O Ο έρωτας στην τέχνη.

Παρουσίαση με θέμα: "O Ο έρωτας στην τέχνη."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 O Ο έρωτας στην τέχνη

2

3 «Ο Έρωτας μού συντάραξε τα μυαλά, όπως ο άνεμος που πέφτει
«Ο Έρωτας μού συντάραξε τα μυαλά, όπως ο άνεμος που πέφτει πάνω στις βαλανιδιές κατεβαίνοντας από το βουνό» (Σαπφώ, απόσπαςμα 47)

4 Ο έρωτας ο πλέον πολυεπίθετος θεός της αρχαιότητας Ἀβέβαιος, ἁβρός, ἀγέρωχος, ἄγριος, ἄγρυπνος, ἀήττητος, ἀθάνατος, ἀληθινός, ἀνήμερος, ἀνίκητος, ἀνώνυμος, ἄρχων, ἄφθονος, ἄφρων... Όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί από τα πολυάριθμα επίθετα που αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι εξαιρετικά δύσκολο να ορίσει κανείς με λέξεις τον πλέον πολυεπίθετο θεό της αρχαιότητας, τον Έρωτα.

5 Ο Πλάτων αφιερώνει στον έρωτα δύο διαλόγους Το Συμπόσιο και τον Φαίδρο Στο Συμπόσιο αναφέρει O έρωτας στον πόνο, στον φόβο, στον πόθο και στον λόγο δηλαδή στη λογική αυτός είναι κυβερνήτης (στον λόγο), επιβάτης (στον πόθο), παραστάτης (στον φόβο) και σωτήρ άριστος (στον πόνο) ...ούτε τιμές, ούτε πλούτος, ούτε άλλο ουδέν και καταλήγει Έρως...πάντων θεών και ανθρώπων νόημα

6

7

8 Στο ίδιο έργο στο διάλογο της ιέρειας Διοτίμας και του Σωκράτη για τον έρωτα παίρνουμε στοιχεία για τον τρόπο που γεννήθηκε ο έρωτας αλλά και για τη φύση του 8

9

10

11 ΔΙΟΤ.«Σε καμιά περίπτωση.» Σ. «Τότε τί;»
ΣΩΚ:Μα τι τέλος πάντων», «θα μπορούσε να είναι ο Έρωτας; Μήπως θνητός;» ΔΙΟΤ.«Σε καμιά περίπτωση.» Σ. «Τότε τί;» Δ. «Κάτι μεταξύ θνητού και αθανάτου.» Σ. «Δηλαδή, Διοτίμα, τι;» Δ. «Δαίμων μέγας, Σωκράτη. Αφού βέβαια καθετί δαιμονικό βρίσκεται μεταξύ θεού και θνητού.» Σ.:Ποιος είναι ο πατέρας του και ποια η μητέρα του; Δ. Όταν ήρθε στον κόσμο η Αφροδίτη, είχαν τραπέζι οι θεοί, με τους άλλους μαζί και ο Πόρος, ο γιος της Μήτιδας. Σαν απόφαγαν, ήρθε, η Πενία για να ζητιανέψει, και στεκόταν εκεί κοντά στην πόρτα. Ο Πόρος τότε μεθυσμένος από το νέκταρ, κρασί δεν υπήρχε ακόμη- βγήκε έξω στον κήπο του Δία και, καθώς είχε βαρύνει, έπεσε και κοιμήθηκε. Η Πενία εκείνη την ώρα, σκέφτηκε να αποκτήσει παιδί από τον Πόρο και έτσι συνέλαβε τον Έρωτα.

