ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 4 & 5

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 4 & 5"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ/ 4 & 5
3/2017 Αυταρχικά - απολυταρχικά και ολοκληρωτικά πολιτεύματα. H. Arendt (1951), The origins of totalitarianism, p. 341- 388. t_Hannah_The_Origins_of_Totalitarian ism_1979.pdf 2. Seymour Martin Lipset (1960), Political Man, The social bases of politics, p /politicalmansoci00inlips/politicalmanso ci00inlips.pdf ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

2 Εarly signs of authoritarianism (Britt, 2003):
Powerful and continuing expressions of nationalism, disdain for the importance of human rights, Identification of enemies/scapegoats as a unifying cause, the supremacy of the military/avid militarism, rampant sexism, a controlled mass media, obsession with national security, religion and ruling elite tied together, power of corporations protected, labor power suppressed, disdain and suppression of intellectuals and the arts, obsession with crime and punishment, rampant cronyism (ευνοιοκρατία) and corruption, fraudulent elections. 3/2017 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

3 Αυταρχικά-Απολυταρχικά καθεστώτα Ολοκληρωτικά καθεστώτα
Περιορισμένος πλουραλισμός: αρκετές ομάδες (πολιτικά κόμματα, εκκλησία, στρατός ...) συμμετέχουν με περισσότερη ή λιγότερη αυτονομία στην άσκηση της εξουσίας. Πολιτικός μονισμός : μια μοναδική ομάδα ασκεί το σύνολο της εξουσίας Μερική αποπολιτικοποίηση με αποδοχή της απάθειας και της ατονίας του πληθυσμού. Aπαίτηση προς τον πληθυσμό να κινητοποιηθεί για τις αξίες και τους στόχους Δεν υπάρχει καμμία βάση σε συστήματα αξιών ή/και σε δομημένα ιδεολογικά προγράμματα, η μερική αδιαφορία του πληθυσμού αρκεί. Απαίτηση προς τα άτομα να αποδεχθούν την ιδεολογία του καθεστώτος και να σεβαστούν τις επιταγές αυτής της ιδεολογίας. 3/2017 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

4 Αυταρχικά-Απολυταρχικά καθεστώτα (μορφές καθεστώτων με διαβαθμίσεις)
Παραδείγματα Εκλογικά αυταρχικά ή (πλουραλιστικά) ανταγωνιστικά αυταρχικά ή ημι-αυταρχικά καθεστώτα Λίβανος (από 2008-) και Ιράκ (από 2005-) Βενεζουέλα; ΗΠΑ (Τράμπ); 2. (Πλουραλιστικά) σχεδόν ανταγωνιστικά και περιοριστικά αυταρχικά καθεστώτα Κουβέιτ, Μαρόκο, Τουρκία, Ρωσία Νιγηρία, Μαλαισία, Ουγκάντα 3. (Πλουραλιστικά) ηγεμονικά και περιοριστικά αυταρχικά καθεστώτα Αλγερία, Μπαχρέιν, Αίγυπτος, Ιορδανία, Μαυριτανία, Τυνισία, Υεμένη 4. Μη πλουραλιστικά κλειστά αυταρχικά, πολύ περιοριστικά και άρα απολυταρχικά καθεστώτα (Προεδρικά ή δεσποτικά καθεστώτα (ασθενή κομματικά – ή στρατιωτικά - καθεστώτα ή/και πρόεδροι, στρατιωτικοί ή θρησκευτικοί ηγέτες). Υποσαχάρια Αφρική μετά την ανεξαρτησία. Γκάνα, Σαουδική Αραβία, Αραβικά Εμιράτα, Λιβύη, Ομάν, Κατάρ, Συρία, Ιράκ (Χουσείν), Σουδάν, Ιράν, Ουζμπεκιστάν, Μιανμάρ, Νιγηρία ( ), Χιλή (Πινοσέτ), Αϊτή (Duvalier ). 3/2017 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

