Τουρισμός και τουριστικά φυλλάδια

Παρουσίαση με θέμα: "Τουρισμός και τουριστικά φυλλάδια"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τουρισμός και τουριστικά φυλλάδια
Τουρισμός και τουριστικά φυλλάδια. Μία σημειωτική προσέγγιση: η περίπτωση της ελληνικότητας στα επίσημα τουριστικά φυλλάδια του ΕΟΤ Ευθυμία-Σουζάνα Γαβριήλ Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Α. Χριστοδούλου Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ακαδημαϊκό Έτος:

2 Σκοπός έρευνας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναλυθούν σημειωτικά τα επίσημα τουριστικά φυλλάδια του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) και μέσα από τη σημειωτική ανάλυση των φυλλαδίων να αναζητηθεί ο τρόπος δόμησης, προβολής και προώθησης της ελληνικότητας.

3 Corpus Ανάλυσης Το corpus ανάλυσης της έρευνας είναι τα εξής τουριστικά φυλλάδια του ΕΟΤ: Διάλλειμα στην πόλη (City Break) Θρησκευτικός Τουρισμός (Religious Tourism) Γαστρονομία (Gastronomy) Τα τουριστικά φυλλάδια αποτελούν επίσημες εκδόσεις του Υπουργείου Τουρισμού και είναι διαθέσιμα σε ηλεκτρονική μορφή, στην επίσημη ιστοσελίδα του ( Η επιλογή των φυλλαδίων έγινε τυχαία.

4 Διάλλειμα στην πόλη

5 Θρησκευτικός Τουρισμός

6 Γαστρονομία

7 Μεθοδολογία Η μέθοδος με την οποία αναλύονται τα τρία φυλλάδια προκύπτει από τη θεωρεία ανάλυσης των εικόνων και ανάλυσης του κειμένου, κατά τους Barthes και Greimas αντίστοιχα (Barthes, 1997 και Greimas, 1966). Οι δύο θεωρίες (Barthes και Greimas) χρησιμοποιούνται συνδυαστικά με σκοπό τη μεγαλύτερη ακρίβεια και εγκυρότητα στα αποτελέσματα της έρευνας (τριγωνοποίηση). Πρόκειται για ένα μεικτό μοντέλο ανάλυση εικόνας και λόγου, όπως προτείνεται από τη Χριστοδούλου (2003 και 2007).

8 Μεθοδολογικό Εργαλείο
Για την βαθύτερη κατανόηση της δομής των φυλλαδίων, σχεδιάστηκαν δύο τύποι πινάκων. Ο πρώτος τύπος πίνακα περιγράφει το κάθε φυλλάδιο στο σύνολο και τη γενικότερη δομή και σχεδίασή του. Συγκεκριμένα καταγράφει τον τίτλο του τουριστικού φυλλαδίου, τα περιεχόμενά του, τις υποενότητες στις οποίες αρθρώνεται, τον τίτλο της κάθε υποενότητας ή το κύριο γλωσσικό μήνυμα που φέρει και τέλος των αριθμό εικόνων που περιλαμβάνονται στη καθεμιά. Ο δεύτερος τύπος πίνακα επικεντρώνεται στη περιγραφή της κάθε εικόνας ξεχωριστά. Συγκεκριμένα, δηλώνεται ο αύξων αριθμός της εικόνας, το είδος της εικόνας, αν έχει λεζάντα ή όχι, δίνεται η περιγραφή της εικόνας, με βάση το μοντέλο ανάλυσης των σημασιολογικών κωδίκων. Ο αριθμός των σημασιολογικών κωδίκων, στο σύνολο των τριών φυλλαδίων που μελετήθηκαν, είναι 17.

9 Ερμηνεία εικόνας κατά Barthes
O Barthes (1997), ως προς την ανάλυση της εικόνας, προτείνει δύο επίπεδα ανάλυσης. Το κυριολεκτικό (denotation) και το συνειρμικό (connotation). Ωστόσο, υποστηρίζει πως παράλληλα υπάρχει πάντα και το γλωσσικό μήνυμα. Αναφορικά με τη σχέση του γλωσσικού με το εικονικό μήνυμα, ο Barthes πρεσβεύει ότι το λεκτικό κείμενο που συνοδεύει την εικόνα λειτουργεί ως «αγκίστρωση» ή ως συμπλήρωμα. Στη περίπτωση της αγκίστρωσης, που είναι και η συνηθέστερη, το γλωσσικό μήνυμα έρχεται να επιβεβαιώσει ότι αυτό που είδαμε στην εικόνα είναι σωστό. Στη περίπτωση της συμπλήρωσης, το γλωσσικό μήνυμα έρχεται να συμπληρώσει τυχόν κενά που γεννά η εικόνα.

