Όνομα φοιτητή : Ιωάννης Παυλίδης (U151N0311)

Παρουσίαση με θέμα: "Όνομα φοιτητή : Ιωάννης Παυλίδης (U151N0311)"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Όνομα φοιτητή : Ιωάννης Παυλίδης (U151N0311)
Θέμα εργασίας : ΝΙΚΑΩ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΜΟΥ! : PORTFOLIO ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΉ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΉ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΛΥΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ. Όνομα φοιτητή : Ιωάννης Παυλίδης (U151N0311) Μάθημα : PSYM-631DL 01: Ψυχοπαθολογία του παιδιού Τμήμα/Πεδίο: Μsc Εκπαιδευτική/Σχολική Ψυχολογία DL Όνομα καθηγήτριας : Δρ. Χατζηχαραλάμπους Ξένια

2 ΝΙΚΑΩ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΜΟΥ! PORTFOLIO
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΉ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΉ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΛΥΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
2. ΝΙΚΑΩ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΜΟΥ! ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ : 2.1. ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 2.2. ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΛΥΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 3. ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 1. Το φυσιολογικό άγχος στην παιδική ηλικία
Στην πορεία της ανάπτυξης των παιδιών, υπάρχουν καταστάσεις όπως ο αποχωρισμός από τα πρόσωπα φροντίδας ή ειδικοί, μικρής διάρκειας φόβοι (π.χ για το σκοτάδι), οι οποίες φυσιολογικά προκαλούν άγχος. (Mash & Wolfe, 2010)

5 1. ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Το άγχος, ο φόβος και η ανησυχία αποτελούν κοινή εμπειρία για όλα τα παιδιά και είναι μέρος της φυσιολογικής αναπτυξιακής διαδικασίας. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι απο την φύση του προγραμματισμένος να εντοπίζει και να αντιδρά σε σημάδια κινδύνου στο περιβάλλον, (Mash & Wolfe, 2010)

6 1. Πότε το άγχος γίνεται πρόβλημα?
Υπάρχουν καταστάσεις όπου οι εκδηλώσεις του άγχους είναι διάχυτες και υπερβολικές και συνοδεύονται από πλήθος συμπτωμάτων σε : γνωστικό, συναισθηματικό, σωματικό και συμπεριφορικό επίπεδο, θέτοντας εμπόδια στην φυσιολογική ανάπτυξη και ωρίμανση του παιδιού ή του εφήβου. (Wilmshurst, 2011)

7 1. Αγχώδεις Διαταραχές Οι πιο σημαντικές αγχώδεις διαταραχές κατά το
DSM-V(APA, 2013) είναι: Άγχος Αποχωρισμού Εκλεκτική Αλαλία Ειδικές Φοβίες Κοινωνική Φοβία Διαταραχή Πανικού Αγοραφοβία Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή

8 1. Συχνότητα εμφάνισης αγχωδών διαταραχών
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι το πιο κοινό πρόβλημα ψυχικής υγείας στους νέους ανθρώπους και η συχνότητα εμφάνισής τους σε παιδιά και εφήβους κυμαίνεται μεταξύ 8% και 27%. Υπολογίζεται ότι σε κάθε τάξη ενός δημοτικού σχολείου, είναι πιθανό τουλάχιστον ένα παιδί να έχει κάποια αγχώδη διαταραχή.

9 2.NIKAΩ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΜΟΥ! 2.1 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΓΣΘ)

10 2.1. 'Αγχος και ΓΣΘ Σύμφωνα με κλινικές μελέτες της ΓΣΘ σε δείγματα παιδιών και εφήβων με αγχώδεις διαταραχές, περίπου το 50% - 70% των παιδιών που έλαβαν ΓΣΘ, δεν πληρούσαν κατόπιν θεραπείας τα κριτήρια για την αγχώδη διαταραχή τους. (Beidas, Podell & Kendall, 2008 )

11 Βασική αρχή κατά ΓΣΘ «Δεν είναι τα ίδια τα πράγματα που μπορούν να μας αναστατώσουν, αλλά η ερμηνεία που θα τους δώσουμε» (Παπακώστας, 1994, σελ24).

12 2.1 Βήματα της ΓΣΘ στα προβλήματα άγχους στα παιδιά
Ψυχοεκπαίδευση Αναγνώριση Συναισθημάτων Εκπαίδευση στη χαλάρωση Αναγνώριση σκέψεων που αυξάνουν το άγχος και αντικατάστασή τους από σκέψεις που μειώνουν το άγχος Θετική επιβράβευση και ενίσχυση Ανάπτυξη ιεραρχημένης κλίμακας φόβου Συστηματική έκθεση στο άγχος (Stallard, 2011)

13 Αρχικά : Θέτοντας Στόχους!
Η Ζυγαριά της Αλλαγής : Κάποιες φορές χρειάζεται να ζυγίσουμε τα θετικά και τα αρνητικά για να αποφασίσουμε να κάνουμε κάτι καινούριο! Σκέψου κάτι που θέλεις να αλλάξεις και γράψε από τη μία πλευρά τα θετικά και από την άλλη τα αρνητικά αυτής της κατάστασης! (Stallard, 2011)

14 Η Ζυγαριά της Αλλαγής ■Λόγοι για να το κάνω ■ Λόγοι για να μην το κάνω
■Λόγοι για να το κάνω ■ Λόγοι για να μην το κάνω (Stallard, 2011)

15 Όλοι αισθανόμαστε κάποτε άγχος!
Δεν έχει σημασία εάν είμαστε : μικροί ή ΜΕΓΑΛΟΙ δυνατοί ή αδύναμοι μεγαλόσωμοι ή μικρόσωμοι (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)