5 Χαμηλός βαθμός δημοκρατικότητας και φιλελευθερισμού:
Αυταρχικα καθεστωτα (1 & 2): Χαμηλοσ βαθμοσ δημοκρατικότητασ και φιλελευθερισμού 3/2017 Χαμηλός βαθμός δημοκρατικότητας και φιλελευθερισμού: Η αλλαγή στην εξουσία είναι συνήθως αποτέλεσμα συνταγματικού περιορισμού του χρόνου της θητείας επανεκλογής ή πιο σπάνια παραίτησης της ηγεσίας. Διαχωρισμός μεταξύ της έκτασης συνταγματικών δεσμεύσεων που υπόκειται μια κυβέρνηση και του τρόπου ανάδειξης των κυβερνώντων στην εξουσία. O βαθμός φιλελευθερισμού ενός καθεστώτος έχει σχέση με την προστασία των ατομικών/δημόσιων ελευθεριών και δικαιωμάτων. Ο βαθμός δημοκρατικότητας ενός καθεστώτος έχει σχέση με το εύρος του εκλογικού σώματος και την καθαρότητα του ανταγωνισμού για την εξουσία. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

6 Αυταρχικα καθεστωτα (1 & 2): τα χαρακτηριστικα (+/-) ηπιου αυταρχισμου
Αυταρχικα καθεστωτα (1 & 2): τα χαρακτηριστικα (+/-) ηπιου αυταρχισμου 3/2017 Ανάπτυξη ήπιου αυταρχισμού μετά την εκλογή με την ανάδειξη ισχυρού συγκεντρωτικού ηγέτη (όχι ισχυρών θεσμών) με περιορισμένη αίσθηση συνταγματικής αυτοσυγκράτησης και χωρίς περιορισμό της εξουσίας, εκτός αν αυτός επιβάλλεται από τους συσχετισμούς ισχύος γενικότερα. Αδύναμη νομοθετική εξουσία αφού είναι ασθενώς κατοχυρωμένα τα εκ Συντάγματος ατομικά δικαιώματα, και καταρχήν αυτά των πολιτικών αντιπάλων της κυβερνώσας ηγεσίας. Επιλεκτική χρήση του νόμου ως εργαλείο ισχύος, παρέμβαση στην άσκηση του νόμου και στην αγορά επηρρεάζοντας τα οικονομικά αποτελέσματα. Ανάπτυξη διακριτικής δικαστικής εξουσίας εις βάρος των αντιπάλων και υπέρ των υποστηρικτών του καθεστώτος. Εκλογές μη-ελεύθερες και μη-δίκαιες. Μη απροκάλυπτη εκλογική νοθεία, το εκλογικό αποτέλεσμα εξαρτάται από την επιρροή που ασκεί ο ηγέτης στο εκλογικό σώμα (πολύ πριν ξεκινήσει η επίσημη εκλογική εκστρατεία) μέσα από τα ΜΜΕ και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, και μέσα από την ικανότητα του να χρησιμοποιήσει τον κρατικό μηχανισμό προς όφελος της οργάνωσης του. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

7 Αυταρχικα καθεστωτα (1 & 2): ο ρολοσ του ηγετη/ηγεσιασ
3/2017 Ο ηγέτης (και το κόμμα του) σε ρόλο προστάτη και όχι αντιπρόσωπου του λαού, θεωρείται ότι παρέχει αποτελεσματική διακυβέρνηση και χαίρει της λαϊκής υποστήριξης. Αποτελεσματικότητα σημαίνει πολιτική παρεμβατικότητα και άρα έτσι γίνεται αποδεκτή η καταπίεση, και η φιλελευθερη δημοκρατία ανάγεται σε ΄΄έκλυτο τρόπο ζωής δυτικού τύπου΄΄. Η εναλλαγή στην εξουσία πιθανό να αναπαράγει τα ίδια χαρακτηριστικά με άλλα πρόσωπα. Συνήθως πρόβληματα μεγάλης φτώχειας, διαιρέσεων ή ανισοτήτων (εθνοτικών, θρησκευτικών, οικονομικών) με τα βασικά έσοδα προέρχοναι από έναν φυσικό πόρο. Η ηγεσία ανάχωμα σε εξωτερικές πραγματικές ή κατασκευασμένες απειλές, στην εσωτερική συνοχή και οικονομική ανάπτυξη. Τέτοια καθεστώτα είναι συχνά αποτέλεσμα συμβιβασμού των εγχώριων ελίτ και διεθνών οργανισμών αφού συνήθως τέτοια κράτη δέχονται βοήθεια από αυτούς με αντάλλαγμα οικονομικές μεταρρυθμίσεις (ΠΤ, ΔΝΤ κτλ.). ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