10 Σημασιολογικές Ισοτοπίες κατά Greimas
Με τη βοήθεια του συγκεκριμένου μοντέλου που προτείνεται από τον Greimas (1966), σε ένα λογοτεχνικό κείμενο, εντοπίζονται οι λεγόμενες, σημασιολογικές ισοτοπίες, δηλαδή οι ομάδες λόγου (λέξεις, φράσεις) με κοινό σημασιολογικό περιεχόμενο. Αυτές οι ομαδοποιημένες μονάδες λόγου δημιουργούν, με της σειρά τους, τους σημασιολογικούς κώδικες, που μας βοηθούν στην κατανόηση της εσωτερικής οργάνωσης του κειμένου (Χριστοδούλου, 2007). Φυσικά, το μοντέλο ανάλυσης που προτείνει ο Greimas, μπορεί να εφαρμοστεί όχι μόνο σε λογοτεχνικά κείμενα αλλά και σε κάθε άλλης μορφής κείμενο.

11 Γιατί Σημειωτική; Η σημειωτική κρίνεται αποτελεσματικότατη, ως μέθοδος ανάλυσης, όταν έχουμε να κάνουμε με διαφορετικά και ετερογενή κείμενα (Leone, 2010). Στη παρούσα έρευνα, αναλύονται πολυτροπικά κείμενα (θεματικά, τουριστικά φυλλάδια), τα οποία περιέχουν τόσο κείμενα όσο και εικόνες. Η σημειωτική βοήθησε ώστε να αναλυθούν συνδυαστικά και παράλληλα τόσο οι εικόνες όσο και τα κείμενα που τις συνοδεύουν. Ο τουρισμός, μέσα από το πρίσμα της σημειωτικής ανάλυσης δεν αποτελεί τη διαστρεβλωμένη και χωρίς ατέλειες πραγματικότητα που οι διάφοροι φορείς προσπαθούν να παρουσιάσουν αλλά στοιχείο της άμεσης και πραγματικής εμπειρίας, συμπεριλαμβανομένων όλων των ατελειών που μπορεί να έχει κάθε φυσική δομή (Culler, 1990). Η σημειωτική ανάλυση της τουριστικής εικόνας και η έθνο-σημειωτική μελέτη των τουριστικών φυλλαδίων κρίνεται απαραίτητη για την κατανόηση των μυθολογιών, ιδεολογιών, πάνω στις οποίες στηρίζεται η σύνθεση και η συγγραφή τους (Morgan & Pritchard, 1998).

12 Θεωρητικό Πλαίσιο Τουρισμός
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (Π.Ο.Τ) ο τουρισμός αποτελείται από δραστηριότητες ατόμων που ταξιδεύουν και που διαμένουν σε μέρη διαφορετικά από το σύνηθες περιβάλλον τους, με σκοπό την ανάπαυση, την άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, την εκπαίδευση κ.ά. για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το ένα έτος. Ο όρος «σύνηθες περιβάλλον» χρησιμοποιείται για να εξαιρεθούν από τον εν λόγω ορισμό τα συχνά ταξίδια εντός των περιοχών της συνηθισμένης διαμονής ή εργασίας ή άλλα ταξίδια ρουτίνας.

13 Θεωρητικό Πλαίσιο Μορφές Τουρισμού
Σήμερα προκύπτουν συνεχώς νέες μορφές τουρισμού, βασισμένες σε καινούργια, εναλλακτικά ενδιαφέροντα. Μία λίστα με τις κυριότερες μορφές τουρισμού είναι: Πολιτισμικός Τουρισμός Περιηγητικός Τουρισμός Γαστρονομικός Τουρισμός Θρησκευτικός Τουρισμός Ναυτικός Τουρισμός Συνεδριακός Τουρισμός Ιατρικός Τουρισμός … (Λαγός, 2005)

