ΓΟΝΕΙΣ- ΣΧΟΛΕΙΟ- ΕΦΗΒΕΙΑ. ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Παρουσίαση με θέμα: "ΓΟΝΕΙΣ- ΣΧΟΛΕΙΟ- ΕΦΗΒΕΙΑ. ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΓΟΝΕΙΣ- ΣΧΟΛΕΙΟ- ΕΦΗΒΕΙΑ. ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΓΟΝΕΙΣ- ΣΧΟΛΕΙΟ- ΕΦΗΒΕΙΑ. ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Ελισάβετ Παντελίδου Μsc, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια Υπεύθυνη Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων Δ.Δ.Ε Γ΄ Αθήνας

2 Εφηβεία Περίοδος των μεγάλων αναστατώσεων και σημαντικών αλλαγών
Περίοδος των μεγάλων αναστατώσεων και σημαντικών αλλαγών Ο έφηβος δεν είναι πλέον ούτε παιδί ούτε ενήλικος, για αυτό αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται ως μεταβατική Βασικά διακυβεύματα: διαχείριση σεξουαλικότητας και επιθετικότητας Αναβίωση οιδιπόδειων επιθυμιών Συγκρότηση ταυτότητας (ποιος είμαι-ποιος δεν είμαι) Συγκρούσεις εντός και εκτός Διαφοροποίηση από την πρωταρχική ομάδα, δηλαδή, την οικογένεια

3 Αλλαγές στη εφηβεία Βιοσωματικές «Αναπτυξιακό τίναγμα της εφηβείας»
Αλλαγές στο ύψος και βάρος των εφήβων Ωρίμανση γεννητικού τους συστήματος, ορμόνες Αφύπνιση της σεξουαλικότητας, αυνανισμός Αλλαγή της φωνής των αγοριών, τριχοφυΐα Πρώτη έμμηνο ρύση και την αύξηση του στήθους για τα κορίτσια Συνέπειες πρόωρης και καθυστερημένης ήβης για αγόρια και κορίτσι Η αυτοεικόνα των εφήβων χτίζεται από το βλέμμα των άλλων

4 Αλλαγές στη εφηβεία Συναισθηματικές
Οι κατακλυσμικές αλλαγές στο σώμα και οι ορμόνες προκαλούν έντονες εναλλαγές του συναισθήματος: Αμφιθυμία: Θέλω και δε θέλω, δεν ξέρω τι θέλω Διχοτόμηση: Άσπρο- μαύρο, όλα ή τίποτα, εμμονές, απολυτότητα, εξιδανίκευση, αποδόμηση Καταθλιπτικότητα: Αποχαιρετισμός παιδικής ηλικίας, διεργασία ματαιώσεων, ανάληψη ευθύνης, διαφοροποίηση

5 Αλλαγές στη εφηβεία Γνωστικές
Αφαιρετική και πιο σύνθετη σκέψη, διατύπωση υποθέσεων, αμφισβήτηση Η πραγματικότητα δεν είναι απαραίτητα αυτή που βλέπει αλλά κι αυτή που μπορεί να φανταστεί, να ονειρευτεί, να διεκδικήσει

6 Αλλαγές στη εφηβεία Ψυχοκοινωνικές
Διαμόρφωση ταυτότητας, γεγονός που προϋποθέτει την αμφισβήτηση και πολλές φορές τη σύγκρουση με τα πρόσωπα εξουσίας, γονείς και δασκάλους Σημασία της φιλίας και της παρέας, απομάκρυνση από την οικογένεια, κατάκτηση αυτονομίας, ανεξαρτησίας Το «φανταστικό ακροατήριο» και ο «προσωπικός μύθος» του εφήβου Εκλογή επαγγέλματος, συνέχιση σπουδών, εργασία Ρόλος της τεχνολογίας, κυρίως του διαδικτύου, στην επικοινωνία και τις σχέσεις

7 Αλλαγές στη εφηβεία Το σχολείο
Είναι για τους εφήβους, ως ομαδική συνθήκη, ένας πραγματικός αλλά και δια-ψυχικός χώρος για να διαπραγματευτούν : Τη σχέση τους με την εξουσία, τα όρια, τους κανόνες Εκφράζουν τις «μεταβιβαστικές» τους ανάγκες στο πρόσωπο του δασκάλου Να διαχειριστούν την επιθετικότητά τους Να διαχειριστούν τη σεξουαλικότητά τους, το φλερτ, τις σχέσεις με τους άλλους Τη σχέση με τον εαυτό τους και τον κόσμο, σταδιακή συγκρότηση της ταυτότητάς τους