12 Σύμφωνα πάλι με τη φύση του πατέρα του επιβουλεύεται τα ωραία και τα εκλεκτά, είναι γενναίος, ριψοκίνδυνος, ορμητικός, κυνηγός τρομερός, που σκαρφίζεται συνεχώς τεχνάσματα, συγχρόνως όμως προικισμένος με πόθο για τη γνώση της αλήθειας αλλά και επινοητικότητα, διαρκώς σε όλη του τη ζωή αγαπά τη σοφία, δεινός σαγηνευτής, μάγος, σοφιστής. Και δεν είναι η φύση του όμοια με αθάνατου ούτε όμως πάλι με θνητού. Άλλοτε μέσα στην ίδια μέρα ανθεί και ζει, όταν βρει τα μέσα, άλλοτε πεθαίνει, μα ξαναζωντανεύει πάλι χάρη στη φύση του πατέρα του. Ό,τι αποκτά κάθε φορά τρέχει σιγά σιγά και χάνεται. Δεν είναι λοιπόν ο Έρωτας ποτέ ούτε τελείως φτωχός σε μέσα ούτε πλούσιος. Και μεταξύ σοφίας και ανοησίας βρίσκεται πάλι στη μέση. Ο Έρως είναι έρωτας προς το ωραίο. Διοτίμα: Σαν γιος λοιπόν του Πόρου και της Πενίας που είναι ο Έρως βρίσκεται στην εξής κατάσταση: Πρώτον είναι πάντα φτωχός και κάθε άλλο παρά απαλός και ωραίος, όπως νομίζει ο πολύς κόσμος. Αντιθέτως, είναι τραχύς, ρυπαρός, ξυπόλυτος, άστεγος· πλαγιάζει πάντα χάμω, χωρίς στρώμα, κοιμάται κάτω από τον ανοιχτό ουρανό σε σκαλοπάτια και στις άκρες του δρόμου· μοιράζεται τη φύση της μάνας του και έχει για συγκάτοικο πάντα τη στέρηση.

13 . Σύμφωνα με τον Ησίοδο ο έρως ήταν δύναμη αρχέγονη και προϋπήρχε των θεών και των ανθρώπων. Ήταν μια από τις τρεις πρωταρχικές και αγέννητες οντότητες δίπλα στο Χάος και τη Γη. Ήταν η ενοποιητική δύναμη που εξασφάλιζε τη δυνατότητα αναπαραγωγής ακόμη και των ίδιων των θεών. Από το Χάος θα γεννηθούν το Έρεβος και η Νύχτα και από αυτούς ο Αιθέρας και η Ημέρα. Αργότερα σε αγγεία των κλασικών χρόνων, η πρωταρχική αυτή θεότητα, ο Έρως, είναι παρούσα στη γέννηση της Αφροδίτης που αναδύεται από τον αφρό της θάλασσας ως αποτέλεσμα της γονιμοποίησης του Ουρανού και αυτής.

14

15

16

17 Στον Όμηρο, κορυφαία είναι η σκηνή της Ιλιάδας όπου η Ήρα, προκειμένου να απομακρύνει τον Δία από το πεδίο της μάχης του Τρωικού πολέμου, θα τον αποπλανήσει ερωτικά. Γοητευμένος ο πατέρας των θεών πέφτει στα δίχτυα της Ήρας και ολόκληρη η φύση συνδράμει με τις δυνάμεις της το Θείκό αυτόν έρωτα

18 Η Σαπφώ, στα τέλη του 7ου π. Χ
Η Σαπφώ, στα τέλη του 7ου π.Χ. τον αναφέρει ως «γλυκύπικρον, ἀμάχανον ὄρπετον», δηλαδή γλυκύπικρο, ακαταμάχητο πλάσμα και δημιουργεί τον μύθο της γέννησης του Έρωτα από την Αφροδίτη

19 Oι Έλληνες αντιλαμβάνονταν τον Έρωτα: ως κοσμογονική, ελκτική δύναμη,ως θεότητα, ως ανθρώπινη αξία αλλά και ως καθημερινή πράξη. Έτσι, ο θεός έρωτας, παρουσιάζεται σε αττική αγγειογραφία ως γαλακτοτροφούμενο μωρό στην αγκαλιά της μάνας του

20

21 ως άτακτο, σκανταλιάρικο παιδί που τιμωρείται με τρόπους κλασικούς
ως άτακτο, σκανταλιάρικο παιδί που τιμωρείται με τρόπους κλασικούς

22

23 Παρουσιάζεται ως γονιμοποιός έφηβος

24

25 Ως δαμαστής της πανίδας με ιδιότητες ανάλογες των ζώων που ιππεύει
Ως δαμαστής της πανίδας με ιδιότητες ανάλογες των ζώων που ιππεύει

