«Θ’ ανέβω και θα τραγουδήσω στο πιο ψηλότερο βουνό.»

Παρουσίαση με θέμα: "«Θ’ ανέβω και θα τραγουδήσω στο πιο ψηλότερο βουνό.»"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Θ’ ανέβω και θα τραγουδήσω στο πιο ψηλότερο βουνό.»
4ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗΣ «ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ε΄ ΤΑΞΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ «Θ’ ανέβω και θα τραγουδήσω στο πιο ψηλότερο βουνό.»

2 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ

3 Χλωρίδα

4 Χλωρίδα Με τον όρο χλωρίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών φυτών που απαντούν σε μία περιοχή. Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει περίπου είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία περίπου είναι ενδημικά, δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη γη. Είναι μοναδική στην Ευρώπη για τον πλούτο της, αλλά και για την μεγάλη αναλογία ενδημικών σε σχέση με την έκτασή της. Έτσι, για παράδειγμα η Γερμανία, με έκταση σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδας έχει είδη και 6 ενδημικά, η Αγγλία με διπλάσια έκταση έχει είδη και 16 ενδημικά και η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει σχεδόν τον ίδιο αριθμό ειδών με την Ελλάδα. Αυτό το γεγονός οφείλεται στην μεγάλη ποικιλία βιοτόπων και οικοσυστημάτων, τα οποία είναι ικανά να φιλοξενήσουν όχι μόνο αυτόν τον αριθμό χλωρίδας αλλά και πολύ σημαντική πανίδα. Ο συνδυασμός της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας μεταξύ τριών ηπείρων (Ευρώπη, Ασία, Αφρική), το ιδανικό μεσογειακό κλίμα, το έντονο ανάγλυφο, οι δαντελωτές ακρογιαλιές, τα χιλιάδες νησιά και η πλούσια παλαιογεωγραφική ιστορία του ελληνικού χώρου δημιούργησαν οικότοπους ζωτικής σημασίας στην Ευρώπη και τον κόσμο .

5 Πανίδα Με τον όρο πανίδα εννοούμε το σύνολο των διαφόρων ειδών ζωικών οργανισμών (Σπονδυλωτών και Ασπόνδυλων) που απαντούν σε μία περιοχή. Η γνώση μας για τα ζώα της Ελλάδας ξεκινά πολύ παλιά, ουσιαστικά από τον Αριστοτέλη που πριν από χρόνια έγραψε το "Περί ζώων ιστορίαι", όπου περιέγραψε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια περίπου 600 είδη. Σύμφωνα με πρόσφατες απογραφές (FaunaEuropaea 2004), στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί είδη ζώων της ξηράς και των γλυκών νερών .Σ’ αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα είδη της θάλασσας. Αν προσθέσουμε έναν αριθμό ειδών που έχει καταγραφεί αλλά δεν περιλαμβάνεται στους σημερινούς καταλόγους, φθάνουμε σε ένα σύνολο περίπου ειδών. Η πανίδα της Ελλάδας δεν είναι καλά μελετημένη. Καλύτερα γνωστά είναι τα Σπονδυλόζωα, ενώ τα μεγαλύτερα κενά υπάρχουν στα Ασπόνδυλα. Πιστεύεται ότι αν μελετηθεί η ελληνική πανίδα πλήρως, θα πρέπει να περιλαμβάνει περίπου είδη! .

6 ΔΑΣΟΣ

7 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ Παράγει οξυγόνο. Κάθε στρέμμα δάσους παράγει 170
κυβικά οξυγόνο την ώρα. Συμβάλλει στη ρύθμιση ανακύκλωσης του νερού και στην ποιότητά του. Συγκρατεί το νερό της βροχής και δημιουργεί πηγές. Προστατεύει από τους ανέμους. Μειώνει τις βλαβερές ακτινοβολίες.

8

9

10 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ(ΣΥΝΕΧΕΙΑ)
Απορροφά τους θορύβους. Μια λωρίδα δάσους πλάτους 100 μέτρων μειώνει κατά 33% τον θόρυβο. Εξασφαλίζει στέγη και τροφή στα ζώα. Προσφέρει μεγάλες δυνατότητες αναψυχής και άθλησης. Δίνει υλικά: ξύλο, ρετσίνι, καρπούς.

11

12 Οι κίνδυνοι του δάσους

13 Μια σπίθα αρκεί να καταστρέψει ένα δάσος.

14 Κάψιμο ξερών χόρτων, καλαμιών κ.α.
· Κάψιμο Θάμνων για τη διευκόλυνση της βοσκής · Εγκατάλειψη φωτιάς · Αναμμένα τσιγάρα ή σπίρτα · Κάψιμο σκουπιδιών · Σπινθήρες από μηχανήματα . Χρήση φυσιγγιών με βύσμα · Εμπρησμοί · Κεραυνοί · Γυαλιά

15 Εκτός από τη φωτιά υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι που απειλούν τα δάση μας, όπως ο διαμελισμός του δάσους. Αποτελεί έναν σημαντικό κίνδυνο επειδή διασπά τη συνέχεια του δασικού τάπητα μειώνοντας έμμεσα τις δυνατότητες ανταλλαγής γενετικού υλικού. Επιπλέον, με το διαμελισμό του δάσους μειώνεται σημαντικά η δυνατότητα μετακίνησης και αναζήτησης τροφής για πολλά ζωικά είδη που, με τον περιορισμό του βιότοπου τους, κινδυνεύουν να εξαφανισθούν.

16 Οι κακές κατασκευές έργων υποδομής: γνωστό οπτικό φαινόμενο στα δάση οι κακοκατασκευασμένοι δασικοί δρόμοι που προκαλούν ανοικτές πληγές στο δασικό σύστημα αυξάνοντας τη διάβρωση και περιορίζοντας σημαντικά τις δασικές επιφάνειες γύρω του με τις απαράδεκτές ­ εκχωματώσεις και ρίψεις μπαζών.

17 Οι ρίψεις σκουπιδιών: αποτέλεσμα της χρήσης του δάσους από μη ευαισθητοποιημένους ανθρώπους, ως χώρου αναψυχής. Ανοικτές πηγές μικροβιακών οργανισμών, οι συγκεντρώσεις σκουπιδιών χαρακτηρίζονται από το γεγονός ότι λόγω της χημικής τους σύνθεσης - πλαστικά, σιδερένια κουτιά κτλ, δύσκολα, ή καθόλου αποικοδομούνται, παραμένοντας ξένα στοιχεία στο δάσος μειώνοντας ταυτόχρονα σημαντικά την αισθητική του αξία.

18 Η υλοτομία των δασών είναι ένας σοβαρός κίνδυνος για αυτό.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση, σε μεγάλο βαθμό επηρεάζει τα φυτά μέσω της ενσωμάτωσης των αέριων ρύπων στους μεταβολικούς και φυσιολογικούς κύκλους τους. Η ρύπανση του εδάφους και των υδάτων επηρεάζει επίσης τα φυτά προκαλώντας ανάλογες μεταβολές στο οικοσύστημα.

19 ΕΝΤΑΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΜΥΘΟΙΥΡΟΙ
Η παρατήρηση των μεταβολών στο φυσικό κόσμο, μέσα στον κύκλο των εποχών, και η συμμόρφωσή του σε αυτές, αποτέλεσε για τον πρωτόγονο άνθρωπο θεμελιώδη προϋπόθεση για την επιβίωσή του. Την αέναη αυτή δύναμη ο άνθρωπος τη λάτρεψε και με τους μύθους του. Το δάσος της Ολότης αναφέρεται ήδη από τη μυθολογία ως πυκνό και σκοτεινό δάσος που κατοικούνταν από Κενταύρους, ώσπου τους εξόντωσε ο Ηρακλής. Στο δάσος της Ολότης ο Ηρακλής αιχμαλώτισε τον Περιάνθιο κάπρο.

20 Νάρκισσος Μανουσάκι Ο Νάρκισσος ήταν ένας εξαιρετικά όμορφος νέος. Η μητέρα του για να τον προστατέψει του έλεγε να μην δίνει σημασία μόνο στην ομορφιά του. Αυτός όμως τριγυρνούσε στα δάση και όπου έβρισκε πηγή και καμάρωνε τον εαυτό του. Μιά μέρα σε μιά πεντακάθαρη πηγή είδε τον εαυτό του, τον ερωτεύτηκε, έμεινε εκεί ώσπου μαράζωσε και πέθανε. Ένα λουλούδι φύτρωσε στην άκρη της πηγής. Ο Νάρκισσος.

21

22 Κυπαρίσσι Ο Κυπάρισσος ήταν ένας όμορφος νέος, εγγονός του Ηρακλή. Αγαπημένο του σύντροφο είχε ένα ελάφι. Κάποια μέρα ενώ κυνηγούσε το σκότωσε από απροσεξία με ένα ακόντιο. Ο νέος γεμάτος απελπισία ζήτησε απ' τον ουρανό χάρη να κυλούν τα δάκρυα του αιώνια. Οι θεοί τον μεταμόρφωσαν σε κυπαρίσσι, δένδρο της θλίψης.

23 ΕΘΝΙΚΟΙ ΔΡΥΜΟΙ

24 Εθνικοί Δρυμοί Στην Ελλάδα η οριοθέτηση Εθνικών Δρυμών, δηλαδή περιοχών φυσικού πλούτου προστατευμένων από κανονισμών του κράτους, είναι χαρακτηριστικό που ξεκίνησε να εδραιώνεται από την δεκαετία του Το φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από έντονες εναλλαγές οικοσυστημάτων και βιότοπων.

25

26 Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας
Η Πάρνηθα είναι βουνό της Αττικής, βόρεια της Αθήνας με συνολική έκταση 300 περίπου τ.χ. και υψηλότερη κορυφή την Καραμπόλα (1.413 μ).

27 Χλωρίδα Η Πάρνηθα χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα πυκνή βλάστηση κυρίως στην ανατολική της πλευρά που έχει περισσότερη υγρασία. Κυρίαρχο είδος είναι η Χαλέπιος Πεύκη. Από τα 800 μέτρα και πάνω εμφανίζεται η Κεφαλληνιακή Ελάτη, που σχηματίζει το μοναδικό ελατοδάσος της Αττικής. Στην Πάρνηθα βρίσκουμε και άλλες μορφές βλάστησης, όπως η παραρεμάτια (πλατάνια, ιτιές, λεύκες κ.τ.λ.). Στο βουνό υπάρχουν επίσης κέδρα, δρυς, οστριές, αγριελιές, φυλίκια, φράξοι, κουτσουπιές, αγριοκορομηλιές, σφενδάμια, κουμαριές, μυρτιές, σχίνα, κράτεγοι κ.ά., που εμπλουτίζουν την άγρια χλωρίδα του. Στην χλωρίδα της Πάρνηθας περιλαμβάνονται περισσότερα από είδη, μεταξύ των οποίων κρίνοι, κρόκοι, παιώνιες, καμπανούλες, ορχιδέες κ.ά. Πολλά από αυτά είναι σπάνια και ενδημικά, όπως η καμπανούλα του Celsius, η κόκκινη τουλίπα, ο κόκκινος κρίνος, η άσπρη παιώνια, η μαύρη φριτιλάρια κ.ά

28 Πανίδα Στην Πάρνηθα, από τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία και από προηγούμενες έρευνες προκύπτει ότι τόσο στο απώτερο, όσο και στο πρόσφατο παρελθόν υπήρχαν τα περισσότερα από τα μεγάλα θηλαστικά της χώρας, όπως η καφετιά αρκούδα (Ursus arctus, υπήρχε μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα), ο γκρίζος λύκος (Canis lupus, χάθηκε γύρω στα ), ο λύγκας (Lynx lynx, υπήρχε ως και τον περασμένο αιώνα, αλλά σήμερα έχει χαθεί από όλη την Ελλάδα). Στην πλούσια πανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται 29 είδη θηλαστικών, όπως ελάφια, λαγοί (Lepus europaeus), αλεπούδες (Vulpes vulpes), ασβοί (Meles meles), κουνάβια (Mortes foina), τσακάλια (Canis aureus), σκίουροι (Sciurus vulgaris), σκαντζόχοιροι (Erinaceus concolor) κ.ά. Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί Σημαντική για τα Πουλιά. Εκεί έχουν παρατηρηθεί περίπου 120 είδη πτηνών, ενδημικών της Ελλάδας και αποδημητικών, όπως το όρνιο (Gyps fulvus), o φιδαετός (Circaetus gallicus), ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos), ο πετρίτης (Falco peregrinus), ο μπούφος (Bubo bubo) και ο μουστακοτσιροβάκος (Sylvia rueppelli).

29

30 Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου
Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου Η περιοχή Βίκου-Αώου, που αποτελεί έναν από τους δέκα εθνικούς δρυμούς της Ελλάδας, περιλαμβάνει το φαράγγι του Βίκου που αποτελεί και τον πυρήνα του δρυμού καθώς και τμήμα της οροσειράς της Τύμφης, την χαράδρα του Αώου καθώς και μία σειρά από παραδοσιακά διατηρημένους οικισμούς. Έχει ονομαστεί και «Δρυμός των μεγάλων κορυφών», λόγω των απότομων και υψηλών κορυφών της περιοχής, με υψηλότερη αυτήν της Γκαμίλας (2.497μ.) στην Τύμφη.