8 Αυταρχικα καθεστωτα και ο οροσ ‘ανελευθερη δημοκρατία’
3/2017 Σύνηθες καθεστώς σε νεοπαγή και κατά κύριο λόγο προσωποπαγή πολιτικά συστήματα: μετά-κομμουνιστικά, μετά- στρατιωτικά, μετά-αποικιακά, μετα-δικτατορικά στην Αφρική, Λατινική Αμερική, Ασία. Ο όρος της ανελεύθερης δημοκρατίας μας οδηγεί να θεωρήσουμε ότι είναι απλώς ένας σταθμός καθ’οδόν προς την πληρέστερη δημοκρατία. Ενώ στην πραγματικότητα τέτοια καθεστώτα μπορούν να παραμείνουν σταθερά για πολύ χρόνο. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

9 Περιοριστικα αυταρχικα και απολυταρχικα καθεστωτα (3&4): χαρακτηριστικα (+/-) σκληρου αυταρχισμου
3/2017 H νομοθετική και δικαστική εξουσία διακρίνεται από έλλειψη πόρων, αποτελεσματικότητας, επαγγελματισμού. Ελάχιστοι συνταγματικοί περιορισμοί (π.χ. Συνταγματική μοναρχία). Η παντελής απουσία συνταγματικών περιορισμών της εξουσίας είναι εις βάρος των μειονοτήτων. Ποινικοποίηση της ‘’προσβολής κύρους και υπονόμευσης της αποτελεσματικότητας του κράτους’’. Νόμοι ασαφείς αφήνοντας περιθώρια για διώξεις, μέσα καταστολής των διαφωνούντων στο εσωτερικό, λογοκρισία, χρήση ειδικών δικαστηρίων/στρατοδικείων. Εγγενής πολιτική αβεβαιότητα, ανάπτυξη ελεγκτικών μηχανισμών του στρατού και δυνάμεων ασφάλειας, ΜΜΕ. Κίνδυνος εκφυλισμού του καθεστώτος με ανάπτυξη δεσποτικής εξουσίας (δικτατορίες, κομματικά καθεστώτα). ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

