Κούρτη Μαρία Βιολόγος, Msc, PhD 24 Μαρτίου 2017

Παρουσίαση με θέμα: "Κούρτη Μαρία Βιολόγος, Msc, PhD 24 Μαρτίου 2017"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κούρτη Μαρία Βιολόγος, Msc, PhD 24 Μαρτίου 2017
Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας – Πρόνοιας Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Εργαστήριο Φυσιολογίας Ι Φυσιολογία του αίματος-Προσδιορισμός αιματοκρίτη, ΤΚΕ και ομάδων αίματος Κούρτη Μαρία Βιολόγος, Msc, PhD 24 Μαρτίου 2017

2 Γενικά στοιχεία για το αίμα
Το αίμα αποτελεί εξειδικευμένο τύπο συνδετικού ιστού και παράγεται στον ερυθρό μυελό των οστών. Οι λειτουργίες του αίματος είναι οι εξής: Η μεταφορά θρεπτικών ουσιών και οξυγόνου στα κύτταρα των ιστών. Απομάκρυνση από τα κύτταρα των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού και του CO2. Συμμετέχει στη θερμορρύθμιση: ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος Συμμετέχει στην άμυνα του οργανισμού Συμμετέχει στον συντονισμό του οργανισμού

3 Σύσταση του αίματος

4 Πρωτεΐνες του πλάσματος
Πρωτεΐνη Προέλευση Λειτουργία Λευκωματίνες Ήπαρ Διατήρηση της ωσμωτικής πίεσης του αίματος, δηλαδή της δύναμης που διατηρεί τον φυσιολογικό όγκο του αίματος και του διάμεσου υγρού. Σφαιρίνες Πλασματοκύτταρα Μεταφορά λιπιδίων Αντισώματα Πρωτεΐνες πήξεως (προθρομβίνη, ινωδογόνο) Σχηματισμός δικτύου ινικής για πήξη του αίματος Πρωτεΐνες του συμπλέγματος Καταστροφή μικροοργανσιμών και έναρξη φλεγμονής Λιποπρωτεΐνες Χυλομικρά Πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (VLDL) Χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (LDL) Επιθηλιακά κύτταρα του ενετέρου Μεταφορά τριγλυκεριδίων στο ήπαρ Μεταφορά τριγλυκεριδίων από το ήπαρ προς τα κύτταρα του σώματος Μεταφορά της χοληστερόλης από το ήπαρ προς τα κύτταρα του σώματος

5 Τα κύτταρα του αίματος

6 Μορφολογία κυττάρων του αίματος

7 Αιμοπετάλια Είναι τα μικρότερα έμμορφα συστατικά του αίματος. Ο αριθμός τους κυμαίνεται από 150 x x 106/ mm3 αίματος. Δεν έχουν πυρήνα. Πρόκειται για τμήματα κυτταροπλάσματος (περιβεβλημένα από κυτταρική μεμβράνη) πρόγονων κυττάρων. Τα αιμοπετάλια συμμετέχουν στην πήξη του αίματος, το σχηματισμό θρόμβου και την αιμόσταση.

8 Διαφορές ερυθρών και λευκών αιμοσφαιρίων
Ερυθροκύτταρα Λευκοκύτταρα Μεταφέρουν Ο2 και CO2 από και προς τους ιστούς Συμμετέχουν στην άμυνα του οργανισμού Ασκούν τη δράση τους μέσα στο αίμα Δεν ασκούν τη δράση τους μέσα στο αίμα, αλλά το χρησιμοποιούν ως μέσο μεταφοράς στην περιοχή δράσης Δεν έχουν πυρήνα Έχουν πυρήνα Περιέχουν αιμοσφαιρίνη Δεν περιέχουν αιμοσφαιρίνη Δεν πολλαπλασιάζονται Πολλαπλασιάζονται Είναι 4-5Χ106 κύτταρα/mm3 Είναι 4-10Χ103 κύτταρα/mm3

9 ΟΜΑΔΕΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

10 Σύστημα ομάδων ΑΒΟ Αντιγόνα του αίματος: Είναι οι υδατάνθρακες της γλυκοπρωτεϊνης στην εξωτερική επιφάνεια της κυτταρικής μεμβράνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Στην περίπτωση του αίματος τα αντιγόνα καλούνται συγκολλητινογόνα και τα αντισώματα συγκολλητίνες καθ’ όσον όταν αντιδρούν μεταξύ τους προκύπτει συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