16 Ψυχοεκπαίδευση Όλοι έχουμε προβλήματα!Κάποια προβλήματα είναι πιο μεγάλα και πιο δύσκολα και μπορούν να μας δημιουργήσουν άγχος! Τότε χρειαζόμαστε λύσεις όπως αυτές που προτείνει η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. (Stallard, 2011)

17 Τί είναι η ΓΣΘ? Η ΓΣΘ είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που βασίζεται στη σχέση ανάμεσα : Στο τι σκέφτεσαι Στο πως αισθάνεσαι Στο πως συμπεριφέρεσαι

18 Συχνά σκεφτόμαστε με τρόπους που δεν μας βοηθούν και έπειτα μπορεί να νιώσουμε άσχημα! Πχ
Αν σκεφτείς “Τα πράγματα θα πάνε στραβά!” τότε θα νιώσεις άγχος Αν σκεφτείς “Πάντα κάνω λάθη!” τότε θα νιώσεις λύπη Αν σκεφτείς “Οι άλλοι δεν με συμπαθούν!” τότε θα νιώσεις θυμό

19 Η Αρνητική Παγίδα (Stallard,2011)
Όταν ζεις μια δύσκολη κατάσταση συμπλήρωσε τα παρακάτω κουτάκια! ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ? ΤΙ ΣΚΕΦΤΗΚΕΣ? ΠΩΣ ΕΝΙΩΣΕΣ? ΕΝΙΩΣΕΣ ΝΑ ΑΛΛΑΖΕΙ ΚΑΤΙ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΣΟΥ? ΤΙ ΕΚΑΝΕΣ?

20 Ψυχοεκπαίδευση Όταν οι ανθρωποι αγχώνονται προσπαθούν να αποφύγουν αυτό που τους αγχώνει, το βάζουν στα πόδια, παραιτούνται ή μένουν στο σπίτι. Τελικά όμως νιώθουν χειρότερα! Τί χρειάζεται λοιπόν να κάνουμε όταν αγχωνόμαστε?

21 Τί χρειάζομαι όταν αγχώνομαι?
Να εντοπίζω τη σκέψη & το συναίσθημά μου! Να βρίσκω τη σχέση ανάμεσα στο τί σκέφτομαι, τί νιώθω & τί κάνω! Να βρίσκω σκέψεις που με βοηθούν περισσότερο! Να ελέγχω τα αρνητικά συναισθήματα! Να λύνω τα προβλήματά μου!

22 Αναγνωρίζω τα συναισθήματα (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)
Αντιστοίχησε τις φατσούλες με το συναίσθημα! ΘΥΜΟΣ ΧΑΡΑ ΛΥΠΗ ΑΓΧΟΣ

23 Ο ντετέκτιβ των συναισθημάτων (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)
Είσαι ντετέκτιβ και η αποστολή σου είναι να βρείς πώς φαίνεσαι, τί κάνεις και τί λες κάθε φορά που νιώθεις ένα συναίσθημα! Χαρά: Φαίνομαι Κάνω Λέω Άγχος: Φαίνομαι Κάνω Λέω Λύπη: Φαίνομαι Κάνω Λέω Θυμός: Φαίνομαι Κάνω Λέω

24 Αναγνωρίζω το Άγχος στο Σώμα!
Όταν νιώθω άγχος κάτι αλλάζει στο ΣΩΜΑ μου! Το κεφάλι μου πονάει & ζαλίζομαι Η καρδιά μου χτυπάει σαν τρελή Η κοιλιά μου γουργουρίζει Ανατριχιάζω Τα πόδια μου τρέμουν Ιδρώνω Τα μάτια μου θολώνουν Χρειάζομαι τουαλέτα Ανακατεύομαι Τρέμει η φωνή μου Δυσκολεύομαι να αναπνεύσεω Κοκκινίζω Έχω κόμπο στο λαιμό μου (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)

25 Άγχος όπως λέμε Αγχόσαυρος!
Ο Αγχόσαυρος είναι ένα τέρας που ζεί μέσα από τα συναισθήματα & τις σκέψεις μας! Άλλες φορές είναι μεγάλος & άγριος και άλλες φορές μικρούλης & ήσυχος. Αγριεύει μόνο όταν ακούει τις ανησυχίες & τους φόβους μας. Όταν ξαναγινόμαστε ήρεμοι, ο Αγχόσαυρος ξαναμικραίνει & επιστρέφει στη φωλιά του! (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)

26 Οι παγίδες της Σκέψης! (Stallard, 2011)
Τα αρνητικά γυαλία : Επιτρέπουν να δεις μόνο την αρνητική πλευρά των πραγμάτων! Το θετικό δεν μετράει : Πετάς στα σκουπίδια ό,τι θετικό ή καλό συμβαίνει! Μεγεθύνεις τα πράγματα: Τα αρνητικά γίνονται μεγαλύτερα απ'ότι είναι στη πραγματικότητα! Διαβάζεις/Προβλέπεις το μέλλον :Προβλέπεις τα πράγματα οτι θα πάνε στραβά, χωρίς να έχεις χειροπιαστές αποδείξεις!

27 Νικάω το άγχος! (Stallard, 2011)
Μαθαίνω να χαλαρώνω με 4 τρόπους! 1. Κάνω Γυμναστική 2. Κάνω Δραστηριότητες που με απορροφούν 3. Ελέγχω την αναπνοή μου 4. Πηγαίνω στο χαλαρωτικό μου “μέρος”

28 Γυμναστική Μπορώ να: Πάω για τρέξιμο Να κάνω μια γρήγορη βόλτα
Να κολυμπήσω Να παίξω μπάλα, βόλεϋ, κτλ. και έτσι να ξεφορτωθώ το άγχος μου και να νιώσω καλύτερα!!!

