ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Α ΤΑΞΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΤΙ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΜΕ:

Παρουσίαση με θέμα: "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Α ΤΑΞΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΤΙ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΜΕ:"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Α ΤΑΞΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ ΤΙ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΜΕ:
ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΑΞΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ (14 ΒΑΘΜΟΙ)
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ (14 ΒΑΘΜΟΙ) ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ (2 ΒΑΘΜΟΙ) ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ (2 ΒΑΘΜΟΙ) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ (2 ΒΑΘΜΟΙ) ΕΡΓΑΣΙΑ (1 ΒΑΘΜΟΣ) ΣΥΝΟΛΟ 21 ΒΑΘΜΟΙ

3 1. ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ

4 ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου θα πρέπει να είστε σε θέση: Να εξηγείτε την έννοια και το σκοπό της Οικονομικής Δραστηριότητας Να κατανοείτε την έννοια των αναγκών και να διακρίνετε τις κατηγορίες τους Να ορίζετε την έννοια των αγαθών Να αναφέρετε τις κατηγορίες των αγαθών και τα χαρακτηριστικά της κάθε κατηγορίας Να διατυπώνετε την έννοια της Στενότητας Να εξηγείτε το βασικό Οικονομικό Πρόβλημα Να διατυπώνετε και να εξηγείτε το Κόστος Ευκαιρίας Να διατυπώνετε και να εξηγείτε την Οικονομική Αρχή Να εξηγείτε τη λειτουργία του Οικονομικού Κυκλώματος

5

6 1.1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Οι άνθρωποι εργάζονται καθημερινά για να δημιουργήσουν τα αγαθά και να εξασφαλίσουν τα μέσα που χρειάζονται για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.

7 Βαμβακοκαλλιέργεια Συγκομιδή βαμβακιού Μεταφορά βαμβακιού Νηματουργείο

8 ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕΙ ΑΠΌ ΚΑΠΟΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
Άλλοι εργάζονται στα χωράφια, άλλοι στα εργοστάσια, στις μεταφορές εμπορευμάτων, στις οικοδομές, στα καταστήματα, στα γραφεία, άλλοι προσφέρουν νομικές, ιατρικές, εκπαιδευτικές και άλλες πολλές υπηρεσίες. Κάθε άνθρωπος που συμβάλλει στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών παίρνει αμοιβή που είναι το εισόδημά του. Με το εισόδημά του, με τα χρήματα δηλαδή που κερδίζει, προσπαθεί να αγοράσει και να αποκτήσει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που είναι απαραίτητα για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Όλες οι πάνω ενέργειες των ανθρώπων οι οποίες αφορούν την παραγωγή, πώληση ή αγορά προϊόντων και υπηρεσιών αποτελούν τις Οικονομικές Δραστηριότητες.

9 Οι δραστηριότητες αυτές χαρακτηρίζονται ως οικονομικές μόνο και εφόσον πληρούν τις δύο πιο κάτω προϋποθέσεις: κατά την πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων αυτών καταβάλλεται κόπος - προσπάθεια, σωματική ή / και πνευματική και υπάρχει πρόθεση να κερδηθεί κάτι σε αντάλλαγμα - χρήματα, εισόδημα Το σύνολο των ενεργειών των ανθρώπων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τα μέσα για να ζήσουν λέγεται Οικονομία.

10 Αγαθά Όλα τα μέσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους και συμβάλλουν στην οικονομική ευημερία

11 Με την ανάπτυξη του πολιτισμού, της επιστήμης και της τεχνολογίας εμφανίζονται καινούργια αγαθά, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνεχώς νέες ανάγκες και οι κοινωνικές ανάγκες συνεχώς να πολλαπλασιάζονται. Οι Κοινωνικές επιθυμίες ή επιθυμίες Πολιτισμού είναι απεριόριστες και αυξάνονται συνεχώς. Στην ανάπτυξη νέων αναγκών είναι μεγάλη και η συμβολή του εμπορίου, της διαφήμισης, της τάσης του ανθρώπου να μιμείται τους άλλους και της προσπάθειάς του να βελτιώνει συνεχώς το βιοτικό

12 1.2.1 ΑΝΑΓΚΕΣ Κατ' αρχήν ο άνθρωπος ικανοποιεί τις ανάγκες τροφής, ένδυσης/υπόδησης και στέγης που είναι απαραίτητες για την επιβίωσή του. Οι ανάγκες αυτές ονομάζονται Φυσικές Ανάγκες ή Ανάγκες Επιβίωσης (needs) και επιβάλλονται στον άνθρωπο από τη φύση του. Τις φυσικές ανάγκες τις είχε και ο πρωτόγονος άνθρωπος.