10 Περιοριστικα αυταρχικα και απολυταρχικα καθεστωτα (3&4): ο ρολοσ του ηγετη/ηγεσιασ
3/2017 Χωρίς ξεκάθαρους κανόνες διαδοχής (εκτός αν πρόκειται για κληρονομικές μοναρχίες) οπότε κίνδυνος ανατροπής ηγετών. Κληρονομική διαδοχή, διαδοχή μετά από εκλογές ή βίαιη ανατροπή προηγούμενου καθεστώτος. Η ηγεσία είναι επισφαλής συνδυάζει την τυπική υπερεξουσία με την πολιτική ανασφάλεια (αυτό ισχύει και στα ολοκληρωτικά καθεστώτα). Ηγετική ομάδα (π.χ. στρατιωτικό συμβούλιο) με εσωτερικό ανταγωνισμό, αδύναμα στοιχεία ιδεολογίας και πολιτικής. Ο στρατός ή συγκυβερνά ή είναι βασικός πυλώνας της εκτελεστικής εξουσίας (μπορεί να υπάρξει και αυτονόμηση του), δεν υπάρχει διακριση μεταξύ στρατιωτικής και πολιτικής σφαίρας. Οι ηγέτες προσπαθούν να διατηρήσουν τον έλεγχο, να αυξήσουν τα πλούτη τους, περιορίζουν τη μαζική συμμετοχή και ελέγχοντας τους κρίσιμους πόρους. Οι ηγέτες δεν έχουν απόλυτη και απεριόριστη εξουσία και λειτουργούν εντος άρρητων ορίων συνάπτοντας συμμαχίες με ισχύρους επιχειρηματίες, Εκκλησία και τοπικούς άρχοντες. Ανεπίσημο δίκτυο πυραμιδωτών πελατειακών σχέσεων με παροχή πόρων (όπως ο έλεγχος θέσεων εργασίας, δημόσιες προμήθειες, επενδύσεις, δυνατότητες αποκόμισης κερδών), εμπιστοσύνη στον πάτρωνα και δίκτυα συμμαχιών που διατρέχουν την κοινωνία (εντός συστηματος) και υπερβαίνουν τη διάκριση δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας και επιτρέπουν τη διαφθορά ως ενδημικό χαρατηριστικό. Υψηλές στρατιωτικές δαπάνες από εξαγωγες φυσικών πόρων, κατάχρηση κυβερνητικών δαπανών. Κακή κατανομή κεφαλαίου, εξαγορά αντιπάλων και πολιτικής αφοσίωσης, αδύναμος τραπεζικός τομέας, ελάχιστες ξένες επενδύσεις. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

11 ο ρολοσ του κομματοσ σε μονοπροσωπα συστηματα
3/2017 H λειτουργία ενός κόμματος σε μονοπρόσωπα συστήματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σφυρηλάτηση της εθνικής ενότητας ή καταλύεται από έναν ισχυρό ηγέτη ακόμα και αν έχει ξεκινήσει ως γνήσια ανεξάρτητη δύναμη (Μπάαθ, Σαντάμ Χουσειν, καταρχήν κίνημα αραβικού σοσιαλισμού και παναραβικού εθνικισμού ,1963, , Ιράκ). Ισχυροί μονοπρόσωποι δρώντες χρησιμοποιούν την ύπαρξη αδύναμου κόμματος ως όχημα κατανομής επιβράβευσης, μέσω δικτύων πελατειακών σχέσεων από την άρχουσα εθνοτική ομάδα στο κέντρο προς τους υποστηρικτές της στις περιφέρειες. Το κυρίαρχο κόμμα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι κυρίως πεδίο έκφρασης και διαιώνισης της εξουσίας των ομάδων της ηγετικής ελίτ (NDP, , Αίγυπτος: παθητικός ρόλος του κυρίαρχου κόμματος που αποτελεί κομμάτι μιας εδραιωμένης δομής εξουσίας που βασίζεται σε έναν ισχυρό πρόεδρο και εκτεταμένη γραφειοκρατία. Λειτουργεί ως μέσο στράτευσης στελεχών και δημιουργίας μιας πολιτικής ελίτ). Στη Μέση Ανατολή, τα κόμματα διατηρούν πιο σημαντικό ρόλο από ότι στην Αφρική. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