29 Δραστηριότητες που με αποροφούν
Όταν αγχώνομαι, μπορώ να στραφώ σε μια δραστηριότητα που θέλει το 100% της προσοχής μου! Π.χ μπορώ : Να διαβάσω ένα βιβλίο Να λύσω ένα κουίζ Να ακούσω μουσική Να παίξω ένα παιχνίδι Να δω την αγαπημένη μου σειρά

30 Ελεγχόμενη Αναπνοή Όταν αγχώνομαι, συγκεντρώνομαι στην αναπνοή μου και εφαρμόζω τα εξής βήματα: Εισπνέω αργά και βαθιά Κρατάω την ανάσα μου για 5 δευτερόλεπτα Εκπνέω αργά και λέω από μέσα μου “χαλάρωσε” Επαναλαμβάνω λίγες φορές

31 O χαλαρωτικός μου χώρος
Με αυτό το τρόπο, θα χαλαρώνω με το να σκέφτομαι ενα μέρος που με ηρεμεί! Μπορώ να σκεφτώ το μέρος των ονείρων μου και να φέρω στο μυαλό μου (πχ μια παραλία): Τους ήχους που ακούω Τις μυρωδιές Οποιαδήποτε άλλη αίσθηση

32 Οι οδηγίες της Φώφηςτης γατούλας!
Όταν νιώθεις ανήσυχος/η άκου τί σου λέει η Φώφη: 1...κάνε 3 βήματα μπροστά 2...τρέξε επί τόπου 3...πάρε μια τρομακτική έκφραση στο πρόσωπο σαν να είσαι τέρας! 4...σήκωσε τα χέρια ψηλά σαν να φτάνεις τον ουρανό! 5..μάζεψε, τύλιξε το σώμα σου σαν να είσαι ένα μικρό ζωάκι! 6..μεταμορφώσου τώρα σε μεγάλο ζώο που κινείται αργά! 7..σκέψου πως είσαι ένα λιοντάρι που νυστάζει και κάθεται ήρεμο & ακίνητο! (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)

33 Εντοπίζω τις αγχωτικές μου σκέψεις! (Stallard,2011)
Συχνά οι άνθρωποι που αγχώνονται: Κάνουν αρνητικές σκέψεις! Δεν προσέχουν τα θετικά του εαυτού τους! Περιμένουν άσχημα πράγματα να συμβούν! Έχουν αρνητική εικόνα για το μέλλον! Δεν περιμένουν ότι θα επιτύχουν! ΑΓΧΩΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ

34 (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να σκεφτούμε! Κάποιες φορές σκεφτόμαστε θετικά και νιώθουμε ευχάριστα. Και Κάποιες φορές σκεφτόμαστε αρνητικά και νιώθουμε άβολα και δυσάρεστα.

35 ΕΝΤΟΠΙΖΩ ΤΙΣ ΠΑΓΙΔΕΣ! (Stallard, 2011)
Μήπως κόλλησες σε κάποια παγίδα της σκέψης? Μπορείς να βρείς ποιά παγίδα είναι αυτή? Μήπως είναι τα “αρνητικά γυαλιά”? Μήπως είναι το “θετικό δεν μετράει”? Μήπως είναι η “μεγέθυνση των πραγμάτων”? Μήπως είναι το “διάβασμα του μέλλοντος”?

36 Μήπως κάνω κάποιο λάθος?
Όταν αγχώνεσαι, χρειάζεται να ελέγξεις αν έχεις κολλήσει σε κάποια παγίδα, και να αμφισβητήσεις τις αρνητικές σκέψεις σου!!! Μήπως υπάρχουν θετικά που παραβλέπεις? Μήπως υπάρχει και άλλος τρόπος να σκεφτείς? Μήπως αγνοείς σημαντικές ΘΕΤΙΚΕΣ πλευρές της κατάστασης? (Stallard, 2011)

37 Για να ελέγξεις τις σκέψεις σου, κάνε τα ακόλουθα:
Σημείωσε την πιο έντονη αρνητική σου σκέψη! Μάζεψε αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την αρνητική σκέψη! Μάζεψε αποδεικτικά στοιχεία που είναι αντίθετα με την αρνητική σκέψη! Σκέψου τι θα έλεγες στον/η καλύτερο/η φίλο/η σου αν είχε αυτή τη σκέψη! Αφού έχεις κάνει όλα αυτά, μήπως πλέον υπάρχει κάποιος καλύτερος τρόπος σκέψης???

38 Πειραματίσου! Μπορείς να σχεδιάσεις πειράματα για να ελέγξεις τη σκέψη σου! Στόχος είναι να εξετάσεις εάν θα συμβεί πραγματικά αυτό που σκέφτεσαι ότι θα συμβεί! Γράψε: Τη σκέψη σου Το πείραμα που θα σχεδιάσεις Τη πρόβλεψή σου Τί έγινε τελικά?

39 Υπογράμμισε τις θετικές σκέψεις! (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009, σελ 62)
Είμαι αρκετά έξυπνος Τα πήγα πολύ καλά στο τεστ των Μαθηματικών Ό,τι κάνω πάει στραβά Δε θα τα καταφέρω ποτέ στην ορθογραφία Είμαι όμορφος/η Έχω πολλούς φίλους Κανένας δε θέλει να παίξει μαζί μου Όταν μεγαλώσω, θα είμαι πετυχημένος/η Αυτή τη φορά δεν τα πήγα καλά στο τεστ, αλλά στο επόμενο θα τα καταφέρω καλύτερα Τα καταφέρνω αρκετά καλά στο μπάσκετ Έγραψα άριστα στην ορθογραφία. Μάλλον ήταν πολύ εύκολη γιατί δεν είμαι και τόσο καλό/ή μαθητής/ήτρια.