14 Θεωρητικό Πλαίσιο Τουριστικό Φυλλάδιο
Το τουριστικό ενημερωτικό φυλλάδιο είναι ίσως το σημαντικότερο στοιχείο στο σχεδιασμό και την προώθηση του τουριστικού προϊόντος. Οποιοδήποτε και αν είναι το προϊόν ή η υπηρεσία που προωθείται, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ενημερωτικό φυλλάδιο κάποιας μορφής. Το τουριστικό φυλλάδιο αποσαφηνίζει την υπόσχεση της τουριστικής επιχείρησης προς τον αγοραστή. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, υπάρχει απόλυτη ανάγκη να διασαφηνίζεται με ακρίβεια η περιγραφή του προϊόντος. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν ψευδή στοιχεία και ανακρίβειες. Ένα φυλλάδιο, για να θεωρηθεί επιτυχημένο, θα πρέπει να μπορεί να προβλέπει τις εξελίξεις στη ζήτηση των πελατών και να ανταποκρίνεται σε αυτές. Σήμερα, υπάρχουν τόσο έντυπα όσο και ηλεκτρονικά φυλλάδια. Το περιεχόμενο των τουριστικών φυλλαδίων αποτελείται κατά κύριο λόγο από εικόνες, οι οποίες συνοδεύονται από μικρά κείμενα πληροφοριακού χαρακτήρα (Gardner, Κορρές & Δρακόπουλος, 2001),.

15 Ανάλυση Φυλλαδίου Διάλλειμα στην πόλη
Το διάλλειμα ξεκινάει από την πόλη της Αθήνας και συνεχίζει στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Δεν γίνεται αναφορά σε καμία άλλη πόλη της Ελλάδας παρά μόνο στην πρωτεύουσα και την αμέσως μεγαλύτερη πόλη. Θα μπορούσε να είχε γίνει αναφορά και σε άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας. Το διάλλειμα στην Αθήνα δομείται ως εξής: Γενική περιγραφή της πόλης Αναφορά στο ιστορικό της παρελθόν Αναφορά στο σημερινό της πρόσωπο Σύνδεση παλιού και νέου Αναφορά στα περίχωρα Χαλάρωση μέσα στην πόλη Απόλαυση μέσα στην πόλη Στη συνέχεια, ακολουθεί το διάλλειμα στη πόλη της Θεσσαλονίκης, το οποίο αρθρώνεται ως εξής: Εξερεύνηση της πόλης Χαλάρωση και διασκέδαση μέσα στην πόλη Νυχτερινή ζωή

16 Ανάλυση Φυλλαδίου Διάλλειμα στην πόλη
Από την ανάλυση του φυλλαδίου προέκυψε ότι οι σημασιολογικοί κώδικες που πρωτοστατούν είναι ο μνημειακός (30%), ο κώδικας του ελεύθερου χρόνου (22%) και ο κώδικας του φυσικού περιβάλλοντος (12%). Συμπεραίνουμε ότι το διάλλειμα στη πόλη (στόχος του φυλλαδίου) εκφράζεται μέσα από 1. τα μνημεία της πόλης 2. εικόνες ανθρώπων που χαλαρώνουν και διασκεδάζουν και 3. το φυσικό περιβάλλον (θάλασσα, πάρκα).

17 Ανάλυση Φυλλαδίου Διάλλειμα στην πόλη
Ενδιαφέρουσα προσέγγιση για να ελεγχθεί η επίτευξη του στόχου του φυλλαδίου, δηλαδή η προβολή του διαλλείματος στις δύο πόλεις είναι η ανίχνευση των γλωσσικών ισοτοπιών, όπως αναφέρει ο Greimas (Boklund- Lagopoulou, 1982). Ακολουθεί μια ομαδοποίηση όλων των λέξεων ή φράσεων που παραπέμπουν στο επιδιωκόμενο διάλλειμα στη πόλη. Τέτοιες λέξεις είναι: διάλλειμα, τόσα ακόμη να δεις, έξω από το κέντρο της πόλης, χαλάρωση, εξερεύνησε, διάλεξε, απόλαυσε, απόλαυση, χαλάρωσε και διασκέδασε όλη την ημέρα, εξερεύνησε, η πόλη που ποτέ δεν κοιμάται. Οι παραπάνω λέξεις και φράσεις σίγουρα, ισχυροποιούν την έννοια της χαλάρωσης και της διασκέδασης που αποτελούν συστατικά στοιχεία του Διαλλείματος στη πόλη.

18 Ανάλυση Φυλλαδίου Θρησκευτικός Τουρισμός
Ανάλυση Φυλλαδίου Θρησκευτικός Τουρισμός Ο θρησκευτικός τουρισμός, στην Ελλάδα, αρθρώνεται μέσα από: Την περιγραφή των μοναστηριών, των εκκλησιών, των θρησκευτικών μονών της χώρας καθώς και την περιγραφή ιδιαίτερων θρησκευτικών τόπων (Όρος Άθως, Μετέωρα). Μνημονεύονται μεμονωμένα παραδείγματα από όλα τα παραπάνω, όπως μοναστηριακά συγκροτήματα στα Μετέωρα και στο Όρος Άθως, εκκλησίες της χώρας, η μονή της Αποκάλυψης, κτλ. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στον Απόστολο Παύλο και την πορεία του. Καμία αναφορά ή εικόνα σε ανθρώπους (πιθανός παγκόσμιος χαρακτήρας θρησκείας).