31

32 Χλωρίδα Σε όλα τα σημεία του εθνικού δρυμού εναλλάσσεται το πράσινο της πυκνής βλάστησης με το γκρίζο των απότομων γκρεμών. Η περιοχή αποτελεί καταφύγιο για μεγάλο πλήθος φυτών και βοτάνων. Έχουν καταγραφεί πάνω από είδη και υποείδη φυτικών ειδών, ενδεικτικά υπάρχουν 18 είδη γερανιού, 43 τριφυλλιού και 14 είδη από καμπανούλες. Τουλάχιστον 50 είδη δασικών δέντρων και θάμνων έχουν καταγραφεί στα όρια του Δρυμού.

33 Πανίδα Στην πανίδα του δρυμού περιλαμβάνονται 24 είδη θηλαστικών, πολλά από τα οποία είναι υπό εξαφάνιση: αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια, αγριόγιδα, αγριογούρουνα, κουνάβια. Επίσης διαβιούν 133 είδη πτηνών, όπως διάφορα αρπακτικά: αετοί, γύπες, γεράκια, και ορισμένα είδη ψαριών.

34

35 Εθνικός Δρυμός Πίνδου Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου, γνωστός και ως Βάλια Κάλντα βρίσκεται σε ιδιαίτερα δυσπρόσιτη περιοχή της οροσειράς της Πίνδου στα όρια μεταξύ των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων. Η συνολική του έκταση φτάνει τα στρέμματα. Ο δρυμός περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα και του Αρκουδορέματος καθώς και τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι.

36

37 Χλωρίδα Ο δρυμός καλύπτεται από εκτεταμένα δάση κωνοφόρων και οξιάς και πάρα πολλά είδη ενδημικών φυτών των Βαλκανίων και της Ελλάδας. Η κοιλάδα περικλείεται από τους γύρω ορεινούς όγκους της Βαλέα. Στον δρόμο θα συναντήσουμε τα ομορφότερα δάση Μαύρης Πεύκης, Οξιάς, Λευκόδερμης όπως και διάσπαρτα άτομα Πεύκης.

38 Πανίδα Φιλοξενεί περισσότερα από 80 είδη πουλιών ορισμένα είναι και προστατευόμενα. Μερικά από αυτά τα πουλιά είναι γεράκια, γερακίνες, αετοί όπως επίσης πουλιά του δάσους και των νυκτόβιων. Άλλα σπάνια θηλαστικά που ζουν εκεί είναι η βίδρα, το ζαρκάδι και ο αγριόγατος. Στα ποτάμια της κοιλάδας συναντάμε δυο σπάνια είδη πέστροφας. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά είδη μανιταριών και ερπετών όπως οχιές, σαύρες, σαλαμάνδρες, αστρίτες. Επτά από αυτά τα είδη προστατεύονται σε όλο τον κόσμο.

39

40 Εθνικός Δρυμός Πρεσπών
Οι Πρέσπες αποτελούν διάσημη για το φυσικό της κάλλος τριεθνή ορεινή λιμναία περιοχή στα βορειοδυτικά σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία και τα Σκόπια. Βρίσκονται σε υψόμετρο 857 μέτρων η Μικρή Πρέσπα και περίπου 852 μέτρα η Μεγάλη.

41

42 Χλωρίδα-Πανίδα Στις Πρέσπες απαντούν πάνω απο 40 είδη θηλαστικών, περί τα 260 είδη πτηνών, 11 αμφιβίων, 20 είδη ερπετών και 15 είδη ιχθύων, ενώ στην πλούσια χλωρίδα της περιλαμβάνονται περισσότερα από 1300 είδη φυτών και μια συστάδα υπεραιωνόβιων βουνοκυπάρισσων. Όσον αφορά στην πτηνοπανίδα σημαντικότερη θεωρείται η παρουσία των δύο ειδών πελεκάνου, που είναι σπάνια είδη παγκοσμίως.

43

44 Εθνικός Δρυμός Λευκών Ορέων
Ανακηρύχθηκε το 1962, όντας ένας από τους πρώτους χρονικά Εθνικούς Δρυμούς στη χώρα. Ο πυρήνας του το 2008 καταλάμβανε έκταση στρεμμάτων, με κυρίαρχο στοιχείο το ίδιο το φαράγγι. "Σκοπός της ίδρυσής του είναι να προστατευθούν τα σημαντικά και ιδιόμορφα στοιχεία που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής.

45

46 χχΧλωρίδα Πάνω από 450 είδη του φυσικού βασιλείου βρίσκονται στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού, 70 από αυτά είναι ενδημικά είδη και υποείδη της Κρήτης, όπως ο δίκταμος (Amaracus dictamnus), ο έβενος (Ebenus cretica), η αμπελιτσιά (Zelkova abelicea), και η τραχεία πεύκη η κρητική (Pinus brutia cretica). Το βούπλευρο (Bupleurum kakiskalae) και η μυοσοτίς (Myosotis refracta refracta) είναι από τα φυτά που ζουν αποκλειστικά στο φαράγγι. Η ονοβρυχίς (Onobrychis sphaciotica), το ελίχρυσο (Helichrysum heldrichii) και το κεφαλάνθηρο (Cephalanthera cucculata) είναι από τα πολύ σπάνια που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν.

47 Πανίδα Φιλοξενεί πολλά ενδημικά είδη πουλιών και ζώων, το πλέον γνωστό από τα οποία είναι ο κρητικός αίγαγρος, γνωστός ως κρι-κρι ή στα κρητικά αγρίμι.

48 Εθνικός Δρυμός Οίτης Η Οίτη είναι βουνό της Στερεάς Ελλάδας και καταλαμβάνει τμήμα των νομών Φθιώτιδας και Φωκίδας. Η Οίτη συνδέεται στα νότια με την Γκιώνα, δυτικά με τα Βαρδούσια και ανατολικά με το Καλλίδρομο ενώ το όριο της στα βόρεια είναι η κοιλάδα του Σπερχειού. Στις πλαγιές της σχηματίζονται πολλά υδάτινα ρεύματα. Από την Οίτη πηγάζουν ο Μόρνος και ο Γοργοπόταμος. Σημαντικά χωριά στις πλαγιές και στους πρόποδες της Οίτης είναι η Παύλιανη, η Υπάτη και το Μαυρολιθάρι.

49

50 Πανίδα Η πανίδα της Οίτης είναι πλούσια και περιλαμβάνει ευρέως διαδεδομένα είδη, καθώς και μικρούς πληθυσμούς λύκου, αγριόγιδου και ζαρκαδιού. Από το αναφέρεται η σποραδική παρουσία αρκούδας.

51 Χλωρίδα Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από πλατύφυλλα, όπως πλατάνια, σφενδάμια, προύνοι,ιτιές κλπ.Στην βόρεια πλευρά του βουνού συναντάται και μία μικρή συστάδα από μαυρόπευκα,είδος αρκετά σπάνιο για την νότια Ελλάδα.Σε χαμηλότερα υψόμετρα υπάρχουν πυκνοί θαμνώνες από σκληρόφυλλα είδη,όπως πουρνάρι,αριά, κουμαριά, πικροδάφνη...ενώ σε μεγάλα υψόμετρα υπάρχει πλούσια υποαλπική βλάστηση.

52

53 Εθνικός Δρυμός Ολύμπου

54 Χλωρίδα Ιδιαίτερη αξία στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου δίνει η σπάνια χλωρίδα του, με τα 23 ενδημικά και πολλά φυτά των Άλπεων -ή ακόμα και της δυτικής Ασίας- που συναντούνται στις κορυφές. Από τα ενδημικά είδη του δρυμού, Viola striis-notata, Erysimum olympicum, Cerastium theophrastii, Viola pseudograeca, Potentilla deorum, Genista sakellariadis, Campanula oreadum κ.α., ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το είδος Jankea hel.

55

56 Πανίδα Ο Εθνικός Δρυμός Ολύμπου παρουσιάζει πλούσια εντομοπανίδα, σπάνια πουλιά και διάφορα θηλαστικά. Διαφορετικοί μεταξύ τους βιότοποι συνυπάρχουν στο περιβάλλον του δρυμού κι αποτελούν το καταφύγιο για πολλά είδη θηλαστικών, μεταξύ των οποίων μεγάλα και μικρότερα σαρκοφάγα, φυτοφάγα, αρπακτικά πτηνά κ.α. Ο δρυμός έχει καταγράψει 32 είδη θηλαστικών και 108 είδη πτηνών, ενώ δεν είναι λίγα τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση.

57 ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΠΑΡΝΑΣΟΥ
Ο Παρνασσός είναι βουνό της Στερεάς Ελλάδας, που εκτείνεται στους νομούς Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας. Έχει μέγιστο ύψος μέτρα, (υψηλότερη κορυφή η Λιάκουρα και είναι ένα από τα υψηλότερα βουνά της Ελλάδας). Στα βορειοδυτικά ενώνεται με τη Γκιώνα ενώ στα νότια συνδέεται με την Κίρφη. Ο Παρνασσός είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ελληνική ιστορία και μυθολογία, κυρίως για το σπουδαιότερο μαντείο της Αρχαίας Ελλάδας που ήταν χτισμένο πάνω στα ιερά χώματά του, το Μαντείο των Δελφών

58

59 Πανίδα Η πανίδα αποτελείται από ζώα κοινά στον Ελληνικό χώρο, όπως η αλεπού , ο ασβός , ο λαγός , ο σκίουρος και άλλα είδη τρωκτικών καθώς και εντομοφάγα. Το τσακάλι , το αγριογούρουνο, το κουνάβι είναι σπάνια , ακόμα σπανιότερος είναι ο λύκος , και σχεδόν έχει εξαφανιστεί το ζαρκάδι. Δασόβια είδη κυριαρχούν στην πτηνοπαγίδα του Δρυμού όπως πέρδικες, δρυοκολάπτες, μαυροτσικλιτάρες, χιονότσιχλες, χιονοψάλτες, ερπετά όπως: η μεσογειακή χελώνα, η αγριόσαυρα, η οχιά, και αμφίβια όπως ο βάτραχος. Όμως έξω από τα πυκνά δάση οι γύπες , αετοί και μικρότερα αρπακτικά διατηρούνται ακόμη δυστυχώς σε μικρούς αριθμούς, που περιλαμβάνουν: Όρνια , μπούφους , γυπαετούς (1989, 35 ζεύγη σε όλη την Ελλάδα), χρυσαετούς και περιστασιακά σπιζαετούς και γεράκια (1983, 150 ζευγάρια σε όλη την Ελλάδα). Τα περισσότερα από αυτά είναι είδη υπό προστασία.

60 Χλωρίδα Ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού χαρακτηρίζεται από μεγάλο χλωριδικό πλούτο και από φυτικά είδη ιδιαίτερης επιστημονικής σημασίας - σπουδαιότητας και έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών βοτανικών επιστημόνων (Heldreichi, Halascy, Guicciardi, Gustavsson, Regel, Orphanides, Quezel, Contadriopoulos, κ.α.) αλλά και ερασιτεχνών από πολύ παλιά. Στη δασική βλάστηση κυριαρχεί η Κεφαλληνιακή ελάτη ( Abies cefhalonica ). Ο Δρυμός φιλοξενεί σημαντικό αριθμό φυτικών ειδών, τα περισσότερα των οποίων βρίσκονται στις ψηλότερες κορυφές του Παρνασσού. Στα ελατοδάση συναντά κανείς πολλά είδη αγριοκορομηλιάς, κραταίγου και αρκεύθου, μεμονωμένα ή σε μικρές ομάδες, ενώ στη Β.Α πλευρά του βουνού υπάρχουν συστάδες από μαύρη πεύκη. Η χλωρίδα της περιοχής αποτελείται από 619 είδη και 153 υποείδη στα οποία περιλαμβάνονται και 10 ποικιλίες. Τα περισσότερα είδη του χλωριδικού καταλόγου ανήκουν στην κατηγορία των αρωματικών, φαρμακευτικών και δηλητηριωδών ειδών, πολλά δε από αυτά έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες.

61

62 Εθνικός Δρυμός Σουνίου
Ιδρύθηκε το 1974 και έχει έκταση πυρήνα 750 εκτάρια και έκταση περιφερειακής ζώνης εκτάρια. Εκτείνεται σε μια μακρόστενη περιοχή στο Ν.Α. άκρο της Αττικής, γειτνιάζει με τον αρχαιολογικό χώρο και απέχει μόλις 50χλμ. από την Αθήνα. Τα εκτεταμένα λείψανα αρχαίων μεταλλείων και εργαστηρίων των ιστορικών χρόνων, το βάραθρο «Χάος» που αποτελεί ένα φυσικό μνημείο και τα απολιθώματα βοτανικών ειδών που δεν υπάρχουν σήμερα στην περιοχή παρουσιάζουν ιδιαίτερο ιστορικό, γεωλογικό και παλαιοντολογικό ενδιαφέρον. Από τα αρχαία λατομεία μαρμάρου προέρχεται το μάρμαρο με το οποίο κατασκευάσθηκε ο Ναός του Ποσειδώνα και το ιερό της Σουνιάδας Αθηνάς στο ακρωτήριο Σούνιο.