40 Η Πίτα της Ευθύνης (Stallard, 2011)
Η πίτα της Ευθύνης σε βοηθάει να βρείς τις αιτίες για μια κατάσταση! Γράψε τι συνέβη: Γράψε ό,τι πιστεύεις, μπορεί να το προκάλεσε: Μοίρασε τις μερίδες στην πίτα (μεγάλη μερίδα=μεγάλη ευθύνη, μικρή μερίδα=μικρή ευθύνη!): .

41 Ο Εξολοθρευτής των αρνητικών σκέψεων (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)
Έχεις μια ειδική αποστολή! Η αποστολή σου είναι να εξολοθρεύσεις τις αρνητικές σου σκέψεις! Πρώτα εντόπισε τις σκέψεις που σε αγχώνουν! Έπειτα αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να αναρωτηθείς εάν αυτές οι σκέψεις όντως ισχύουν! Τέλος εξολόθρευσε τις αρνητικές σκέψεις και βρές εκείνες τις θετικές σκέψεις που θα τις αντικαταστήσουν!

42 Ο Πύργος Ελέγχου

43 (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)
Φαντάσου ότι η σκέψη σου είναι αεροπλάνο Φαντάσου ότι εσύ είσαι ο πιλότος Μέσα στο κεφάλι σου είναι το πιλοτήριο & το χειριστήριο. Εσύ κατευθύνεις τη σκέψη σου, όπου θέλεις! Η σκέψη ελέγχει το τρόπο που νιώθεις Όμως... Θυμήσου ότι εσύ ελέγχεις τη σκέψη σου! Μπορείς να την κατευθύνεις σε πράγματα που σε κάνουν να νιώθεις όμορφα αντί να την κατευθύνεις σε πράγματα που σε αγχώνουν! (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)

44 Αλλαγή Πορείας! (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)
Αλλαγή Πορείας! (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012) Φαντάσου ότι οδηγείς ένα ποδήλατο Και ξαφνικά συναντάς μπροστά σου Τον Αγχόσαυρο, που αντιπροσωπεύει το Άγχος σου! Πές ΣΤΟΠ! & άλλαξε κατεύθυνση! Σκέψου ή κάνε κάτι άλλο!

45 Ο Ήρωάς μου!

46 Σκέψου τον αγαπημένο σου ήρωα να βρίσκεται σε μια δύσκολη κατάσταση!
Ποιά είναι αυτή η κατάσταση? Τί θα έκανε ο ήρωας σου για να την αντιμετωπίσει? Θα μπορούσες και εσύ να κάνεις το ίδιο? Άραγε με ποιόν τρόπο? (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009, σελ.79)

47 Το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού

48 (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)
Φτιάξε ή ζωγράφισε ένα θησαυροφυλάκιο. Γράψε σε ένα χαρτί σκέψεις που σε έκαναν να νιώσεις ωραία (πχ. Κάτι που έκανες και είχε πλάκα, ωραία πράγματα για τον εαυτό σου) Προσπάθησε κάθε μέρα να βάζεις 2 τέτοιες σκέψεις στο θησαυρό σου. Όταν νιώθεις άσχημα, άνοιξε το θησαυρό και διάβασε τι έχεις γράψει! (Αγγελοσοπούλου & Ζαφειροπούλου, 2012)

49 Ο χρυσός κανόνας των 6 (για να λύνεις ένα πρόβλημα)
1. Εντοπίζω το πρόβλημα 2. Αφήνω το μυαλό μου ελεύθερο να σκεφτεί λύσεις (ακόμη και απίθανες!) 3. Εξετάζω τα αποτελέσματα της κάθε πιθανής λύσης 4. Επιλέγω την καλύτερη λύση 5. Την εφαρμόζω στη πράξη 6. Βρίσκω τα θετικά και τα αρνητικά σημεία της! (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)

50 Η σκάλα της επιτυχίας

51 (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)
Όταν έχεις ένα πρόβλημα που σου φαίνεται πολύ μεγάλο, μπορείς να το σπάσεις σε μικρότερα προβληματάκια! Έτσι θα είναι σαν να έχεις μικρά προβληματάκια, και κάθε μικρό πρόβλημα θα είναι και ένα σκαλί που θα σε οδηγήσει στην επιτυχία! Φτιάχνουμε δηλαδή μια σκάλα που στα πρώτα σκαλιά θα έχει εύκολα προβληματάκια και σε κάθε επόμενο σκαλί τα προβληματάκια θα γίνονται λιγότερο εύκολα! Ανεβαίνοντας σιγά-σιγά τη σκάλα θα φτάσουμε στο πιο ψηλό σκαλί και θα νικήσουμε το άγχος σου! (Ψύλλου & Ζαφειροπούλου, 2009)

52 Ήρθε η ώρα για Βραβεία! Για κάθε σκαλί που ανεβαίνεις στη σκάλα της Επιτυχίας, σκέψου ένα βραβείο που θέλεις να προσφέρεις στον εαυτό σου για την καλή προσπάθεια! Για παράδειγμα: να παίξεις με το αγαπημένο σου παιχνίδι! να πας μια βόλτα! να πιείς το αγαπημενό σου αναψυκτικό!

53 Το θερμόμετρο του άγχους!

54 Το θερμόμετρο του άγχους μπορεί να σε βοηθήσει να ιεραρχήσεις τις καταστάσεις που σε αγχώνουν!
Στις χαμηλές θερμοκρασίες μπορείς να βάλεις τις καταστάσεις που σου προκαλούν μέτριο άγχος. Όσο προχωράς, μπορείς να τοποθετήσεις σε υψηλές θερμοκρασίες τις καταστάσεις που σε αγχώνουν περισσότερο. Στην κορυφή βάλε την κατάσταση που σε αγχώνει περισσότερο από κάθε άλλη!