12 προσωποπαγησ εξουσια στα μονοπροσωπα προεδρικα συστηματα
3/2017 Πρόεδροι: στηρίζουν την εξουσία τους όχι μόνο στο αξίωμα ή/και στο κόμμα αλλά και στην οικογένεια. Εκτεταμένες εξουσίες όπως οι διορισμοί στα αξιώματα και βρίσκεται στην κορυφή ενός συστήματος εκτελεστικής εξουσίας που διατρέχει τη χώρα και υποβιβάζει όλες τις πτυχές της πολιτικής ζωής σε συστατικά στοιχεία. Ισχυρό προεδρικό αξίωμα: Σε αντίθεση με το δεσποτισμό, η εξουσία εδράζεται σε συγκεκριμένο αξίωμα, το οποίο διατήρειται και μετά την αποχώρηση του κατόχου. Το προεδρικό μοντέλο είναι περισσότερο θεσμικό, αλλά και συγκεντρωτικό και ταιριάζει σε πολύπλοκες κοινωνίες. Αυτό το συγκεντρωτικό μοντέλο μπορεί να μεταφέρεται στους διαδόχους. Το αυτο-πραξικόμημα στην Λατινική Αμερική (autogolpe): O Πρόεδρος κηρύσσει κατάσταση έκτακτου ανάγκης, καταργεί τον συνταγματικό περιορισμό επανεκλογής και διευρύνει τις εξουσίες του ώστε να κυβερνά με προεδρικά διατάγματα. Περού, πραξικόπημα 1992: αναστολή ισχύος συντάγματος, της δικαστικής εξουσίας και Κογκρέσσου, θέσπιση νέου συντάγματος που επικυρώθηκε μετά με δημοψήφισμα και που δίνει δικαίωμα επανεκκλογής. Βραζιλία, 1937, φασιστικών επιρροών δικτατορία. Ουζμπεκιστάν (περίπτωση έμμεσης συγκέντρωσης εξουσίας): μετά το 1991, εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Karimov κατά του ίδιου του κόμματος του, ο ίδιος παραιτήθηκε από το σχήμα που διαχθέθηκε το ΚΚ λέγοντας ότι μόνο ένας υπερκομματικός αρχηγός μπορεί να εγγυηθεί τη συνταγματική σταθερότητα στηρίζοντας την εξουσία του στο προεδρικό του αξίωμα και μετατρέποντας το καθεστώς από κομματοκρατούμενο σε προεδροκρατούμενο. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑ ΥΡΟΥ

13 Στρατιωτικα καθεστωτα
3/2017 Στρατιωτικά πραξικοπήματα λαμβάνουν χώρα καταιγιστικά κυρίως στη δεκαετία του 60 και 80 μέχρι τη δεκαετία του 90 κυρίως σε μετα-αποικιακές χώρες (κυρίως στην Υποσαχάρεια Αφρική (Γουϊνέα, Μαυριτανία), αλλά και Λατινική Αμερική και Ασία όπου το κράτος δεν έχει διεισδύσει όπως στην Ευρώπη. Ο ψυχρός πόλεμος έπαιξε ρόλο δεδομένου ότι οι δύο υπερδυνάμεις έδωσαν πολιτική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη στην αναρρίχηση στρατηγών στην εσωτερική διακυβέρνηση μετα-αποικιακών χωρών (Αμερικάνικη στήριξη σε Κούβα (Μπατίστα), Αϊτή (Duvalier), Χιλή (Πινοσέτ), Αίγυπτος (Μουμπάρακ) κτλ.). Η επιτυχία τους οφείλεται στο ότι οι κρατικές δομές είναι υποτυπώδεις και υπανάπτυκτες. Ο στρατός έχει ρόλο υποστηρικτικό, όχι πρωταγωνιστικό. Χούντα: θεσμική έκφραση με μια μικρή ομάδα των ηγετικών κλάδων των ενόπλων δυνάμεων όπου ένας ισχυρός άνδρας ξεχωρίζει και αναλαμβάνει πολιτικό αξίωμα συγχωνεύοντας τη στρατιωτική και πολιτική εξουσία (Χιλή, Πινοσέτ, 1973, Λιβύη, Καντάφι, 1969). Υπάρχουν μεταβάσεις των στρατιωτικών καθεστώτων σε πιο πολιτικές μορφές διακυβέρνησης που είναι γνήσιες ή προσχηματικές όπου έτσι και αλλιώς οι ένοπλες δυνάμεις παραμένουν ισχυρός πολιτικός παράγοντας. Η ιστορική παρατήρηση δείχνει κάποια αλλαγή στάσης έναντι της απευθείας διακυβέρνησης από το στρατό. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