19 Ανάλυση Φυλλαδίου Θρησκευτικός Τουρισμός
Σε επίπεδο συνειρμικών κωδίκων, είναι αναμενόμενο ότι πρωτοστατεί ο θρησκευτικός κώδικας (38%). Ακολουθεί ο πολεοδομικός και αρχιτεκτονικός κώδικας (35%), καθώς παρουσιάζονται με ευκρίνεια οι διάφορες εκκλησίες και τα μοναστήρια και ο τρόπος που είναι χτισμένα. Τέλος, τα μοναστήρια είναι τοποθετημένα πάντα μέσα σε περιβάλλοντα εξωτερικού χώρου, περιγράφοντας, παράλληλα και φυσικά τοπία της Ελλάδας (κώδικας φυσικού περιβάλλοντος, 18%). Λέξεις και φράσεις που εκφράζουν την ισοτοπία της θρησκευτικότητας είναι: θρησκευτικούς σκοπούς, Όρος Άθως, μοναστική πολιτεία, Ιερό Όρος, Απόστολος Παύλος, ιστορία του χριστιανισμού, τα μοναστήρια, Αποκάλυψη, εκκλησίες.

20 Ανάλυση Φυλλαδίου Γαστρονομικός Τουρισμός
Η ελληνική γαστρονομία, μέσα από το φυλλάδιο, αρθρώνεται στις εξής ενότητες: Εισαγωγή στην ελληνική γεύση Τυρί Λάδι Αυγοτάραχο και ούζο Κρασί Κρέας και ψάρι Μαστίχα και κρόκος Μέλι και γλυκά Παράρτημα με συνταγές

21 Ανάλυση Φυλλαδίου Γαστρονομία
Κάθε ενότητα, συνοδεύεται συνήθως από έναν υπότιτλο που είτε συμπληρώνει τον τίτλο, καθιστώντας τον σαφέστερο είτε δίνει επιπλέον πληροφορίες για την ενότητα. Ιδιαίτερη είναι η χρήση του ρεαλιστικού σκίτσου σε πολλές από τις φωτογραφίες. Από τις συνολικά 40 φωτογραφίες του φυλλαδίου, οι οκτώ φέρουν στοιχεία ρεαλιστικού σκίτσου. Μάλιστα υπάρχουν μικρά σκίτσα διάσπαρτα σε όλο το φυλλάδιο. Η χρήση του ρεαλιστικού σκίτσου, πέρα από το ότι κάνει τις φωτογραφίες πιο παραστατικές και τις φέρνει πιο κοντά στον αναγνώστη, υποδηλώνει έμμεσα και την ανθρώπινη παρουσία στο φυλλάδιο, η οποία απουσιάζει . Χαρακτηριστικό είναι ότι η ανθρώπινη παρουσία δεν δηλώνεται άμεσα καθώς δεν απεικονίζονται άνθρωποι μέσα στις φωτογραφίες. Η παρουσία του ανθρώπου δηλώνεται έμμεσα, με τη χρήση των σκίτσων. Φυσικά, η χρήση του ρεαλιστικού σκίτσου, δίνει πάντα μια πιο ευχάριστη και παιχνιδιάρικη νότα (π.χ. σκίτσα με μέλισσες κτλ.) στο φυλλάδιο, καθιστώντας το ευκολότερο προς ανάγνωση. Όλες οι φωτογραφίες είναι ρεαλιστικές και συνήθως με έντονα, ευχάριστα χρώματα.

22 Ανάλυση Φυλλαδίου Γαστρονομία
Σε επίπεδο σημασιολογικών κωδίκων, πρωτοστατεί ο γαστρονομικός κώδικας (91%), εφόσον προβάλλονται σχεδόν σε όλες τις φωτογραφίες, πιάτα φαγητών ή παραδοσιακά προϊόντα. Στη συνέχεια, με ελάχιστες αναφορές, γίνονται παραπομπές σε κώδικες φυσικού περιβάλλοντος (5%). Η απουσία άλλων σημασιολογικών κωδίκων οφείλεται στο ότι απουσιάζει εντελώς η ανθρώπινη παρουσία αλλά και στο ότι τα πιάτα δεν τοποθετούνται σε κάποιο φόντο. Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν περιγράφονται καθόλου γαστρονομικές συνήθειες του λαού, τεχνικές μαγειρικής, εικόνες από καλλιέργειες προϊόντων. Τα πιάτα παρουσιάζονται έτοιμα και σερβιρισμένα σαν να βρίσκονται σε περιβάλλον εστιατορίου.