55 Αντιμετώπισε τους φόβους σου!
Πολλές φορές αποφεύγουμε αυτό που φοβόμαστε. Αυτό μας κάνει να νιώσουμε καλά εκείνη τη στιγμή, αλλά δεν μας βοηθά να νικήσουμε την ανησυχία! Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι χρήσιμο να αντιμετωπίζεις τους φόβους σου! Πώς μπορείς να το κάνεις αυτό?

56 Αντιμετώπισε τους φόβους σου!
1. Αναγνώρισε το φόβο σου 2. Χρησιμοποίησε το θερμόμετρο για να χωρίσεις το φόβο σε μικρότερα κομμάτια 3. Ποιές είναι οι σκέψεις που μπορούν να σε βοηθήσουν? Πχ μπορώ να τα καταφέρω! 4. Χαλάρωσε, χρησιμοποίησε τις βοηθητικές σκέψεις και αντιμετώπισε το φόβο ξεκινώντας χαμηλά από το θερμόμετρο 5. Να θυμίζεις στον εαυτό σου πόσο καλά τα πηγαίνεις! (stallard)

57 2.2 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΓΧΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΛΥΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

58 2.2 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΣΜΕΝΗ ΣΤΗ ΛΥΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ...
Εστιαζόμαστε στην επίλυση και όχι στο πρόβλημα· στόχος μας είναι η κατασκευή λύσεων στα διάφορα προβλήματα (Connell, 2005). Όταν βρισκόμαστε σε μια προβληματική κατάσταση, αυτό που είναι ουσιώδες και χρήσιμο, είναι να κάνουμε κάτι διαφορετικό από αυτό που ήδη κάνουμε. (Steve de Shazer 1985 σε Macdonald,2011),

59 2.2 Τα βήματα για την αντιμετώπιση του άγχους
ΟΡΙΖΩ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΩΤΗΣΗ “ΘΑΥΜΑ” “ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ” “ΤΑ ΔΥΝΑΤΑ ΜΟΥ ΣΗΜΕΙΑ” “ΒΡΙΣΚΩ ΤΗ ΛΥΣΗ” “ΕΦΑΡΜΟΖΩ ΤΗ ΛΥΣΗ”

60 Ποιό είναι το πρόβλημα? Τί συμβαίνει?
Πότε? Πού? Πόσο συχνά? Με ποιόν? Πόσο διαρκεί? Έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν? Και αν ναι τί έκανες τότε? ►Όρισε το πρόβλημα με λέξεις που δείχνουν συμπεριφορές/πράξεις! Τί κάνεις? Τί λες? Ποιός λέει/κάνει τί? Τί συμβαίνει στη συνέχεια? Τί άλλο? (Bendar & VanEngen, 2012)

61 Βαζω Στόχους! Αρχικά : Τί εύχεσαι να γίνει? Τι θα ήθελες να γίνει?
Αρχικά : Τί εύχεσαι να γίνει? Τι θα ήθελες να γίνει? Τί έχεις δοκιμάσει έως τώρα? Τί έχει δουλέψει & τί όχι για σένα? Έπειτα : Τί εύχεσαι να συμβεί? Πώς θα καταλάβεις ότι το πρόβλημα λύθηκε? Τί θα συμβεί? Πώς θα το κατλάβεις? Πώς θα το καταλάβουν οι άλλοι? (Milner & Bateman, 2011)

62 Οι στόχοι μου είναι συγκεκριμένοι
Οι στόχοι μου αφορούν συμπεριφορές (να κάνω κάτι στη θέση αυτού που ήδη κάνω) Οι στόχοι μου είναι θετικοί (να κάνω κάτι θετικό και όχι να μην κάνω κάτι αρνητικό) Τεμαχίζω τους στόχους σε μικρά βήματα! 'Οταν βάζω στόχους

63 Βρίσκω την εξαίρεση! (Μilner & Bateman, 2011).
Εντοπίζω κάποια στιγμή που αντιμετώπισα το άγχος! Πότε έγινε αυτό? Πού έγινε αυτό? Πώς τα κατάφερα? Ήταν δύσκολο ή εύκολο? Θα μπορούσα να το ξανακάνω? Τί χρειάζομαι άραγε για να το κάνω?

64 Το μαγαζί με τις λύσεις! Εάν βρισκόσουν σήμερα σε ένα μαγαζί που πουλάει λύσεις στα προβλήματα των ανθρώπων, τί θα αγόραζες? (Μilner & Bateman, 2011).

65 Η ερώτηση “Θαύμα” (Βendar & VanEngen, 2012).
Φαντάσου ότι ενώ κοιμάσαι το βράδυ και στο σπίτι έχει απόλυτη ησυχία, συμβαίνει ένα θαύμα! Το θαύμα είναι ότι το πρόβλημα που σε απσχολεί λύθηκε! Ωστόσο, δεν γνωρίζεις πώς έγινε το θαύμα, γιατί κοιμόσουν! Επομένως όταν ξυπνήσεις το πρωί, τί θα είναι διαφορετικό που θα σου δείξει ότι το πρόβλημα λύθηκε?

66 Το μαγικό ραβδί (Bendar & VanEngen, 2012).
Φαντάσου ότι έχεις ένα μαγικό ραβδί και μπορείς να το χρησιμοποιήσεις για να λύσεις με μαγικό τρόπο το πιό σημαντικό πρόβλημά σου.. Ποιό πρόβλημα θα επέλεγες να λύσεις? Τί θα γινόταν αφότου χρησιμοποιούσες το ραβδί? Πώς θα καταλάβαινες ότι το πρόβλημα έχει λυθεί?