26

27 εκπαιδευόμενος τοξότης , δεινός τοξότης, μουσικός, υποκριτής-ηθοποιός,τελετουργός, συμποσιαστής

28

29 Έρωτες Θεών Ενα από τα πιο δημοφιλή θέματα της αρχαίας τέχνης είναι οι ερωτες των θεών Ο Δίας κυρίαρχος μεταμορφώνεται απόέρωτα Σε χρυσή βροχή που μπήκε από τη στέγη στο κελί της Δανάης που την είχε κλειδώσει ο πατέρας της για να μην σκοτωθεί σύμφωνα με χρησμό από τον εγγονό του και από τον έρωτά τους γεννήθηκε ο Περσέας

30

31 Σε ταύρο λευκό που ξελογιάζει την Ευρώπη στο λιβάδι που πήγε εκείνη για να μαζέψει λουλούδια. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας

32

33 σε κύκνο που με λανθάνουσα επιθετικότητα υποτάσσει τη Λήδα την οποία είδε στον Ταύγετο και την ερωτεύθηκε Η θεά Αφροδίτη τον μεταμόρφωσε ενώ η ίδια πήρε μορφή αετού καταδιώκοντάς τον. Τους είδε η Λήδα και αισθανόμενη συμπάθεια προς τον κύκνο έσπευσε να τον σώσει παίρνοντάς τον μέσα στην αγκαλιά της. Λίγο αργότερα η Λήδα κατ΄ άλλους γέννησε δύο αυγά. Από το ένα βγήκαν ο Πολυδεύκης και η Ελένη (τα παιδιά του Δία) κι από το άλλο ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα (τα παιδιά του Τυνδάρεω).

34

35 O Δίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο και σαγήνευσε τη Δήμητρα που έμεινε έγκυος. Εννιά μήνες αργότερα γεννήθηκε ένα κοριτσάκι, που ονομάστηκε Περσεφόνη....  Όσο μεγάλωνε η Περσεφόνη, μεγάλωνε και η ομορφιά της. Όταν την είδε ο Πλούτωνας, θεός του Άδη, την ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα και αποφάσισε να την κλέψει.... 

36

37

38

39

40 Σύμφωνα με τον Ομηρικό ύμνο προς τη Δήμητρα, η νεαρή Περσεφόνη μάζευε λουλούδια στο Νύσιο πεδίο. Τη συντρόφευαν, η Αθηνά, η Άρτεμης και οι Ωκεανίδες νύμφες. Ανέμελη η Περσεφόνη, απομακρύνθηκε από τη συντροφιά της, αναζητώντας το πιο όμορφο λουλούδι. Όταν έσκυψε να πιάσει έναν νάρκισσο, η γη χωρίστηκε στη μέση και από τα έγκατα εμφανίσθηκε ένα άρμα. Οδηγός ήταν ο Πλούτωνας, που με το ένα χέρι κρατούσε τα χαλινάρια των αλόγων και με το άλλο άρπαξε την πανέμορφη κοπέλα. Οι κραυγές της δεν ακούστηκαν από κανένα και η Περσεφόνη κατέβηκε στον Κάτω Κόσμο.... 

41 Απεικόνιση της αρπαγής της Περσεφόνης στον τάφο της Βεργίνας...
Απεικόνιση της αρπαγής της Περσεφόνης στον τάφο της Βεργίνας... 

42 Έρωτες ανθρώπων Ζηλιάρης, όπως ο θάνατος ζηλεύει τη ζωή, ο Έρωτας εξουσιάζει όχι μόνον τις καρδιές των θεών αλλά και αυτές των ηρώων. Αυτό γίνεται εμφανές τόσο στην αρχαία αγγειο γραφία όσο και στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία Σε ένα από τα συγκλονιστικότερα δράματα του αρχαίου θεάτρου, τη Μήδεια του Ευριπίδη, κεραυνοβόλος ο Έρωτας στα φυλλοκάρδια της Μήδειας, μάγισσσας, κόρης του βασιλιά της Κολχίδας στο συναπάντημά της με τον Αργοναύτη Ιάσονα, μετατρέπεται αργά και βασανιστικά σε αγκάθι ζήλειας. Η Μήδεια ερωτεύεται τον Ιάσονα και φεύγει μαζί του για την Κόρινθο, όπου όμως την εγκαταλείπει και παντρεύεται τη Γλαύκη, κόρη του Κορίνθιου Κρέοντα.