11 Σύστημα ομάδων Rhesus Το σύστημα Rhesus είναι ένας δεύτερος τρόπος ομαδοποίησης των ανθρώπων με βάση το αίμα. Ο παράγοντας Rhesus είναι ένα σύστημα 40 αντιγόνων, εκ των οποίων το σημαντικότερο είναι το αντιγόνο D. Τα αντιγόνα του συστήματος αυτού είναι εντελώς ανεξάρτητα από αυτά του συστήματος ΑΒΟ. Τι γίνεται στην περίπτωση που μια μητέρα Rh- γεννήσει το πρώτο της παιδί με Rh+; Στην περίπτωση αυτή αρκετό από το αίμα του μωρού θα περάσει στην κυκλοφορία της μητέρας και θα προκαλέσει το σχηματισμό αντι-Rh αντισωμάτων. Κατά την επόμενη κύηση Rh+ εμβρύου, τα συγκεκριμένα αντισώματα προσβάλλουν τα ερυθροκύτταρα του εμβρύου προκαλώντας μια παθολογική κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει το θάνατο του εμβρύου. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίες οι προγεννητικές και οι μεταγεννητικές μεταγγίσεις στο έμβρυο εκτός αν η μητέρα έχει υποστεί θεραπεία για την απομάκρυνση των αντισωμάτων αντι-Rh.

12 Επιλογή ομάδας αίματος για μετάγγιση
Ο ασθενής που θα δεχτεί το αίμα δεν πρέπει να πάρει κανένα νέο αντιγόνο. Έτσι, ασθενής ομάδος αίματος Α (που φέρει δηλαδή ήδη το αντιγόνο Α) μπορεί να δεχθεί αίμα ομάδας αίματος Α και Ο. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση θα εισαχθούν στον οργανισμό του νέα αντιγόνα που θα επάγουν την παραγωγή αντισωμάτων εναντίον αυτών των αντιγόνων, με συνέπεια συγκόλληση των (εισαχθέντων) ερυθρών αιμοσφαιρίων με αποτέλεσμα την αιμόλυση. Πίνακας 2 Δέκτης Δότης Α Α, Ο Β Β,Ο ΑΒ Α, Β, ΑΒ, Ο Ο

13 Α+ Προσδιορισμός των ομάδων αίματος
1. Σε μια πλάκα τοποθετούμε από μια σταγόνα ορού που περιέχει αντισώματα έναντι του αντιγόνου Α (αντι-Α), έναντι του αντιγόνου Β (αντι-Β) και έναντι του αντιγόνου D (αντι-D). 2. Προσθέτουμε από μια σταγόνα αίμα στην κάθε σταγόνα και ακολουθεί ήπια ανάμειξη. 3. Παρατήρηση αποτελέσματος. Η θετική αντίδραση (συγκόλληση) δείχνει την παρουσία του ή των αντιγόνων στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων. Συγκόλληση παρατηρείται στην πρώτη και τρίτη σταγόνα. Άρα τα αντισώματα αντι-Α και αντι-D έδρασαν με το αντίστοιχο αντιγόνο. Επομένως, τα ερυθροκύτταρα του συγκεκριμένου αίματος φέρουν τα αντιγόνα Α και D και το άτομο έχει ομάδα αίματος Α Rhesus θετικό. Α+

14 A+ B+ AB- O+ AB+ O- Προσδιορισμός των ομάδων αίματος αντι-Α αντι-Β
αντι-D A+ B+ AB- O+ AB+ O-

15 Προσδιορισμός των ομάδων αίματος

16 Αιματοκρίτης Ο αιματοκρίτης αντιστοιχεί στο ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο συνολικό όγκο του αίματος επί τοις %. Οι φυσιολογικές τιμές είναι: – 45 ± 5% για τους άνδρες – 40 ± 5% για τις γυναίκες. Πλάσμα 55% Λευκοκύτταρα 0,70% Ερυθροκύτταρα ̴45%

17 Προσδιορισμός αιματοκρίτη
Παρακέντηση τριχοειδούς σωληναρίου 2. Τοποθετούμε στη μια άκρη πλαστελίνη και το τοποθετούμε σε φυγόκεντρο