67 Η κλίμακα! Φαντάσου μια κλίμακα από το 0 εως το 10. το 0 είναι το σημείο όπου τα πράγματα είναι στη χειρότερη κατάσταση που θα μπορούσαν να είναι! το 10 είναι το σημείο όπου τα πράγματα είναι όσο καλύτερα θα μπορούσαν να είναι! Σε ποιό σημείο βρίσκεσαι εσύ? Που θα ήθελες να φτάσεις? Τι χρειάζεται για να φτάσεις στο σημείο που θες? Είναι ρεαλιστικός ο στόχος σου? (Iveson, 2002).

68 Κάνω κάτι διαφορετικό! Κάθε μέρα κάνω κάτι καλό για μένα!
Κάθε μέρε προσέχω τί αλλο κάνω και είναι καλό για μένα! Κρατάω μια λίστα με τις επιλογές που έκανα και μου βγήκαν σε καλό! Τί μπορώ να κάνω έτσι ώστε το πρόβλημα να σταματήσει ή να μη μεγαλώσει?

69 Τα “δυνατά σημεία” μου! Ποιές είναι οι δυνάμεις σου, οι ικανότητές σου & οι αρετές σου? Τί κάνεις για να περάσεις καλά? Ποιά είναι τα χόμπυ σου? Σε τί είσαι καλός/ή? (Βendar & VanEngen, 2012). Φτιάξε μια λίστα με όλα τα “δυνατά σημεία” σου! Τί καλό λένε οι γονείς/ οι φίλοι/ οι δάσκαλοι/ τα κατοικίδιά σου/ Ποιό είναι το μεγαλύτερο κατόρθωμά σου? Για ποιό πράγμα είσαι υπερήφανος/η?

70 Το πρόβλημα προσπαθεί να κερδίσει τον έλεγχο!
Εγώ vs Πρόβλημα! Το πρόβλημα προσπαθεί να κερδίσει τον έλεγχο! Τί μπορείς να κάνεις διαφορετικά για να κερδίσεις εσύ τον έλεγχο απέναντι στο πρόβλημα?

71 Βρες το πρότυπό σου! Βρες ένα φίλο σου/ ένα άτομο/ ένα φανταστικό ήρωα, που αντιμετωπίζει το άγχος αποτελεσματικά! Τί ακριβώς κάνει και τα καταφέρνει? Πώς θα ήταν να “δανειστείς” για μια ημέρα τη ζωή αυτού του ατόμου???

72 ΑΝ ΚΑΤΙ ΔΕΝ ΔΟΥΛΕΥΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΟΥ, ΤΟΤΕ ΚΑΝΕ ΚΑΤΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ!!!

73 ΕΑΝ ΚΑΤΙ ΣΕ ΒΟΗΘΑΕΙ, ΚΑΝΤΟ ΠΙΟ ΣΥΧΝΑ!!!

74 “Θετικός και αρνητικός τοίχος λέξεων” (Joiner, 2012)
Συγκέντρωσε τα θετικά πράγματα που λες στον εαυτό σου όπως “είσαι καλός σε......”, “μπορείς να τα καταφέρεις!”, “μπράβο!” Συγκέντρωσε τα αρνητικά πράγματα που λες στον εαυτό σου όπως “δεν μπορείς να τα καταφέρεις”, “δεν είσαι καλός”

75 “Θετικός και αρνητικός τοίχος λέξεων” (Joiner, 2012)
Γράψε σε ένα μεγάλο χαρτί τα θετικά με το χρώμα που θα επιλέξεις φτιάχνοντας έτσι τον “θετικό τοίχο” και σε ένα άλλο χαρτί τα αρνητικά, φτιάχνοντας έτσι τον “αρνητικο τοίχο”. Συγκέντρωσε την προσοχή σου στον “θετικό τοίχο” ! Πάρε ό,τι χρειάζεσαι από τον “αρνητικό τοιχο”. Έπειτα μπορείς να καταστρέψεις τον αρνητικό τοίχο δηλ. να τον σκίσεις ή να τον πετάξεις στα σκουπίδια!

76 Άσκηση: Αγχώθηκα! (Rae, 2007)
Ζωγράφισε τον εαυτό σου όταν είσαι αγχωμένος! Τί εντοπίζεις στο σώμα σου? Αγχώθηκα επειδή Ήθελα να Ένιωθα Σκεφτόμουν ότι Αντέδρασα Για να ηρεμήσω προσπάθησα να

77 Διαλέγω τρόπο για να “διαλύσω” το άγχος
Σημείωσε τικ στο τρόπο αντιμετώπισης που θέλεις να χρησιμοποιείς όταν αγχώνεσαι! Yoga Βαθιές αναπνοές Παίρνω χρόνο σε ένα ήρεμο μέρος Ακούω μουσική Παίρνω έναν υπνάκο Μιλάω με έναν/μία φίλο/η Κάνω γυμναστική Κάνω ασκήσεις χαλάρωσης

78 “Ο φωτεινός σηματοδότης του Άγχους”
Χησιμοποιώ τον φωτεινό σηματοδότη για να εντοπίσω το στάδιο του άγχους μου! Το κόκκινο μου δείχνει ότι το άγχος μου είναι στο απροχώρητο! Το πορτοκαλί μου δείχνει ότι κάτι αρχίζει να με αγχώνει Το πράσινο μου δείχνει ότι είμαι ήρεμος/η & χαλαρός/ή

79 “Ο φωτεινός σηματοδότης του Άγχους”
Χρησιμοποίησε τον φωτεινό σηματοδότη για να αντιμετωπίσεις το άγχος με την τεχνική “Σταμάτα, Σκέψου, Συνέχισε!” Στο χρώμα κόκκινο, “σταματάς” γιατί το άγχος σου αυξήθηκε! Στο χρώμα πορτοκαλί, “σκέφτεσαι” πιθανές λύσεις στο πρόβλημά σου. Στο χρώμα πράσινο, μπορείς να “συνεχίσεις” υπεύθυνα!

