentalna klima
- prelazna oblast između maritimne klime zapadne i kontinentalne klime istočne Evrope zime umereno hladne sa povremenim jakim mrazevima topla leta, ponekad i žarka posebno u južnim delovima (Panonska i Vlaška nizija) proleće hladnije od jeseni u zapadnim delovima, u istočnim obrnuto - humidan režim padavina (>500mm); padavine dosta ravnomerno raspoređene tokom godine zapadnije najviše padavina u poznim jesenim mesecima (maritmni uticaj), istočnije u toplijem delu godine N - sneg redovna pojava; čestina, trajanje i debljina snežnog pokrivača raste - oblačnost manja nego u zapadnoj Evropi - veći broj vedrih dana preovlađujući zapadni vetrovi, ali nisu ni jaki ni postojani kao u zapadnoj Evropi; javljaju se i vetrovi drugih pravaca u C i AC cirkulacijama, periodi tišine česti zimi (termički AC - niske temperature, jaki mrazevi) - Alpi i Karpati imaju posebnu klimu (planinsku i alpsku) E

33 ISTOČNA EVROPA - kontinentalna klima
relativno jednostavna klima - vrednosti klimatskih elemenata se menjaju postepeno sa g.š. i udaljenošću od Atlantika zbog pretežno nizijskog karaktera terena (izuzev Karpata i Urala koji utiču na klimu samo najbliže okoline) - veoma oslabljen, ali ipak postoji uticaj Atlantika i Golfske struje - zime duge i hladne (niske temp. podnošljive zbog vedrog i tihog vremena u AC) najhladnije: između Pečore i severnog Urala najtoplije: oko Kaspijskog mora (čak i tu -20 do -30 0C) leto toplo, najtoplije: stepe i pustinje oko Kaspijskog mora najhladnije: tundre na severu (5-10 0C, čak i mraz) padavine: humidni - samo Ural i Kavkaz poluaridni - južni i sverni deo aridna - oblast oko Kaspijksog mora

34 - režim padavina izrazito kontinetalan: maksimum leti, minimum zimi
(izuzetak obala Crnog mora zbog ciklona koji se tu stvaraju i produbljuju max pozna jesen - rana zima) - sneg tokom zime gotovo jedini oblik padavina; N dugotrajan snežni pokrivač E (negde 100, pa i 200 dana) oblačnost najveća zimi (suprotno od padavina) mali sadržaj vlage u vazduhu, padavine slabe najvedrije: oko Crnog i Kaspijskog mora najoblačnije: tundre + magle (posebno u obalnom pojasu) - magle (radijacione) veoma česta pojava u celoj oblasti u hladnom delu godine suhovej - suvi i topli, ponekad jaki vetrovi; česte dugotrajne suše - svakih 2-3 godine

35 JUŽNA EVROPA (MEDITERAN)
mediteranska ili sredozemna klima jedinstvena klima pod uticajem Sredozemnog mora i planinskih sistema blage zime sa retkim, slabim i kratkotrajnim mrazevima veoma topla leta pored obale, a u zaleđu žarka, jesen toplija od proleća maksimum vlažnosti, oblačnosti, padavina: pozna jesen - rana zima (X, XI, XII) - povezan sa atm. poremećajima padavine veoma promenjive na malim rastojanjima (položaj, orografija)’ - od aridnih i poluaridnih područja do evropskog maksimuma - leti padavine retke; dužina bespadavinskog perioda (do 3-4 meseca) povećava se S E zimi pljuskovite padavine, olujni oblaci; sneg retka pojava mala oblačnost - najsunčanija oblast Evrope, pa i sveta - preovlađuju vetrovi zapadnog kvadranta, ali postoje i karakteristični regionalni i lokalni vetrovi: maestral - NW vetar, duva u periodu (oktobar-april), najviše izražen iznad mora, donosi osveženje; lokalni slapoviti vetrovi (jaki, hladni i suvi): mistral (dolina Rone prema Lionskom zalivu) bura (istočni Jadran) vardarac (dolina Vardara prema Solunskom zalivu) - široko (kod nas jugo) topao vetar iz južnog kvadranta

36 KLIMA SRBIJE I CRNE GORE
Glavni klimatski činioci: GEOGRAFSKI POLOŽAJ: umereni pojas (41o 47'- 46o 12' g.š.), južni deo Evrope VAZ. STRUJANJA: cirkulaciona ćelija umerenih širina, preovlađuju zapadni vetrovi, ali uglavnom na visini VAZDUŠNE MASE: mA, kA (artička oblast) - jaka zhlađenja (ne prodiru često) mP (Atlanski okean) - zima porast temp, obilne pad. leto pad temp. pljuskovite pad. kP (sever Evroazije) - pozni prolećni i rani jesenji mrazevi mT (Atlanski okean, Azorski AC) - zimi otopljenje, advektivne magle kT (severna Afrika [Balkan]) - leti toplo i suvo verme, zimi vazduh postaje vlažan zima - česte smene vazdušnih masa, pojačana ciklonska aktivnost nesatbilno vreme stabilniji periodi kada se proširi termički AC posle prodora kP, kA i mA leto - stabilno vreme; duži periodi toplog, vedrog i suvog vremena, koje nakaratko prekidaju prodori mP

37 hladnijem delu godine)
OKEANI, MORA: Sredozemno more (Jadransko more), Atlantski okean (posebno u hladnijem delu godine) N kontinentalnost se povećava E RELJEF : složen - veći deo teritorije brdsko-planinski, manji ravničarski raznolikost klime PLANINSKI SISTEMI: Alpi - modifikuju uticaj zapadnih vetrova i Atlantskog okeana Dinarske planine - ograničavaju uticaj Jadranskog mora na kontinentalne delove i obrnuto Karpati (nastavci u istočnoj Srbiji), Šara, planine zapadne Srbije modifikovana kontinentalna klima iznad 2000 m visinska (subalpska) ravničarski predeli na severu i blago zatalasani južno od Save i Dunava otvoreni za prodore vazdušnih masa sa severa

38 SREDNJA RASPODELA PRITISKA I PRIZEMNIH VETROVA
ZIMA LETO - kontinentalni deo - visok pritisak (Sibirski AC) veći deo pod uticajem grebena Azorskog AC - Crna Gora - pritisak opada ka jugu Crna Gora - nešto niži prit. zbog uticaja mora (depresija u Mediteranu) kontinentalni deo bez preovlađujućeg vetra - Vojvodina i sever Srbije: SE (košava) NW - W (Panonska nizija NW-N) - ostali niži delovi: nešto dominantniji NW do NE CG primorje: NW (etezija) i burin (NE) - Crnogorsko primorje: NE (bura) i SE (jugo) dnevni periodični vetrovi

39 TEMPERATURA VAZDUHA U SRBIJI I CRNOJ GORI
- na vreme i klimu značajno utiču cikloni iz Sredozemlja i nešto manje sa Atlantika vetar najjači zimi, zbog ciklonske aktivnosti promenjiv, leti najstabilniji po smeru a najslabiji po intenzitetu severno od Dinarskih planina česti periodi tišine - AC stanja ili prostrane termičke depresije leti - manje tišina u CG zbog mediteranskih C zimi, a leti zbog etezije i vetra s mora i s kopna; u Vojvodini i severoistočnoj Srbiji zbog košave i NW vetrova TEMPERATURA VAZDUHA U SRBIJI I CRNOJ GORI  tg opada od juga ka severu  god. amplituda raste zbog g.š. i smanjenog uticaja Sredozemnog mora  zimi veće razlike nego leti - leti severni delovi pod uticajem zapdnih strujanja i Atlantika - zimi Dinara, [ara, Kopanik i dr. planine ograničavaju uticaj Jadranskog mora

40 NAJNIŽA - planinski predeli (= 0,5-0,6 0C/100m, u Cg 0,7 0C/100m),
tg NAJVIŠA - Cg. primorje, Skadarsko jezero, doline Zete i Morače C, ušće Bojane 170C [2-160C] ravničarski delovi, brsko-doliniski krajevi i Metohija C NAJNIŽA - planinski predeli (= 0,5-0,6 0C/100m, u Cg 0,7 0C/100m), vrhovi iznad m 00C tI NAJVIŠA - Crnogorko primorje 80C, Skadarsko jezero, doline Zete i Morače 4-50C [ C] Metohija 0 0C, [umadija dolina Morave -10C, najseverniji delovi Vojvodine -20C NAJNIŽA - viši planinski predeli -60C, vrhovi - 80C tVII NAJVIŠA - Skadarsko jezero, doline Zete i Morače C, Crnogorko primorje C [ C] Vojvodina, doline reka, Metohija, deo Timočke krajine (<400m) C - brdski deo (<400m) C NAJNIŽA - viši planinski predeli 100C, vrhovi 80C

41 GODIŠNJE AMPLITUDE - manje u odnosu na druge oblasti sa istom g.š.
NAJVEĆE Banat, Srem, Mačva, Timočka Krajina C ostatak zemlje 220C NAJMANJE - viši planinski predeli 200C, vrhovi 180C t amax donji tokovi Zete i Morače do 440C t amin > -10 0C samo oko Skadarskog jezera cela Srbija oko 400C < -250C veći deo Srbije, jug Srbije -21 do C Kraljevo 44,30C <-300C sev. Vojvodine, kotline, visoravni <-350C Smederevska Palanka 44,90C ( ) Sjenica C ( ) RANI MRAZEVI - mogući u septembru POZNI MRAZEVI - mogući u maju (čak i junu) LEDENI DANI Crnogorko primorje 0, Skadarsko jezero, doline Zete i Morače 1-5 [tmax < 00C] ravničarski deo 20-30, Mačva, sliv Kolubare, Metohija, donji tok J. Morave <20 - viši planinski predeli , vrhovi do 140 TROPSKI DANI Skadarsko jezero, doline Zete i Morače 50-70, Crnogorsko primorje 25-30 [tmin > 300C] ravničarski i brdski deo 25-30, dolina J. Morave, Timočka Krajina, Metohija 30-35 - severni deo Bačke oko 20 - viši planinski predeli iznad m 0

42 VLAŽNOST VAZDUHA RH god NAJVEĆA Vojvodina 75 -77%
NAJMANJA Cg. Primorje i zaleđe < 70% smanjuje se E Boka Kotorska % S sa nad. visinom raste viši planinski vrhovi % max RH XII (Cg. Gora XI) min RH VII OBLAČNOST NAJMANJA Cg. primorje i šire zaleđe 4,5-5/10 - vedriji deo Evrope (N < 6/10) veći deo zemlje ,5 - 5,8/10 NAJVEĆA planisnki predeli ,0 -6,5/10 min VIII (Cg. primorje 2/10) max XII (Primorje I) VEDRI DANI (N< 2/10) min planinski pojas < 50 max jug Crne Gore ostatak OBLAČNI DANI (N >8/10) min Crna Gora Vojvodina ostatak oko 120 max viši predeli

43 PADAVINE U SRBIJI I CRNOJ GORI
GODIŠNJE SUME (Rgod) - normalna godišnja suma padavina za Srbiju 896 mm NAJVEĆE Crkvice, oblast Krivošije, planina Orjen u CG mm Lovćen, Rumija > mm planine u Srbiji > 900 mm NAJMANJE - Vojvodina, donji tok V. i J. Morave, centarlni deo Kosova < 600 mm ostatak Srbije od 800 mm (W) do 700 mm (E) GODIŠNJI HOD: MARITIMNI max XI, XII, min VII, VIII KONTINENTALNI max V, VI min II , X sekundarni max XI - nema izrazito sušnih perioda osim u Crnoj Gori, gde je i najveće kolebanje padavina (max - min) - najobilnije dnevne padavine: C. Gora > 150 mm, planine >250 mm, veći deo Srbije oko 800 mm - veoma složena raspodela

44 Geografska raspodela padavina
( )

45 Godišnja raspodela padavina
Šabac ( ) Zaječar ( ) Đakovica ( )

46 PADAVINSKI DANI (R 1mm)
Cg. planine , Cg primorje , veći deo Srbije >80. Metohija, Negotinska Krajina <80 DANI SA SNEŽNIM POKRIVAČEM ( 1cm ) Primorje 0,5 južni deo CG (n.v. < 500nm) <10, veće visine ( m) >20 planine n.v >1 500 m > (vrhovi >150) < 1500 m Vojvodina 30 , veći deo Srbije 35-40, Timočka krajina 50 SREDNJA MAKSIMALNA VISINA SNEŽNOG POKRIVAČA obala < 5 cm, zaleđe cm crnogorske planine cm Vojvodina 20 cm, veći deo Srbije cm Kopaonik, Golija, Šara 150 cm 8-15% udeo snega u ukupnim padavinama %

47 KLIMATSKE OBLASTI I NJIHOVE OSNOVNE KARAKTERISTIKE
UMERENO KONTINENTALNA KLIMA - zastupljena u nizijskim i brdskim predelima Srbije - topla leta i hladne zime, velike godišnje amplitude temperature - jesen u većini mesta toplija od proleća (maritimni uticaj) - glavni maksimum padavina u kasno proleće i rano leto - glavni minimum padavina tokom zime (kontinentalni režim) - sekundarni maksimum u jesen i sekundarni minimum u pozno leto (maritimni uticaj) - zimi sneg i snežni pokrivač redovne pojave - oblačnost nije velika, posebno leti - Timočka Krajina ima najkontinentalniju klimu (i klimatski i geografski pripada Vlaškoj niziji) - Metohija - značajan uticaj blizine Mediterana

48 PLANINSKA KLIMA - javlja se u planinskim predelima sa nadmorskom vicinom preko 1000 m - kraća i sveža leta - duže i hladne zime, sa obilnim snežnim padavinama i dugotrajnim snežnim pokrivačem - jesen toplija od proleća (česti mrazevi) - godišnje amplitude temperature manje nego u nizijskim krajevima - oblačnost i čestina pojave magle povećane → smanjeno stvarno trajanje Sunčevog sjaja - godišnje padavine obilne i rastu sa nadmorskom visinom - raspodela padavina tokom godine ravnomernija nego u drugim klimatskim oblastima - na planinama bližim Jadranskom moru više padavina u hladnijem delu godine, severnije i istočnije u toplijem delu godine

49 MARITIMNO-MEDITERANSKA KLIMA
- zastupljena na crnogormskom primorju sa neposrednim zaleđem - slične klimatske karakteristike ima i južni, kontinentalni deo Crne Gore - topla leta i blage zime sa retkim, slabim i kratkotrajnim mrazevima - jesen toplija od proleća - mala oblačnost, naročito leti - padavine obilne, najaviše padavina u poznu jesen i zimu - retke snežne padavine, snežni pokrivač još ređi

50 СРЕДЊЕ МЕСЕЧНЕ, ГОДИШЊЕ И ЕКСТРЕМНЕ ВРЕДНОСТИ 1961-1990
Београд - Врачар   φ  44°48N   λ 2 0°28Е   н. в. 132 m јан феб мар апр мај јун јул авг сеп окт нов дец год. ТЕМПЕРАТУРА (0C) Средња максимална 3,5 6,5 11,9 17,5 22,5 25,3 27,3 23,7 18,1 11,0 5,3 16,7 Средња минимална -2,3 -0,2 3,3 7,8 12,1 15,0 16,3 16,1 13,0 8,3 4,0 Просек 0,4 2,8 7,2 12,4 17,2 20,1 21,8 21,4 17,7 12,5 7,0 2,3 Апсолутни максимум 20,3 23,1 28,9 29,9 34,1 35,7 40,2 38,7 35,3 29,3 28,4 22,6 Апсолутни минимум -21,0 -15,4 -12,4 -1,9 1,6 4,6 9,3 6,7 0,6 -2,6 -8,0 -15,1 Ср. бр. мразних дана 20,0 14,1 6,4 0,2 0,0 0,7 15,5 62,2 Ср. бр. тропских дана 1,0 4,3 8,8 8,6 2,4 25,1 РЕЛАТИВНА ВЛАГА (%) 78,3 73,3 65,3 61,6 63,4 63,0 64,1 68,3 70,4 76,2 79,8 69,1

51 ТРАЈАЊЕ СИЈАЊА СУНЦА (h)
јан феб мар апр мај јун јул авг сеп окт нов дец год. ТРАЈАЊЕ СИЈАЊА СУНЦА (h) Просек 71,4 88,0 142,8 177,5 226,0 245,5 284,3 265,9 202,9 168,7 89,1 63,0 2025,1 Број ведрих дана 4,1 3,6 5,5 4,7 5,4 10,4 11,7 9,8 2,8 78,0 Број облачних дана 14,2 11,8 10,0 9,1 7,3 3,5 3,7 5,1 6,7 11,9 15,1 103,8 ПАДАВИНЕ (mm) Ср. месечна сума 49,3 44,4 49,5 58,8 70,7 90,4 66,5 51,2 51,4 40,3 54,3 57,5 684,3 Маx. дневна сума 33,2 34,8 36,8 39,4 56,4 68,5 72,6 75,6 84,8 37,4 35,0 Ср. бр. дана 0.1 мм 13,3 12,2 12,7 13,5 13,8 9,9 8,9 9,0 8,2 12,1 13,7 139,1 Ср. бр. дана 10.0 мм 1,7 1,1 1,4 1,8 2,2 3,0 1,9 1,5 20,5 ПОЈАВЕ (број дана са) снегом 10,5 7,5 4,3 0,4 0,0 0,2 2,5 8,3 33,7 схежним покривачем 15,5 10,1 3,8 0,1 2,4 10,7 42,7 маглом 5,2 2,7 1,2 0,3 0,5 1,6 3,9 5,7 21,7 градом