8 Αλλαγές στη εφηβεία Ωστόσο:
Δεν υπάρχει μια εφηβεία κοινή για όλους, όπως και δεν υπάρχει μια οικογενειακή ιστορία κοινή για όλους Όλοι έχουμε μια ξεχωριστή παιδική, εφηβική και οικογενειακή ιστορία Δε γεννηθήκαμε γονείς, δε γεννηθήκαμε εκπαιδευτικοί Υπήρξαμε κι εμείς παιδιά Τι κάνει και τι λέει το «εσωτερικό» παιδί μέσα μας, όταν γινόμαστε γονείς ή δάσκαλοι;

9 Γονείς και εφηβεία Μεγαλώνουμε εφήβους, μεγαλώνουμε κι εμείς μαζί τους
Ξαναζούμε, ασυνείδητα, κάτι από τη δική μας εφηβική και παιδική ιστορία Το φαντασιακό/ιδανικό, το απωθημένο, το πραγματικό παιδί Αναπαράγουμε, ασυνείδητα, δικά μας γονικά πρότυπα συμπεριφοράς, ευθέως ή αντεστραμμένα Δυσλειτουργική συμπεριφορά: Είμαστε υπερβολικά αυστηροί, υπερπροστατευτικοί ή υπερβολικά επιτρεπτικοί

10 Γονείς και εφηβεία Βγαίνουμε εκτός ρόλου, όταν ταυτιζόμαστε με τους εφήβους π.χ. ο «cool γονιός», δεν μπορώ να παίξω το ρόλο μου ως γονιός Δεν είμαστε φίλοι με τα παιδιά, ούτε με τους εφήβους, έχουμε μια καλή σχέση μαζί τους- τα παιδιά θέλουν γονείς Γονική σαγήνη: Δυσκολεύονται να κάνουν φίλους δικούς τους, δεν ξεκολλάνε από την οικογένεια, δυσκολία στην αυτονόμηση, ελλείμματα στις ψυχοκοινωνικές δεξιότητες Μήπως τα «κρατάμε» εμείς;

11 Γονείς και εφηβεία Οι συγκρούσεις και η κακή επικοινωνία του ζευγαριού μεταφέρονται στα παιδιά Ο έφηβος συχνά χρησιμοποιείται ως «αναπληρωματικός» συναισθηματικός σύντροφος, από το γονέα μέσα σε ένα νεκρό γάμο, πχ. όταν δεν υπάρχει καλή σχέση ανάμεσα στο ζευγάρι, είμαστε «κολλημένοι» με το παιδί, π.χ. κοιμόμαστε μαζί, με το επιχείρημα ότι «το παιδί φοβάται» Το παιδί πάντα θα φοβάται, όταν ανταποκρινόμαστε με αυτόν τον τρόπο στον φόβο του και δεν του επιτρέπουμε να μεγαλώσει, να αυτονομηθεί

12 Γονείς και εφηβεία Μπορεί να είναι δική μας ανάγκη να είμαστε «από πίσω του» διαρκώς, να αμφισβητούμε διαρκώς τις ικανότητές του, να του προβάλλουμε ότι «δεν ξέρεις», δε θα τα καταφέρεις, «άσε θα το κάνω εγώ» (διπλό μήνυμα-σχιζοφρένεια) Μοιράζουμε την ευθύνη που αναλογεί στον έφηβο; π.χ. διάβασμα, δικαιολόγηση απουσιών Μήπως φτιάχνουμε «ανάπηρους» ψυχικά και κοινωνικά νέους- «μαθημένη αβοηθησία»

13 Γονείς και εφηβεία Δε «θυσιαζόμαστε» και μετά «το χτυπάμε», γινόμαστε χειριστικοί, δημιουργούμε ενοχές «Δεν τα δίνουμε όλα στο παιδί», δίνουμε αυτά που το ίδιο χρειάζεται, όχι αυτά που χρειαζόμαστε εμείς Γιατί τα παιδιά έχουν διαφορετική συμπεριφορά μέσα στην ίδια οικογένεια; Το παιδί και ο έφηβος ως αντικείμενο «προβολών» Κάθε παιδί μας προκαλεί διαφορετικά συναισθήματα

14 Γονείς και εφηβεία Συχνά κατηγορούμε τους «άλλους», την κοινωνία, το σχολείο, τους εκπαιδευτικούς, το συμμαθητή για τις δικές μας δυσκολίες να βάλουμε όρια, ανθρώπινα όρια, να ελέγξουμε, να πείσουμε, να εμπνεύσουμε, να βοηθήσουμε τα παιδιά μας Το καλύτερο επιχείρημα είναι η προσωπική στάση, π.χ. «διάβασε», «μην τρως», «μην καπνίζεις», όταν ο ίδιος ο γονιός δεν το κάνει. Η «προστακτική» ως τρόπος επικοινωνίας (διάβασε- φάε- πλύσου- κοιμήσου)

