Tehnika i tehnologija proizvodnje gasa

Παρουσίαση με θέμα: "Tehnika i tehnologija proizvodnje gasa"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Tehnika i tehnologija proizvodnje gasa
Tehnički fakultet „Mihajlo Pupin“ u Zrenjaninu Industrijsko inženjerstvo u eksploataciji nafte i gasa Tehnika i tehnologija proizvodnje gasa Predavanja: Doc. dr. sc. Radoslav D. Mićić

2 Uvod: Ljudi su se upoznali sa naftom pre više od 4000 godina. U osvit civilizacije, nafta nije igrala veliku ulogu u svakodnevnom životu i tehnologiji. Na osnovu istorijskih podataka, može se zaključiti da su naftu koristili Grci, Egipćani i Asirci, i to uglavnom za medicinske svrhe u građevinarstvu (asfalt), u proizvodnji mastila, i za vojnu namenu ("Grčka vatra"), kao i za rasvetu i podmazivanje točkova na kolima Gas, kao i nafta, čoveku je bio poznat pre više hiljada godina. Stari Kinezi su ga koristili za osvetljavanje hramova u koje su ga dovodili cevodima napravljenim od bambusove trske.

3 U toku nove naftne ere, u devetnaestom i početkom dvadesetog veka, PNG je smatran manje vrednim proizvodom u proizvodnji i preradi nafte pa je od nje odvajan i uglavnom spaljivan na naftnim poljima. Kao jeftin izvor za dobijanje goriva i naftnih derivata, nafta se koristi, tek, u poslednjih sto godina. Praktična upotreba, za zagrevanje stanova, počela je krajem 19. veka u SAD u Fredoniji, mestu u državi Njujork. Veća potrošnja PNG za osvetljenje i za grejanje započinje godine u Pittsburg-u. Tada je izgrađen i prvi gasovod dug 23 km.

4 Od tada pa sve do početka pedesetih godina 20
Od tada pa sve do početka pedesetih godina 20. veka, SAD su bile i najveći svetski proizvođač i najveći potrošač PNG. Godine SAD su u svetskoj proizvodnji PNG učestvovale sa 93,5 %. Krajem osamdesetih godina 20. veka učešće u potrošnji svela se na samo 30%. Međutim te promene nisu bile posledica pada proizvodnje i potrošnje u SAD, već su nastale zbog otkrivanja novih ležišta, stalnog rasta proizvodnje i potrošnje PNG u drugim delovima sveta.

5 Primena: U ovom trenutku, razvoj tehnologije i industrije ne može se zamisliti bez upotrebe nafte i proizvoda koji se dobijaju njenom preradom. Od nafte se proizvodi gorivo za motore sa unutrašnjim sagorevanjem, gorivo za gasne turbine i kotlove, ulja za podmazivanje, bitumen za kolovoze, čađ za gumarsku industriju, koks za elektrode, kao i mnogi drugi industrijski proizvodi i roba široke potrošnje. Prirodni gas, gasni kondenzat (Associated petroleum gas (APG)), rafinerijski gas, aromatski ugljovodonici, tečni i čvrsti parafini – koriste se kao sirovina u petro-hemijskoj industriju.

6 Od relativno jeftinih sirovina, kao što su nafta i gas, proizvodi se sirovina za polimere, sintetička vlakna, gume, deterdženti, alkoholi, aldehidi, i mnogi drugi vredni materijali. Značajna industrijska primena prirodnog gasa je i u proizvodnji veštačkih đubriva, kao i u transportu-kao energenta. Pored industrijske primene, generalno se može reći da prirodni naftni gas ima najširu primenu u proizvodnji struje i vodonika (visoko cenjenog gasa u naftno prerađivačkoj industriji).

7 Globalna podela odnosa korišćenja prirodnog gasa:

8 Razvoj istraživanja vezanih za prirodni gas
Razvoj naučno-tehničke baze čovečanstva, na osnovu koje se istražuju i puštaju u rad najveće rezerve nafte i gasa zasniva se na postizanju napretka u oblasti fizike naftno-gasnog sloja. Dobijeni novi podaci o naftim i gasnim rezervoarima, kolektorskim i filtracionim osobinama stena (poroznosti, propustljivost, zasićenju, elektroprovodljivosti), fizičkim osobinama rezervoara tečnosti i gasova, kao i faznom satavu ugljovodoničnih sistema, su podaci koji se uspešno se koriste u praksi. Napredak u oblasti fizike nafno-gasnog sloja, kroz savremeniji sistem projektovanja, sistema za eksploataciju, omogućuje kompetentniji rad u istraživanju nafte i gasa, kao i razvoj i implementaciju novih metoda za povećanje mogućnosti eksploatacije naftnih i gasnih zaliha.

9 Moderni inženjeri-naftaši, koji se bave racionalnim razvojem naftnih i gasnih polja, moraju biti upoznati sa geološke građom zamljišta (stena), njegovim fizičkim karakteristikama, fizičkim i fizičko-hemijskim osobinama nafte, gasa i vode, zasićenja stena; i na osnovu svega toga treba da budu u stanju da pravilno obrade i procene podatke dobijene na osnovu istražnih radnji vezanih za naftno-gasni sloj (rezervoar) i tokom kasnije eksploatacije. Ovi podaci omogućavaju nam da utvrdimo početne rezerve ugljovodonika u rezervoaru. Oni su neophodni za objektivno prikazivanje procesa koji se dešavaju u rezervoaru u različitim fazama eksploatacije.

10 Na osnovu ovih složenih informacija, zasnovano je i projektovanje načina eksploatacije terena, i izbor različitih metoda veštačkog uticaja na rezervoar, ukoliko se utvrdi da su neophodne. Ovaj kurs je posvećen opisivanju osobina poroznih medija (materijala, stena), zasićenih tečnostima i gasovima i njihovom primenom u praktičnim proračunima. Prirodni gas je vitalna komponenta snabdevanja energijom u svetu. To je jedan od najčistijih, najsigurnijih i najkorisnijih od svih izvora energije. Međutim, uprkos njegovom značaju, postoje mnogo zablude o prirodnom gasu. Na primer, sama reč "gas" se na različite načine upotrebljava i ima različita značenja.

11 Šta je prirodni gas? Prirodni gas, sam po sebi, može se smatrati nezanimljivim gasom - u svojoj čistoj formi je bezbojan i bez mirisa. Sasvim neinteresantno - osim što je prirodni gas zapaljiv, puno ga ima u prirodi, a kada se spaljuje, on daje energiju sa manje štetne emisije nego mnogi drugi izvori energije. U poređenju sa ostalim fosilnim gorivima, prirodni gas je čistije gorivo i emituje niže nivoe potencijalno štetnih nusproizvoda u vazduh.

12 Razvojem društva i privrede potrebno nam je sve veće snabdevanje energijom za zagrevanje naših domova, kuvanje hrane i stvaranje električne energije, pa se, važnost prirodnog gasa diže na viši novo u našem društvu i u našim životima. Prirodni gas je zapaljiva mešavina ugljovodoničnih gasova. Prirodni ili zemni gas je prirodno gasovito fosilno gorivo sa visokim sadržajem metana. Redovno je prisutan u nalazištima nafte (gasna kapa iznad ležišta) i sirova nafta na izlazu iz bušotune ga sadrži u izdvojenom ili u rastvorenom obliku.

13 Ovaj se gas nakon dovođenja na površinu u separatorima odvaja od nafte i čisti od primesa, (vode, ostataka nafte, mehaničkih nečistoća) jos na samom nalazištu da bi se doveo u granice propisanog kvaliteta i potom transportovao gasovodima velikih prečnika do krajnjih korisnika. Pored metana prirodni gas koji prati nalazišta nafte sadrži i izvesnu količinu etana, propane i butana i jos se naziva i vlažni (ili bogati) zemni gas. Prirodni gas se javlja i u posebnim ležištima gde nema nafte. Tu je prisutan tzv. suvi (ili siromašni) zemni gas koji se pretežno sastoji od metana i ne sadrži propan i butan.

14 Gde se nalazi? Utvrđeno je da je rasprostranjen u sedimentnim ali ga ima i u eruptivnim stenama. Nalazišta gasa se nalaze na dubinama od nekoliko pa do petnaest hiljada metara i pod pritiskom koji je nekad viši od 300 bar-a. i temperaturama (zavisno od dubine ) koje mogu biti vise i od 180oC

15 Sastav i fizička svojstva gasa
Pirodni gas je najčistije fosilno gorivo, po svom hemijskom sastavu ovaj gas je smeša nižih alkana od kojih najveći deo sadrži od jedan do četiri atoma ugljenika u molekulu. Prirodni gas je bez boje i mirisa, neotrovan je i gori plavim plamenom. Temperatura paljenja mu je 650C, granice eksplozivnosti su izmedju 4,4-15% zapr. a oktanski broj izmedju 120 i 130. Sastoji se uglavnom od metana (CH4) koji je najjednostavniji ugljovodonik i težih složenijih ugljovodonika kao što su etan (C2H6), propan (C3H8) i butan (C4H10) (n-butan i izo-butan), a javlja se i prvi u nizu tečnih ugljovodonika-pentan (n-pentan i izo-pentani).

16 Sa sastavom mu se menja i toplotna moć: veći udeo ugljovodonika sa većim brojem atoma ugljenika u prirodnom gasu uzrok je njegove veće toplotne moći. Toplotna moć suvih zemnih gasova je orijentaciono 36 MJ/m3, a vlažnih 38 MJ/m3, a ide i do 41 MJ/m3 . Toplotna vrednost prirodnog gasa se menja u zavisnosti od sastava: ukoliko je veći udeo gasovitih ugljovodonika sa većim brojem ugljenikovih atoma, raste i toplotna vrednost prirodnog gasa.

17 Sadržaj pojedinih ugljovodonika u prirodnom gasu se razlikuje od nalazišta do nalazišta.
Kada se prirodni gas javlja samostalno tada je učešće metana oko 98%, pa i do skoro 100%. Tamo gde se javlja zajedno sa naftom (vlažni gas) pored metana obično ima i veći udeo gasova sa više ugljenikovih atoma (sa 2,3 i 4 atoma ugljenika: etana, propana i butana) i obrnuto, suvi zemni gas pored metana ne sadrži navedene gasove sa većim brojem atoma ugljenika.

18 Gas koji se koristi kao gas za kućnu upotrebu, trgovini i industriji ustvari je gotovo čisti metan.
Vrednost prirodnog gasa izražava se prema gorivim karakteristikama metana, koji je bez boje i bez mirisa, a kad se zapali gori svjetlim i slabo sjajnim plamenom. Miris prirodnom gasa se veštački dodaje (odorisanje). Pri njegovom sagorevanju nastaju male količine produkata štetnih po životnu okolinu. Zahvaljujući činjenici da mu je glavni sastojak metan on u poredjenju sa ostalim fosilnim gorivima ima najmanji koeficijent emisije CO2 po jedinici oslobodjene energije. Zato se zemni gas smatra kao prirodno, ekološko gorivo.

19 Primese koje se javljaju u prirodnom gasu su: vodonik, ugljen-monoksid, ugljen-dioksid, kiseonik, a ponekad ima i azotnih i sumpornih jedinjenja, koja se uklanjaju u procesu prečišćavanja prirodnog gasa (rafinacije) i pre isporuke u gasovodni sistem. Osim ugljovodonika zemni gas u manjoj meri sadrži i primese i to sagorljive (CO,H2) i nesagorljive (CO2, O2 i N2) a neki prirodni gasovi sadrže i izvesne količine sumporovodonika.

20 Kako ugljen dioksid ne gori, smanjuje time gorivu vrednost prirodnom gasu.
Međutim, ugljen dioksid može se utiskivati u naftna ležišta za povećanje proizvodnje, tako da se ponekad izdvaja iz prirodnog gasa i prodaje kao nus produkt. Azot se takođe koristi kao gas za utiskivanje u ležišta, dok je helijum vredan u elektronskoj industriji i za punjenje balona. Propan i butan izdvajaju se iz prirodnog gasa i prodaju odvojeno. Tečni naftni gas (TNG, LPG), (ukapljeni) koji je uglavnom propan, uobičajena je zamena za prirodni gas u ruralnim područjima gdje nema direktne gasne mreže.

21 Sumporovodonik je jako otrovan, korozivan i opasan u vrlo malim koncentracijama s mirisom na trula jaja. Zbog svoje korozivnosti uzrokuje velika oštećenja u gasnimbušotinama, na uzlaznim cevima, ventilima i spojevima, tako da se mora odstraniti iz prirodnog gasa pre nego se transportuje u cevovode. Pored izdvojenog sumporovodonika i ugljen dioksida, dehidracijom se tađe ekstrahuje voda pre nego što se gas transportuje u cevovode.

22 Čisti metan razvija se i u rudnicima uglja, jer ugalj ima takvu hemijsku strukturu koja razvija samo metan. Gas je adsorbovan uz površinu uglja duž prirodnih pukotina, koje prvo proizvode vodu a nakon toga oslobađa se metan. Zato su ugljenokopi opasni, zbog opasnosti od eksplozije metana. Glavni uslov za pretvaranje organskog materijala u naftu i gas je temperatura. U relativno plitkim naslagama gde temperatura nije bila dovoljno visoka za pretvaranje u naftu, brzom bakterijskom akcijom proizvodi se organski (biogeni) gas koji je gotovo čisti metan, poznat kao močvarni ili barski gas.

23 Hemijski sastav zemnog gasa iz našeg gasovoda (čvoriste u Pančevu ,podatak iz 1991 godina):
Gasoviti ugljovodonici metan 50-98 92,599 etan <10 2,784 propan <7 0,413 butan 0,056 primese - vodonik ugljenmonoksid ugljendioksid < 30 2,416 kiseonik <12 azot <28 1,729 sumporovodonik <2

24 Ostala svojstva prirodnog gasa su:
Gustina: ρ = 0,7 kg/m3 (gasovit); ρ = 400 kg/m3 (u t. stanju) Temperatura paljenja: T = 65 °C Temperatura plamena: 1957 °C Oktanski broj: 120 – 130 Granice eksplozivnosti smeše: 4,4 ÷ 15% S obzirom da je prirodni gas stišljiv fluid i da njegove karakteristike zavise od pritiska, temperature i hemijskog sastava, radi izražavanja količine prirodnog gasa sa određenim sadržajem energije (što se koristi u svim proračunima, kao i u iskazivanju potrošnje prirodnog gasa na računima koji se isporučuju kupcima prirodnog gasa) primenjuje se postupak svođenja zapremine gasa na standardno stanje.

25 Kod obračuna utroška i postupka svođenja zapremine gasa na standardno stanje za sadržaj energije uzima vrednost donje toplotne moći prirodnog gasa, tako da ''svedeni standardni kubni metar'' prirodnog gasa (Sm3) ima sledeće karakteristike: temperatura 15°C, pritisak 1013,25 mbar i donja toplotna moć Hd=33.338,35 KJ/m3.

26 Nalazišta i proizvodnja (eksploatacija) prirodnog gasa
Podzemna nalazišta prirodnog gasa su utvrđena na dubinama od nekoliko metara pa do više od 5 hiljada metara, pod pritiskom nekad višim i od 300 bara i temperaturama višim i od 180 °C, zavisno od dubine nalazišta. Prirodni gas se najčešće nalazi kao gasna kapa u naftnim ležištima, ali nisu retka ni čista gasna polja, bez prisutnosti nafte. Široko je rasprostranjen u sedimentnim, a nalazi se i u eruptivnim stenama. Najveća nalazišta prirodnog gasa su u Rusiji, SAD, Iranu, Holandiji, Alžiru i na Bliskom istoku. U Srbiji se najvažnija nalazišta nalaze u Vojvodini (Elemir, Kikinda i Plandište).

27 Nakon što se crpljenjem dovede na zemljinu površinu, prirodni gas se čisti od primesa kao što su voda, drugi gasovi, ostaci nafte i mehaničke nečistoće, da bi se doveo u granice propisanog kvaliteta. Rafinacija prirodnog gasa eksploatisanog iz domaćih nalazišta Mokrin, Kikinda, Crnja i Rusanda, vrši se u rafineriji gasa u Elemiru, a gas iz ostalih nalazišta prečišćava se (suši) direktno na gasnim poljima i šalje se u gasovodni sistem.

28 Obezbeđenje prirodnog gasa za potrošnju
U Evropi se uglavnom koristi ruski gas, tako da je cela Evropa zavisna od količina prirodnog gasa koji isporučuje Rusija. Srbija se takođe snabdeva ruskim gasom, gasovodom preko Ukrajine i Mađarske. Izgradnja drugog kraka gasovoda (iz Bugarske), planira se već više desetina godina. Izgradnja transnacionalnog gasovoda ''Južni tok'' trebala je započeti decembra godini u Ruskoj Federaciji, ali se 2014 godine od te investicije odustalo. Gasovod je trebao u dužini od oko 400 kilometara prolaziti i kroz Srbiju na putu za Zapadnu Evropu. Kapacitet gasovoda ''Južni tok'' je trebao biti preko 60 milijardi kubnih metara godišnje.

29 U ovom trenutku se polažu cevi kroz kroz Crno more za Turski tok, vredan 11,4 milijardi evra, gasovoda kojim će gas iz Rusije dolaziti do Istanbula i najvećih turskih gradova. Ceo posao trebalo bi da se završi do kraja 2018, a prvi gas bi krenuo već Do tada treba da budu završeni gasovodi TAP i TANAP, kojim će stizati gas iz Azerbejdžana. Trasa gasovoda “Južni koridor” (TAP i TANAP) ide iz Azerbejdžana kroz Gruziju, Tursku do Grčke, sa kojom Bugarska pravi vezu, a Srbija sa Bugarskom. Odlukom da trasa drugog kraka Turskog toka ide preko Bugarske, Srbije i Mađarske ponavlja se osnovni deo puta gasovoda Južni tok, ali razlika je u njegovom četiri puta manjem kapacitetu i u tome što novi plinovod kroz crnomorske vode neće direktno ići u Bugarsku, već u Tursku.

30 Snabdevanje gasom preko gasovoda u Bugarskoj za Srbiju je jedan od alternativnih izvora tog energenta i trenutno se radi projekat deonice tog gasovoda od Niša do Dimitrovgrada, a uskoro bi trebalo da počne i izgradnja. AP Vojvodina (i Srbija) se snabdeva prirodnim gasom iz sopstvenih izvora i iz uvoza. U Srbiju je 2016 godine Gasprom izvezao 1,75 milijardi kubnih metara gasa, što je povećanje od 4,3 odsto u odnosu na godinu. Prirodni gas se, na osnovu višegodišnjih ugovora, uvozi iz Rusije, transportuje kroz Mađarsku i preko prijemne stanice u Horgošu ulazi u našu zemlju.

31

32 Transport i distribucija prirodnog gasa
Nakon prečišćavanja, prirodni gas se transportuje gasovodima velikih prečnika u čijem sastavu su kompresorske stanice, skladišta, merne i regulacione stanice do primopredajnih stanica, a zatim se sistemima distribucije dovodi do krajnjih korisnika. Za označavanje gasnih instalacija koristi se žuta boja. Transportni sistem prirodnog gasa u Srbiji ima kapacitet od 6,1 milijardi m3 godišnje, od čega je deo kapaciteta od 760 miliona m3 godišnje rezervisan za tranzit za Bosnu i Hercegovinu. Dnevna potrošnja prirodnog gasa u Srbiji kreće se do 16 miliona m3 u uslovima najnižih spoljnih temperatura.

33 Prilikom distribucije vrši se njegova odorizacija, tj
Prilikom distribucije vrši se njegova odorizacija, tj. dodaju mu se gasovi sa neprijatnim mirisom (npr. etil-merkaptan - jedinjenje koje sadrži sumpor), tako da se njegovo prisustvo može osetiti čulom mirisa, kada se javi u koncentracijama iznad 1%, čime se upozoravaju korisnici na potencijalnu opasnost od eksplozije zbog isticanja prirodnog gasa iz gasnih instalacija, odnosno trošila. U AP Vojvodini u svakoj od 45 jedinica lokalne samouprave (opštine/gradovi) ili je urađena ili je u toku gasifikacija, a prirodni gas troši preko 200 hiljada domaćinstava. Veći deo prirodnog gasa u AP Vojvodini se troši u industriji i za proizvodnju toplotne energije u toplanama za sisteme daljinskog grejanja, kao i u kotlarnicama. Godišnja potrošnja prirodnog gasa u AP Vojvodini se kreće oko 1,5 milijardi m3.

34 Distribuciju prirodnog gasa u AP Vojvodini trenutno obavlja JP Srbijagas i 22 preduzeća za distribuciju prirodnog gasa. Procenjuje se da je na izgrađenoj distributivnoj gasnoj mreži u AP Vojvodini, ukupne dužine oko km, broj projektovanih priključaka oko , pa navedeni podaci ukazuju na mogućnost priključenja velikog broja novih korisnika, čime bi se postigla bolja efikasnost gasovodnog sistema, viši nivo zaštite životne sredine, kao i rasterećenje elektroenergetskog sistema, jer bi se smanjila potrošnja električne energije i uglja za zagrevanje objekata.

35 Upotreba Primena prirodnog gasa se može podeliti na njegovu primenu u energetske svrhe kao goriva (za grejanje ili pokretanje motora sa unutrašnjim sagorevanjem) i u neenergetske svrhe kao sirovina u hemijskoj industriji (pri proizvodnji azotnih đubriva, metanola, sirćetne kiseline i drugih hemijskih jedinjenja). Prirodni gas se koristi u domaćinstvima, kao energent za grejanje i hlađenje (male kotlarnice za celu kuću, etažno grejanje, grejanje raznim gasnim pećima), pripremu tople potrošne vode i pripremu hrane, kao i u poljoprivredi (u povrtarstvu, cvećerstvu, stočarstvu) i za proizvodnju toplotne energije i tehnološke pare u toplanama i u industrijskim energanama.

36 Prednosti prirodnog gasa kao energenta:
direktno je dostupan korisniku u svakom trenutku i za svaki vid korišćenja nema potrebe za ulaganjem u interne skladišne prostore instalacije prirodnog gasa pružaju jednostavnost upotrebe i regulacije svih vrsta uređaja na gas ekonomičan je-postiže se daleko veći stepen iskorišćenja u odnosu na druge energente dokazane rezerve prirodnog gasa u svetu garantuju njegovu raspoloživost za dug period

37 Ekološki najpogodnije gorivo je zato što:
je čisto gorivo-pri sagorevanju ne ostavlja pepeo njegovim sagorevanjem nema emisije produkata koji bi uzrokovali aerozagađenje emisijom gasova koji izazivaju efekat staklene bašte (oslobađa se voda i malo CO2, bez primesa sumpora, azota i dr. štetnih elemenata)

38 Svetski prioriteti u potrošnji gasa:
široka potrošnja u naseljenim sredinama korišćenje gasa za centralnu proizvodnju toplotne energije korišćenje gasa za proizvodnju električne energije korišćenje gasa kao hemijske sirovine

39 Ekonomičnost: 1 kWh dobijen iz gasa u Evropi i svetu je 4 puta jeftiniji od 1 kWh električne energije; kod nas to nije slučaj zato što ne postoji odgovarajući paritet cena energenata/energije izgradnja gasne mreže je jeftinija od izgradnje toplovoda-manja raskopavanja ulica, brža izgradnja, dugotrajnije cevi (oko 50 godina), gasni priključak ne zahteva poseban tehnički prostor obračun potrošnje gasa je objektivan, svaki potrošač odlučuje kada i koliko će trošiti

40 Podzemno skladište gasa
U AP Vojvodini je izgrađeno podzemno skladište gasa u Banatskom Dvoru kapaciteta oko 300 miliona m3, čiji je dnevni kapacitet utiskivanja gasa 2.9 miliona m3 u letnjim mesecima, a dnevni kapacitet eksploatacije je 5 miliona m3. Prednosti podzemnog skladišta: uskladištenje viška gasa iz gasovodnog sistema u letnjem periodu, pokrivanje vršne potrošnje gasa u zimskom periodu, održavanje kontinuiteta uvoza gasa u toku cele godine, neprekidnu i ravnomernu proizvodnju gasa iz sopstvenih ležišta, dalje širenje i optimalno korišćenje gasovodnog sistema.

41 Komprimovani prirodni gas (KPG)
U poslednje vreme se sve više koristi komprimovani prirodni gas za pogon motornih vozila, kao alternativno gorivo pre svega motornim benzinima, ali i dizel gorivu, a eventualno se koristi i kao utečnjeni prirodni gas. Prirodni gas je jedno od najperspektivnijih i ekološki prihvatljivih goriva, sa najmanjom emisijom ugljen- dioksida. Komprimovani prirodni gas se označava kao KPG kod nas, a internacionalna oznaka je CNG (Compressed Natural Gas).

42 Potreba za komprimovanjem prirodnog gasa nametnula se zbog zahteva da se prirodnom gasu smanji specifična zapremina. KPG je prirodni gas na pritisku od 200 bara, a koristi se kao alternativno gorivo za pokretanje automobila: napajanje motora sa unutrašnjim sagorevanjem, ili za generisanje vodonika i napajanje gorivih ćelija, koje proizvode električnu energiju za pogon elektromotora, a rezultat je smanjena emisija štetnih gasova u odnosu na slučaj kada se koristi konvencionalno gorivo. Benziski motori se relativno jednostavnim metodama mogu prilagoditi da koriste ovo gorivo.

43 Prednosti upotrebe komprimovanog oblika prirodnog gasa kao goriva su: niza cena u odnosu na ostala goriva, niža cena eksploatacije automobila na ovo gorivo (mada je cena samog automobila na ovu vrstu goriva nešto viša) kao i smanjenja emisija štetnih izduvnih gasova tako da se i bez njihovog prečišćavanja postižu norme tražene po standardu EURO5. Ovaj gas se koristi uglavnom za pokretanje vozila većih masa (kamiona, gradskih autobusa) a ređe za putnicke automobile zato što je masa boca za njegovo čuvanje velika i s obzirom da se KPG, za razliku od tečnog naftnog gasa (TNG-a), može primeniti i na dizel motorima. Mana upotrebe KPG sistema je retka prodajna mreža tj. nepostojanje kompresorskih KPG stanica.

44 Prirodni gas se, radi lakšeg transporta, prevodi u tečno stanje hlađenjem na temperaturu ispod njegove tačke ključanja. Oznaka tečnog prirodnog gasa u našoj državi je TPG, a internacionalna oznaka je oznaka LNG ( liquified natural gas). Osim parametara koji su kontrolisani (temperatura je ispod minus 160°C, pritisak mora biti manji od 2,5 bara, gustina se kreće u rasponu 410÷500 kg/m³ - u zavisnosti od pritiska, temperature i sastava), ostala svojstva tečnog prirodnog gasa su ista kao kod gasovitog stanja prirodnog gasa.

45 Pre prevođenja u tečno stanje prirodni gas se prečišćava (odstranjuju se mehaničke nečistoće, helijum i komponente koje mogu izazvati probleme na niskim temperaturama - npr. voda i teški ugljovodonici), a zatim se na približno atmosferskom pritisku rashlađuje na oko minus 163°C i time kondenzuje. Njegovim pretvaranjem u tečnost, zapremina mu se smanjuje 614 puta u odnosu na zapreminu pri normalnim uslovima. Prevođenje u tečno stanje je relativno opasan i energetski vrlo zahtevan proces, a za njegovo skladištenje potrebna infrastruktura koja obezbeđuje potrebno hlađenje rezervoarima.

46

47 Tečni prirodni gas se u tom obliku 'koristi' uglavnom samo za transport (i to specijalnim hlađenim TPG tankerima, eventulano drumskim autocisternama) i skladištenje (takođe u hlađenim rezervoarima). Praktično, on omogućava transport prirodnog gasa (TPG tankerima, kao zamenom za gasovode), tamo gde gasovoda nema (ili bi bilo neisplativo graditi ih). Na LNG- terminalima se vrši utečnjavanje prirodnog gasa, a nakon njegovog transporta do željenog LNG-terminala vrši se njegovo prevođenje u gasoviti stanje. Najveći uvoznik LNG-a u Evropskoj uniji je Španija, gde se LNG dovozi LNG tankerima - tzv. metanizerima.