43

44

45 Tότε ο έρωτας της θολώνει το μυαλό και μετατρέπεται σε τρέλα,  που θα της οπλίσει το χέρι να σκοτώσει τα ίδια τα παιδιά της, επειδή είναι από τη δική του φύτρα

46

47

48

49 Έρωτα εσύ με περισσή όταν λαβώνεις δύναμη, | μήδ’ όνομα καλό από σε μήδ’ αρετή μπορεί να βγει. | μα μετρημένα αν πορευτεί η Κύπριδα, άλλη σαν αυτή θεά δεν έχει νοστιμιά. | Ω δέσποινά μου, απάνω μου με το χρυσό δοξάρι σου μην ρίξεις την αφεύγατη σαΐτα | που ’χει την αιχμή βαμμένη στην αποθυμιά». (Ευριπίδης, Μήδεια, στ )

50 Στην τραγωδία του Σοφοκλή Αντιγόνη η υπαινικτική απόφαση του Αίμονα, αντιμέτωπου με την αδιαλλαξία του πατέρα του Κρέοντα, να ακολουθήσει την αγαπημένη του στον τάφο προκαλεί το χορό των Θηβαίων γερόντων την επιθυμία να ψάλει έναν αληθινό ύμνο στον Έρωτα. Οι γέροντες Θηβαίοι εξυμνούν την ακατανίκητη δύναμη του Πόθου, η οποία εκτείνεται και στο ζωικό βασίλειο και ζωντανεύει τα τρυφερά μάγουλα των νεαρών κοριτσιών.

51

52 Έρωτα, ανίκητε σε κάθε μάχη, εσύ που κεντάς όποιον κι αν σημαδέψεις με τα βέλη σου. Έρωτα συ, που ξαγρυπνάς στα τρυφερά τα μάγουλα των κοριτσιών που δρασκελάς πάνω απ' τις θάλασσες και χώνεσαι στους κήπους των σπιτιών, κανείς δεν γλιτώνει από σένα, ούτε θεός, ούτε κοινός θνητός, μα όποιον τον αγγίξεις, τον τρελαίνεις. Ἔρως ἀνίκατε μάχαν, Ἔρως, ὃς ἐν κτήνεσι πίπτεις, ὃς ἐν μαλακαῖς παρειαῖς νεάνιδος ἐννυχεύεις, φοιτᾷς δ᾽ ὑπερπόντιος ἔν τ᾽ ἀγρονόμοις αὐλαῖς· καί σ᾽ οὔτ᾽ ἀθανάτων φύξιμος οὐδεῖς οὔθ᾽ ἁμερίων σέ γι᾽ ἀνθρώπων. ὁ δ᾽ ἔχων μέμηνεν

53 Στον Ιππόλυτο, τραγωδία του Ευρυπίδη, η θεά Αφροδίτη τιμωρεί, τον ήρωα, νόθο παιδί του βασιλιά Θησέα από την Αμαζόνα , γιατί δίνεται με την ψυχή του στη λατρεία της Άρτεμης. Η θεά γεννά στην καρδιά της Φαίδρας , της γυναίκας του Θησέα, ένα παράφορο ερωτικό πάθος για τον Ιππόλυτο, τον οποίο εκμυστηρεύεται στην παραμάνα της και εκείνη στο αγνό παλικάρι. Τότε, εκείνος απευθύνει λόγια σκληρά στη Φαίδρα και αυτή αυτοκτονεί από παράλογο πάθος. Όμως, ένα γράμμα που άφησε κατηγορεί τον Ιππόλυτο ότι ασέλγησε πάνω της. Ο Θησέας γεμάτος θυμό για το θάνατο της γυναίκας του ζητά την τιμωρία του γιου του από τον Πσσειδώνα. Στο τέλος, η θεά Άρτεμη διακηρύσσει την αθωότητα του αγοριού και τη δολοπλοκία της θεάς Αφροδίτης.