13 Με τη συνεχή εξέλιξη του πολιτισμού και την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων δημιουργήθηκαν οι ανάγκες του καλλωπισμού, της επικοινωνίας, της ενημέρωσης και ειδικότερα οι ανάγκες για μεγαλύτερο αυτοκίνητο, διακοπές στο εξωτερικό, καλύτερο σπίτι, ακριβότερα ρούχα, καλύτερη εκπαίδευση, καθαρότερο περιβάλλον κ.λπ. Στην αρχή οι ανάγκες αυτές εμφανίζονται ως ανάγκες πολυτέλειας ή επίδειξης και σιγά- σιγά όταν τα προϊόντα γίνουν γνωστά και προσιτά σε όλους, μετεξελίσσονται σε συνηθισμένες κοινωνικές ανάγκες. Γι' αυτό και οι ανάγκες αυτές λέγονται Κοινωνικές Ανάγκες (Επιθυμίες) ή Ανάγκες (Επιθυμίες) Πολιτισμού (wants).

14 ΟΡΙΣΜΟΙ Ανάγκη Το δυσάρεστο αίσθημα που δημιουργείται από κάποια έλλειψη και συνοδεύεται από την προσπάθεια του ανθρώπου να το εξουδετερώσει.

15 Οικονομική Δραστηριότητα
Δραστηριότητα της παραγωγής, της αγοράς και της πώλησης προϊόντων και υπηρεσιών που γίνεται με σκοπό την εξασφάλιση εισοδήματος.

16 Οικονομία Το σύνολο των ενεργειών των ανθρώπων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τα μέσα για να ζήσουν.

17 1.2.2 ΑΓΑΘΑ Τα αγαθά που χρησιμεύουν για την ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου μπορεί να είναι υλικά ή άυλα, καταναλωτικά ή παραγωγικά, ελεύθερα ή οικονομικά

18 ΣΚΕΨΕΙΣ

19 Αγαθά όπως το ψωμί, το νερό, τα φρούτα, το ποδήλατο, το κινητό τηλέφωνο είναι υλικά αγαθά γιατί έχουν υλική υπόσταση. Άυλα αγαθά είναι οι προσωπικές υπηρεσίες π.χ. του γιατρού, του εκπαιδευτικού, του δικηγόρου, του ασφαλιστή, του ηθοποιού, του τραπεζικού κ.λπ. Τα αγαθά δεν έχουν υπόσταση γι' αυτό και χαρακτηρίζονται ως άυλα αγαθά.

20 Καταναλωτικά αγαθά είναι όσα προορίζονται να χρησιμοποιηθούν από τους τελικούς καταναλωτές για την ικανοποίηση των αναγκών τους, π.χ. Τα τρόφιμα, τα έπιπλα, ο ρουχισμός, ο οικιακός εξοπλισμός κ.λπ. Παραγωγικά αγαθά είναι αγαθά όπως τα μηχανήματα, τα εργαλεία, τα καύσιμα και άλλα αναλώσιμα υλικά που έχουν παραχθεί για να χρησιμοποιηθούν από τους παραγωγούς για την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών.

21 Όσα αγαθά προσφέρονται στον άνθρωπο δωρεάν από τη φύση, χωρίς ο ίδιος να καταβάλλει καμία προσπάθεια, χρόνο και χρήμα για να τα αποκτήσει, π.χ. ο ατμοσφαιρικός αέρας, το φως του ήλιου, η άμμος της ερήμου, το νερό της φυσικής πηγής, το νερό της θάλασσας, χαρακτηρίζονται ως ελεύθερα (δωρεάν) αγαθά.

22 Τα οικονομικά αγαθά είναι όσα έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, θυσιάζοντας χρόνο, κόπο και χρήμα για να τ' αποκτήσει. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα σχεδόν τα αγαθά που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος είναι οικονομικά. Τα οικονομικά αγαθά, όμως, είναι ανεπαρκή και περιορισμένα λόγω της περιορισμένης διαθέσιμης ποσότητας των παραγωγικών πόρων κάθε χώρας και κατ' επέκταση λόγω περιορισμένων παραγωγικών δυνατοτήτων.