23 Ανάλυση φυλλαδίου Γαστρονομία
Γλωσσικές ισοτοπίες που παραπέμπουν στην ελληνική γαστρονομία. Λέξεις όπως γαστρονομία, ελληνική γεύση, ουρανίσκους, τυρί, ελληνικό προϊόν, ελληνικές πίτες, λάδι, ελιές, αυγοτάραχο, ούζο, κρασί, ελληνική κουζίνα, ελληνικό ψάρι και κρέας, θαλασσινά, μαστίχα, κρόκος, μέλι, γλυκά, γλυκά του κουταλιού, ντάκος, λαχανοσαλάτα, αυγά με κρόκο, σουπιά σε κρασί, σαγανάκι, ψάρι με πράσο και μάραθο, ντοματοκεφτέδες, αρνί με βερίκοκα και μέλι, ανθότυρο με μέλι και πιπέρι, χαλβάς. Το παραπάνω λεξιλόγιο ενισχύει την έννοια της ελληνικής γαστρονομίας και προβάλλει δυνατά, ικανοποιώντας στο μέγιστο βαθμό τον στόχο του τρίτου τουριστικού φυλλαδίου.

24 Συμπεράσματα Η έννοια της ελληνικότητας δομείται μέσα από την αναφορά σε ποικίλους σημασιολογικούς κώδικες και στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, από χαρακτηριστικά εθνικής αρχιτεκτονικής ως παραδείγματα ελληνικής γαστρονομίας. Συγκεκριμένα η ελληνικότητα δομείται και προωθείται, μέσα από την προβολή των εξής σημασιολογικών κωδίκων: Μνημειακός κώδικας Κώδικας φυσικού περιβάλλοντος Αρχιτεκτονικός/πολεοδομικός κώδικας Γαστρονομικός κώδικας Θρησκευτικός κώδικας … Σημαντική είναι και η αναφορά σε άλλους κώδικες (πολιτισμού, ψυχαγωγίας κτλ.)

25 Τελικές παρατηρήσεις Απουσία ανθρώπινης παρουσίας, συνηθειών, πρακτικών της καθημερινότητας. Ρόλος της λεζάντας σημαντικός. Στο φυλλάδιο του θρησκευτικού τουρισμού απουσιάζει εντελώς. Σκίτσο. Ανάλαφρη, παιχνιδιάρικη, μοντέρνα αντίληψη προώθησης τουρισμού. Διάκριση μορφών τουρισμού σε θεματικά φυλλάδια (περιήγηση, γαστρονομία, πόλεις, θρησκεία, πολιτισμός, θάλασσα κτλ.).

26 Βιβλιογραφία Barthes, R. (1997). Εικόνα, μουσική, κείμενο. Αθήνα: Πλέθρον. Bloklund-Λαγοπούλου, K. (1980). “Οι σύγχρονες μέθοδοι ανάλυσης λογοτεχνικών κειμένων”. Φιλόλογος, 29, Greimas, A., J. (1966). Sémantique structurale. Paris: Larousse. Culler, J. (1990). Framing the Sign: Criticism and Its Institutions (Oklahoma Project for Discourse and Theory). Oklahoma: University of Oklahoma Press. Gartner, W., C. (2001). Τουριστική Ανάπτυξη. Αρχές, διαδικασίες και πολιτικές. Αθήνα: Εκδόσεις Έλλην.

27 Βιβλιογραφία Hellenic Tourism Organization, Homepage: (accessed on ). Λαγός, Δ. (2005). Τουριστική Οικονομική. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική. Leone, M. (2011). “Lo spazio d’esperienza delle processioni religiose”. Ambiente, ambientamento, ambientazione/ Environment, Habitat, Setting. Monographic issue of Lexia, 9- 10, p Morgan, N. & Pritchard, A. (1998). Tourism Promotion and Power: Creating Images, creating identities. Chichester: Wiley. Χριστοδούλου, Α. (2007). Σημειωτική και σχολικά εγχειρίδια. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Χριστοδούλου, Α. (2003). Σημειωτική Ανάλυση και Πολιτισμός στην Ξένη Γλώσσα. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

28 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!