80 Όταν αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα μπορεί να σε βοηθήσουν πράγματα οπως το παιχνίδι, η ζωγραφική, το παιχνίδι ρόλων, τα επιτραπέζια. Και αυτό γιατί καθετί έχει το δικό του νόημα, χωρίς απαραίτητα να σχετίζεται στενά με το πρόβλημά σου! (Bendar & VanEngen, 2012)

81 Ζωγραφίζοντας! (ppt sft)
Σε ένα λευκό χαρτί ζωγράφισε: Το αγαπημένο σου μέρος/ ζώο/ άτομο! Κάτι στο οποίο τα καταφέρνεις καλά! Τί θα γίνεις όταν θα μεγαλώσεις! Αυτό που είναι σημαντικό για σένα! Πως είσαι όταν όλα στη ζωή σου είναι καλά! Το ζωάκι που σε κάνει χαρούμενο/η! Την ημέρα που η καλή νεράιδα σε επισκέπτεται και κουνάει το μαγικό ραβδί της!

82 3.ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

83 3. Βιωματικές Ασκήσεις Ακολουθούν ορισμένες ασκήσεις οι οποίες συστήνονται για εφαρμογή σε ομάδες(περίπου 10 ατόμων). Οι ασκήσεις συντονίζονται από κάποιον ειδικό υπευθυνο ομάδας και βοηθούν να γνωρίσουμε & να μάθουμε ενδιαφέροντα πράγματα για τον εαυτό μας και τα συναισθήματά μας με τρόπο δημιουργικό και βιωματικό!!!

84 3. Βιωματικές Ασκήσεις Τα θέματα των ασκήσεων είναι τα εξής:
Επικέντρωση στον εαυτό Επικέντρωση στο εδώ & τώρα Αυτογνωσία Αυτοεκτίμηση Έκφραση επιθυμιών Διαδικασία Αλλαγής

85 Γείωση (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Γείωση (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Ας σταθούμε όρθιοι σε κύκλο. Βάζουμε τα πόδια παράλληλα και ανοιχτά σε απόσταση ίση με αυτή των ώμων. Λυγίζουμε τα γόνατα μας ώστε το βάρος να πέφτει ανάμεσα στη φτέρνα & το πέλμα. Κρατάμε ίσιο το υπόλοιπο σώμα & τα χέρια χαλαρά. Αφήνουμε το στόμα μισάνοιχτο & αναπνέουμε ελεύθερα από την κοιλιά. Χαλαρώνουμε τους γλουτούς & τη λεκάνη. Δίνουμε προσοχή στα πόδια. Ίσως νιώσουμε τρεμούλιασμα στις γάμπες ή στο σώμα. Μένουμε σε αυτή τη στάση για λίγο.

86 Επαφή με τον χώρο (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Επαφή με τον χώρο (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Ας σταθούμε όρθιοι. Κινηθείτε ελεύθερα στο χώρο. Παρατηρήστε τον και γνωρίστε τον. Προσέξτε λεπτομέρειες που δεν είχατε δει. Ελάτε σε επαφή με όλες τις αισθήσεις. Αγγίξτε, μυρίστε, ακούστε τους ήχους. Τώρα ο καθένας ας βρει μια θέση και ας καθίσει για λίγο σιωπηλός με κλειστά μάτια Ανοίξτε τα μάτια & δείτε γύρω σας. Όποιος θέλει μπορεί να μιλήσει.

87 Το μετάλλιο (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Το μετάλλιο (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Μπορείτε να πάρετε ένα λευκό χαρτί και να σχεδιάσετε ένα μετάλλιο γι α τον εαυτό σας για κάτι που πιστεύετε ότι αξίζετε πραγματικά Τώρα μπορείτε να κόψετε το μετάλλιο, να το κολλήσετε πάνω σας και να κινηθείτε στο χώρο συναντώντας τους υπόλοιπους. Ας σχηματίσουμε έναν κύκλο και ας συζητήσουμε για τα μετάλλια του καθένα.

88 Η διαφήμιση (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Η διαφήμιση (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Ο καθένας μας μπορεί να φτιάξει μια διαφημιστική αφίσα για τον εαυτό του, με την οποία θα ενημερώνει τον κόσμο για τα προσόντα του. Μπορείτε να γράψετε, να ζωγραφίσετε ή να κολλήσετε. Τώρα ας εκθέσουμε τις αφίσες στο χώρο και ας περάσουμε μπροστά από την καθεμία. Ας συζήτησουμε για αυτές! Ποιός θέλει να αρχίσει?

89 Μετά από 20 χρόνια! (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Μετά από 20 χρόνια! (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Προτείνω να φτιάξουμε τον εαυτό μας όπως τον φανταζόμαστε μετά από 20 χρόνια. Πώς είναι? Με ποιούς είναι? Που βρίσκεται & τί κάνει? Αφού ολοκληρώσουμε, ας εκθέσουμε τα έργα μας ώστε να μπορούμε να τα βλέπουμε όλοι και ας συζητήσουμε.