23 Όσα αγαθά προσφέρονται στον άνθρωπο δωρεάν από τη φύση, χωρίς ο ίδιος να καταβάλλει καμία προσπάθεια, χρόνο και χρήμα για να τα αποκτήσει, π.χ. ο ατμοσφαιρικός αέρας, το φως του ήλιου, η άμμος της ερήμου, το νερό της φυσικής πηγής, το νερό της θάλασσας, χαρακτηρίζονται ως ελεύθερα (δωρεάν) αγαθά.

24 Τα οικονομικά αγαθά είναι όσα έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος, θυσιάζοντας χρόνο, κόπο και χρήμα για να τ' αποκτήσει. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα σχεδόν τα αγαθά που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος είναι οικονομικά. Τα οικονομικά αγαθά, όμως, είναι ανεπαρκή και περιορισμένα λόγω της περιορισμένης διαθέσιμης ποσότητας των παραγωγικών πόρων κάθε χώρας και κατ' επέκταση λόγω περιορισμένων παραγωγικών δυνατοτήτων.

25 Παραγωγικοί Πόροι - Συντελεστές Παραγωγής
Φύση, έδαφος Εργασία Κεφάλαιο και Επιχειρηματικότητα

26 Φύση - Έδαφος Όλα τα στοιχεία που αποτελούν το φυσικό περιβάλλον - " τα δώρα της φύσης " - που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. π.χ. το καλλιεργήσιμο έδαφος, το υπέδαφος με χρήσιμα ορυκτά κ.λπ.

27 Εργασία Πνευματική και σωματική προσπάθεια και χρόνος που αφιερώνει ο άνθρωπος στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών

28 Παραγόμενα αγαθά (Κεφάλαιο)
Τα εργαλεία, κτήρια, μηχανήματα και άλλες κατασκευές που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών.

29 Επιχειρηματικότητα Η ανάληψη της πρωτοβουλίας και του κινδύνου από τον επιχειρηματία να συνδυάσει και να οργανώσει τους άλλους τρεις συντελεστές παραγωγής- Εργασία, Έδαφος , Κεφάλαιο- με σκοπό την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών

30 1.3 ΣΤΕΝΟΤΗΤΑ Όλα τα οικονομικά ερωτήματα προκύπτουν από το γεγονός ότι οι άνθρωποι ζητούν πολύ περισσότερα απ' ό,τι μπορούν να αποκτήσουν

31 1. Να αγοράσει Χάμπουργκερ;
2. Να αγοράσει πίτσα και αναψυκτικό; 3. Να ενοικιάσει ποδήλατο για μία ημέρα; Με €5.00 που διαθέτει o Άντης σε ποια από τις τρεις επιλογές θα καταλήξει

32 Στενότητα Η αδυναμία των ανθρώπων να ικανοποιήσουν όλες τους τις ανάγκες. Θεμελιώδες Οικονομικό Πρόβλημα Η στενότητα των διαθέσιμων μέσων ικανοποίησης των αναγκών, που είναι περιορισμένα, σε σύγκριση με τις κοινωνικές επιθυμίες ή επιθυμίες πολιτισμού, οι οποίες είναι απεριόριστες.

33 Όλοι θέλουν χρόνο για να απολαύσουν αθλητικά παιγνίδια, να διαβάσουν βιβλία και περιοδικά, να παρακολουθήσουν ταινίες, να ακούσουν μουσική, να συναντηθούν με τους φίλους τους, να ταξιδέψουν και να ασχοληθούν με διάφορες άλλες δραστηριότητες που θεωρούν χρήσιμες και τους ευχαριστούν. Το τι μπορεί ο καθένας να πετύχει είναι περιορισμένο από τον χρόνο, από το εισόδημά του και από τις τιμές που θα πληρώσει. Αυτά που θα επιτύχουμε ως κοινωνία εξαρτώνται από τους συντελεστές παραγωγής, οι οποίοι είναι περιορισμένοι τόσο σε ποσότητα, όπως στην περίπτωση του συντελεστή φύση - έδαφος, όσο και σε χρήση, όπως στην περίπτωση του συντελεστή εργασία και κεφάλαιο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για έναν συγκεκριμένο σκοπό ανά πάσα στιγμή..