14 Ολοκληρωτικά καθεστώτα
Παραδείγματα Μονοκομματικά καθεστώτα (φασιστικά, ρατσιστικά - εθνικιστικά) Ναζιστική Γερμανία, Φασιστική Ιταλία Μονοκομματικά κομμουνιστικά καθεστώτα Σοβιετική Ένωση ( ), Βόρεια Κορέα (κόμμα KWP / δυναστεία), Ρουμανία (Τσαουσέσκου), Βιετνάμ, Κίνα ( , Μάο), Καμπότζη ( , Khmers Rouges), Τουρκμενιστάν ( ), Βιρμανία ( ), Λάος Μονοκομματικά μη κομμουνιστικά καθεστώτα (ελάχιστα σημερινά παραδείγματα) Μεξικό (μέχρι το 2000, κόμμα IRP), Σιγκαπούρη Ζιμπάμπουε Θεοκρατικά Καθεστώτα Ιράν (Χομεϊνί), Αφγανιστάν (Ταλιμπάν) 3/2017 ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

15 Χαρακτηριστικα των ολοκληρωτικων καθεστωτων -1
3/2017 Η έννοια του ολοκληρωτισμού εμφανίζεται στο μεσοπόλεμο και επιβάλλεται ως κατηγορία πολιτικής ανάλυσης κατά το ψυχρό πόλεμο υπό την επιρροή των Friedrich, Arendt, Aron. Η παροξυσμική λατρεία της ηγετικής προσωπικότητας: η απόλυτη εξουσία με στόχο να εκφράσει τις μάζες (μετατροπή των τάξεων σε μάζες εξαλείφοντας τις κοινωνικές διαχωριστικές γραμμές) και να τις οδηγήσει προς το ανώτατο συλλογικό ιδανικό. Είναι η συλλογική ψυχή του Λαού (Führerprinzip, προλεταριακή διεύθυνση). Η ψυχοκοινωνική αποτελεσματικότητα αυτής της λατρείας εκφράζεται στις συναισθηματικές εξάρσεις του όχλου με την κατάργηση των ορθολογικών αναφορών (όσμωση με τον ηγέτη). Το ιδεολογικό μονοπώλιο (μονολιθική αντίληψη): ο θρίαμβος μιας μοναδικής αντίληψης της Αλήθειας (σύστημα ιδεών που στηρίζεται σε απλουστεύσεις) καταστρέφοντας τους κοινωνικο-πολιτισμικούς θεσμούς (φιλοσοφία, θεολογία, επιστήμες κτλ) στη βάση ενός μηδενισμού των αξιών. Απόλυτη διείσδυση στην κοινωνία με στόχο να την αλλάξουν και κινητοποιούν τον πληθυσμό υπέρ αυτού του σκοπού. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

16 Χαρακτηριστικα των ολοκληρωτικων καθεστωτων -2
3/2017 Ο έλεγχος όλων των μέσων εξουσίας και πειθούς: πλήρη κατάργηση του πολιτικού πλουραλισμού και καταστροφή όποιας αντιπολιτευτικής τάσης. Απόλυτη κηδεμονία όλων των κοινωνικών θεσμών, δημιουργία δομών κατήχησης της νεολαίας, δημιουργία πολιτοφυλακής (SS, εργατικές πολιτοφυλακές, pasdarans (Ιράν)) και οργάνωση δομών προπαγάνδας. Ο πολλαπλασιασμός ανταγωνιστικών υπηρεσιών εντός της κρατικής μηχανής εξουδετερώνει την εμφάνιση αντίθετων ομάδων (Arendt). Έτσι η οργάνωση του κράτους αποκτά μια φαντασμαγορική και άπιαστη εικόνα που αναγκάζει όλους να τη φοβούνται και άρα να την υπηρετούν. Ένα σύστημα υπερτροφικής αστυνόμευσης και συγκεντρωποίησης (πολιτική τρόμου): σύστημα ελέγχου της σκέψης με τη χρήση των ΜΜΕ για δημιουργία ενός νέου, βελτιωμένου είδους ανθρώπου αφοσιωμένου στους στόχους του καθεστωτος (καταγγελίες εντός οικογενειών). Η τεχνική ‘του ύποπτου’ οδηγεί στον κατακερματισμό των κοινωνικών σχέσεων και νομιμοποιεί τα κέντρα κράτησης και τον απανθρωπισμό. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