90 Η ζωή μου τώρα-Όπως θα την ήθελα (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Η ζωή μου τώρα-Όπως θα την ήθελα (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Προτείνω να φτιάξουμε ένα κολλάζ. Ας χωρίσουμε ένα χαρτί στη μέση και στη μια πλευρά θα κολλήσουμε εικόνες από τη ζωή μας όπως είναι τώρα. Στην άλλη πλευρά, εικόνες που συμβολίζουν πως θα θέλαμε να είναι. Μπορούμε να συμπληρώσουμε με ζωγραφική & λέξεις. Ας πάρουμε ό,τι υλικά χρειαζόμαστε και πάμε! Άφου τελειώσουμε ας παρουσιάζουμε το έργο μας

91 Η συνάντηση με τον σοφό (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Η συνάντηση με τον σοφό (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Ξαπλώστε αναπαυτικά Κλείστε τα μάτια & πάρτε μερικές βαθιές ανάσες. Με κάθε εκπνοή αφήστε τις εντάσεις & χαλαρώστε Τώρα αφήστε την εσωτερική σας όραση να σας οδηγήσει έξω από αυτό το δωμάτιο... Βρισκόσαστε σ'ένα μονοπάτι στο δάσος..Ακούτε ήχους.. Μυρίζετε τις μυρωδιές..Είστε ήρεμοι & χαλαροί.. Περπατάτε & νιώθετε τα φύλλα να τρίζουν κάτω από τα πόδια σας..Φτάνετε σ'ένα ξέφωτο..Στη μέση υπάρχει μια φωτιά.. Ένας σοφός κάθεται δίπλα & περιμένει ήσυχα..Πλησιάζετε & καθόσαστε κοντά του..

92 Η συνάντηση με τον σοφό (συνέχεια) (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003)
Η συνάντηση με τον σοφό (συνέχεια) (Αρχοντάκη & Φιλίππου, 2003) Πώς είναι? Άντρας ή Γυναίκα? Τί φοράει? Μπορείτε να του κάνετε μία μόνο ερώτηση.. Όταν είστε έτοιμοι, ρωτήστε τον..Ακούτε την απάντησή του..Μένετε για λίγο ακόμα μαζί του.. Τον ευχαριστείτε για τη βοήθειά του & ετοιμάζεστε να φύγετε..Σας αγκαλιάζει & σας δίνει ένα δώρο, αναμνηστικό για τη συνάντησή σας..Τί είναι? Παίρνετε ξανά το μονοπάτι για το γυρισμό..Νιώθετε τη δύναμη από τα λόγια του σοφού..Βρίσκεστε στο δωμάτιο..Τεντωθείτε..Ανοίξτε τα μάτια αργά.. Πάρτε ένα χαρτί & γράψτε ό,τι θέλετε να κρατήσετε από τη συνάντηση με τον σοφό. Ας συζητήσουμε ο καθένας για την εμπειρία που είχατε.

93 Αντί Επιλόγου... Όπως είδαμε μέχρι τώρα υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αντιμετωπίσουμε το άγχος! Κάθε φορά λοιπόν που μας κυριεύει το άγχος, μπορούμε να δοκιμάζουμε κάποιες από αυτές τις λύσεις!

94 Αντί Επιλόγου Να θυμάσαι ότι:
Ότι όλοι οι άνθρωποι κάποτε δυσκολεύονται! Ότι μπορείς να ζητάς βοήθεια όταν τη χρειάζεσαι! Ότι έχεις τη δύναμη να σκέφτεσαι! Ότι μπορείς να ονειρεύεσαι! Ότι οι καλές στιγμές θα ξανάρθουν!

95 Art αντί επιλόγου Keith Haring, Five Dancing Figures

96 Art αντί επιλόγου Keith Haring, Radiant Baby

97 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγγελοσοπούλου Α. και Ζαφειροπούλου Μ. (2012). Ο Αγχόσαυρος: Οδηγός διαχείρισης συναισθημάτων με γνωσιακές συμπεριφοριστικές τεχνικές. Αθήνα: Πεδίο. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author. Αρχοντάκη, Ζ. & Φιλίππου, Δ. (2003). 205 βιωωματικές ασκήσεις για εμψύχωση ομάδων ψυχοθεραπείας, κοινωνικής εργασίας, εκπαίδευσης. (6η εκδ.). Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: Guilford Press.

98 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Beidas, R.S., Podell, J.L., and Kendall, P.C. (2008). Cognitive- behavioral treatment for child and adolescent anxiety: The Coping Cat Program. In C.L LeCroy (Ed.), Handbook of Evidence Based Treatment Manuals for Children and Adolescents (2nd ed.). New York: Oxford University Press. Bendar, D. & VanEngen, G. (2012) Solution-Focused Therapy with Children : A Natural Fit! : Spinning Straw into Gold. Solution – Focused Brief Therapy Association Conference Handouts. Retrieved on 30 July 2015, from Joiner, L. (2012). The Big Book Therapeutic Activity Ideas for Children and Teens: Inspiring Arts-Based Activities and Character Education Curricula. London: Jessica Kingsley (Pubs.)

99 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Macdonald, A. J. (2007). The Solution-focused Therapy: Theory, Research & Practice. London : SAGE Publications Ltd Mash, Eric J. & David A. Wolfe. (2010). Abnormal Child Psychology. Belmont, CA: Wadsworth CENGAGE Learning. Milner, J. & Bateman, J. (2011). Working with Children and Teenagers Using Solution Focused Approaches: Enabling Children to Overcome Challenges and Achieve their Potential. Jessica Kingsley (Pubs.). London & Philadelphia. O'Connell, B. (2005). Solution-Focused Therapy (2nd ed.). London: SAGE Publications Ltd Παπακώστας, Ι. Γ. (1994). Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία, Θεωρία και Πράξη. Αθήνα.

100 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Rae, T. (2007). Dealing with Feeling: An Emotional Literacy Curriculum for children aged London: Paul Champman Publishing. Stallard, P. (2011). Σκέφτομαι Σωστά Νιώθω Καλά. Αθήνα : Εκδ.: Τυπωθήτω Wilmshurst, L., (2011). Εξελικτική ψυχοπαθολογία. Μια αναπτυξιακή προσέγγιση. Επιμέλεια Η. Μπεζεβέγκης. Gutenberg. Ψύλλου Ρ. και Ζαφειροπούλου Μ. (2009). Τα Φιλαράκια… πώς να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά συναισθήματά μας. Αθήνα: Πεδίο