34 Με περιορισμένους συντελεστές παραγωγής, περιορισμένη θα είναι και η παραγωγή αγαθών και mυπηρεσιών και κατά συνέπεια περιορισμένη θα είναι η ικανοποίηση των αναγκών των ανθρώπων. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αυξηθεί η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών σε τέτοιο βαθμό, ώστε να ικανοποιηθούν πλήρως όλες οι ανάγκες των ανθρώπων

35 Η αδυναμία αυτή των ανθρώπων να ικανοποιήσουν όλες τους τις ανάγκες λόγω περιορισμένων προϊόντων και παραγωγικών συντελεστών λέγεται Στενότητα. Τόσο οι φτωχοί όσο και οι πλούσιοι αντιμετωπίζουν στενότητα. Οικογένειες και με τους δύο γονείς άνεργους για μεγάλο χρονικό διάστημα, στερούνται βασικών αγαθών όπως τροφής, ρουχισμού, συνεχούς παροχής ηλεκρικού ρεύματος κ.λπ. διότι οι γονείς δεν έχουν τα απαιτούμενα χρήματα για να τα εξασφαλίσουν. Ακόμα και πολυεκατομμυριούχοι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν όλες τους τις ανάγκες. Ο πολυεκατομμυριούχος ποδοσφαιριστής θέλει να περάσει το Σαββατοκύριακό του παίζοντας ποδόσφαιρο και γυρίζοντας διαφημιστικό φιλμάκι, αλλά δεν μπορεί να κάνει και τα δύο. Ως κοινωνία ζητούμε καλύτερο σχέδιο υγείας, καλύτερη εκπαίδευση, καθαρότερο περιβάλλον, καλύτερες ευκαιρίες και συνθήκες εργασίας κ.λπ., διότι στενότητα υπάρχει παντού

36 . Ο λόγος ύπαρξης της στενότητας είναι οι απεριόριστες κοινωνικές επιθυμίες ή επιθυμίες πολιτισμού (wants) των ανθρώπων σε σχέση με τους περιορισμένους διαθέσιμους παραγωγικούς πόρους. Το πρόβλημα της στενότητας αποτελεί ουσιαστικά το Θεμελιώδες ή Βασικό Οικονομικό Πρόβλημα. Το οικονομικό αυτό πρόβλημα γίνεται ολοένα οξύτερο στις περισσότερες χώρες.

37 Η αδιάκοπη αύξηση του πληθυσμού με γοργούς ρυθμούς, η κατασπατάληση των διαθέσιμων πόρων σε καταστροφικούς πολέμους, η εξάντληση ορισμένων πηγών πρώτων υλών και ενέργειας, η έλλειψη κεφαλαίων και σύγχρονης τεχνολογίας σε συνδυασμό με την προσπάθεια της ικανοποίησης των αναγκών επιβαρύνουν το περιβάλλον και συμβάλλουν στην υπερβολική χρήση των μη αναλώσιμων πόρων και στην επιδύνωση του βασικού οικονομικού προβλήματος.

38 Αδιάκοπη αύξηση πληθυσμού
Κατασπατάληση και εξάντληση των διαθέσιμων παραγωγικών πόρων

39 Για να αντιμετωπιστεί το θεμελιώδες οικονομικό πρόβλημα πρέπει να απαντηθούν τρία βασικά οικονομικά ερωτήματα. Η κοινωνία πρέπει να αποφασίσει: Τι να παραχθεί και σε ποιες ποσότητες; Π.χ. οι παραγωγικοί πόροι πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την ανέγερση σχολείων, δρόμων, περισσότερων κατοικιών, για την εκπαίδευση περισσότερων ιατρών, για την άμυνα, για την κατασκευή περισσότερων παιγνιδιών, για την προστασία του περιβάλλοντος; 

40 Πώς να παραχθεί; Με ποιο τρόπο να συνδυάσει τους διαθέσιμους παραγωγικούς πόρους ώστε να πετύχει το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, δεδομένου ότι οι παραγωγικοί συντελεστές μπορούν να οργανωθούν με πολλούς τρόπους για την παραγωγή των ίδιων αγαθών; Π.χ. ο θερισμός μπορεί να γίνει με 20 εργάτες και 20 δρεπάνια σε μια μέρα ή με 2 εργάτες και μια θεριστική μηχανή σε μια ώρα. 

41 Για ποιον να παραχθεί; Τα αγαθά που έχουν παραχθεί πώς θα διανεμηθούν; Τι μερίδιο θα πάρει ο καθένας;

42 Κόστος Ευκαιρίας Οικονομική ή Οικονομική Επιστήμη Mελετά τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία διαχειρίζεται τους ανεπαρκείς της πόρους. Κόστος Ευκαιρίας Αυτό από το οποίο πρέπει να παραιτηθεί κανείς για να αποκτήσει κάτι άλλο. Οικονομική Αρχή ή Οικονομικό Αξίωμα Η χρησιμοποίηση των διαθέσιμων μέσων με τον πιο Αποτελεσματικό τρόπο, ώστε να επιτευχθεί το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τη μικρότερη δυνατή θυσία.