54

55

56 Ιππόλυτος, στ Φα. Τι να΄ναι αυτό που οι άνθρωποι λεν έρωτα; Τρ. Γλυκύτατο, παιδί μου, και πικρό μαζί. Φ. Εγώ λοιπόν το δεύτερο δοκίμασα. Φ.. τί τοῦθ' ὃ δὴ λέγουσιν ἀνθρώπους ἐρᾶν; Τρ. ἥδιστον, ὦ παῖ, ταὐτὸν ἀλγεινόν θ' ἅμα. Φ. ἡμεῖς ἂν εἶμεν θατέρωι κεχρημένοι.

57 Ο έρωτας στην νεοελληνική λογοτεχνία
Το ανεκπλήρωτο του έρωτα και το τραγικό τέλος των ηρώων συνεχίζεται σε πολλά γνωστά έργα της νεότερης εγχώριας και παγκόσμιας λογοτεχνίας Στην Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση, δύο νέοι η βασιλιοπούλα Ερωφίλη και ο Πανάρετος, νέος που ζουσε στην αυλή του παλατιού με κρυφή τη βασιλική του ταυτότητα ανταλλάσσουν όρκους αιώνιας πίστης και αγάπης. Ο απαγορευμένος τους, όμως, έρωτας και η επιμονή του βασιλιά να παντρέψει την κόρη του με προξενειό θα οδηγήσει στη θανατική καταδίκη του νέου και την αυτοκτονία της Ερωφίλης όταν αντικρύζει τα διαμελισμένα μέλη του αγαπημένου της.

58 Η θρυλική ηρωίδα του Γεωργίου Χορτάτση, με τον Πανάρετο, σε σκίτσο του Γιάννη Τσαρούχη 

59 Στο έργο ‘Ερωτόκριτος’ ο ΄Βιντζέντζος Κορνάρος παρουσιάζει τη δύναμη του έρωτα σε όλο της το μεγαλείο Η Αρετούσα κόρη του βασιλιά Ηράκλη έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα κατεστημένα της εποχής. Παρόλο που είναι κόρη βασιλιά αρνείται να παντρευτεί αυτόν που της επιβάλλεται από τον πατέρα της. Δε διστάζει να πάει κόντρα στα στερεότυπα της εποχής με αποτέλεσμα να φυλακιστεί για τον έρωτα της. Αυτοί οι δύο νέοι κάνουν πολύ σκληρό αγώνα για να είναι τελικά μαζί αφού η αγάπη και το πάθος που νιώθουν δοκιμάζονται συνεχώς μέσα από εξορίες, φυλακή ακόμη και πόλεμο.

60

61 Kαι θα κλείσουμε το σύντομο αυτό αφιέρωμα στον έρωτα με την αναφορά στο σαιξπηρικό θέατρο και στο αντιπροσωπευτικότερο δείγμα αυτού τον «Ρωμαίο και Ιουλιέτα». Ποιος θα μπορούσε να μιλήσει για έρωτα και να μην αναφερθεί στο αρχέτυπο των δύο αυτών νέων εραστών και του απαγορευμένου τους έρωτα εξαιτίας της διαμάχης μεταξύ των δύο οικογενειών των Καπουλέτων και των Μοντέγων. Οι δύο νέοι θα παντρευτούν κρυφά, όμως η επιθυμία του Καπουλέτου να παντρέψει την κόρη του παρά τη θέλησή της την βάζει στη διαδικασία να καταστρώσει με τη βοήθεια του ιερέα Λαυρέντιου ένα σχέδιο αυτοκτονίας που θα οδηγήσει μέσα από τραγικά συμβάντα στο θάνατο των δύο νέων. Ο Ρωμαιος και η Ιουλιέτα ίσως είναι η ομορφότερη ερωτική ιστορία του κόσμου.

62 Αφηγητές Δάρρα Γεωργία & Ίσαρη Ευγενία Διοτίμα Βαρβάρα Ζαμπέτα Σωκράτης Ταμπακάκης Χρήστος ο Λύκειο Ελευσίνας Πυρουνάκειο O