63

64 Χλωρίδα - Πανίδα  Το μεγαλύτερο τμήμα του δρυμού καλύπτεται από δάση χαλεπίου πεύκης, θάμνους (πουρνάρι, κουμαριά, σχίνο) και φρύγανα (θυμάρι, αφάνες κ.ά.). Η πανίδα δεν είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ποικιλία ειδών, ενώ, εκτός από την αλεπού, δεν υπάρχουν μεγάλα θηλαστικά. Η ορνιθοπανίδα αντιπροσωπεύεται από κοινά είδη (κουκουβάγιες, σπίνους κ.ά.), αλλά η περιοχή αποτελεί πέρασμα μεταναστευτικών πουλιών.

65 Εθνικός Δρυμός Αίνου Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου, ιδρύθηκε το 1962, κυρίως για να προστατευθεί ότι είχε απομείνει από το άλλοτε ακμαίο και μεγαλόπρεπο δάσος του, το οποίο συνίσταται σχεδόν αποκλειστικά από ένα από τα ωραιότερα δασικά δένδρα, δηλαδή από την κεφαλληνιακή Ελάτη (Abies cephalonica). Και δικαίως κηρύχθηκε ως Εθνικός Δρυμός ο Αίνος, αφού το όρος αποτελεί κατά τον Διεθνή Κώδικα Βοτανικής την κλασσική θέση του ενδημικού για την Ελλάδα είδους της κεφαλληνιακής Ελάτης. Αλλά και πέραν τούτου γιατί το όλον οικοσύστημα του Αίνου είναι ιδιαιτέρου επιστημονικού και αισθητικού ενδιαφέροντος και αποτελεί τον πνεύμονα της Κεφαλονιάς και την καρδιά της πλούσιας βιοποικιλότητας της νήσου.

66

67 Χλωρίδα Στον Αίνο συναντάται το κατ' εξοχήν ενδημικό είδος ελάτης (Abies Cephalonica), που καλύπτει επιφάνεια 1973 εκτ. Μέσα στο ελατόδασος εμφανίζονται διάφορα πλατύφυλλα είδη και θάμνοι όπως γκορτσιές (Pirus amygdaliformis), κράταιγοι (Crataegus sp.), κ.λ.π. Υπέροχοι θαμνώνες, που καλύπτουν συνολική επιφάνεια 646 εκτ., αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο στο βουνό "Ρούδι", που αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι του πυρήνα του Δρυμού στα βορειοδυτικά του κυρίως όγκου του όρους "Αίνος". Στις ψηλότερες βραχώδεις αλπικές περιοχές, κυριαρχούν τα ακανθώδη φρύγανα Astragalus cephalonicus και Astragalus augustifolius. Σημαντική είναι η εξάπλωση του φρυγάνου Phlomis fruticosa.

68 Πανίδα Περισσότερα από 100 είδη πτηνών έχουν καταγραφεί, εκ των οποίων το 1/3 αποτελούν μόνιμους κατοίκους του Δρυμού. Τα σημαντικότερα αυτών, ως είδη προτεραιότητας, είναι τα αρπακτικά Circaetus gallicus (Φιδαετός), Falco biarmicus (Χρυσογέρακο) και Pernis apivorus (Σφηκιάρης), καθώς και τα είδη Alectoris graeca και Emberiza caesia (Φρυγανοτσίχλονο). Ο Εθνικός Δρυμός στερείται μεγαλόσωμων θηλαστικών. Σημαντική εξαίρεση αποτελεί μια ολιγομελής ομάδα σχετικά μικρόσωμων αλόγων, Equus caballus, που διαβιώνει ελεύθερα σε ημιάγρια κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του μοναστηριού της Ζωοδόχου Πηγής, στις ΝΑ πλευρές του όρους Αίνος.

69

70 Οι 10 μεγαλύτερες λίμνες της Ελλάδας
ΛΙΜΝΕΣ Οι 10 μεγαλύτερες λίμνες της Ελλάδας

71 Τριχωνίδα

72 Η Τριχωνίδα, η μεγαλύτερη λίμνη της Αιτωλοακαρνανίας και της Ελλάδας, οφείλει πιθανώς την ονομασία της στην αρχαία αιτωλική πόλη Tριχόνειον. Εκτείνεται από τα ανατολικά προς τα δυτικά και συνδέεται δυτικά με τη γειτονική λίμνη Λυσιμαχία. Έχει επιφάνεια 95,8 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μέγιστο μήκος 21,5 χιλιόμετρα και μέγιστο βάθος 58 μέτρα. Πέρα από την φυσική της ομορφιά η περιοχή διαθέτει μεγάλη βιοποικιλότητα. Στην Τριχωνίδα συναντάει κανείς την Βίδρα, η οποία είναι πολύ σπάνιο ζώο. Η λίμνη διαθέτει επίσης πλούσια ορνιθοπανίδα, καθώς έχουν παρατηρηθεί σε αυτή περισσότερα από 200 είδη πουλιών μερικά από τα οποία ιδιαίτερα σπάνια όπως ο πορφυροτσικνιάς. Φιλοξενεί 25 είδη ψαριών, 11 από τα οποία είναι ενδημικά στην Ελλάδα. Ένα είδος ψαριού, που απαντάται μόνον στην λίμνη Τριχωνίδα είναι και ο Νανογωβιός. Πρόκειται για το μικρότερο ψάρι του κόσμου. Στα νερά της Λίμνης ζει και η Αθερίνα, αν και είναι αφρόψαρο της θάλασσας! Η Αθερίνα αποτελεί απόδειξη ότι κάποτε η Τριχωνίδα επικοινωνούσε με τη θάλασσα. Στις όχθες της λίμνης υπάρχουν πανέμορφα δάση από πλατάνια, λεύκες, ιτιές και πικροδάφνες. Στην όχθη της υπάρχουν ιαματικές πηγές (Λουτρά Μυρτιάς) και υπέροχες αμμουδιές.

73 Βόλβη

74 Η λίμνη Βόλβη, βρίσκεται στον Νομό Θεσσαλονίκης ανατολικά από την πόλη της Θεσσαλονίκης σε απόσταση 35 χλμ. και 8 χλμ. δυτικά από την θάλασσα του Στρυμονικού κόλπου. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, η Βόλβη ήταν Νύμφη, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, που ζούσε στα νερά της λίμνης, την οποία και προστάτευε. Η λίμνη Βόλβη διαθέτει πλούσια ιχθυοπανίδα, που περιλαμβάνει 24 είδη ψαριών, ανάμεσά τους το ψάρι λιπαριά που είναι ενδημικό της λίμνης και δεν συναντάται σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Επίσης ιδιαίτερα σπάνια είναι τα ψάρια γκελάρτσα και λακόψαρο ή τυλινάρι. Ο βασιλιάς της όμως είναι το γριβάδι, κι ακολουθούν η πέρκα (πρικί), το λεστί, η τούρνα, η πεταλούδα, το χέλι κ.ά. Στην περιοχή υπάρχουν 245 είδη πτηνώνμεταξύ αυτών και πολλά αποδημητικά. Στη νότια πλευρά της λίμνης υπάρχει το μοναδικής οικολογικής αξίας παραλίμνιο δάσος της Απολλωνίας. Η λίμνη Βόλβη είναι ένας από τους 11 ελληνικούς υγροτόπους που προστατεύονται από τη συνθήκη Ραμσάρ.

75 Βεγορίτιδα

76 Η λίμνη Βεγορίτιδα ή Οστρόβου έχει έναν υπερτοπικό χαρακτήρα, καθώς διοικητικά ανήκει στους νομούς Πέλλας και Φλώρινας και στους Δήμους Αμυνταίου, Φιλώτα και Βεγορίτιδας. Οι απόκρημνες όχθες της αποτελούν ιδανικό καταφύγιο για πλήθος άγριων πουλιών, όπως οι ασπροπάπηδες, οι αετογερακίνες, καθώς και για το παγκοσμίως απειλούμενο κιρκινέζι και έχει χαρακτηρισθεί ως Περιοχή Κοινοτικού Ενδιαφέροντος στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura Η λίμνη αποτελεί ιδανικό ψαρότοπο με συνηθέστερα είδη το γριβάδι, τον κορήγονο, τις τούρνες, τις πλατίκες, τους γουλιανούς και τα τσιρόνια.

77 Βιστωνίδα

78 Η λίμνη Βιστωνίδα ή λίμνη Μπουρού (παλαιότερη ονομασία που χρησιμοποιείται και σήμερα) ή Μπουρού Γκιόλ (ονομασία στα Τουρκικά την οποία έφερε επί οθωμανικής περιόδου) είναι λιμνοθάλασσα της Ελλάδας, στα σύνορα μεταξύ Νομού Ξάνθης και Ροδόπης και ο υγροβιότοπός τής προστατεύεται από τη σύμβαση Ραμσάρ. Η ονομασία της προέρχεται από την αρχαία ονομασία της περιοχής, αλλά και πόλης της Βιστονίας, ή Βιστωνίας, που ίδρυσε ο μυθικός Βίστων, όπου διέμεναν οι Βίστονες. Η λίμνη περιβάλλεται από καλαμιώνες (phragmites), έχει ζώνες αρμυρικιών (tamarix sp.), αλίπεδα, παραποτάμια δάση καθώς και λίμνες με γλυκό νερό και υγρά λιβάδια. Στη λίμνη έχουν καταγραφεί 227 είδη πουλιών μερικά από τα οποία ιδιαίτερα σπάνια όπως το κεφαλούδι, η λαγγόνα και η νανόχηνα.

79 Κορώνεια

80 Η λίμνη Κορώνεια (ή Λίμνη Λαγκαδά) βρίσκεται στο Νομό Θεσσαλονίκης, στην λεκάνη της Μυγδονίας, στην επαρχία Λαγκαδά. Ονομάζεται επίσης και λίμνη Αγίου Βασιλείου (από το ομώνυμο χωριό). Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από τη Θεσσαλονίκη και από την βόρεια πλευρά της περνάει η Εγνατία οδός. Η λίμνη τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα αποξήρανσης. Πριν αρχίσει να έχει σοβαρές απώλειες υδάτων καταλάμβανε έκταση 42,5 km² και ήταν η 5η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας σε έκταση.

81 Μικρή Πρέσπα

82 Βρίσκεται σε υψόμετρο 856 μ. στο νομό Φλώρινας, στο ΒΔ
Βρίσκεται σε υψόμετρο 856 μ. στο νομό Φλώρινας, στο ΒΔ. άκρο της Ελλάδος και έχει συνολικό εμβαδόν περίπου 48 τ. χλμ., εκ των οποίων τα 43 τ. χλμ. ανήκουν στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα στο νότιο άκρο της, στην Αλβανία. Η λίμνη Μικρή Πρέσπα έχει αναγνωριστεί σε διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο ως ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους. Εκτός όλων των ωφελειών που προσφέρει ως υγρότοπος, αποτελεί και τον κύριο βιότοπο για την αναπαραγωγή ειδών πουλιών που παγκοσμίως απειλούνται με εξαφάνιση. Σήμερα η αποικία των Αργυροπελεκάνων είναι η μεγαλύτερη του κόσμου. Η Πρέσπα είναι από τα ελάχιστα μέρη όπου φωλιάζει μαζί τους και ο Ροδοπελεκάνος, ενώ η αποικία των Λαγγόνων είναι η δεύτερη μεγαλύτερη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακόμη φιλοξενεί το μοναδικό αναπαραγόμενο πληθυσμό Σταχτόχηνας στην Ελλάδα και αποτελεί σημαντικό βιότοπο για επτά είδη ερωδιών και πολλών άλλων απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών. Πιθανώς να μην υπάρχει άλλη περιοχή στην Ευρώπη ολόκληρη που να έχει μια τόση μεγάλη ποικιλία μορφών ζωής ανά μονάδα επιφάνειας.

83 Μεγάλη Πρέσπα

84 Βρίσκεται στο ΒΔ. Άκρο της χώρας στα σύνορα με την Αλβανία και τα Σκόπια. Είναι λίμνη γλυκού νερού, το υπερθαλλάσιο ύψος της είναι 843 μ. και το εμβαδόν της εντός της Ελλάδας είναι 40 τ. χλμ. Είναι αισθητά βαθύτερη από τη Μικρή Πρέσπα και επικοινωνεί υπόγεια με τη λίμνη Αχρίδα που βρίσκεται σε χαμηλότερο υψόμετρο. Στις όχθες της έχει υδροφυτική  βλάστηση καλαμιών. Πλούσια είναι και η πανίδα γύρο από τη λίμνη. Η ενδείκνυται για αλιεία, κυνήγι, αναψυχή και τουρισμό. Από τις πιο γνωστές περιοχές τις λίμνης για κολύμπι, κανό - καγιάκ και κωπηλασία είναι η παραλία της Κούλας.