15 Γονείς και εφηβεία Έχουμε κοινή στάση και όρια ως γονείς απέναντι στους εφήβους, ρόλος του «καλού» και του «κακού»- διπλά μηνύματα προς εφήβους- σύγχυση- ανασφάλεια- παρανοϊκότητα Ακόμα και να έχει χωρίσει το ζευγάρι, παραμένουμε γονείς, δε διαλύονται οι ρόλοι Οι αλληλοκατηγορίες μεταξύ των γονιών και η ακύρωση του ενός ή του άλλου δε βοηθούν τον έφηβο Οι «συμμαχίες» με τα παιδιά ακυρώνουν τους γονικούς ρόλους, που εξακολουθούν να έχουν ανάγκη οι έφηβοι, με ένα διαφορετικό περιεχόμενο σε αυτή την περίοδο

16 Γονείς και εφηβεία Τι εκδραματίζουν οι έφηβοι; τι λένε μέσα από τις πράξεις τους, για τον εαυτό τους και για τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια; Αυτά που δε λέει το στόμα τα λέει το σώμα, οι πράξεις -αλεξιθυμία Πώς η δημόσια συμπεριφορά των παιδιών (διαταρακτική, παραβατική, αποσυρμένη, αντικοινωνική) συνδέεται με την ποιότητα της ιδιωτικής σχέσης των γονέων και την επικοινωνία της οικογένειας; Πώς θα βοηθήσουμε ως γονείς να διαχειριστούν οι έφηβοι, τη σεξουαλικότητα και την επιθετικότητα;

17 Γονείς και εφηβεία Οι γονείς είναι καλό να έχουν προσωπικό χρόνο ως ζευγάρι αλλά και ως άτομα Για να μπορέσουμε να φροντίσουμε και να παίξουμε το ρόλο μας ως γονείς, πρέπει και οι ίδιοι να έχουμε φροντιστεί, να είμαστε σχετικά ικανοποιημένοι και γεμάτοι για να μπορούμε να δώσουμε Οι γονείς μας δίνουν «ρίζες», ασφάλεια, αποδοχή, ταυτότητα, το αίσθημα του «ανήκειν» αλλά και «φτερά» Να μπορούν να διαφοροποιηθούν, ενδεχομένως και να μας ξεπεράσουν, χωρίς ενοχές Στόχος είναι η αυτονόμηση και ο αποχωρισμός Διεργασίες «πένθους», εσωτερικό (φαντασιακό)-εξωτερικό (πραγματικό) παιδί

18 Γονείς και εφηβεία Δυσκολίες αυτονόμησης:
Ιστορικό συγχωνευτικών, συμβιωτικών σχέσεων (ελληνική οικογενειακή πολυκατοικία- αστική εκτεταμένη οικογένεια) Γονικοποίηση των παιδιών: χρόνιο νόσημα γονέα, ψυχική νόσος γονέα, εξαρτήσεις από ουσίες γονέα, ψυχική ανωριμότητα γονέα Δημιουργία «ψευδούς εαυτού» (false self), ως άμυνα στην ψυχική στέρηση και την κακοποίηση π.χ ψέματα, εκδήλωση ψυχικής νόσου Χειριστικοί γονείς: Αν τα παιδιά είναι όλη μας η ζωή, εκείνα τι ζωή θα έχουν;

19 Εκπαιδευτικοί και εφηβεία
Η «μεταβίβαση» του δασκάλου προς το μαθητή: Ξαναζούν, σε ένα ασυνείδητο επίπεδο, κι αυτοί μαζί με τους μαθητές τους κάτι από τη δική τους εφηβική και παιδική ιστορία Αναπαράγουν ασυνείδητα τις δικές τους εσωτερικευμένες σχέσεις με τους δικούς τους δασκάλους και γονείς Η «μεταβίβαση» του μαθητή προς το δάσκαλο: Βιώνονται από τους μαθητές ως γονικές φιγούρες, φορείς της εξουσίας, του νόμου, του πρέπει, του περιορισμού, του δικαστή, του έχοντος τη γνώση

20 Εκπαιδευτικοί και εφηβεία
Οι εκπαιδευτικοί εργάζονται μέσα στη «μεταβίβαση», δηλαδή, η συμπεριφορά των μαθητών προς το πρόσωπό τους, μπορεί να συνδέεται με τις σχέσεις που έχει εσωτερικεύσει ο μαθητής από τα δικά του, πρωταρχικά πρόσωπα εξουσίας, δηλαδή τους γονείς Αποδέκτες αγάπης αλλά και απίστευτου μίσους και επιθετικότητας Εξιδανίκευση- Αποδόμηση (σχάση) Ασυνείδητο κομμάτι της επικοινωνίας

21 Εκπαιδευτικοί και εφηβεία
Δουλεύουν με έμψυχο υλικό και σε ομαδικό πλαίσιο, έχουν υψηλά ποσοστά στο «σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης», το λεγόμενο «burnout» Η σημασία της σχέσης του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του για τη μάθηση Ο εκπαιδευτικός διδάσκει αυτό που είναι και αυτό που νιώθει ασυνείδητα (Mauco, 1997) Ο εκπαιδευτικός δε διδάσκει μαθήματα, διδάσκει μαθητές

22 Εκπαιδευτικοί και εφηβεία
Το καλύτερο επιχείρημα του εκπαιδευτικού, όπως και του γονιού, είναι το προσωπικό παράδειγμα Οι μαθητές ακούν και μαθαίνουν, όταν αισθάνονται ότι ο άλλος, ο δάσκαλος ή γονιός νοιάζονται Τότε εκτιμούν τα όρια και μπορούν να τα σεβαστούν Ακόμα κι όταν παραβιάζουν τα όρια, η βαθύτερη επιθυμία τους είναι να ξανατεθούν από τους ενηλίκους, να νιώσουν ότι οι ενήλικοι είναι σε θέση να τα ξανάθεσουν. Έτσι νιώθουν ασφαλείς.

23 Γονείς-Σχολείο-Εφηβεία
Γονείς κι εκπαιδευτικοί είναι καλό να είναι από την ίδια πλευρά, να είναι σύμμαχοι Ούτε οι δάσκαλοι τα ξέρουν όλα, ούτε οι γονείς αλλά με τη συνεργασία μπορούν να μάθουν πολλά και κυρίως να βοηθήσουν από κοινού τους εφήβους στο μακρύ ταξίδι της ενηλικίωσης.

24 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!

25 Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Γιωσαφάτ, Μ. (2014). Να παντρευτεί κανείς ή να μην παντρευτεί; Αθήνα: Αρμός. Γιωσαφάτ, Μ. (2010). Μεγαλώνοντας μέσα στην ελληνική οικογένεια. Αθήνα: Αρμός. Γκότοβος, Α. (2002). Παιδαγωγική Αλληλεπίδραση. Επικοινωνία και Κοινωνική Μάθηση στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg. Erikson, H. E. (1968). Identity. Youth and Crisis. γαλ.μετ. 1972, Adolenscence et Crise. La Quete de l’ Identie, Ed. Flammarion, Paris. Ευαγγελόπουλος, Σπ.(1998). Θέματα παιδαγωγικής ψυχολογίας. Η λεκτική επικοινωνία στη σχολική τάξη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Καραγιαννοπούλου, Ε. (2007). Για τη μάθηση. Η σημασία του σχεσιακού παράγοντα. Αθήνα: Gutenberg. Κορντιέ, Α. (1994). Κουμπούρες δεν υπάρχουν. Ψυχανάλυση και σχολική αποτυχία. Αθήνα: Ολκός. Κοσμόπουλος, Α. (2005). Σχεσιοδυναμική παιδαγωγική του προσώπου. Αθήνα: Γρηγόρης. Laplance, J., Pontalis, J.-B. (1986). Λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης. Αθήνα: Κέδρος. Μοκό, Ζ. (1997). Ψυχανάλυση και Εκπαίδευση. Αθήνα: Καστανιώτης. Ναυρίδης, Κλ. (2003). Επάγγελμα εκπαιδευτικός. Δελτίο Ενημέρωσης και Επικοινωνίας Σχολής Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, αρ, φυλ. 30. Ναυρίδης, Κλ. (2005). Ψυχολογία των ομάδων. Κλινική ψυχοδυναμική προσέγγιση. Αθήνα: Παπαζήσης. Ναυρίδης, Κλ., Δραγώνα, Θ., Μιλιαρίνη, Μπ., Τσιάντης, Ι. (1991). Ψυχοκοινωνική ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών. Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ. 56, Αθήνα. Postic, M.(1998). Η Μορφωτική Σχέση, μετ. Δ.Χ. Τουλούπης. Aθήνα: Gutenberg. Σάλτζμπεργκερ-Ουίτενμπεργκ, Ί., Χένρι, Τζ., & Όσμπορν Έ.(1996). Η Συναισθηματική εμπειρία της μάθησης και της διδασκαλίας. Μτφρ. Ε. Τσελέπογλου. Αθήνα: Καστανιώτης. Τσαμπαρλή, Α., (2011). Η Ψυχαναλυτική Προσέγγιση της Οικογένειας. Αθήνα: Παπαζήσης. Winnicott, D.W . (1965).The Maturational Process and Facilitating Environment. Studies in the Theory of Emotional Development. Connecticut, International University Press.