43 Όλοι, άνθρωποι και κοινωνίες, βρίσκονται αντιμέτωποι με το Βασικό Οικονομικό Πρόβλημα. Επειδή αφενός τα διαθέσιμα μέσα, που συνήθως έχουν εναλλακτικές χρήσεις, είναι περιορισμένα και αφετέρου οι ανάγκες είναι απεριόριστες, οι άνθρωποι, οι επιχειρήσεις και το κράτος πρέπει να κάνουν επιλογές σε σχέση με την καλύτερη αξιοποίηση των ανεπαρκών διαθέσιμων μέσων. Η επιστήμη που μελετά τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία διαχειρίζεται τους ανεπαρκείς της πόρους λέγεται Οικονομική ή Οικονομική Επιστήμη (Economics).

44 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ (ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕΙ ΑΠΌ ΚΑΠΟΙΟ ΜΑΘΗΤΗ
Ο Άντης π.χ. στη σελίδα 3, με €5 που έχει στη διάθεσή του, μόνο ένα από τα τρία αγαθά μπορεί να εξασφαλίσει∙ γι΄αυτό πρέπει να επιλέξει μεταξύ χάμπουρκερ, πίτσας και αναψυκτικού και ποδηλασίας. Αν επιλέξει να ενοικιάσει το ποδήλατο για μια ημέρα αυτό σημαίνει ότι θα θυσιάσει και θα στερηθεί το όφελος που θα είχε αν επέλεγε την αμέσως επόμενη καλύτερη για τον ίδιο εναλλακτική λύση, που θα ήταν ή το χάμπουρκερ ή η πίτσα με το αναψυκτικό. Η απώλεια της αμέσως επόμενης καλύτερης εναλλακτικής επιλογής αποτελεί την πραγματική θυσία, το πραγματικό κόστος οποιασδήποτε απόφασης.

45 Στην Οικονομική Επιστήμη αυτό ονομάζεται Κόστος Ευκαιρίας
Στην Οικονομική Επιστήμη αυτό ονομάζεται Κόστος Ευκαιρίας. Έτσι, το κόστος ευκαιρίας της επιλογής της ποδηλασίας είναι η θυσία της δεύτερης σε προτεραιότητα επιλογής του Άντη, είτε αυτή θα ήταν το χάμπουρκερ ή η πίτσα με το αναψυκτικό. Όσο περισσότερα τρόφιμα επιλέγει μια οικογένεια να αγοράσει, τόσο λιγότερα χρήματα της μένουν για να ξοδέψει για αγορά άλλων αγαθών π.χ. για ρουχισμό. Το κόστος ευκαιρίας για την απόφαση μιας οικογένειας να αγοράσει, περισσότερα τρόφιμα είναι η θυσία των άλλων αγαθών, του ρουχισμού, που επίσης ήθελε να αγοράσει αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλήψει.

46 Κάθε φορά που κάποιος επιλέγει κάτι στην πραγματικότητα παραιτείται από κάποια εναλλακτική επιλογή. Και επειδή κάτι θυσιάζεται όταν γίνεται επιλογή, υπάρχει κόστος. Σκεφτόμαστε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας το κόστος ευκαιρίας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, εφόσον συνεχώς κάνουμε Επιλογές.

47 Οι επιχειρήσεις πιθανόν να πρέπει να αποφασίσουν αν τα χρήματα που διαθέτουν, θα τα χρησιμοποιήσουν για επέκταση ή για ανακαίνιση του εργοστασίου τους, για διαφημιστική καμπάνια, για αγορά σύγχρονης τεχνολογίας ή για εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού τους. Το ίδιο συμβαίνει και στο κράτος που πρέπει να αποφασίσει για την υλοποίηση μεταξύ πολλών αναπτυξιακών έργων που προγραμματίζει, όπως για παράδειγμα να ενισχύσει οικονομικά οικογένειες που φτάνουν στα όρια της φτώχιας και να κτίσει καινούργιο νοσοκομείο ή να κατασκευάσει νέο αυτοκινητόδρομο.

48 Κάθε άνθρωπος, επιχείρηση, κοινωνία, κράτος ζυγίζει τα οφέλη σε σχέση με το κόστος κάθε δραστηριότητας και επιλέγει εκείνη που θα του επιφέρει το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τη μικρότερη δυνατή θυσία, με τον λιγότερο κόπο, χρόνο και κόστος, εφαρμόζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο την Οικονομική Αρχή ή το Οικονομικό Αξίωμα.

49 Αγορά Η συνάντηση αγοραστών και πωλητών και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Πραγματική Ροή Τα νοικοκυριά, ως ιδιοκτήτες, διοχετεύουν τους παραγωγικούς συντελεστές διαμέσου της αγοράς συντελεστών προς τις επιχειρήσεις, όπου μετατρέπονται σε οικονομικά αγαθά, τα οποία διαμέσου της αγοράς των προϊόντων διοχετεύονται πίσω στα νοικοκυριά για κατανάλωση. Χρηματική Ροή Οι αμοιβές που παίρνουν τα νοικοκυριά από τις επιχειρήσεις, για τη διάθεση των παραγωγικών συντελεστών και που αποτελούν τα εισοδήματά τους, δαπανούνται για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών που παράγουν οι επιχειρήσεις. Με τα έσοδα αυτά, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να καλύψουν το κόστος παραγωγής και ένα ποσοστό κέρδους.

50 1.5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΡΧΗ Η οικονομική αρχή μπορεί να παρουσιαστεί συνοπτικά ως κλάσμα, με αριθμητή το αποτέλεσμα και παρονομαστή τη θυσία. Αποτέλεσμα μπορεί να είναι η ποσότητα του προϊόντος που παράγεται ή τα συνολικά έσοδα. Θυσία μπορεί να είναι η δαπάνη, η ανάλωση υλικών, ο χρόνος εργασίας ή το κόστος παραγωγής. Στην περίπτωση που το αποτέλεσμα είναι δεδομένο, επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση της θυσίας.

51 παραδειγμα Για την κατασκευή Λιμανιού στη Λάρνακα όπου το αποτέλεσμα είναι δεδομένο, το κράτος επιλέγει συνήθως την πιο χαμηλή προσφορά. Αντίθετα αν η θυσία είναι δεδομένη τότε η προσπάθεια στρέφεται προς τη μεγιστοποίηση του αποτελέσματος π.χ. με το ποσό που εγκρίθηκε για την κατασκευή δρόμων, όπου η θυσία είναι δεδομένη, το κράτος επιδιώκει να κατασκευάσει ή να επιδιορθώσει όσο το δυνατόν περισσότερους δρόμους. Το κυριότερο κίνητρο για την εφαρμογή της Οικονομική Αρχής είναι επομένως, η στενότητα των μέσων σε σχέση με τις ανάγκες.

52 1.6 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ Η διαδικασία της ικανοποίησης των αναγκών του ανθρώπου αφορά τις επιχειρήσεις ή παραγωγούς και τα νοικοκυριά ή καταναλωτές. Μεταξύ των δύο υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση που παρουσιάζεται στο πιο κάτω Διάγραμμα.

53

54 Κατ΄ αρχήν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά συναντούνται στην Αγορά των συντελεστών παραγωγής, όπου οι επιχειρήσεις αναζητούν τη χρήση των συντελεστών παραγωγής που ανήκουν στα νοικοκυριά. Μέλη των νοικοκυριών μπορεί να είναι εργάτες ή και ιδιοκτήτες άλλων συντελεστών παραγωγής όπως της γης και του κεφαλαίου. Κατ' αυτόν τον τρόπο τα νοικοκυριά ή καταναλωτές προσφέρουν, μέσω της αγοράς συντελεστών, τις υπηρεσίες των παραγωγικών συντελεστών που κατέχουν και παίρνουν τις αντίστοιχες αμοιβές από τις επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες αυτές. Αναλυτικότερα, για την προσφορά της γης παίρνουν ως αμοιβή ενοίκιο, για την εργασία παίρνουν μισθό και για το κεφάλαιο παίρνουν τόκο. Οι αμοιβές αυτές αποτελούν το εισόδημα των νοικοκυριών ή καταναλωτών.