85 Ορεστιάδα

86 Οι περισσότεροι τη γνωρίζουν ως Λίμνη της Καστοριάς και αποτελεί αναμφισβήτητα έναν προορισμό που προτείνεται ανεπιφύλακτα. Χαρακτηρίζεται ως το στολίδι όχι μόνο του ομώνυμου νομού, αλλά και ολόκληρης της Δυτικής Μακεδονίας. Οι εκδοχές για το πώς πήρε το όνομά της είναι διάφορες. Η πόλη της Καστοριάς ιδρύθηκε από τον Ορέστη προς τιμή της αδερφής του της Ηλέκτρας και οι κάτοικοί της για να τον τιμήσουν έδωσαν το όνομά του στην πανέμορφη λίμνη που μετρά έτη ζωής. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι πήρε το όνομά της από τους κάστορες που ζούσαν σε αφθονία στην συγκεκριμένη περιοχή, ενώ άλλη εκδοχή είναι ότι ονομάστηκε έτσι προς τιμή του υιού του Δία, τον Μυθικό Διόσκουρο , Κάστορα. Αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για εκατοντάδες είδη πουλιών, θηλαστικών, ερπετών και αμφίβιων. Λόγω της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας που διαθέτει όλη η γύρω περιοχή, έχει δικαίως συμπεριληφθεί στο Ευρωπαϊκό δίκτυο NATURA Περίπου 200 είδη υδάτιων, παρυδάτιων και αρπαχτικών πουλιών έχουν καταγραφεί στη περιοχή. Στη βλάστηση της λίμνης που μοιάζει με αυτήν της λίμνης Πρέσπας, καθώς και σε όλη τη λίμνη ζουν και αναπτύσσονται πολλά είδη ψαριών όπως κυπρίνοι, πέρκες, τσιρόνια, γλήνια, πρικιά, γουλιανοί.

87 Παμβώτιδα

88 Η λίμνη Παμβώτιδα (αρχαίο όνομα Παμβῶτις), γνωστή και ως λίμνη των Ιωαννίνων, βρίσκεται σε υψόμετρο 483 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Όσον αφορά στην βιοποικιλότητα, τρία είδη ψαριών που ζουν σ' αυτόν τον τόπο θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά (μεταξύ αυτών είναι το είδος Phoxinellus epiroticus, κοινή ονομασία τσίμα, το οποίο απειλείται με εξαφάνιση). Η λίμνη φιλοξενεί 9 είδη αμφιβίων από τα 17 είδη της Ελλάδας, εκ των οποίων 2 είδη προστατεύονται αυστηρά - ο λοφιοφόρος τρίτωνας (Triturus cristatus), η κιτρινομπομπίνα (Bombina variegata). Σημαντική είναι η συνεισφορά όλου του οικοσυστήματος και για την προστασία των ερπετών, καθώς έχουν καταγραφεί 24 είδη εκ των οποίων τα 5 προστατεύονται αυστηρά ενώ η μεγαλύτερη σημασία του λεκανοπεδίου για την προστασία της βιοποικιλότητας επικεντρώνεται στη διατήρηση 133 ειδών πουλιών, όπως ερωδιοί, πάπιες, κίρκοι, αετοί κ.ά.

89 Υλίκη

90 Η Υλίκη είναι φυσική λίμνη στη Βοιωτία, βόρεια της Θήβας, με όχθες απόκρημνες, στους πρόποδες των δυτικών προεκτάσεων του Πτώου Όρους και των ανατολικών του Μεσσαπίου. Ονομάζεται και Λικέρι, και έχει έκταση κατά μέσο όρο 19,1 τετρ. χιλιόμετρα. Στην αρχαιότητα η Υλίκη λεγόταν Υλική (τονιζόταν στη λήγουσα) και πήρε το όνομά της από την πόλη Ύλη, που ήταν κτισμένη στις όχθες της,[1] όπως και η πόλη Ακραιφία. Τα νερά της χύνονταν στη γειτονική λίμνη Τρεφία ή Ουγγρία, την Παραλίμνη των νεότερων χρόνων. Πολύ κοντά στην Υλική υπήρχε μεγάλος ναός του θεού Απόλλωνα, που είχε την προσωνυμία «Πτώος» από το ομώνυμο γειτονικό βουνό. Οι όχθες της έχουν ελάχιστη βλάστηση, και μόνο λίγη μεσογειακή μακία προσδιορίζει το περίγραμμα της λίμνης. Έχει διαπιστωθεί ότι στον βυθό της ζει το ενδημικό είδος καλαμίθρα, το οποίο το βρίσκουμε μόνο εδώ σε όλα τα Βαλκάνια. Στα νερά της κολυμπούν επίσης κυπρίνοι που έχουν εμπλουτισθεί από γόνο. Κατά τους χειμερινούς μήνες φιλοξενεί και αρκετό αριθμό πουλιών που έρχονται να ξεχειμωνιάσουν. Μία διώρυγα μήκους 2,5 χιλιομέτρων τη συνέδεε με την Παραλίμνη και διοχέτευε σε αυτήν τα πλεονάζοντα νερά της. 

91 Τα 10 μεγαλύτερα ποτάμια της
Τα 10 μεγαλύτερα ποτάμια της

92 Το ποτάμι είναι πανάρχαιο, όπως και το όνομα του
Το ποτάμι είναι πανάρχαιο, όπως και το όνομα του. Το όνομα Αλιάκμονας είναι σύνθετο και προέρχεται από το άλς (άλας, θάλασσα) και από το ακμών (αμόνι). Ο Αλιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας, με μήκος 297 km και μέση ετήσια απορροή 2,03 * 109 m3. Διαρρέει τη δυτική και κεντρική Μακεδονία και εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο, κοντά στην παραλία της νέας Αγαθούπολης. Αλιάκμονας

93 . Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ελλάδας, με διαδρομή εξ’ ολοκλήρου σε ελληνικό έδαφος, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια οικοσυστήματα της χώρας. Παράλληλα είναι ο σπουδαιότερος ποταμός από πλευράς υδροηλεκτρικής παραγωγής και αρκετά σημαντικός από πλευράς γεωργικής αξιοποίησης για την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Αρχικά ρέει στα δυτικά της Θεσσαλίας με κατεύθυνση προς νότο και στη συνέχεια, εισέρχεται στη Στερεά Ελλάδα και διαγράφει, για αρκετό διάστημα, τα σύνορα Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Αχελώος Ο Αχελώος είναι ένας ποταμός που από αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία προκύπτει ότι λατρευόταν ως Θεός από τους κατοίκους των περιοχών που διέσχιζε. Η επικρατέστερη ερμηνεία του ονόματος του προκύπτει από το πρώτο συνδετικό της ρίζας «αχ» ή «αχα» (λατινικό aqua) που σημαίνει νερό και το συγκριτικό επίθετο «λώων» που έχει και την έννοια του ποσοτικά μεγαλύτερου. Μαζί δηλώνουν έναν πολύνερο ποταμό. Ο Αχελώος, δεύτερος σε μήκος ελληνικός ποταμός μετά τον Αλιάκμονα, πηγάζει από το όρος Λάκμος της οροσειράς της Πίνδου, στην περιοχή του Μετσόβου και ρέει σε ένα από τα πιο σημαντικά υδατικά διαμερίσματα της Ελλάδας

94 Πηνειός Θεσσαλίας Ο Πηνειός είναι ο κύριος και αξιολογότερος ποταμός της Θεσσαλίας, πηγάζει από την Πίνδο, περνάει κοντά στην Καλαμπάκα και βγαίνει στη θεσσαλική πεδιάδα. Ο Πηνειός ποταμός βρίσκεται στο κεντρικό διαμέρισμα τησ ηπειρωτικής Ελλάδας, στη Θεσσαλία.ΟΒΠηνειός (αργυροδίνης, δινήης κατά τον Όμηρο) έλαβε τη σημερινή μορφή, μετά την απομάκρυνση των υδάτων της άλλοτε μεγάλης θεσσαλικής λίμνης, από ρήγμα που δημιουργήθηκε στην κοιλάδα των Τεμπών. Σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν γιος του Ωκεανού και της Τιθύος και πατέρας της νύμφης Δάφνης, ιέρειας της Μητέρας Γης. Τη Δάφνη την κυνήγησε ο Απόλλων και όταν την έφθασε αυτή επεκαλέσθη τη Μητέρα Γη, η οποία την εξαφάνισε και στη θέση της άφησε το φυτό δάφνη. Ο Πηνειός ήταν επίσης ο πατέρας του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα.

95 Έβρος Πηγάζοντας από τη βουλγαρική οροσειρά Ρίλα και συγκεκριμένα από το όρος Σκόμιο, ο Έβρος αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βουλγαρίας και καταλήγει στο Θρακικό Πέλαγος, διανύοντας 530 χιλιόμετρα. Από αυτά, τα 230 ανήκουν στην Ελλάδα. Ο Έβρος είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Βαλκανικής χερσονήσου. Κατά τη μυθολογία η αρχική του ονομασία ήταν Ρόμβος, πήρε δεν τη σημερινή ονομασία μετά τον πνιγμό του Έβρου, γιου του βασιλιά της Θράκης Κασσάνδρου. Το Δέλτα του ποταμού Έβρου, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης.

96 Νέστος Ο Νέστος ποταμός έχει συνολικό μήκος 243χλμ από τα οποία τα 130 βρίσκονται σε Ελληνικό έδαφος. Το μήκος αυτό τον κατατάσσει στην 5η θέση των μεγαλύτερων ποταμών της Ελλάδας. Ο Νέστος έχει τις πηγές του στη Βουλγαρία και στα όρη Ρίλα και εκβάλει στο Θρακικό πέλαγος στο Νομό της Καβάλας. Αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ της Μακεδονίας και της Θράκης και των νομών Δράμας και Καβάλας. Η περιοχή γύρω από το Νέστο χαρακτηρίζεται από το μεγάλο φυσικό πλούτο του μοναδικού παραποτάμιου δάσους στην Ελλάδα το οποίο είναι γνωστό ως «Μεγάλο Δάσος» καθώς και από τους υγροβιότοπους στο Δέλτα του Νέστου η σημασία του οποίου έχει αναγνωριστεί από διάφορες διεθνείς συνθήκες..

97 Στρυμόνας Ο ποταμός Στρυμόνας είναι ένας από τους ποταμούς της Βαλκανικής Χερσονήσου με συνολικό μήκος 360 χλμ. εκ των οποίων 242 βρίσκονται στο έδαφος της Βουλγαρίας και 118 σε ελληνικό. Οι Βούλγαροι τον αποκαλούν με το όνομα Στρούμια, ενώ στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν γνωστός με την ονομασία Καρά-Σού. Στο ελληνικό έδαφος ο ποταμός ρέει αποκλειστικά στο έδαφος του νομού Σερρών και μαζί με τον Αγγίτη , που είναι ο κυριότερος ελληνικός παραπόταμός του, ανήκουν στην υδρογραφική λεκάνη της ανατολικής Μακεδονίας. Εκβάλλει στον Στρυμονικό κόλπο, προσφέροντας του εκτός από τα νερά του και το όνομα του. Στις όχθες του ποταμού υπάρχει ποικιλία υδρόβιας βλάστησης από θάμνους που δίνουν ομορφιά στον ποταμό. Επικρατούν οι λεύκες, οι ιτιές, οι ακακίες και τα πλατάνια. Στα νερά του ζουν αρκετά είδη ψαριών, ανάμεσα στα οποία κυριαρχεί ο κυπρίνος και σε πολύ μικρότερες ποσότητες, τα τσιρόνια, οι πέρκες, οι γουλιανοί και τα χέλια. Την πανίδα του οικοσυστήματος του ποταμού συμπληρώνει πλήθος ζώων και πουλιών που φωλιάζουν στις όχθες του και είναι άμεσα εξαρτημένα από αυτόν.

98 Θύαμις ή Καλαμάς Πρόκειται για τον δεύτερο σε μήκος ποταμό της Ηπείρου, αφού από τις πηγές του ως την θάλασσα διανύει μια απόσταση 96 χιλιομέτρων. Ονομάζεται ακόμη και σήμερα με τα δύο του ονόματα. Το αρχαίο Θύαμις και το σύγχρονο Καλαμάς. Το αρχαίο όνομα Θύαμις προέρχεται από την λέξη «Θύω» η οποία σημαίνει «κινούμαι άγρια». Και πράγματι τα νερά του Θύαμη κινούνται άγρια. Πηγάζει από το Β.Δ. άκρο του Νομού Ιωαννίνων και καταλήγει στο Ιόνιο Πέλαγος. Το ξεχωριστό του υδάτινο οικοσύστημα αποτελείται από σπουδαίους βιότοπους βαλκανικών ενδημικών ειδών, που σε συνδυασμό με την ύπαρξη σημαντικών αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων, προσδίδουν στην περιοχή σημαντική σπουδαιότητα.

99 Αλφειός Ο Αλφειός είναι ο σημαντικότερος ποταμός της Πελοποννήσου. Λέγεται επίσης και Ρουφιάς, που προέρχεται από λαϊκή παρετυμολογία μετά από πολλές μεταπτώσεις: Αλφειός - Αλφειάς - Αρφειάς - Ρουφιάς. Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου και έχει μήκος 110 χιλιόμετρα. Πηγάζει στην Αρκαδία, κοντά στο χωριό Καμποχώρι, στους πρόποδες του Ταϋγέτου. Χύνεται στο βόρειο άκρο του Κυπαρισσιακού κόλπου στην πλευρά της Ηλείας, κοντά στο Κατάκολο. Το ρεύμα του ποταμού αυτού είναι ορμητικό και μεταφέρει πολλές ύλες με την οποία και γίνονται συνεχείς προσχώσεις με συνέπεια να δημιουργούνται στη θάλασσα σε αρκετή ακτίνα λωρίδες γης, λαιμοί και λιμνοθάλασσες. Στον πέμπτο του άθλο, ο Ηρακλής εκτρέπει τα νερά του Αλφείου και του Πηνείου για να καθαρίσει την κόπρο η οποία είχε συσσωρευθεί στους στάβλους του βασιλεία της Ηλείας Αυγεία από βόδια.

100 Άραχθος Πηγάζει από την βόρεια Πίνδο και εκβάλει στον Αμβρακικό κόλπο. Ο Άραχθος έχει πλούσια ιχθυοπανίδα που περιλαμβάνει άγριες πέστροφες, δροσίνες και μουστακάδες. Επίσης, στον Άραχθο απαντώνται πληθυσμοί ενυδρίδας ή ευρωπαϊκής βίδρας. Ο Άραχθος φημίζεται για τα σπουδαία τοξωτά γεφύρια που συνδέουν τις όχθες του, όπως το γεφύρι της Άρτας και το γεφύρι της Πλάκας.

101 Ενιπέας Θεσσαλίας Ο Ενιπέας είναι ποταμός της Θεσσαλίας με συνολικό μήκος 84 χλμ., με αποτέλεσμα να κατατάσσεται δέκατος μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας. Είναι παραπόταμος του Πηνειού. Πηγάζει από το όρος Όθρυς διασχίζει την πεδιάδα των Φαρσάλων και καταλήγει στον Πηνειό ανάμεσα στα μικρά υψώματα Τίτανος και Ζάρκος. Στην αρχαιότητα ήταν το κύριο ποτάμι της αρχαίας Φθίας και λατρευόταν σαν θεός. Σήμερα εξαιτίας της υπεράντλησης κινδυνεύει να στερέψει εντελώς

102 ΒΟΥΝΑ

103 Τα σημαντικότερα βουνά της Ελλάδας
ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Τα σημαντικότερα βουνά της Ελλάδας

104 ΟΛΥΜΠΟΣ Ο Όλυμπος είναι το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας γνωστό παγκοσμίως κυρίως για το μυθολογικό του πλαίσιο, καθώς στην κορυφή του (Μύτικας-2918 μ.) κατοικούσαν οι Δώδεκα «Ολύμπιοι» Θεοί σύμφωνα με τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Είναι επίσης το δεύτερο σε ύψος βουνό στα Βαλκάνια (μετά τη Ρίλα στη Βουλγαρία), αλλά και σε ολόκληρη την περιοχή της Ευρώπης από τις Άλπεις έως τον Καύκασο. Ο συμπαγής ορεινός του όγκος δεσπόζει επιβλητικός στα όρια Μακεδονίας και Θεσσαλίας, με μια σειρά από ψηλές κορυφές που αυλακώνουν βαθιές χαράδρες, γύρω από τις οποίες εκτείνεται μια περιοχή ιδιαίτερης βιοποικιλότητας. Για την προστασία της μοναδικής αυτής κληρονομιάς, ανακηρύχθηκε ήδη από το 1938 ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας. Ύψος  μέτρα Κορυφή Μύτικας Γεωγραφικά στοιχεία Γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονία, Θεσσαλία Περιοχή Πιερία, Λάρισα

105 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ Μεσογειακή ζώνη
Ζώνες Βλάστησης Μεσογειακή ζώνη Από το υψόμετρο των 300μ. μέχρι και τα 500μ. απαντάται η μεσογειακή ζώνη των αείφυλλων πλατύφυλλων (μακκία). Εκεί συναντάμε την αριά ,τη γλιστροκουμαριά, το πουρνάρι , η ήμερη κουμαριά, το φυλίκι η δάφνη , ο κέδρος και άλλα. Από τα φυλλοβόλα είδη τα συνηθέστερα είναι ο μέλιος , το τρίλοβο σφενδάμι , η κουτσουπιά , η κοκορεβιθιά , το χρυσόξυλο και άλλα. Ζώνη δασών οξιάς – ελάτης και ορεινών κωνοφόρων Εκεί συναντάμε την μαύρη πεύκη, την υβριδογενή ελάτη, το ρόμπολο και την οξιά. Επίσης συναντάμε την φτελιά , την αγριοκερασιά, τη λεπτοκαρυά, το αρκουδοπούρναρο , την κρανιά και πλατάνια. Ζώνη ψυχρόβιων κωνοφόρων Το χαρακτηριστικό είδος της ζώνης αυτής είναι το ρόμπολο. Εξωδασική ζώνη υψηλών ορέων (αλπική ζώνη) Μετά τη ζώνη του ρόμπολου ακολουθεί μια εκτεταμένη και γυμνή από δέντρα ζώνη με αλπικά λιβάδια . ΠΑΝΙΔΑ Η πανίδα του Ολύμπου, που δεν έχει μελετηθεί συστηματικά μέχρι σήμερα, περιλαμβάνει σημαντική ποικιλία και χαρακτηρίζεται από την παρουσία σημαντικών, σπάνιων και απειλούμενων ειδών. Τα μεγάλα θηλαστικά, που ζούσαν παλαιότερα στην περιοχή, όπως το ελάφι, έχουν πλέον εξαφανιστεί από τον Όλυμπο. Στην αρχαιότητα υπήρχαν λιοντάρια (Παυσανίας) ενώ τουλάχιστον μέχρι τον 16ο αιώνα υπήρχαν αρκούδες (Βίος Αγίου Διονυσίου του Νεωτέρου). Έχουν καταγραφεί 32 είδη θηλαστικών, στα οποία περιλαμβάνονται το αγριοκάτσικο , το ζαρκάδι , το αγριογούρουνο , η αγριόγατα , το κουνάβι , η αλεπού , ο σκίουρος κ.ά. Έχουν εντοπιστεί επίσης 108 είδη πτηνών (όπως τσιχλογέρακο, μαυρόγυπας, πετροπέρδικα, λευκοπελαργός, αγριοπερίστερο, κοκκινολαίμης, χρυσογέρακο, πετρίτης, δεντρογέρακο, χρυσαετός, φιδαετός, σταυραετός, τσαλαπετεινός) πολλά από τα οποία, ιδιαίτερα τα αρπακτικά, είναι σπάνια και προστατεύονται αυστηρά από διεθνείς συμβάσεις. Υπάρχουν ακόμα τα συνηθισμένα ερπετά του ελληνικού χώρου (22 είδη όπως φίδια, χελώνες, σαύρες κ.λπ.) και ορισμένα αμφίβια (8 είδη) στα ρέματα και τις εποχιακές λίμνες, καθώς και μια μεγάλη ποικιλία εντόμων, κυρίως πεταλούδες, για τις οποίες ο Όλυμπος φημίζεται.

106 ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ Μυθολογία Ιστορία
Το σχήμα του Ολύμπου, η πολύμορφη και ευμετάβλητη γοητεία της φύσης του, οι ψηλές κορυφές του, γεμάτες ομίχλη και χαμηλά σύννεφα που φέρνουν συχνά καταιγίδες, προκάλεσαν δέος και θαυμασμό στον προϊστορικό άνθρωπο που κατοίκησε στους πρόποδές του, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη αποκαλύπτει σήμερα ευρήματα από οικισμούς της εποχής του σιδήρου. Οι πρώτοι αυτοί κάτοικοι της περιοχής θα δημιουργήσουν τους θρύλους που αργότερα θα αποδώσουν το Δωδεκάθεο των Αρχαίων Ελλήνων. Οι δώδεκα θεοί κατοικούν στα φαράγγια, «τις πτυχές του Ολύμπου» όπως τα αποκαλεί ο Όμηρος- όπου βρίσκονται και τα παλάτια τους. Το Πάνθεον (ο σημερινός Μύτικας), είναι το σημείο συνάντησής τους, θέατρο των Θυελλωδών συζητήσεών τους. Ο θρόνος του Δία (το σημερινό Στεφάνι), φιλοξενεί αποκλειστικά τον αρχηγό των θεών, τον Δία (Ζευς). Από κει εξαπολύει τους κεραυνούς του δείχνοντας έτσι την «Θεϊκήν του μήνιν». Το δωδεκάθεο συμπληρώνουν η Ήρα, η Εστία, η Δήμητρα, ο Ποσειδώνας , η Αθηνά, ο Απόλλων, η Άρτεμις, ο Ερμής, ο Άρης, η Αφροδίτη και ο Ήφαιστος,Ο Όλυμπος στην Ιλιάδα ονομάζεται μέγας, μακρύς, αιγλήεις (δηλ. λαμπρός), πολύδενδρος. Στις ανατολικές παρυφές του Ολύμπου, στην Πιερία, η μυθολογική παράδοση τοποθέτησε τις εννέα Μούσες, προστάτιδες των Καλών Τεχνών, θυγατέρες του Δία και της Τιτάνιδας Μνημοσύνης: η Κλειώ, η Ευτέρπη, η Θάλεια, η Μελπομένη, η Τερψιχόρη, η Ερατώ, η Πολύμνια, η Ουρανία και η Καλλιόπη. Ιστορία Η ιστορία στάθηκε πολυτάραχη στον Όλυμπο, η ευρύτερη περιοχή του οποίου, πέρα από ιερό προσκύνημα, αποτέλεσε πεδίο μαχών για τον έλεγχο της πρόσβασης από τη Θεσσαλία στη Μακεδονία από τα αρχαία χρόνια. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το βουνό υπήρξε κρησφύγετο και ορμητήριο διασήμων κλεφτών και αρματολών. Άποψη της κορυφής του Ολύμπου, 1914, Φρεντερίκ Μπουασονά Βοσκοί του Ολύμπου, 1914, Φρεντερίκ Μπουασονά Στον Όλυμπο ιδρύθηκε το δεύτερο αρματολίκι στην Ελλάδα, με επικεφαλής τον Καρά Μιχάλη, το 1489. Η δράση των κλεφτών στον Όλυμπο έκαναν τους Τούρκους να ξεσπάσουν την οργή τους στη σύμμαχο των κλεφτών (στα τέλη του 17ου αιώνα) Μηλιά, την οποία κατέστρεψαν. Την περίοδο εκείνη έδρα του αρματολικίου του Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας γίνεται το Λιβάδι Ολύμπου και πρώτος αναγνωρισμένος διοικητής του ανέλαβε ο Πάνος Ζήδρος.Το 18ο αιώνα οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να αντικαταστήσουν τους αρματολούς (οι οποίοι μεταπήδησαν πολλές φορές στην τάξη των κλεφτών) με Τουρκαλβανούς αρματολούς , οι οποίοι λυμαίνονταν την ύπαιθρο της Μακεδονίας.Ωστόσο, μέχρι τη συνθηκολόγησή τους με τον Αλή Πασά, οι αρματολοί του Ολύμπου δε σταμάτησαν να αγωνίζονται σε στεριά και σε θάλασσα. Μεγάλα ονόματα που έδρασαν εκεί και σε άλλες περιοχές συμπεριλαμβάνουν το Νικοτσάρα, το Γεωργάκη Ολύμπιο και τη θρυλική οικογένεια των Λαζαίων. Στις αρχές του 20ου αιώνα έως και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση, έδρασαν εδώ ληστές -γνωστότερος ο διαβόητος Γιαγκούλας. Κατά την εισβολή των Γερμανών το 1941 ο ελληνικός στρατός μαζί με μονάδες Νεοζηλανδών και Αυστραλών έδωσαν σημαντικές μάχες. Αμέσως μετά φώλιασε εδώ η Εθνική Αντίσταση ενώ λίγο αργότερα στο Λιτόχωρο άναψε η σπίθα που οδήγησε στον τραγικό εμφύλιο σπαραγμό.

107 Ο Θρόνος του Δία (Στεφάνι)

108 ΣΜΟΛΙΚΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Ο Σμόλικας είναι το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο, με υψόμετρο μέτρα. Καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα του νομού Ιωαννίνων και το δυτικό του νομού Γρεβενών.