17 Η αναπτυξη των φασιστικων κινηματων μετα το Α΄ππ - 1
3/2017 Ο φασισμός αποτέλεσε μια ριζοσπαστική λύση των προβλημάτων που αντιμετώπιζε ο καπιταλισμός μετά το τέλος του Α΄ΠΠ (Επανάσταση στη τσαρική Ρωσία όπου το 42% των τραπεζών ανήκε στη Δύση, αντιπολιτευτικά κινήματα στις αποικίες, κυρίως στην Ασία, οξυμένος οικονομικός ανταγωνισμός λόγω της εβιομηχάνισης, συγκεντρωποίηση του κεφαλαίου και κρίση του 30). Η μεσαία τάξη στρεφόταν στην προκαπιταλισική, προβιομηχανική και προδημοκρατική περίοδο (συντηρητικά και αντιδραστικά μεσαία στρώματα) και είχε ήδη αναπτύξει στην Αυστρία, Γαλλία (Action Française) κτλ πολύ πριν στα τέλη 19 και αρχές 20 αι. εθνικιστικά, αντιφιλελεύθερα, αντιμονοπωλιακά στοιχεία στο πλαίσιο μιας δημαγωγικής ιδεολογίας την οποία ο φασισμός οργάνωσε σε ολοκληρωμένο σύστημα. Τα φασιστικά κινήματα συγκροτήθηκαν από κοινωνικές ομάδες που είχαν ξεριζωθεί κοινωνικά και πνευματικά από την πολεμική και μεταπολεμική κρίση και δεν μπορούσαν να ορθοποδήσουν στην αστική ζωή. Πρόκειται για τις ταξικά έκπτωτες υπάρξεις στις οποίες ο φασισμός πρόσφερε αυτοεπιβεβαίωση (πρώην στρατιωτικοί και στρατιώτες, ελεύθεροι επαγγελματίες/ιδιοκτήτες... μεσαία τάξη). ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

18 Η αναπτυξη των φασιστικων κινηματων μετα το Α΄ππ -2
3/2017 Ανάπτυξη κινημάτων διαμαρτυρίας μετά το 1918 κατά του καπιταλισμού, σοσιαλισμού (χωρίς να θέλουν επιστροφή στη μοναρχία). Καταρχήν στην Ιταλία (fasces, με το έμβλημα, υπέρ της εκτελεστικής εξουσίας). Οι φασιστικές τάσεις των μεσαίων στρωμάτων μεγάλωναν όσο απειλούνταν η κοινωνική τους θέση και όσο αποδεικνύονταν ότι οι ‘μικροαστικές’ τους απαιτήσεις βασίζονταν σε αυταπάτες. Η ανάδειξη στην Αυστρία και Γερμανία των χριστιανοκοινωνικών και των εθνικοσοσιαλιστών αντίστοιχα δείχνει συγγένεια με τους ιταλούς φασίστες. Στο NSDAP (εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα στη Γερμανία μέχρι το 1930 μόνο 8,5% των μελών προερχόταν από την εργατική τάξη. Η φασιστική ιδεολογία εξέφραζε τη δυσαρέσκεια των μαζών χωρίς να θέτει σε κίνδυνο το καπιταλιστικό σύστημα αφού τη διοχέτευε σε ακίνδυνα κανάλια πνευματικής και πολιτικής παράδοσης. Βασικά κίνητρα της φασιστικής ιδεολογίας: η ιδεολογία της κοινότητας (εθνικισμός), η ιδεολογία της αυθεντίας (ηγέτης-οδηγός), η ιδεολογία της ιδιοκτησίας, η ιδεολογία ενός ψευδούς αντικαπιταλισμού, η ιδεολογία του εξιλαστήριου θύματος και η μιλιταριστική ιδεολογία. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

