Ασφαλιστική υποκατάσταση

Παρουσίαση με θέμα: "Ασφαλιστική υποκατάσταση"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ασφαλιστική υποκατάσταση
Συκαρά Δανάη Α.Μ.: Μάθημα: Το δίκαιο της θαλάσσιας ασφάλισης ΠΜΣ Κατεύθυνση Ναυτικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Δημήτριος Χριστοδούλου, Ευθυμία Κινινή Εαρινό εξάμηνο 2017

2 Άρθρο 14 ν. 2496/1997 (παλαιότερο άρθρο 210 παρ
Άρθρο 14 ν. 2496/1997 (παλαιότερο άρθρο 210 παρ. 1 Εμπορικού νόμου  257 ΚΙΝΔ) