Κατέβασμα παρουσίασης
Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε
1
ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
2
Διαφορετικές μεταγλωσσικές ικανότητες έχουν διαφορετική σημασία σε διαφορετικά στάδια της μάθησης της ανάγνωσης και της γραφής
3
Ψυχογλωσσολογική προσέγγιση
Ανώτερες γλωσσικές ικανότητες - δε συνδέονται άμεσα με τις διαδικασίες γλωσσικής κατανόησης και παραγωγής. Κεντρικές έννοιες για τη μεταγλωσσική ικανότητα: ο συνειδητός συλλογισμός η ανάλυση και ο σκόπιμος έλεγχος πάνω στη δομή και τη χρήση της γλώσσας, η θεώρηση της γλώσσας ως αντικειμένου σκέψης η μετατόπιση της προσοχής του υποκειμένου από το νόημα στον ίδιο το γλωσσικό τύπο
4
Μεταγλωσσικές ικανότητες
Αφορούν οποιαδήποτε άποψη της γλώσσας: φωνολογική μορφολογική συντακτική σημασιολογική πραγματολογική Η διαίρεση αυτή είναι τεχνητή, αφού η γλώσσα στην πραγματικότητα είναι ενιαία και γίνεται αντιληπτή ως ένα αδιάσπαστο και σύνθετο λειτουργικό πλέγμα
5
Μετασημασιολογική ικανότητα
Αναγνώριση του γλωσσικού συστήματος ως ενός συμβατικού και αυθαίρετου κώδικα Χειρισμό των λέξεων ή περισσότερο εκτεταμένων συμβολικών στοιχείων Πολλοί υποστηρίζουν τον όρο «λεξική επίγνωση» «στο δωμάτιο υπάρχουν ένα τραπέζι και μία καρέκλα», «έξι αγόρια παίζουν» Μεταπραγματολογική ικανότητα Η επίγνωση των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στο γλωσσικό σύστημα και το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται Πριν την ηλικία των 8 ετών τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν αν οι επεξηγηματικοί κανόνες που δίνονται σε ένα παιγνίδι είναι επαρκείς ή όχι Κατά την προσχολική ηλικία δε φαίνεται να υπάρχει επίγνωση της επάρκειας του γλωσσικού μηνύματος
6
Συντακτική επίγνωση Ικανότητα συνειδητού συλλογισμού για τις συντακτικές όψεις της γλώσσας και άσκησης ελέγχου πάνω στην εφαρμογή γραμματικών κανόνων Εκτίμηση γραμματικότητας (ορθά σχηματισμένη πρόταση ή όχι) (π.χ. Νίκο καθίσεις κάτω, Πρωί κάθε τρέχω) Διόρθωση και εξήγηση αντιγραμματικών προτάσεων (π.χ. Πάρε μήλο το, Κάθισε στον καρέκλα, Η Άννα είδε δύο άλογο)
7
Η σημασία των μεταγλωσσικών ικανοτήτων
Η μάθηση της ανάγνωσης προσδιορίζεται κυρίως ως μεταγλωσσική διαδικασία Οι μεταγλωσσικές ικανότητες παρέχουν τις βάσεις για την απόκτηση μιας βαθύτερης κατανόησης των δομικών χαρακτηριστικών και των λειτουργιών της προφορικής γλώσσας Οι μεταγλωσσικές ικανότητες διευκολύνουν τη συνειδητοποίηση της αμοιβαίας αντιστοιχίας μεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
8
Παράγοντες της μεταγλωσσικής ανάπτυξης
Ενδογενείς παράγοντες Γλωσσική ανάπτυξη και μεταγλωσσικές ικανότητες (Υπόθεση της αυτονομίας- Υπόθεση της αλληλεπίδρασης) Γνωστική ανάπτυξη και μεταγλωσσικές ικανότητες (Στάδιο των συγκεκριμένων νοητικών λειτουργιών) Εξωγενείς παράγοντες Οικογενειακό περιβάλλον και μεταγλωσσικές ικανότητες (Οι κοινωνικές μεταβλητές δεν αφήνουν ανεπηρέαστη τη μετα- γλωσσική ανάπτυξη) Δεξιότητες γραπτού λόγου και μεταγλωσσικές ικανότητες Μεταγλωσσική άσκηση και μεταγλωσσικές ικανότητες
9
Η φωνολογική επίγνωση ως προϋπόθεση για τη μάθηση της ανάγνωσης
Τα παιδιά προκειμένου να μάθουν να διαβάζουν τις γραπτές λέξεις της γλώσσας, χρειάζονται να έχουν αποκτήσει για τη συστηματική αντιστοιχία μεταξύ γραφημάτων και φωνημάτων Η απόκτηση αυτής της γνώσης για τη γραφημική-φωνημική αντιστοιχία διευκολύνεται από την επίγνωση του παιδιού για τη φωνολογική δομή του προφορικού λόγου Γραμμική σχέση Φωνολογική επίγνωση γραφημική-φωνημική αντιστοιχία Μάθηση της ανάγνωσης μεμονωμένων λέξεων
10
Διαπιστώσεις στους αρχάριους αναγνώστες
Η γνώση της γραφημικής-φωνημικής αντιστοιχίας σχετίζεται άμεσα με την απόκτηση της βασικής αναγνωστικής ικανότητας (αποκωδικοποίηση) Οι πιο επιτυχημένοι αναγνώστες είναι ικανότεροι από τους αδύνατους αναγνώστες στην εφαρμογή των κανόνων της γραφημικής-φωνημικής αντιστοιχίας κατά την ανάγνωση Οι πιο επιτυχημένοι αναγνώστες είναι εκείνοι που έχουν πιο αναπτυγμένη φωνολογική επίγνωση
11
Πρόσληψη γραπτής λέξης
Σύστημα γραφημικής αναπαράστασης και αναγνώρισης Σύστημα μετατροπής γραφημάτων σε φωνήματα Σύστημα αναγνώρισης ορθογραφικής ταυτότητας λέξεων Σχηματισμός συλλαβών Σύστημα φωνολογικής αναγνώρισης λέξεων Σύστημα αναγνώρισης της σημασίας των λέξεων Προφορά λέξης
12
Αποδείξεις από τις περιπτώσεις ειδικών μαθησιακών δυσκολιών (π. χ
Αποδείξεις από τις περιπτώσεις ειδικών μαθησιακών δυσκολιών (π.χ. δυσλεξία) Η δυσκολία στη φωνολογική επίγνωση αποτελεί μια γνωστική αδυναμία στις περισσότερες περιπτώσεις δυσλεξίας και είναι πιθανό να είναι, σε κάποιο βαθμό, υπεύθυνη για την ειδική δυσκολία που αντιμετωπίζουν τα δυσλεξικά παιδιά στη μάθηση της ανάγνωσης και γραφής Το έλλειμμα της φωνολογικής επίγνωσης αποτελεί τον πυρήνα της μαθησιακής δυσκολίας της δυσλεξίας
13
Αποδείξεις από την εξάσκηση των παιδιών στη φωνολογική επίγνωση
1η Πειραματική Ομάδα (Εξάσκηση στη ΦΕ) Α΄ τάξη Ακρίβεια ανάγνωσης Β΄ τάξη Ακρίβεια ανάγνωσης 2η Πειραματική Ομάδα (Εξάσκηση σε ΟΧΔ) Α΄ τάξη Χρόνος ανάγνωσης Β΄ τάξη Χρόνος ανάγνωσης 3η Ομάδα Ελέγχου
14
Γενικές διαπιστώσεις για τη φωνολογική επίγνωση
Η φωνολογική επίγνωση μπορεί να αναπτυχθεί πριν από τη μάθηση της ανάγνωσης και ανεξάρτητα από την ανάγνωση Η κατοχή της φωνολογικής επίγνωσης αποτελεί ευνοϊκή προϋπόθεση για τη μάθηση της ανάγνωσης Η ικανότητα της φωνολογικής επίγνωσης φαίνεται ότι σχετίζεται αιτιωδώς με τη μετέπειτα μάθηση της ανάγνωσης και γραφής Είναι δυνατή η εξάσκηση και βελτίωση του επιπέδου της φωνολογικής επίγνωσης στην προσχολική ηλικία με θετικές επιπτώσεις στη μάθηση της ανάγνωσης Η μακροχρόνια επίδραση στην αναγνωστική επίδοση είναι περιορισμένη
15
Πιθανές στρατηγικές αρχάριου αναγνώστη
Όταν ένα παιδί ηλικίας 5-6 ετών το οποίο μαθαίνει να διαβάζει συναντά μια λέξη, η οποία δεν χρησιμοποιείται συχνά εφαρμόζει τις ακόλουθες πέντε στρατηγικές για να μπορεί να αποκωδικοποιεί σωστά τη λέξη: Όλα ή τα περισσότερα από τα γράμματα της λέξης χρειάζεται να αναγνωριστούν και να διακριθούν από άλλα τα οποία μπορεί να φέρουν κοινά με αυτά χαρακτηριστικά (π.χ. δ-ρ, π-τ κ.τ.λ) Οι ήχοι που αντιστοιχούν στα γράμματα αυτά πρέπει να ανακληθούν και να αντιστοιχηθούν με αυτά, ενώ παράλληλα γίνεται απόλυτη διάκριση με άλλους ήχους που μπορεί να είναι σχεδόν όμοιοι (π.χ. σ-ζ, ψ-ξ) Όλα τα φωνήματα πρέπει να αποθηκευθούν στη μνήμη εργασίας στη διαδοχική μορφή που παρουσιάζονται στη λέξη Τα φωνήματα που έχουν αποθηκευθεί στη μνήμη εργασίας πρέπει να ενωθούν, για να μπορεί να αποδοθεί σωστά η λέξη Η φωνολογική αναπαράσταση της λέξης πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να βρεθεί η λέξη στο νοητικό λεξικό του παιδιού και να αποδοθεί λεκτικά
16
Επισημάνσεις Οι πιο συχνά αναγνωρισμένες εγγύτερες λειτουργίες στην ανάγνωση λέξεων είναι φυσικά οι φωνολογικές και οι ορθογραφικές , οι οποίες αναφέρονται στην ικανότητα του παιδιού να αναγνωρίζει τους ήχους και τα γράμματα που συναποτελούν και ορίζουν την τυπωμένη λέξη Παρότι η φωνολογική επίγνωση είναι σημαντική, δεν αποτελεί επαρκή συνθήκη για την ανάπτυξη των πρώτων αναγνωστικών ικανοτήτων Τα αίτια των φωνολογικών προβλημάτων δεν είναι απαραιτήτως σαφή
17
Ορθογραφική ανάπτυξη και φωνολογική επίγνωση
Η φωνολογική επίγνωση επιτρέπει σε εκείνον που γράφει μία λέξη να αναγνωρίζει τους μεμονωμένους ήχους της λέξης και να τους αποτυπώνει στη γραφή με τα αντίστοιχα γράμματα ή γραφήματα Ως αποτέλεσμα της φωνογραφημικής αντιστοίχισης, η φωνολογική γραφή της λέξης είναι σωστή, δηλαδή όταν διαβάζεται η γραμμένη λέξη ακούγεται σωστά, ακόμα κι αν δεν είναι γραμμένη με τον συμβατικό τρόπο Η ικανότητα των παιδιών να αναλύουν τις λέξεις σε φωνήματα/φθόγγους και η ικανότητά τους να συνθέτουν φωνήματα/φθόγγους για να παράγουν λέξεις αποτελούν βασικές δεξιότητες για την ομαλή ανάπτυξη της ορθογραφικής ικανότητας
18
Η συνειδητοποίηση των φωνημικών στοιχείων των λέξεων τείνει να διευκολύνει την εφαρμογή των κανόνων γραφημικής-φωνημικής αντιστοιχίας και την ανάπτυξη μιας, κατά τα αρχικά στάδια της γραφής, φωνημικής απόδοσης της λέξης Η ορθογραφία αρχάριων μαθητών καθώς και μεγαλύτερων μαθητών που αντιμετωπίζουν προβλήματα στη γραφή αντανακλά δυσκολίες στην αντιστοιχία φωνημάτων – γραφημάτων Η χρησιμοποίηση των κανόνων αυτών φαίνεται να προσφέρει μια ικανοποιητική στρατηγική στη διεκπεραίωση της ορθογραφικής λειτουργίας , τουλάχιστον κατά τα πρώτα στάδια της εκμάθησής της
19
Πέντε πιθανές στρατηγικές ή τρόποι με τους οποίους μπορούν να διαβαστούν οι λέξεις
Με τη στρατηγική της σειριακής επεξεργασίας της λέξης από αριστερά προς τα δεξιά με χρήση των αντιστοιχιών ανάμεσα στα γραφήματα και τα φωνήματα, ώστε να διαμορφωθούν αναγνωρίσιμες λέξεις. Με τη στρατηγική της χρήσης μορφημάτων ή γνωστών ορθογραφικών μοτίβων, που είναι μια πιο προηγμένη μορφή αποκωδικοποίησης Με τη μνημονική στρατηγική, με την ανάκληση, δηλαδή, των λέξεων από τη μνήμη, με την προϋπόθεση ότι υπάρχει ορθογραφική αναπαράσταση αυτών των λέξεων η οποία ενεργοποιεί τη σημασιολογική τους αναπαράσταση (ολική αναγνώριση λέξης). Με τη στρατηγική της αναλογίας προς γνωστές λέξεις ή τμήματα λέξεων, όπου ένα μόνο μέρος της γνωστής λέξης χρησιμοποιείται για την ανάγνωση μιας άγνωστης λέξης. Με τη στρατηγική του μαντέματος της λέξης από τα συμφραζόμενα.
20
Οι λέξεις της ελληνικής γλώσσας μπορούν να ενταχθούν σε τρεις κατηγορίες
Λέξεις που έχουν μία προς μία σταθερή σχέση ανάμεσα στα γραφήματα και τα φωνήματα(π.χ. καλάμι, γατάκι, άνθρωπος) Μια απλή σειριακή στρατηγική αρκεί για την ανάγνωση αυτών των λέξεων Λέξεις που έχουν δύο προς μία σταθερή σχέση ανάμεσα στα γραφήματα και τα φωνήματα (π.χ. μπορώ, θάλασσα, καιρός) Τα παιδιά πρέπει να χρησιμοποιήσουν μια πιο αναπτυγμένη φωνολογική στρατηγική, καθώς δύο γράμματα αντιστοιχούν σε ένα ήχο
21
Λέξεις που αφορούν ιεραρχικούς κανόνες, όπως οι συνδυασμοί αυ-ευ, ο τόνος στο δίψηφο φωνήεν και τα διαλυτικά (π.χ. αυτοκίνητο, αυγό, ευχαριστώ, ευγένεια, κοροϊδεύω) Για να διαβαστούν σωστά είναι ανάγκη ο αναγνώστης να δει τι ακολουθεί για να διαβάσει αυτό που προηγείται, απαιτούν, δηλαδή, πολύπλοκους φωνολογικούς κανόνες
22
Λέξεις που επηρεάζονται από τα πάθη των φωνημάτων, φωνηέντων και συμφώνων, λόγω της εφαρμογής φωνολογικών κανόνων, όπως η αφομοίωση (π.χ. πλάσμα, κόσμος) «Δύσκολες λέξεις», που αφορούν μεταβαλλόμενα μη προβλέψιμα ορθογραφικά μοτίβα και η ανάγνωσή τους δεν μπορεί να στηριχτεί σε κανόνες. Τέτοιες λέξεις είναι οι ομόγραφες (π.χ. άδεια μπουκάλια, άδεια εξόδου), οι οποίες διαβάζονται με βάση το περικείμενο
23
Το ελληνικό σύστημα γραφής, αν και περιλαμβάνεται στα αλφαβητικά συστήματα που τα χαρακτηρίζει αρκετά η αρχή της ισομορφίας (ένα γράφημα για ένα φώνημα), μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα ασύμμετρα διαφανές μορφοφωνημικό ορθογραφικό σύστημα, ρηχό ως προς την ανάγνωση και βαθύ ως προς την ορθογραφημένη γραφή Πρόσφατη γλωσσολογική ανάλυση του ελληνικού ορθογραφικού συστήματος από τους Protopapas και Vlachou (2009) τεκμηρίωσε αυτήν την ασυμμετρία, αφού έδειξε ότι η συνέπεια της αντιστοίχισης των γραφημάτων προς τα φωνήματα ανήλθε στο 95.1% (προς την κατεύθυνση της ανάγνωσης), ενώ η συνέπεια των φωνημάτων προς τα γραφήματα βρέθηκε στο 80,3% (προς την κατεύθυνσης της ορθογραφημένης γραφής)
24
Ενεργοποίηση μορφολογικού συστήματος
Τα λεξικά μορφήματα λειτουργούν συχνά ως δηλωτικά της σημασίας των λέξεων, όπως στα ομόηχα (π.χ. δανεικός – δανικός) Η κατανόηση πολυμορφηματικών λέξεων πολλές φορές απαιτεί μορφολογική ανάλυση (π.χ. πεζόδρομος) Η ορθογραφία των κλιτικών επιθημάτων δηλώνει την κατηγορία και τις σημασιοσυντακτικές σχέσεις των λεξικών μονάδων (π.χ. παίζ-ουμε, τρέχ-ει, άνθρωπ-οι) Για έναν αρχάριο αναγνώστη θα είναι ιδιαίτερα βοηθητικό να εστιάσει την προσοχή του στις μορφολογικές σχέσεις των λέξεων, όταν προσπαθεί να διαβάσει το <αυ> στη λέξη <αυτοκίνητο> και στη λέξη <αυλή>. Θα διαβάσει ευκολότερα το <αυ> στην πρώτη λέξη ως /af/, αν γνωρίζει ότι το <αυ> ανήκει στο μόρφημα <αυτό> /afto/.
25
Αναγνωστική κατανόηση και μορφολογικές διαδικασίες
Η ευχέρεια της αναγνώρισης λέξεων με ταυτόχρονη πρόσβαση στη σημασιολογική αναπαράσταση της λέξης είναι βασικά προαπαιτούμενα για την αναγνωστική κατανόηση Η κατανόηση της σημασίας των λέξεων μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν οι φωνολογικές μορφές πραγματώνονται σε σημασιολογικές πληροφορίες και η μικρότερη φωνολογική μονάδα που φέρει σημασιολογικές πληροφορίες είναι το μόρφημα Αν το φώνηµα έχει σηµαντικό ρόλο στο επίπεδο της αποκωδικοποίησης, το µόρφηµα παίζει αναµφισβήτητα πρωτεύοντα ρόλο στο επίπεδο της κατανόησης
26
Μορφολογική ανάλυση και ανάπτυξη του λεξιλογίου
Ο μαθητής, καθώς διαβάζει, λαμβάνει ως ένα βαθμό υπόψη του τη μορφολογία (θεματικό μόρφημα, πρόθημα, επίθημα), για να βρει τη σημασία μιας καινούριας λέξης Είναι πιο εύκολο το πέρασμα από τη λέξη <ανοίγω> στη λέξη <άνοιγμα>, όπου το θεματικό μόρφημα μένει ανέπαφο, παρά στη λέξη <άνοιξη> στην οποία εμφανίζεται φωνολογική μεταβολή της θεματικής ρίζας Η διδασκαλία πάνω στα συχνόχρηστα προσφύματα και στα θεματικά μορφήματα των λέξεων βοηθά τους μαθητές να χρησιμοποιούν τους μορφολογικούς αυτούς δείκτες στην ανάλυση και κατανόηση της σημασίας των καινούριων λέξεων που συναντούν (π.χ. παιδ-άκι)
27
Μορφολογικές ενδείξεις και κατανόηση προτάσεων
Στην ελληνική γλώσσα οι συντακτικές λειτουργίες εκφράζονται και μέσα από τα μορφήματα και όχι μόνο από τη σειρά των λέξεων μέσα στις προτάσεις Αν θελήσουμε να καταγράψουμε τα χαρακτηριστικά που πραγματώνονται μόνο στα κλιτικά επιθήματα της ελληνικής γλώσσας, θα καταλήξουμε στα ακόλουθα, ανάλογα με την κατηγορία : ονόματα: γένος, αριθμός, πτώση, κλιτική τάξη ρήματα: πρόσωπο, αριθμός, χρόνος, όψη, φωνή, έγκλιση, κλιτική τάξη
28
Μορφολογικές στρατηγικές ορθογραφημένης γραφής
Η ορθογραφική απόδοση των τριών φωνηεντικών φθόγγων (/ο/, /i/ και /e/) στα ονοματικά και ρηματικά κλιτικά επιθήματα των λέξεων απαιτεί από τα παιδιά τη χρήση μορφολογικών γνώσεων Διαφορετικά μέρη της λέξης μπορεί να απαιτούν διαφορετικά είδη γνώσης για να γραφτούν σωστά (π.χ. «μήλο» και «μιλώ»). Αυτή η διαφορά στο θεματικό μόρφημα οφείλεται στην ετυμολογία τους και δεν μπορεί να προβλεφθεί ούτε φωνολογικά ούτε μορφολογικά, αλλά απαιτεί τη γνώση συγκεκριμένων μορφημάτων Οι πρώτες προσπάθειες χρήσης μορφολογικών στρατηγικών από τα ελληνόπουλα εντοπίζονται στη γραφή των κλιτικών επιθημάτων των λέξεων κυρίως όταν αυτά δεν μπορούν να γραφτούν ορθογραφημένα με βάση τη φωνολογία αλλά απαιτείται εφαρμογή μορφολογικών κανόνων (π.χ. «γράφω» αντί για «γράφο»)
29
Μορφολογική επίγνωση και ανάγνωση
Στα πρώτα στάδια της μάθησης της ανάγνωσης η ΜΕ συμβάλλει περισσότερο στην αναγνωστική κατανόηση από ότι στην αποκωδικοποίηση των γραπτών λέξεων4 Για παράδειγμα, η επίγνωση των συντακτικών ιδιοτήτων των παραγωγικών επιθημάτων (η προσθήκη ενός παραγωγικού επιθήματος επιφέρει αλλαγή γραμματικής κατηγορίας) συμβάλλει στην αύξηση της ταχύτητας ανάγνωσης και στην κατανόηση του κειμένου που διαβάζει ο αναγνώστης, αφού το παραγωγικό επίθημα (π.χ. ξύλ-ιν(ος)) δίνει πληροφορίες για τη γραμματική κατηγορία της λέξης. Αυτές οι πληροφορίες διευκολύνουν την κατανόηση της σύνταξης της πρότασης επιτρέποντας πιθανόν, με αυτόν τον τρόπο, μεγαλύτερες και αποδοτικότερες οφθαλμικές κινήσεις
30
Η χρήση μορφολογικών πληροφοριών για την επεξεργασία του γραπτού λόγου μπορεί να βοηθά τόσο στη γρήγορη αναγνώριση των λέξεων όσο και στην αναγνωστική κατανόηση Οι μορφοσυντακτικές και σημασιολογικές πληροφορίες που φέρουν τα κλιτικά επιθήματα στο επίπεδο της ανάγνωσης προτάσεων ενδεχομένως να διευκολύνουν την αναγνωστική κατανόηση, καθώς επιτρέπουν στον αναγνώστη αφενός την πρόσβαση στη σημασία που κωδικοποιείται από τον τρόπο που συνδέονται οι λέξεις και αφετέρου την αύξηση της ταχύτητάς του κατά τη διαδικασία ανάγνωσης
31
Μορφολογική επίγνωση και ορθογραφημένη γραφή
Η κατάκτηση και η συστηματική χρησιμοποίηση των μορφολογικών κανόνων για την ορθογραφημένη γραφή των κλιτικών επιθημάτων απαιτεί ασφαλώς και τη διάκριση των επιθημάτων στη μορφηματική δομή των λέξεων Παίζει Τρέχω Χέρι Άνθρωποι Φωνή Γράφει
Παρόμοιες παρουσιάσεις
© 2024 SlidePlayer.gr Inc.
All rights reserved.