19 Χαρακτηριστικα κομμουνιστικων καθεστωτων
3/2017 Η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου: περίοδος επαναστατικού μετασχηματισμού ανάμεσα στη καπιταλιστική και κομμουνιστική κοινωνία. Πρόκειται για μια περίοδο πολιτικής μετάβασης κατά την οποία το κράτος δεν μπορεί παρά να είναι η ΄δικτατορία του προλεταριάτου΄. Το κόμμα της εμπροσθοφυλακής (Λένιν): το κόμμα αντιλαμβάνεται καλύτερα τα αληθινά συμφέροντα της εργατικής τάξης από ότι οι ίδιοι οι εργάτες. Πέρα από την συνδικαλιστική συνείδηση, οι εργάτες πρέπει να αναπτύξουν επαναστατική συνείδηση. Το κόμμα αναλαμβάνει τα ηνία στη φάση της δικτατορίας μέχρι να ωριμάσει η επαναστατική συνείδηση των εργατών υπό την κομματική κατήχηση. Το κόμμα καθορίζει τις γενικές κατευθύνσεις εξέλιξης της κοινωνίας και ο πυρήνας των κρατικών και δημόσιων οργανώσεων, καθορίζει την εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Η φιλοδοξία του Μαρξ ήταν η κοινωνία να κυριαρχούσε επί του κράτους. Στην πραγματικότητα υπήρχε διείσδυση του κομματικού κράτους στην κοινωνία με εργαλειοποίηση της μαρξιστικής κληρονομιάς. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ

20 Ασιατικοσ κομμουνισμοσ και μετα-ολοκληρωτισμοσ;
3/2017 Η μεταρρυθμιστική στρατηγική του σταδιακού ανοίγματος της εγχώριας αγοράς έχει χαρίσει σημαντικούς αν και πολύ άνισους ρυθμούς ανάπτυξης σε χώρες σαν την Κίνα (Βιετνάμ, Λάος) με παραδοσιακά φτωχές και αγροτικές κοινωνίες. Προβλήματα: περιβαλλοντική υποβάθμιση, άνιση αναδιανομή και αύξηση των ανισοτήτων ανάμεσα στην περιφέρεια/ύπαιθρο και αστικά κέντρα, μετακινήσεις πλυθυσμών προς αυτά, αγροτικές εξεργέσεις, αύξηση της ανεργίας στα αστικά κέντρα, γήρανση πληθυσμού, ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη, επιβράδυνση, διαφθορά. Στην Κίνα έγινε ανάπτυξη ενός κρατικού καπιταλισμού με μερική εκβιομηχάνιση χωρίς εκδημοκρατισμό και με καταστολή (πολιτικά ελεγχόμενη οικονομία). Ο εμπορικός ορθολογισμός αφορά λιγότερο τον εντοπισμό ευκαιριών στην αγορά και κυρίως τη δημιουργία ισχυρών δεσμών με τους τοπικούς αξιωματούχους που μπορούν να εγγυηθούν αυτές τις ευκαιρίες. Η επιτυχημένη είσοδος της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία έχει αναπτύξει εξαρτήσεις των άλλων χωρών από τα προϊόντα που παράγει αμβλύνοντας τις διεθνείς πιέσεις για εκδημοκρατισμό. Ο κινέζικος κομμουνισμός έχει ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά. Το κόμμα ελέγχεται από ελίτ που έχουν επιδείξει σημαντικό βαθμό ευελιξίας σχετικά με τον ασπασμό εθνικιστικής αντιταξικής ρητορείας. H σημασία του εθνικισμού εξηγεί την βιωσιμότητα του καθεστώτος και το ρόλο του Λαϊκού απελευθερωτικού Στρατού (o πολυπληθέστερος στον κόσμο, πάνω από ). Τα ασιατικά κομμουνιστικά κόμματα προτάσσουν έτσι την εθνικιστική ατζέντα της σύγκλισης με τη Δύση διατηρώντας ακέραιη την εξουσία τους. ΦΙΛΙΠΠΑ ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