109 ΧΛΩΡΙΔΑ Όσον αφορά την χλωρίδα της περιοχής, αυτή ποικίλει ανάλογα με το υψόμετρο, ξεκινώντας από τον ποταμό Αώο μέχρι και την κορυφή του Σμόλικα. Στην περιοχή γύρω από το ποτάμι θα συναντήσετε δάση από πλατάνια και ιτιές. Γύρω από ένα χωριό ευδοκιμεί μαύρη πεύκη και ελάτη και λίγο ψηλότερα, ανεβαίνοντας προς το Σμόλικα, θα συναντήσουμε και δάση λευκόδερμης πεύκης (ρόμπολου).

110 ΠΑΝΙΔΑ Ο Σμόλικας έχει πολλά είδη ζώων όπως λύκος, καφέ αρκούδα, ζαρκάδι, αγριόγιδο, λαγός, αλεπού, κουνάβι, χρυσαετός, σκίουρος, νυχτερίδα, γυπαετός, άγρια πέστροφα και τρίτωνες.

111 Γεωγραφικό Διαμέρισμα Μακεδονία
Βόρρας Ύψος μέτρα Κορυφή Καϊμακτσαλάν Γεωγραφικά στοιχεία Χώρες Ελλάδα ΠΓΔΜ Γεωγραφικό Διαμέρισμα Μακεδονία

112 Ταυτότητα Η ψηλότερη κορυφή είναι το Καϊμάκτσαλαν ή Καϊμάκι με μέτρα. Ο Βόρρας συνδέεται δυτικότερα με τα βουνά Πίνοβο (2.156 μέτρα) και Τζένα (2.182 μέτρα), τα οποία αποτελούν τμήμα της ίδιας οροσειράς. Καλύπτεται από δάση δρυός, οξιάς και πεύκης. Στον Βόρρα λειτουργεί χιονοδρομικό κέντρο. Στην ψηλότερη κορυφή του υπάρχει μικρή εκκλησία, μνημείο Σέρβων πεσόντων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.Βόρεια της Όρμας Αλμωπίας εκτείνεται το Μαύρο Δάσος του Βόρα με πυκνή βλάστηση. Από τις δυτικές πλαγιές του Βόρρα πηγάζει ο Μογλενίτσας, από τον οποίο πριν τα αποστραγγιστικά έργα που πραγματοποιήθηκαν στην πεδιάδα των Γιαννιτσών τμήμα του είναι ο Λουδίας, και από τις νότιες ο ποταμός Εδεσσαίος. Το όνομα της ψηλότερης κορυφής, Καϊμακτσαλάν, σημαίνει Γη "Απαλή σαν Κρέμα".

113 Χλωρίδα και Πανίδα Η χλωρίδα και η πανίδα της περιοχής ποικίλλει και μπορεί να χαρακτηρισθεί πλούσια σε είδη, κάποια από τα οποία είναι σπάνια. Στο όρος Βόρας έχουν εντοπισθεί περίπου 143 είδη σπάνιας χλωρίδας και 137 είδη σημαντικών πτηνών, γεγονός που οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση να εντάξει το βουνό στο πρόγραμμα περιβαλλοντικής προστασίας.  Βελανιδιές, καστανιές, οξιές, έλατα, πεύκα, κοιλάδες, χαράδρες και βοσκότοποι, απαρτίζουν το σύνολο του Καϊμακτσαλάν. Στο όρος Βόρας θα συναντήσετε σημαντικά είδη χλωρίδας με σπάνιες ποικιλίες φυτών και θα θαυμάσετε από κοντά δάση από οξιά, πεύκα και βελανιδιά ενώ πολύ σημαντική είναι και η πανίδα ολόκληρου του βουνού. Στο Καϊμακτσαλάν ζει η χερσαία χελώνα και αρκετά είδη πουλιών, από τα τουλάχιστον 137 που έχουν παρατηρηθεί, όπως ο βασιλαετός, o γυπαετός και ο χιονόστρουθος, ένα είδος σπουργιτιού, που αν και κοινωνικό πουλί, είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικό με τον άνθρωπο και φεύγει μακριά του μόλις νοιώσει την παραμικρή κίνηση. Μύγες, κουνούπια, πεταλούδες, ακρίδες, σπόροι, φρούτα και αγριόχορτα αποτελούν μέρος της διατροφής του.  Ιδιαίτερη σημασία έχει η περιοχή για τα αρπακτικά, όπου φωλιάζουν 13 από 23 είδη που έχουν παρατηρηθεί, αλλά και για τους δρυοκολάπτες που αντιπροσωπεύονται στο Καϊμακτσαλάν με 9 είδη.  Οι δρυοκολάπτες φτιάχνουν τη φωλιά τους σε δέντρα, έχουν μακρύ λαιμό και μεγάλο κεφάλι με ίσιο και δυνατό ράμφος, που το χρησιμοποιούν σαν τσεκούρι ή τρυπάνι. Τα πόδια τους είναι φτιαγμένα για να γαντζώνονται στους κορμούς των δέντρων και τα φτερά της ουράς είναι σκληρά και χρησιμεύουν για στήριγμα, όταν τρυπούν τους κορμούς, προκειμένου να φτιάξουν το σπίτι τους.

114 Μυθολογία Κατά την Ελληνική μυθολογία, στο Βόρα κατοικούσε ο Βορέας, ενώ κατά τον Ελλάνικο, ο Βορέας ήταν η προσωποποίηση του όρους Βόρα της Μακεδονίας. Οι δυο γιοι του Βορέα, Καλάις και Ζήτης πήραν μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία ως Αργοναύτες.

115

116 ΓΚΙΩΝΑ ΓΚΙΩΝΑ Ύψος  μέτρα Κορυφή Πυραμίδα Γεωγραφικά στοιχεία Γεωγραφικό Διαμέρισμα Στερεά Ελλάδα Περιοχή Πίνδος Η Γκιώνα είναι το υψηλότερο βουνό της Στερεάς Ελλάδας, τοποθετημένο στη Φωκίδα ανάμεσα στον Παρνασσό και τα Βαρδούσια. Με υψηλότερη κορυφή την Πυραμίδα στα μέτρα, η Γκιώνα είναι το υψηλότερο βουνό νότια του Ολύμπου και το πέμπτο συνολικά στην Ελλάδα. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστή ως Ασέληνον όρος.

117 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ ΧΛΩΡΙΔΑ Η Γκιώνα είναι ένας σημαντικός βιότοπος με σπάνια χλωρίδα και σημαντική πανίδα. Βρίσκουμε εδώ σχοίνους, αγριελιές, θαμνοκυπάρισσα, πουρνάρια, κάποιες μεμονωμένες συστάδες από δρυς, την κεφαλλονιακή ελάτη σε ύψος μ. και τέλος ­ ψηλά στις κορυφές ­ τα αλπικά λιβάδια με υπέροχα αγριολούλουδα και αγρωστώδη. Υπάρχουν τρία ενδημικά φυτά της περιοχής, 14 ενδημικά της Στερεάς και συνολικά 60 ενδημικά της Ελλάδας, τα περισσότερα στην αλπική ζώνη και στις ορθοπλαγιές. ΠΑΝΙΔΑ Οι ορθοπλαγιές είναι ο φυσικός και τοπικός βιότοπος του αγριόγιδου. Εκτός από το αγριόγιδο, στην πανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται ακόμη αλεπούδες, νυφίτσες, κουνάβια, ασβοί, σκίουροι, λαγοί, χιονοπόντικες στις κορυφές, αλλά και λύκοι που κάνουν σποραδικές εμφανίσεις. Ο αγριόγατος, το ζαρκάδι και το τσακάλι διασώζονται ακόμη στην Γκιώνα, ενώ έχουν εξαφανιστεί από τα γειτονικά βουνά. Η φήμη «για πατήματα» αρκούδας, που έχει κατεβεί νότια ως την Γκιώνα, δεν είναι ασυνήθιστη σε αυτά τα μέρη. Μεγάλη ποικιλία πουλιών, εξάλλου, όπως γύπες, όρνια, δενδρογέρακες, σταυραετοί, χρυσαετοί και γυπαετοί, πετροπέρδικες και χουρχουριστές, έχει βρει φιλόξενη στέγη στην περιοχή.

118 ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ Μυθολογία
Στην αρχαιότητα η Γκιώνα θεωρείτο τμήμα του Παρνασσού και ονομαζόταν Ασέληνον όρος, ονομασία που προέρχεται από την ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα με το σχετικό μύθο, στο όρος κατοικούσε ένας βοσκός, ο Ενδυμίων, γιος της Πύρρας και του Δευκαλίωνα, και όταν πήγαινε η ημίθεα Σελήνη να τον συναντήσει, στις παρυφές του βουνού, άφηνε τον κόσμο χωρίς φεγγάρι. Επίσης το ίδιο όρος χαρακτηρίζονταν δυσχείμερον (ψυχρό) και πολιόν (χιονοσκεπές). Κατοικείτο από τους Οζολούς Λοκρούς. Ιστορία Στα χρόνια της τουρκοκρατίας η Γκιώνα αποτελούσε ορμητήριο των κλεφτών και θέατρο ιστορικών συγκρούσεων κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όπου και στάθηκε τόπος καταστροφής των τουρκικών δυνάμεων το Μάιο του 1821. Κατά τη Γερμανική κατοχή στης Ελλάδα, στη μάχη της Καρούτας πάνω στην Γκιώνα, οι αντάρτες κατατρόπωσαν τις δυνάμεις κατοχής. Σε σπηλιές του βουνού κρύβονταν Άγγλοι που μαζί με τις αντιστασιακές ομάδες του Ναπολέοντα Ζέρβα και του Άρη Βελουχιώτη οργάνωσαν την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.

119 Γκιώνα

120 Τύμφη Τύμφη Ύψος 2.497 μέτρα Κορυφή Γκαμήλα Γεωγραφικά στοιχεία
2.497 μέτρα Κορυφή Γκαμήλα Γεωγραφικά στοιχεία Γεωγραφικό Διαμέρισμα Ήπειρος, Οροσειρά Πίνδος

121 Πανίδα και Χλωρίδα Πανίδα
  Πλούσια είναι και η άγρια πανίδα του Εθνικού Πάρκου της Βόρειας Πίνδου, τόσο σε συνολικό αριθμό ειδών, όσο και στην παρουσία σπάνιων και προστατευόμενων ειδών. Πολλά είδη ζώων υπάρχουν όπως . Λύκος, αρκούδα, αγριόγατος, ζαρκάδι, αλεπού, ασβός, λαγός, σκαντζόχοιρος, σκίουρος, κουνάβι και ακόμα υπάρχουν 186 είδη πουλιών και 30 είδη ερπετών. Χλωρίδα   Στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου απαντώνται πάνω από είδη φυτών. Στα πιο εντυπωσιακά λουλούδια του Εθνικού Πάρκου συγκαταλέγονται τα πέντε είδη του άγριου κρίνου, τα οποία είναι τα εξής: λείριο το πάλλευκο , λείριο το χαλκηδονικό , λείριο του Χελδράιχ , λείριο το αλβανικό και λείριο το μάρταγον  

122 Μύθοι Η δρακολίμνη της Τύμφης Σύμφωνα με ένα μύθο, στην Δρακολίμνη της Τύμφης ζούσαν δύο Δράκοι. Οι Δράκοι είχαν έχθρα μεταξύ τους και κάθε φορά που αγρίευαν πετούσαν ο ένας στον άλλο πέτρες.

123 ΑΘΑΜΑΝΙΚΑ ΟΡΗ Τα Αθαμανικά Όρη είναι το έβδομο ψηλότερο βουνό μετά την Τύμφη και έχει υψόμετρο μέτρα. Βρίσκεται στο νομό Άρτας.

124 ΑΘΑΜΑΝΙΚΑ ΟΡΗ ΠΑΝΙΔΑ Στα Αθαμανικά Όρη μπορείς να βρεις αρκούδες, λύκοι, αλεπούδες, ζαρκάδια, ελάφια. Επίσης υπάρχουν αρπακτικά πουλιά, όπως γεράκια, αετοί, γλαυκοί, αργυροπελεκάνοι και πελαργοί.

125 ΑΘΑΜΑΝΙΚΑ ΟΡΗ ΧΛΩΡΙΔΑ Τα Αθαμανικά Όρη έχουν δάση ελάτης, δρυός, οξιάς, καστανιάς, υβριδογενής ελάτης και ελληνικής ελάτης.

126 ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ Ύψος 2.495 μέτρα Κορυφή Κόρακας Γεωγραφικά στοιχεία
Ύψος 2.495 μέτρα Κορυφή Κόρακας Γεωγραφικά στοιχεία Γεωγραφικό Διαμέρισμα Στερεά Ελλάδα Οροσειρά Πίνδος Τα Βαρδούσια (ή Κόρακας) είναι σύμπλεγμα βουνών που περιλαμβάνει το νοτιότερο άκρο της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα. Υψώνεται στα βορειοδυτικά της Φωκίδας, με ένα μικρό τμήμα του όρους να επεκτείνεται και στη Φθιώτιδα. Είναι το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Ρούμελης μετά την Γκιώνα, με ύψος που φτάνει τα μέτρα (κορυφή Κόρακας).

127 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ ΧΛΩΡΙΔΑ ΠΑΝΙΔΑ
Η οροσειρά ορίζεται από τους ποταμούς Μόρνο, Εύηνο και Κοκκινοπόταμο και έχει πλούσια χλωρίδα. Μεγάλο τμήμα της επιφάνειας της καλύπτεται από δάση ελάτης, βελανιδιάς και κέδρων (αρκεύθων). Στα εκτεταμένα υψίπεδα που σχηματίζονται ανάμεσα στις κορυφές του βουνού βόσκουν μεγάλα κοπάδια από πρόβατα και γίδια.

128 ΙΣΤΟΡΙΑ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Το αρχαίο ελληνικό όνομα των Βαρδουσίων είναι Κόραξ, ονομασία που επιβιώνει μέχρι σήμερα στον τοπικό πληθυσμό ο οποίος τη χρησιμοποιεί για την υψηλότερη κορυφή. Ο Στράβων τα ονόμαζε μέγιστον όρος εξαιτίας του ύψους του. Στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 στα Βαρδούσια έδρασαν και προφυλάχτηκαν, στις λεγόμενες αποκλείστρες, οι εξεγερμένοι κάτοικοι των γύρω χωριών. ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Μούσα Ουρανία:Σύμφωνα με τη μυθολογία τα Βαρδούσια ήταν η αγαπημένη καλοκαιρινή κατοικία μιας από τις εννέα Μούσες , της Ουρανίας ή χαϊδευτικά της Ουρανίτσας . (Μούσα της αστρονομίας .) Το χωριό της ΜούσαςΝίτσας με την πάροδο των χρόνων παραφράστηκε κι μετατράπηκε .... το χωριό της ΜουσουΝίτσας .Κι αυτό διότι ακόμη και σήμερα στον νυχτερινό ουρανό διαγράφεται άρτια "ο Κόσμος" με κάθε λεπτομέρεια .Κάθε επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τους φωτεινούς αστερισμούς και τα ουράνια σώματα σύμφωνα καθώς αγκαλιάζουν τον ουράνιο θόλο . 

129 ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ Ύψος 2.457 μέτρα Κορυφή Λιάκουρα Γεωγραφικά στοιχεία
Ύψος 2.457 μέτρα Κορυφή Λιάκουρα Γεωγραφικά στοιχεία Γεωγραφικό Διαμέρισμα Στερεά Ελλάδα Περιοχή Βοιωτία, Φωκίδα, Φθιώτιδα Ο Παρνασσός έχει υψηλότερη κορυφή τη Λιάκουρα  και είναι ένα από τα υψηλότερα βουνά της Ελλάδας. Στα βορειοδυτικά ενώνεται με τη Γκιώνα ενώ στα νότια συνδέεται με την Κίρφη. Ο Παρνασσός είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ελληνική ιστορία και μυθολογία, κυρίως για το σπουδαιότερο μαντείο της Αρχαίας Ελλάδας που ήταν χτισμένο πάνω στα ιερά χώματά του, το Μαντείο των Δελφών. Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα οι Δελφοί, ο "ομφαλός της γης", αποτελούν πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών από ολόκληρο τον κόσμο, προσδίδοντας με τη φήμη τους αίγλη στον Παρνασσό.

130 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ ΧΛΩΡΙΔΑ ΠΑΝΙΔΑ
Στη δασική βλάστηση κυριαρχεί η Κεφαλληνιακή ελάτη. Ο Δρυμός φιλοξενεί σημαντικό αριθμό φυτικών ειδών, τα περισσότερα των οποίων βρίσκονται στις ψηλότερες κορυφές του Παρνασσού. Στα ελατοδάση συναντά κανείς πολλά είδη αγριοκορομηλιάς, κραταίγου και αρκεύθου, μεμονωμένα ή σε μικρές ομάδες, ενώ στη Β.Α πλευρά του βουνού υπάρχουν συστάδες από μαύρη πεύκη. Η χλωρίδα της περιοχής αποτελείται από 619 είδη και 153 υποείδη στα οποία περιλαμβάνονται και 10 ποικιλίες. Τα περισσότερα είδη του χλωριδικού καταλόγου ανήκουν στην κατηγορία των αρωματικών, φαρμακευτικών και δηλητηριωδών ειδών, πολλά δε από αυτά έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες. Η πανίδα αποτελείται από την αλεπού ,τον ασβό , τον λαγό , τον σκίουρο και άλλα είδη τρωκτικών καθώς και εντομοφάγα. Το τσακάλι , το αγριογούρουνο, το κουνάβι είναι σπάνια , ακόμα σπανιότερος είναι ο λύκος , και σχεδόν έχει εξαφανιστεί το ζαρκάδι. Δασόβια είδη κυριαρχούν στην πτηνοπαγίδα του Δρυμού όπως πέρδικες, δρυοκολάπτες, μαυροτσικλιτάρες, χιονότσιχλες, χιονοψάλτες, ερπετά όπως: η μεσογειακή χελώνα, η αγριόσαυρα, η οχιά, και αμφίβια όπως ο βάτραχος. Όμως έξω από τα πυκνά δάση οι γύπες , αετοί και μικρότερα αρπακτικά διατηρούνται ακόμη δυστυχώς σε μικρούς αριθμούς, που περιλαμβάνουν: Όρνια , μπούφους , γυπαετούς (1989, 35 ζεύγη σε όλη την Ελλάδα), χρυσαετούς και περιστασιακά σπιζαετούς και γεράκια (1983, 150 ζευγάρια σε όλη την Ελλάδα). Τα περισσότερα από αυτά είναι είδη υπό προστασία.

131 ΙΣΤΟΡΙΑ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Η ίδρυση του Μαντείου των Δελφών, στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Παρνασσού, προσέδωσε αίγλη στο βουνό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, κάνοντάς το εξίσου ιερό στα μάτια των Ελλήνων με τον Όλυμπο. Ο Παρνασσός ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα και στις "Κωρυκειάδες  νύμφες", οι οποίες ζούσαν στο Κωρύκειο άντρο πάνω στην Λυκώρεια, ενώ σε αυτόν ζούσαν και οι Μούσες. Σε αυτόν επίσης βρισκόταν η γνωστή Κασταλία πηγή. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, ο Παρνασσός αποτελούσε τον προμαχώνα των ελληνικών φύλων της νότιας Ελλάδας, έναντι των επιδρομέων από τον βορρά, με κορυφαίο γεγονός τη Μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. κατά των Περσών. Το βουνό έπαιξε σπουδαίο ρόλο την Ελληνική Επανάσταση του 1821, αφού σε αυτό έλαβαν μέρος σπουδαίες μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, κυρίως οι μάχες της Αλαμάνας και της Γραβιάς. Από το 1938, ο Παρνασσός αποτελεί εθνικό δρυμό της Ελλάδας, με τον πυρήνα του να καλύπτει έκταση εκτάρια.[ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Πολλές παραδόσεις της ελληνικής μυθολογίας και της γένεσης του ελληνικού έθνους έχουν συνδεθεί με τον Παρνασσό. Μία από αυτές αναφέρει ότι όταν ο Δίας αποφάσισε να καταστρέψει το διεφθαρμένο ανθρώπινο γένος με τον ονομαστό κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, ο Δευκαλίων, γιος του Προμηθέα, άκουσε τη συμβουλή του πατέρα του και έφτιαξε ένα πλοίο, στο οποίο επιβιβάστηκε ο ίδιος με τη γυναίκα του, την Πύρρα. Μετά από εννέα μερόνυχτα ασταμάτητης βροχής, την δέκατη, το πλοίο προσάραξε στον Παρνασσό, όπου ο Δευκαλίων έκανε θυσία προς τιμήν του Δία και ο θεός πραγματοποίησε την πρώτη ευχή του Δευκαλίωνα, να ξαναγίνει το ανθρώπινο γένος.

132 ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ Ύψος 2.456 μέτρα Κορυφή Ίδα Γεωγραφικά στοιχεία
Ύψος 2.456 μέτρα Κορυφή Ίδα Γεωγραφικά στοιχεία Γεωγραφικό Διαμέρισμα Κρήτη Ο Ψηλορείτης ή Ίδη είναι βουνό στην κεντρική Κρήτη με ύψος μέτρα, μόλις 2 μέτρα ψηλότερος απ'τα Λευκά Όρη (κορυφή Πάχνες), που βρίσκονται στο νομό Χανίων. Έχει 5 κορυφές που υπερβαίνουν τα μέτρα: Ίδα (2.456), Αγκαθιάς (2.424), Στολίστρα (2.325), Βουλομένου (2.267) και Κούσακος (2.209). Η πρόσβαση στην πρώτη είναι δυνατή από αρκετά μονοπάτια, με πλέον χρησιμοποιούμενο και σημαδεμένο το Ε4, αφετηρίας στο οροπέδιο της Νίδας και σχεδόν 5ωρης πεζοπορίας. Επίσης, η Στράτα του Ψηλορείτη πλακοστρωμένη με πέτρες ξεκινά από το καταφύγιο της θέσης Λάκκος του Μυγερού (1.670 μ.) στα Λιβαδιώτικα όρη, έχει πλάτος ενός περίπου μέτρου και σχετικά χαμηλό βαθμό δυσκολίας.

133 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ ΧΛΩΡΙΔΑ ΠΑΝΙΔΑ
Τα φρύγανα και η μακκία βλάστηση κυριαρχούν μέχρι σε υψόμετρο μέτρων. Η τυπική μακκία βλάστηση του Ψηλορειτή περιλαβάνει πρίνους, ενώ διάσπαρτες βρίσκονται λόχμες τραχείας πεύκης και τα κυπαρίσσια και τα σφεντάμια μπορεί να σχηματίσουν συστάδες μέχρι σε ύψος μέτρων. Σε μεγαλύτερα υψόμετρα η βλάστηση αποτελείται από θάμνους κυρίως αγκαθωτών φυτών, όπως το ρείκι. Η περιοχή Μάννα νερού πάνω από το χωριό Καμάρες Ηρακλείου είναι διατηρητέο Μνημείο της φύσης από το 1985 για την προστασία του Κρητικού κεφαλάνθηρου, μιας ορχιδέας ενδημικής της Κρήτης.  Ο Ψηλορείτης έχει πλούσια πανίδα που περιλαμβάνει ενδημικά και στενοενδημικά είδη. Στην Κρήτη υπάρχουν 17 ενδημικά είδη μαλακίων, εκ των οποίων το είδος Derocera minoicum είναι γνωστό μόνο από μια πηγή στο οροπέδιο της Νίδας. Υπάρχει πλούσια σπηλαιοπανίδα, κάποια είδης της οποία έχουν εντοπιστεί μόνο σε μια-δύο σπηλιές.

134 ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Ο Ψηλορείτης –ή όρος Ίδη όπως είναι η επίσημη ονομασία του– στεκόταν ορθός μπροστά μας, διαβεβαιώνοντάς μας ότι ήταν και θα παραμείνει ο άρχοντας αυτού του τόπου. Ο Ψηλορείτης ήταν ιερό βουνό στην αρχαιότητα αλλά και στους μετέπειτα χρόνους, διατήρησε την πρωτοκαθεδρία στο φυσικό περιβάλλον και στο σεβασμό του από τους ανθρώπους. Και ήταν ιερό στην αρχαιότητα, γιατί στον Ψηλορείτη υπάρχει το Ιδαίον Άντρον. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα σπήλαια της Κρήτης, που έχει συνδεθεί με το βασιλιά των θεών του Ολύμπου, τον Δία. Οι βοσκοί της περιοχής της Νίδας το αποκαλούν «σπηλιάρα της βοσκοπούλας», ενώ για μεγαλύτερη συντομία οι κάτοικοι της περιοχής το λένε «σπήλιο»

135 ΓΡΑΜΜΟΣ Ύψος μέτρα Κορυφή Τσούκα Πέτσικ Γεωγραφικά στοιχεία Χώρες Ελλάδα, Αλβανία Γεωγραφικό Διαμέρισμα Ήπειρος, Μακεδονία Οροσειρά Πίνδος Ο Γράμμος είναι το τέταρτο υψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο, τον Σμόλικα και τον Βόρα, με την υψηλότερη κορυφή του («Τσούκα Πέτσικ») να φτάνει σε υψόμετρο μέτρα. Άλλες υψηλές κορυφές του Γράμμου είναι το Περήφανο (2444 μ.) το Διάσελο (2393 μ.), η Επάνω Αρρένα (2192 μ.), η Κάτω Αρρένα (2075 μ.), η Μαύρη Πέτρα (2169 μ.) και ο Μπανταρός (2036 μ.). Ο όγκος του βρίσκεται στα ελληνοαλβανικά σύνορα και καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα του νομού Ιωαννίνων, το νοτιοδυτικό του νομού Καστοριάς και ένα τμήμα της νοτιοανατολικής Αλβανίας .

136 ΧΛΩΡΙΔΑ - ΠΑΝΙΔΑ ΧΛΩΡΙΔΑ ΠΑΝΙΔΑ
 Όσον αφορά την φύση, θα πρέπει να σημειώσουμε πως στην περιοχή υπάρχουν παρθένα δάση οξιάς, δρυός, έλατου, καστανιάς, πλατάνου και πεύκου. Η περιοχή Φλάμπουρο είναι μία έκταση στρ., η οποία δεν έχει υλοτομηθεί ποτέ και το δάσος της θεωρείτε μοναδικό. Στην καρδιά του Γράμμου, στην περιοχή Αρρένες σε υψόμετρο μ., βρίσκεται μία λίμνη, η Δρακολίμνη. Μέσα στα νερά της λίμνης ζει ο ‘αλπικός τρίτωνας’, ένα σπάνιο είδος υδρόβιου όπου, από τους επισκέπτες αλλά και τους ντόπιους, χαρακτηρίζεται ως ψάρι με πόδια, αφού περισσότερο μοιάζει με σαύρα παρά με ψάρι.   Σχετικά με την πανίδα της περιοχής, θα πρέπει να αναφερθούμε στην καφετιά αρκούδα, όπου στους κόλπους του Γράμμου ζει το 1/10 του πληθυσμού της. Στο αγριόγιδο ή το ευρωπαϊκό είδος αντιλόπης που απειλείται με εξαφάνιση, τον λύκο, την αγριόγατα, το αγριογούρουνο και το ζαρκάδι. Τα σημαντικότερα είδη ορνιθοπανίδας είναι ο χρυσαετός, ο πετρίτης, ο ασπροπάρης, ο δρυοκολάπτης, η σταχτοτσικλητάρα, ο κούρκος και η κοκκινοκαλιακούδα. Δύο είδη ερπετών που ζουν στις πεδινές εκτάσεις της Ευρώπης, έχουν έντονη παρουσία στα δάση του Γράμμου, τα είδη αυτά είναι η αμμόσαυρα και η αλπική οχιά, μικρό σε μέγεθος είδος οχιάς, που είναι ακίνδυνο για τον άνθρωπο.

137 ΙΣΤΟΡΙΑ Ιστορικά, στον Γράμμο εκτυλίχθηκε κατά το η τελική και σκληρότερη φάση του Εμφυλίου Πολέμου, που οδήγησε στην οριστική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού από τον Εθνικό Στρατό.

138 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΒΟΥΝΑ

139 «Το βουνό» Θ’ ανέβω και θα τραγουδήσω στο πιο ψηλότερο βουνό ν’ ακούγεται στην ερημιά ο πόνος μου με την πενιά. Με το βουνό θα γίνω φίλος και με τα πεύκα συντροφιά κι όταν θα κλαίω και πονώ θ’ αναστενάζει το βουνό. Απάνω στο βουνό θα μείνω κι από τον κόσμο μακριά θα κλαίω μόνος θα πονώ και θα μ’ ακούει το βουνό.

140 Βουνά και κάστρα Ποιος έχει κάνει τα βουνά ψηλά σαν να 'ναι κάστρα, Ν' αγγίζουνε τον ουρανό και να μου κρύβουν τ' άστρα. Βουνά είναι τα λόγια σου και κάστρο η καρδιά σου. Βουνά και κάστρα θ' ανεβώ να πάρω τα φιλιά σου. Ποιος σου 'χει κάνει την καρδιά αστέρι λυπημένο, Πόρτα κλειστή τα χείλη σου κι απέξω περιμένω. Βουνά και κάστρα θ' ανεβώ να πάρω τα φιλιά σου

141 Ο Όλυμπος και ο Κίσσαβος
Ο Όλυμπος και ο Κίσσαβος Ο Όλυμπος κι ο Κίσσαβος, τα δυο βουνά μαλώνουν, το ποιο να ρίξει την βροχή, το ποιο να ρίξει χιόνι. Ο Κίσσαβος ρίχνει βροχή κι ο Όλυμπος το χιόνι. Γυρίζει τότ' ο Όλυμπος και λέει του Κισσάβου. "Μη με μαλώνεις, Κίσαβε, βρε τουρκοπατημένε, που σε πατάει η Κονιαριά κι οι Λαρσινοί αγάδες. Εγώ είμ' ο γέρος Όλυμπος στον κόσμο ξακουσμένος, έχω σαράντα δυο κορφές κι εξήντα δυο βρυσούλες, κάθε κορφή και φλάμπουρο κάθε κλαδί και κλέφτης. Κι όταν το παίρν' η άνοιξη κι ανοίγουν τα κλαδάκια, γεμίζουν τα βουνά κλεφτιά και τα λαγκάδια σκλάβους. Έχω και το χρυσόν αϊτό, το χρυσοπλουμισμένο, πάνω στην πέτρα κάθεται και με τον ήλιο λέγει: -"Ήλιε μ', δεν κρους τ' από ταχύ, μόν' κρους το μεσημέρι, να ζεσταθούν τα νύχια μου, τα νυχοπόδαρά μου;".

142 Συννέφιασε ο Παρνασσός
Συννέφιασε ο Παρνασσός, βρέχει στα καμποχώρια, και σύ Διαμάντω νύχτωσες, που πάς αυτή την ώρα Πάω γι’ αθάνατο νερό γι’ αθάνατο βοτάνι να δώσω της αγάπης μου ποτέ να μην πεθάνει

143 Εσείς βουνά του Γρεβενού
-Εσείς βουνά, βουνά του Γρεβενού και πεύκα του Μετσόβου, λίγο για χα- για χαμηλώσετε. Λίγο για χαμηλώσετε δυο ντουφεκιές του βάθους για να φανούν τα Γρεβενά, το παινεμένο Σπήλιο, πώς πολεμάει Τζιάκας με την Τουρκιά. Πέφτουν τα τόπια1 σα βροχή κι οι μπόμπες σα χαλάζι, κι αυτά τα λιανοντούφεκα σα σιγαλή ψιχάλα. Βάστα καημένε Θόδωρε, βαστάξου στο ντουφέκι, μη σε φοβίζουν τίποτε τ’ Αβδή πασά τα τόπια.

144 Εκφράσεις για το βουνό Αρματολός στο βουνό και κλέφτης στον κάμπο.
Αρματολός στο βουνό και κλέφτης στον κάμπο.  Ας λάμπει ο ήλιος κι ας είναι και τα βουνά. Αφού (όταν) δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στο Μωάμεθ.  Βουνό με βουνό δε σμίγει. (Τυχαία συνάντηση μετά από καιρό)  Επαίνα (παίνευε) τα βουνά κι αγόραζε στον κάμπο. (Για να αγοράσουν φτηνά όσα έχουν αξία, επαινούν τα ασήμαντα.)  Η τρέλα δε πάει στα βουνά.  Ήμουν απάνω στα βουνά και περπατώ στους κάμπους. (Από την ευτυχία στη δυστυχία) Και τα βουνά ξεπέφτουνε κι οι κάμποι δυστυχούνε. (Κι οι δυνατοί έχουν αποτυχίες.)  Κατά τα βουνά και τα χιόνια. (ικανότητες)

145 Μαθημένα (συνηθισμένα) τα βουνά από τα χιόνια. (ταλαιπωρίες)
Μπρος γκρεμός (ή βαθύ) και πίσω ρέμα. (αδιέξοδο)  Κατά τα βουνά και τα χιόνια. (ικανότητες)   Μπρος γκρεμός (ή βαθύ) και πίσω ρέμα. (αδιέξοδο)  Ο Θεός βλέπει το βουνό αν είναι ψηλό ή χαμηλό και ρίχνει το χιόνι. (Ρίχνει τις συμφορές σ’ αυτούς που μπορούν να τις αντέξουν)  Ο Θεός στα ψηλά βουνά ρίχνει το χιόνι.  Ο μεγάλος κατήφορος έχει μεγάλο ανήφορο. (Οι επιτυχίες κι αποτυχίες ή οι δυσκολίες διαδέχονται η μια την άλλη.)  Όποιος σκοντάφτει στον ίσιο δρόμο, αλίμονό του στο βουνό. (Στα δύσκολα…)  Πέρυσι κάηκε το βουνό και φέτος μύρισε η τσίκνα.  Σκαλί-σκαλί θα φτάσεις στην κορυφή.  Τα όρη κάνουν πρόβατα κι η χώρα κάνει ανθρώπους.  Το ήσυχο νερό, τρυπάει το βουνό. 

146 ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΦΥΤΑ & ΖΩΑ

147 Απειλούμενα είδη φυτών της Ελλάδας
Απειλούμενα είδη φυτών της Ελλάδας Τα είδη φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα και τα ενδημικά είδη είναι Αντίστοιχα η Γερμανία, με έκταση σχεδόν τριπλάσια της Ελλάδος έχει είδη και 6 ενδημικά, η Αγγλία με διπλάσια έκταση έχει είδη και 16 ενδημικά, η Ισπανία με τετραπλάσια έκταση έχει τον ίδιο αριθμό ειδών.

148 Κόκκινος κρίνος Ένα πολύ όμορφο φυτό, το οποίο έχει τέσσερις πολύ μικρούς πληθυσμούς στην Πάρνηθα. Ο ένας από αυτούς κινδυνεύει, καθώς βρίσκεται σε πολυσύχναστο ορειβατικό μονοπάτι. Είναι πολύ απειλούμενο είδος.

149 .

150 Άσπρη παιώνια Έχουν εντοπιστεί τρεις μικροί πληθυσμοί της σε απόμακρες τοποθεσίες της Πάρνηθας, που αριθμούν συνολικά 70 άτομα περίπου. Είναι άκρως απειλούμενο είδος και χρειάζεται άμεσα μέτρα προστασίας και πολλαπλασιασμού για τη διάσωσή του.

151

152 Hypericum aciferum Tο είδος Hypericum aciferum φύεται μόνο σε παραθαλάσσια βράχια στην περιοχή Σφακίων (ανάμεσα στην στη Σούγια και την Αγία Ρουμέλη) στη νοτιο-δυτική Κρήτη, και πουθενά αλλού στον πλανήτη. Περιγράφηκε για πρώτη φορά το από τον Ελβετό βοτανικό Werner Greuter ως Elodes acifera. Είναι πολυετής χαμηλός έρπων θάμνος, με ύψος cm και μήκος έως 130 cm.

153 .

154 AΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΖΩΩΝ

155 Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω
Καφέ Αρκούδα Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στις 150, στις οροσειρές της Πίνδου και της Ροδόπης. Προτιμά τις φυτικές τροφές και ιδιαίτερα τα άγρια φρούτα, τις ρίζες, τα μανιτάρια και το μέλι. Τρώει επίσης έντομα, αμφίβια και κτηνοτροφικά ζώα. Ζει σε δάση δρυός, οξιάς και κωνοφόρων. Είναι ζώο μοναχικό και κινείται κυρίως το ξημέρωμα, το σούρουπο και τη νύχτα.

156 .

157 Βίδρα Συναντάται στην Κεντρική Ελλάδα, στην Κέρκυρα και στην Εύβοια. Ζει σε γλυκά νερά, σε ποταμούς, λίμνες και έλη με ανεπτυγμένη παρόχθια βλάστηση . Τρέφεται με ψάρια σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% αλλά και αμφίβια, ερπετά (νερόφιδα), ασπόνδυλα (κυρίως καβούρια), πουλιά και μικρά θηλαστικά. Γεννά συνήθως την άνοιξη, 2-3 μικρά το έτος, τα οποία τον πρώτο χρόνο εξαρτώνται από τη μητέρα τους.

158 .

159 Κόκκινο Ελάφι Το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus) είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο ζώο της Ελλάδας και ένα από τα πιο αγαπητά μας είδη στα ελληνικά δάση. Το κόκκινο ελάφι ζούσε κάποτε σε ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα. Μέσα σε λίγες δεκαετίες όμως, οι πληθυσμοί του συρρικνώθηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε το είδος να θεωρείται πλέον «Κρισίμως κινδυνεύον», σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας

160 Στα τέλη του 20ου αιώνα τα ελάφια είχαν περιοριστεί στη χερσόνησο της Σιθωνίας, στην ορεινή περιοχή της Ροδόπης και στην Πάρνηθα. Σήμερα, ο πληθυσμός της Σιθωνίας έχει εξαφανιστεί. Ο προστατευμένος πληθυσμός της Πάρνηθας με περίπου 590 άτομα (2015) είναι ο πιο ακμαίος της χώρας. Μικρός πληθυσμός βρίσκεται στη Ροδόπη, κοντά στα σύνορα με τη Βουλγαρία, ενώ ίσως επιβιώνουν ακόμη και λίγα ζώα στους Ραφταναίους στα Πράμαντα της Ηπείρου, από προηγούμενο εμπλουτισμό. Τέλος, μικροί αριθμοί φυλάσσονται σε εκτροφεία.

161

162 Αγαπάμε τη φύση και την προστατεύουμε!
Αγαπάμε τη φύση και την προστατεύουμε!