L11 Hyrja/dalja e punëtorëve nga firma, largimi nga puna dhe blerja e punëtorëve Prof.as. Avdullah Hoti www.valmirnuredini.tk.

Παρουσίαση με θέμα: "L11 Hyrja/dalja e punëtorëve nga firma, largimi nga puna dhe blerja e punëtorëve Prof.as. Avdullah Hoti www.valmirnuredini.tk."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 L11 Hyrja/dalja e punëtorëve nga firma, largimi nga puna dhe blerja e punëtorëve
Prof.as. Avdullah Hoti

2 Konteksti (1) Marrja/largimi i punëtorëve nga puna është çështje e rëndësishme Në firmat prodhuese: 20-25% e punëtorëve merren/largohen në punë brenda vitit Në këtë kapitull trajtohen këto çështje: Nën cilat kushte marrja/largimi i punëtorëve duhet të inkurajohet ose të evitohet? Kur marrja/largimi nga puna është i dëshirueshëm? Si duhet të implementohet ky proces? Cilët punëtorë duhet marrë/larguar nga puna?

3 Konteksti (2) Biseda në bordin e kompanisë Shpenzimet e punës të larta
Si të zvogëlohen? Largimi i punëtorëve të vjetër nga kompania Por, çështjet legale? Aplikimi i skemës për blerjen e punëtorëve?

4 Marrja/largimi i punëtorëve: A është i dëshirueshëm
Në një situatë stabile: marrja/largimi i punëtorëve është i kushtueshëm Punëtorët e rinj duhet trajnuar Nëse punëtorët e rinj dhe ata të vjetër janë zëvendësues perfekt, nuk do kishte nevojë të merreshin/largoheshin punëtorë nga firma Nën kushte të caktuara: produktiviteti i punëtorëve të rinj (PR) përmirësohet me prezencën e punëtorëve të vjetër (PV) dhe vice versa Në një situatë të tillë, është e leverdishme të merren punëtorët e rinj dhe të largohen të vjetrit

5 Kombinimi i punëtorëve të rinj dhe të vjetër (1)
PR sjellin aftësi të reja në kompani E rëndësishme në industritë me ndryshime teknologjike Kështu ndikojnë në aftësinë konkuruese të kompanisë PR ka të ngjarë të kenë mësuar të arriturat më të fundit PV e njohin kompaninë, por jo ndryshimet e fundit të teknologjisë Kombinimi: PV njohin kompaninë më mirë dhe procesin e prodhimit Pasi firmat janë ‘idiosinkratike’, PV janë të vlefshëm Ata kanë akumuluar ‘trajnim specifik’ PR kanë njohuritë më të fundit të teknologjisë dhe janë potencial për të ardhmen

6 Kombinimi i punëtorëve të rinj dhe të vjetër (2)
Sugjerimi: është e nevojshme një kombinim i punëtorëve të rinj dhe të vjetër në vendin e punës Të vjetrit trajnojnë të rinjtë Të rinjtë sjellin të arriturat e fundit në firmë Por, ky kombinim qëndron edhe kur aftësitë që kërkohen në firmë nuk janë ‘specifike’ Të vjetrit dhe të rinjtë janë zëvendësues perfekt Megjithatë, arrihet komplementariteti në vendin e punës Tabela 7.1: kombinimi i të rinjve dhe të vjetërve

7 Kombinimi i punëtorëve të rinj dhe të vjetër (3)
Tabela 7.1: kombinimi i PR dhe PV PV fitojnë 200 $/ditë, PR 120 $/ditë Kapitali njerëzor është gjeneral Outputi dhe kostot ndryshojnë sipas numrit të punëtorëve Për një numër të dhënë të PV, ekziston një numër optimal i PR Nëse firma punëson 1 PV, profiti maksimizohet me punësimin e 3 PR Nëse firma punëson 2 PV, profiti maksimizohet me punësimin e 4 PR Ky është kombinimi më i mirë i mundshëm