55 Το μεγαλύτερο μέρος από τα εισοδήματα αυτά, τα νοικοκυριά το δαπανούν μέσω της αγοράς προϊόντων για κατανάλωση, το δε υπόλοιπο το αποταμιεύουν και το προσφέρουν μέσω της αγοράς συντελεστών πίσω στις επιχειρήσεις για δανεισμό και επενδύσεις. Στη συνέχεια οι επιχειρήσεις με την απόκτηση των παραγωγικών συντελεστών παράγουν αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία προσφέρουν προς πώληση στην Αγορά Προϊόντων απ' όπου ζητούνται προς αγορά, από τα νοικοκυριά ή καταναλωτές. Τα έσοδα αυτά των επιχειρήσεων θα πρέπει όχι μόνο να καλύπτουν το κόστος παραγωγής, αλλά και να επιφέρουν κέρδη στις επιχειρήσεις, ώστε να μπορούν να επιβιώσουν και να συνεχίσουν την οικονομική δραστηριότητά τους.

56 Συμπερασματικά έχουμε την κυκλική ροή εισοδημάτων, όπου τα νοικοκυριά κερδίζουν τα εισοδήματά τους από τις επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις κερδίζουν τα εισοδήματά τους από τα νοικοκυριά και την κυκλική ροή των αγαθών και υπηρεσιών, όπου σε αντίστροφη κίνηση, τα νοικοκυριά προμηθεύουν τις επιχειρήσεις με υπηρεσίες των συντελεστών παραγωγής, τις οποίες χρησιμοποιούν με τη σειρά τους, για να προμηθεύσουν με αγαθά και υπηρεσίες τα νοικοκυριά.

57

58 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ HEARN JOHN : AS/A - LEVEL Economics Essential Word Dictionary. Leicester 2000 p. 49, 57,118 PARKIN POWELL MATTHEWS: Economics eighth edition England 2012 p.4-6, 45 GREGORY N. MANKIW & MARK P. TAYLOR: Αρχές Οικονομικής Θεωρίας. Gutenberg Αθήνα 2010 σελ 28, 31 SLOMAN JOHN: Essentials of Economics. Second edition. Pearson Education Ltd 2001 p. 8 , 15-17 JONES Rob: Edexcel IGCSE Economics. First edition.Pearson Education Ltd 2001 p.41-43

59 ΤΕΛΟΣ

60 Οικονομικό Πρόβλημα (Economic problem)
Οικονομικό πρόβλημα είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάθε κοινωνία εξαιτίας της διαφοράς που υπάρχει μεταξύ του πλήθους των αναγκών που οι άνθρωποι επιδιώκουν να ικανοποιήσουν και της περιορισμένης ποσότητας των αγαθών που υπάρχουν για την ικανοποίηση των αναγκών αυτών. Στην ουσία η έλλειψη αγαθών είναι έλλειψη παραγωγικών συντελεστών. Η αντιμετώπιση του οικονομικού προβλήματος επιβάλλει την λήψη αποφάσεων, προκειμένου να δοθούν λύσεις σε θέματα όπως: Ποια αγαθά πρέπει να παραχθούν και σε ποια ποσότητα. Πως θα παραχθούν τα αγαθά που έχουν επιλεγεί. Πως θα διανεμηθεί το παραγόμενο προϊόν. Ποιος μέρος θα επιλεγεί για την παραγωγική δραστηριότητα.

61 Κάθε οικονομία, με όποιο σύστημα και αν είναι οργανωμένη, έρχεται αντιμέτωπη με το οικονομικό πρόβλημα, όμως οι επιδιωκόμενες λύσεις και η μεθόδευση για την επίτευξη τους διαφέρουν ανάλογα με το οικονομικό σύστημα. Τα βασικότερα προβλήματα οικονομικής οργάνωσης είναι τα ακόλουθα: Η επιλογή των αγαθών και των υπηρεσιών που πρέπει να παραχθούν Κάθε κοινωνία πρέπει να επιλέγει ποια προϊόντα θα παράγει και σε ποιες ποσότητες με τους περιορισμένους της παραγωγικούς πόρους, οι οποίοι μπορούν να απασχοληθούν σε διάφορες εναλλακτικές χρήσεις. Στις οικονομίες με σύστημα ελεύθερης αγοράς οι απαντήσεις δίνονται κυρίως από τους αγοραστές και τους πωλητές των επιμέρους προϊόντων με τις ενέργειες τους σε χιλιάδες απρόσωπες αγορές προϊόντων. Στις οικονομίες με κεντρικό προγραμματισμό τις αντίστοιχες αποφάσεις τις έπαιρνε η κρατική εξουσία.

62 Ο τρόπος παραγωγής των αγαθών και των υπηρεσιών
Συνήθως ένα προϊόν μπορεί να παραχθεί με διάφορους συνδυασμούς ποσοτήτων παραγωγικών συντελεστών, π.χ. με απλή τεχνολογία και πολλά εργατικά χέρια ή με πιο προηγμένη τεχνολογία και λίγα εργατικά χέρια. Για να γίνεται η οικονομικά σωστότερη επιλογή του τρόπου παραγωγής πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο τα τεχνολογικά μέσα της παραγωγής του αλλά και η σχετική έλλειψη για κάθε συντελεστή.

63 Η διανομή του τελικού προϊόντος
Σε κάθε κοινωνία το τελικό προϊόν που παράγεται, δηλαδή το σύνολο των αγαθών και υπηρεσιών τελικής χρήσης, πρέπει να διανέμεται μεταξύ των μελών της. Το πρόβλημα της διανομής αποτελεί ένα από τα βασικά προβλήματα οικονομικής οργάνωσης, για το οποίο το κάθε οικονομικό σύστημα δίνει διαφορετική λύση. Στις ελεύθερες οικονομίες το μερίδιο κάθε νοικοκυριού στο προϊόν της οικονομίας εξαρτάται από τις ποσότητες εργασίας, κεφαλαίου και γης που διαθέτει αυτό και από τις αμοιβές των συντελεστών αυτών που καθορίζονται κυρίως από τις αντίστοιχες αγορές. Στις κοινωνίες που λειτουργούσαν με κεντρικό προγραμματισμό, το μερίδιο κάθε νοικοκυριού εξαρτιόταν από τις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας. Το πρόβλημα της διανομής αναφέρεται και στον προσδιορισμό του μέρους του συνολικού προϊόντος που θα δίνεται στο κράτος.

64 Η τοποθεσία παραγωγικής δραστηριότητας
Η επιλογή του τόπου εγκατάστασης των διαφόρων παραγωγικών μονάδων, βιομηχανικών, αγροτικών ή παροχής υπηρεσιών, είναι ένα θέμα με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Η ορθή επιλογή του εξασφαλίζει χαμηλότερο κόστος παραγωγής των προϊόντων και διανομής τους στους χρήστες τους και επομένως μεγαλύτερη αποδοτικότητα της συνολικής οικονομίας λόγω αποφυγής σπατάλης παραγωγικών συντελεστών που θα προκαλούσε η ακατάλληλη χωροθέτηση. Επιπλέον μπορούν να αποφεύγονται και ορισμένα προβλήματα, όπως υπερβολική κυκλοφοριακή συμφόρηση, καταστροφή του περιβάλλοντος κ.ά. που δημιουργούνται από μεγάλη τοπική συγκέντρωση της παραγωγής.

65 Χρονική εκμετάλλευση Μια κοινωνία πρέπει να καθορίζει και πότε θα χρησιμοποιεί τους παραγωγικούς της πόρους. Αν επιδιώκει να ικανοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις ανάγκες της σήμερα, έστω και σε βάρος των μελλοντικών γενεών, θα χρησιμοποιεί τώρα τους πόρους της σε πολύ μεγάλο βαθμό, διαθέτοντας ενδεχομένους μικρό σχετικά μέρος τους για παιδεία, για παραγωγή υλικού κεφαλαίου, για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και για ανανέωση ορισμένων πόρων κ.ά. Αν, αντίθετα, η κοινωνία δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ευημερία και των μελλοντικών γενεών, θα επενδύειπερισσότερο, θα κάνει μεγαλύτερες δαπάνες για τη βελτίωση της υγείας και της παιδείας, για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος κ.ά.

66 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Είναι Οικονομική δραστηριότητα: (σημειώστε ΝΑΙ ή ΟΧΙ) α) Όταν κάποιος παρακολουθεί μια ταινία στην τηλεόραση. β) Όταν ο γεωργός οργώνει το χωράφι του. γ) Όταν ο εργάτης δουλεύει στο εργοστάσιο. δ) Όταν κάνουμε περίπατο στην ακρογιαλιά. ε) Όταν ο κτηνοτρόφος περιποιείται τα ζώα του. ζ) Όταν ο γιατρός εξετάζει τον ασθενή. η) Όταν παίζουμε μπάλα με τους φίλους μας. θ) Όταν κάποιος βάφει το σπίτι του. ι) Όταν το λεωφορείο μεταφέρει επιβάτες. κ) Όταν η νοικοκυρά αγοράζει φρούτα από τη λαϊκή αγορά.