18 Προσδιορισμός αιματοκρίτη
3. Φυγοκεντρούμε για 5 min στις 8000 στροφές 4. Χρησιμοποίηση ειδικής συσκευής για τον προσδιορισμό του αιματοκρίτη. %

19 Κλινική σημασία του αιματοκρίτη
Ο αιματοκρίτης είναι δείκτης κατάστασης ενυδάτωσης, αναιμίας ή σοβαρής απώλειας αίματος του σώματος, καθώς και ικανότητας μεταφοράς οξυγόνου. Μειωμένος αιματοκρίτης: υπερυδάτωση, η οποία αυξάνει τον όγκο πλάσματος ή μείωση του αριθμού των ερυθροκυττάρων προκαλούμενη από αναιμίες ή απώλεια αίματος. Αυξημένος αιματοκρίτης: απώλεια υγρών, όπως στην περίπτωση αφυδάτωσης, θεραπείας με διουρητικά και εγκαυμάτων, ή αύξηση του αριθμού των ερυθροκυττάρων, όπως στην περίπτωση καρδιαγγειακών και νεφρικών διαταραχών.

20 Ταχύτητα καθίζησης Ερυθρών (ΤΚΕ)
Αν σε φυσιολογικές συνθήκες τοποθετηθεί αίμα σε ένα σωληνάριο (σωληνάριο Westergren) κατακόρυφα τοποθετημένο, το αίμα θα διαχωριστεί σε δύο φάσεις. Οι φάσεις αυτές είναι τα έμμορφα συστατικά που καθιζάνουν λόγω βαρύτητας στο κατώτερο τμήμα του σωλήνα και πλάσμα στο ανώτερο τμήμα. Αν το σωληνάριο αυτό είναι αριθμημένο σε mm, σε 1 ώρα τα ερυθρά αιμοσφαίρια θα έχουν καθιζήσει κατά 1-10mm στους άνδρες και κατά 1-20mm στις γυναίκες (mm= χιλιοστά). Εκτός από τη βαρύτητα των ερυθρών άλλος παράγοντας που καθορίζει την ταχύτητα καθίζησης των ερυθρών είναι η απώθηση των ερυθροκυττάρων μεταξύ τους λόγω αρνητικού φορτίου στη μεμβράνη τους.

21 Παράγοντες που επηρεάζουν την ΤΚΕ
Η ηλικία: η Τ.Κ.Ε. αυξάνεται προοδευτικά με την ηλικία. Η φλεγμονή: Το πλάσμα του αίματος περιέχει πρωτεΐνες: τις λευκωματίνες, το ινωδογόνο και τις σφαιρίνες (ανοσοσφαιρίνες, όπως τα αντισώματα). Οι πρωτεΐνες αυτές όπως και τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι επίσης φορτισμένες, με συνέπεια να συντελούν στις απωθητικές δυνάμεις που αναπτύσσονται στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Επειδή όμως οι σφαιρίνες είναι αρκετά μικρότερες σε μέγεθος από ό,τι οι λευκωματίνες, η συνδρομή των σφαιρινών στις απωθητικές δυνάμεις είναι μικρότερη από εκείνη των λευκωματινών. Άρα, ο λόγος λευκωματίνες/ σφαιρίνες επηρεάζει το μέγεθος των απωθητικών δυνάμεων που ασκούνται στα ερυθροκύτταρα. Σε μία φλεγμονή αυξάνεται ο αριθμός των σφαιρινών με συνέπεια να μειώνεται η σχέση λευκωματίνες/σφαιρίνες και επομένως να μειώνονται οι απωθητικές δυνάμεις. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της ΤΚΕ. Η μείωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων αυξάνει την ΤΚΕ γιατί μειώνει τις απωθητικές δυνάμεις μεταξύ των ερυθροκυττάρων. Όταν τα ερυθροκύτταρα έχουν παθολογικό σχήμα αυξάνεται η ΤΚΕ γιατί μειώνονται οι απωθητικές δυνάμεις μεταξύ των ερυθροκυττάρων.

22 Κλινική σημασία της ΤΚΕ
Η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών δεν είναι διαγνωστική εξέταση μιας συγκεκριμένης νόσου, αλλά είναι μια ένδειξη ότι μία νόσος βρίσκεται σε εξέλιξη και πρέπει να διερευνηθεί.  ΑΙΤΙΑ ΑΥΞΗΣΗΣ Φλεγμονές (χρόνιες ή οξείες) Λοιμώδη νοσήματα Ρευματοπάθειες, αυτοάνοσες καταστάσεις Νεοπλασίες Αναιμία Έμφραγμα του μυοκαρδίου Αλλεργία (συνήθως στην έξαρση) Εγκυμοσύνη (από τη 12η εβδομάδα μέχρι και 1 μήνα μετά τον τοκετό) Λήψη συγκεκριμένων φαρμακευτικών σκευασμάτων (π.χ. αντισυλληπτικά, βιταμίνη Α, κ.α.) Παράγοντες που επίσης αυξάνουν την ΤΚΕ είναι η παχυσαρκία, η ηλικία και το φύλο. ΑΙΤΙΑ ΜΕΙΩΣΗΣ Δρεπανοκυτταρική αναιμία Ανεπάρκεια παράγοντα V Καρδιακή ανεπάρκεια Ποικιλοκυττάρωση Λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων (π.χ. κορτιζόνη, λεκιθίνη, κ.α.)

23 Ερυθροκυτταρικοί δείκτες
Μέσος Όγκος Ερυθροκυττάρων (MCV) Μέση Αιμοσφαιρίνη Ερυθροκυττάρων (MCH) Μέση Συγκέντρωση Αιμοσφαιρίνης Ερυθροκυττάρων (MCHC) Εύρος Kατανομής Mεγέθους Eρυθροκυττάρων (RDW)

24 ολοκληρωμένη εικόνα για τη μορφολογία των ερυθροκυττάρων
Χρησιμεύουν: Διαφορική διάγνωση των αναιμιών Επίχρισμα των ερυθροκυττάρων. Ερυθροκυτταρικοί δείκτες ολοκληρωμένη εικόνα για τη μορφολογία των ερυθροκυττάρων Τα ερυθροκύτταρα χαρακτηρίζονται φυσιολογικά ή παθολογικά ως προς: Την περιεκτικότητα και Τον όγκο σε αιμοσφαιρίνη. Με το μέγεθος των ερυθροκυττάρων οι αναιμίες ταξινομούνται σε: Μακροκυτταρικές, Μικροκυτταρικές και Νορμοκυτταρικές. Με το χρώμα των ερυθροκυττάρων σε υπόχρωμες και υπέρχρωμες.

25 Μέσος Όγκος Ερυθροκυττάρων (MCV)
Εκφράζει τον όγκο που καταλαμβάνει ένα ερυθρό αιμοσφαίριο σε μm3 ή σε fl (=femtolitres). Δηλώνει κατά πόσο τα ερυθροκύτταρα είναι: φυσιολογικά (νορμοκύτταρα), μικρότερα σε μέγεθος (μικροκύτταρα) ή μεγαλύτερα σε μέγεθος (μακροκύτταρα). MCV < 82μm3 = μικροκυτταρικά ερυθροκύτταρα MCV > 100 μm3 = μακροκυτταρικά ερυθροκύτταρα

26 Μέση Αιμοσφαιρίνη Ερυθροκυττάρων (MCH)
Ο δείκτης αυτός έχει μεγάλη διαγνωστική αξία για τις βαριές αναιμίες. Φυσιολογικά ερυθροκύτταρα Υποχρωμικά ερυθροκύτταρα

27 Μέση Συγκέντρωση Αιμοσφαιρίνης Ερυθροκυττάρων (MCHC)

28 Εύρος Kατανομής Mεγέθους Eρυθροκυττάρων (RDW)
Δείκτης του βαθμού της ανισοκυττάρωσης. Αυτοματοποιημένη μέτρηση που εξάγεται από τους αιματολογικούς αναλυτές. Χρήσιμη στην διερεύνηση ορισμένων αιματολογικών διαταραχών και στην παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

29 Αυξημένος δείκτης RDW παρατηρείται σε:
Σιδηροπενική αναιμία, Ένδεια απουσίας βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος, Σε περιπτώσεις παθολογικές αιμοσφαιρίνης, Θαλασσαιμίες και σε Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία.