Rekstrarhagfræði (REK2103) Kafli 1 Grunnatriði

Παρουσίαση με θέμα: "Rekstrarhagfræði (REK2103) Kafli 1 Grunnatriði"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Rekstrarhagfræði (REK2103) Kafli 1 Grunnatriði
Ágúst Einarsson, Rekstrarhagfræði Mál og menning, Reykjavík, 2005 Power Point glærur: Helgi M. Bergs Þýtt og aðlagað: Helgi M. Bergs

2 Þrír meginflokkar ... ... vísinda eru náttúruvísindi, menntir og þjóðfélagsvísindi Hagfræðin sem hluti þjóðfélagsvísinda fjallar um manninn og samfélag manna. Makróhagfræði (e. macroeconomics) eða þjóðhagfræði fjallar um heildarstærðir í hagkerfinu Míkróhagfræði (e. microeconomics) eða rekstrarhagfræði leggur áherslu á verðmyndun, markaðsform, framleiðslu og neyslu Rekstrarhagfræði fjallar m.a. um hvernig eigi að stjórnafyrirtækjum HMB © 2008

3 Rekstrarhagfræði Rekstrarhagfræði og nokkur sérsvið hennar HMB © 2008

4 Hagfræðin skýrir ... ... hvað er framleitt og í hvaða magni, hvernig og fyrir hvern Ákvörðunin byggist að verulegu leyti á verðmynduninni Maðurinn fullnægir þörfum með framleiðslu Vörur og þjónusta eru gæði eða afurðir Aðföng þarf til að búa til afurð Tepoki, vatn og bolli eru aðföng en afurðin er bolli af heitu te Þátttakendur í efnahagslífinu eru í tveimur aðalflokkum, fyrirtæki og heimili HMB © 2008

5 Þátttakendur í efnahagslífinu
Efnahagslífið markast af athöfnum neytenda, fyrirtækja og opinberra aðila. Opinberu aðilana vantar á myndina. Mynd 1.1: Samband fyrirtækja og neytenda HMB © 2008

6 Lögmál skortsins Ekki er nóg til fyrir alla Sum gæði eru ókeypis
Er andrúmsloft ókeypis? Í upphafi þarf að setja sér markmið Markmið háskóla er að miðla þekkingu, kenna vísindaleg vinnubrögð og efla sjálfstæða hugsun HMB © 2008

7 Líkön (e. models) Líkan er einfölduð mynd af veruleikanum, t.d. vegakort Lögmálið um eftirspurn felst í því að hækki verð þá minnkar selt – eftirspurt – magn Ef gert er ráð fyrir að aðeins eiginverð hafi áhrif á sölu, þá er það einföldun, þ.e. líkan Q = f(P) Q = 800 – 50P HMB © 2008

8 Líkan af eftirspurn Almennt má rita eftirspurnarfallið þannig:
Q P0 Q0 Almennt má rita eftirspurnarfallið þannig: Qd = f(P) ... .. og sérstaklega svo: Qd = 800 – 5P HMB © 2008

9 Framleiðsluþættir Framleiðsluþáttunum er samkvæmt klassískri hagfræði skipt í þrennt Vinnuafl Fjármuni Land (náttúruauðlindir) Núorðið eru framleiðsluþættirnir fleiri, þannig hefur verið bætt við listann stjórnunarlegum þætti auk þess sem meiri áhersla er lögð á mannauð Þekking er að verða einn mikilvægasti framleiðslu-þátturinn HMB © 2008

10 Framleiðslujaðarinn Aðeins eru til tvær vörur
Vara A og allar aðrar vörur, köllum þær B Einnig má hugsa sér tvær vörur þorska og vaðmál Þá að gefnu magni framleiðsluþátta sýnir framleiðslujaðarinn (e. production possibility frontier) fyrir hvert framleiðslumagn annarrar vörunnar það hámark sem hægt er að framleiða af hinni vörunni (öðrum vörum). HMB © 2008

11 Framleiðslujaðarinn Vaðmál • D v2 • C v1 • B • A þ2 þ1 Þorskar
HMB © 2008

12 Framleiðslujaðarinn Δv Δþ Vaðmál • D E • v2 • C v1 • A • B þ3 þ2 þ1
Hreyfingin úr B (þ1,v1) í C (þ2, v2) er tvíþætt, þ.e. - Δþ og + Δv. • D E • v2 • C Δv v1 • A • B Δþ þ3 þ2 þ1 Þorskar HMB © 2008

13 Fórnarkostnaður Vaðmál • D v2 C • v1 • B • A þ2 þ1 Þorskar HMB © 2008

14 Hagvöxtur Vaðmál Framleiðslujaðarinn hefur
hliðrast út. Framleiðslugetan hefur aukist. v2 • D • E v4 • A • B þ4 Þorskar HMB © 2008

15 Samkeppnisforskot og fórnarkostnaður
Allir reyna sitt besta, þið og fyrirtækin Algerir samkeppnisyfirburðir er að vera betri við framleiðsluna en annar Hlutfallslegir samkeppnisyfirburðir er að vera betri við framleiðslu einnar vöru mælt í annarri vöru Fórnarkostnaður vegna ákvörðunar er fólginn í þeim tekjum sem við veðum af við þá ákvörðun Betra fyrir Mick Jagger að spila í Rolling Stones en að vera í háskóla (London School of Economics) HMB © 2008

16 Best er að koma á verslun
Hlutfallslegir samkeppnisyfirburðir eiga að ráða sérhæfingu og verslun Dæmið um Gunnar á Hlíðarenda og Mörð Gunnar er fljótari að slá akra og afkastameiri til víga, þ.e. hann hefur algera yfirburði Gunnar fórnar meiru en Mörður við slátt á ökrum, þ.e. Mörður hefur hlutfallslega yfirburði í að slá akra Mörður fórnar meiru en Gunnar við víg, þ.e. Gunnar hefur hlutfallslega yfirburði í vígum Best er að koma á verslun, þannig að Mörður slær akra en Gunnar fer til víga. HMB © 2008

17 Starfsvettvangur fyrirtækja
Starfsvettvangur fyrirtækja er þríþættur Það sem gerist innan fyrirtækis, t.d. framleiðsla, stjórnun og rekstrarkostnaður Starf á markaði. Tveir markaðir þáttamarkaður fyrir framleiðsluþætti (aðföng) og afurðamarkaður til að selja framleiðsluna Samskipti við umhverfið, þ.e. samvinna við önnur fyrirtæki og opinbera aðila HMB © 2008

18 Markmið fyrirtækja Tilgangur fyrirtækja er að framleiða gæði og selja þau gæði Það er ekkert ókeypis? Almennt markmið fyrirtækis er að hámarka hagnað á tilteknu tímabili Tímalengd markmiðssetningar skiptir máli Af hverju er það skynsamlegt markmið að ná sem mestum hagnaði? HMB © 2008

19 Enn um markmið fyrirtækja
Algengt er hjá fyrirtækjum að hámarka hagnað að uppfylltum tilteknum skilyrðum Skilyrðin eru t.d. markaðshlutdeild, eigið fé, áhrif og ný skrifstofa Að vinna sigur á keppinautum Hámörkun hagnaðar til skamms tíma Hámörkun virðis fyrirtækis til langs tíma HMB © 2008

20 Ávöxtun og afvöxtun Að gera fjárhæðir sambærilegar
Ein milljón í dag verður 1,1 milljón eftir eitt ár ef ávöxtun er 10%. Þetta er dæmi um ávöxtun Vaxtavextir eru þegar vextir bætast við vexti Afvöxtun er þegar greiðsla í framtíðinni er færð (reiknuð) til núvirðis Þú færð 10 mkr. eftir 10 ár. Hvað máttu taka stórt lán í dag, þannig að þessi greiðsla nægi til að greiða lánið upp, þegar þar að kemur? Vexir eru 10% p.a. 10/(1 + 0,1)10 = 10/2,594 = 3,855 mkr. HMB © 2008

21 Hagfræðilegur hagnaður
Í hagfræði hefur hagnaður víðtækari merkingu en í reikningshaldi Kostnaður í reikningshaldi byggir á sögulegum kostnaði auk þess sem kostnaður við eigið fé, þ.e. arður er ekki talinn kostnaður Hagfræðilegur kostnaður byggir á fórnarkostnaði, þ.e. því sem er fórnað vegna framleiðslunnar er kostnaður við hana Féi sem eigandi fyrirtækis leggur í rekstur þess fylgir kostnaður, þ.e. sú ávöxtun sem hann best gæti haft af því annars staðar Hvers er farið á mis? HMB © 2008

22 Réttarform fyrirtækja
Einstaklingsfyrirtæki er fyrirtæki eins manns Sameignarfélög eru sjálfstæðir réttaraðilar og myndast við samvinnu og samninga milli manna Samvinnufélög er form félagsrekstrar þar sem atkvæðavægi er jafnt, ábyrgð takmörkuð og félagsaðild frjáls Algengasta félagsformið er hlutafélag Einkahlutafélög Hlutafélög Skráð hlutafélög, hlutabréf og hlutabréfa-markaður HMB © 2008

23 Staðarval fyrirtækja Staðsetning er mjög mikilvæg
Ekki auðvelt að breyta staðsetningu eftir á Vinnumarkaður, samgöngur, stöðugleiki, önnur fyrirtæki, skattamál og félagsleg umgjörð Alþjóðlegt staðarval Staðarval og byggðastefna HMB © 2008