8 Kombinimi i punëtorëve të rinj dhe të vjetër (4)
Tabela 7.1: kombinimi i PR dhe PV Por, përfitimet nga komplementariteti bien pas një pike të caktuar Edhe pse Q(2 PV & 5 PR) > Q(2 PV & 4 PR) Diferenca nuk është e mjafuteshme për të mbuluar kostot shtesë për punëtorin shtesë (1,363 – 1,249 = 114 < 120 kosto e PR) Kjo reflekton se: 1 PV mund të mbikëqyr vetëm 2 PR Aftësia për të mbikëqyrur PR bie me rritjen e numrit të PR Po ashtu, mund të jetë që 4 PR munden në mënyrë më efektive të komunikojnë të arriturat e fundit tek 2 PV Shtimi i një PR nuk e shton njohurinë që bartet tek PV

9 Kombinimi i punëtorëve të rinj dhe të vjetër (4)
Kombinimi optimal i PV dhe PR në vendin e punës varet nga këta faktorë: Ndryshimet teknologjike janë të shpeshta në industri Teknologjia e re gjendet tek PR Njohuritë që mësohen gjatë punës janë të vogla krahasuar me njohuritë që mësohen nga arsimi formal Përvoja dhe njohuritë në firmë nuk janë ‘idiosinkratike’

10 Kapitali njerëzor specifik (1)
Kur PV kanë kapital njerëzor specifik, firma nuk i largon ata nga puna Arrin marrëveshje me ta për nivelin e pagës ashtu që: Firma arrin profit PV marrin pagë më të lartë se në firmat tjera Kush duhet larguar nga firma në rast se ka nevojë? Kur ka KNJ specifik në firmë, atëherë me rastin e zvogëlimit të nr të punëtorëve, duhet të largohen ata që sapo kanë ardhur në firmë dhe ata që janë gati të pensionohen Figura 7.1 e bënë të qartë këtë konkluzion

11 Kapitali njerëzor specifik (2)
Figura 7.1 Produktiviteti në firmë V(t) Paga W(t), paga alternative A(t) Punëtori punësohet nga viti 0 deri në T (kur pensionohet) Në ekuilibër: PV(W) = PV(V) Nëse PV(W) > PV(V) firma humb para Nëse PV(W) < PV(V) firma e humb punëtorin Po ashtu: PV(W) > PV(A) Por, PV(W) = PV(V) qëndron vetëm kur merret punëtori në punë Më vonë, punëtori dhe firma investojnë në KNJ specifik I ndajnë kostot e trajnimit Kur kostot mbulohen, atëherë PV(V)>PV(W)

12 Kapitali njerëzor specifik (3)
Shuma e rentës (surplusi) që merr firma tregohet në Fig 7.1, në grafikun e poshtëm përmes: R(t) = PV(V) – PV(W) nga t deri në T Kur firma investon në punëtorë, arrin fitim vetëm nëse i mban ata për një kohë të caktuar në firmë Punëtori që largohet një ditë para ditës T, i kushton firmës shumë pak (një ditë të përfitimeve) Po ashtu, firma nuk humb asgjë nëse punëtori largohet në ditën 0 Kështu që, R(0) dhe R(T) janë baraz me zero Në mes tyre, R(t)>0 pasi PV(V) – PV(W) > 0

13 Kapitali njerëzor specifik (4)
Bazuar në këtë kornizë: Kur bie produktiviteti, firma humb më pak nëse i largon nga puna: Punëtorët më të rinj: pasi nuk ka investuar në ta Punëtorët para pensionit: pasi i ka kthyer investimet nga ta Për shembull: bie kërkesa për produktet e firmës dhe bie produktiviteti i punëtorit nga V(t) në βV(t) në Fig 7.1 në grafikun lartë Renta R(t) bie në Ŕ(t) Firma largon ata punëtorë me rentë negative: Ata që kanë eksperiencë nga 0 deri në ty Ata që kanë eksperiencë më të gjatë se tm Për punëtorët e tjerë në mes ty dhe tm, renta është pozitive

14 Buyout ose largimi nga puna
Koncepti ‘buyout’ (blejë) Kur duhet larguar punëtorët nga puna, firma mund të: Largojë ata drejtpërdrejt Buyout disa punëtorë Largimi i punëtorëve ka pasoja ligjore Aktet diskriminuese në bazë të moshës etj. Si rezultat, blerja e punëtorëve është më e përshtatshme Kur punëtorët investojnë në KNJ, ata vazhdojnë të punojnë për kompaninë bazuar në një kontratë implicite Nëse firma e largon më herët punëtorin, shkel premtimet Nëse kjo ndodh shpesh, dëmtohet reputacioni i firmës

15 Formula për ‘blerje’ të punëtorëve
Cilët punëtorë të blihen? Sa më afër pensionit, kosto e blerjes më e ulët Një vit para pensionit: shuma maksimale e blerjes është 12 muaj x W Formula për blerje të punëtorit: Vlerësimi i W, A, dhe βV gjatë gjithë periudhës Vlerësimi i pagës Vlerësimi i alternativave të punëtorit Vlerësimi i outputit Targetimi i grupit për ta larguar nga puna Vlerësimi i senioritetit

16 Largimi dhe blerja selektive e punëtorëve (1)
Kapitali njerëzor ‘specifik’ Punëtorët e tillë nuk duhet larguar nga firma Ata kushtojnë shtrenjtë për tu blerë E dinë vlerën e tyre për kompaninë Diferencat në produktivitet Punëtorët më produktiv nuk janë më fitimprurës për firmën ata gjithashtu kushtojnë më shumë Firma duhet të mbajë ata punëtorët që prodhojnë më shumë për kompaninë pas pagës që marrin Vlen formula: Profiti: W – V > 0 Por ata që janë më produktiv, kanë vlerë alternative më të lartë Kërkojnë më shumë me rastin e blerjes së tyre

17 Largimi dhe blerja selektive e punëtorëve (2)
Dritarja e mundësive Blerjet e punëtorëve zbatohen për një periudhë të shkurtër kohore P.sh. Gjatë recesionit Më pas, nuk mund të përdoret kjo mundësi Koha e blerjes duhet të jetë e shkurtër që mos të prodhojë efekte negative në sjelljen e punëtorëve Urat e pensionimit Nëse punëtori pensionohet në moshën 55 vjeç, i kalkulohet pensioni sikur të ketë punuar deri në moshën 65 vjeçare Punëtorët më afër pensionit nuk e gjejnë të leverdishme të ‘blihen’ Mundësia që ofron firma për gjetje të vendit të punës për ata që i largon nga puna Firma e rrit vlerën e alternativës E bënë më të leverdishme për punëtorin të ‘blihet’

18 Përmbledhje (1) Pse është e rëndësishme marrja dhe largimi i punëtorëve nga puna? Nën cilat kushte marrja/largimi i punëtorëve duhet të inkurajohet ose të evitohet? Kur marrja/largimi nga puna është i dëshirueshëm? Si duhet të implementohet ky proces? Cilët punëtorë duhet marrë/larguar nga puna? 18 18

19 Përmbledhje (2) 6. Çfarë sjellin punëtorët e rinj në kompani?
7. Çfarë vlere kanë për kompaninë punëtorët e vjetër? 8. Përse është i nevojshëm kombinimi i tyre në vendin e punës? 9. Cilët janë faktorët që e determinojnë kombinimin optimal të punëtorëve të vjetër dhe të rinj në vendin e punës? 19 19

20 Përmbledhje (3) 10. Kush duhet larguar nga firma në rast se ka nevojë?
11. Çfarë është buyout ose largimi nga puna? Diskutoni formulën për blerje të punëtorit. Diskutoni: Dritarja e mundësive Urat e pensionimit Mundësia që ofron firma për gjetje të vendit të punës për ata që i largon nga puna 20 20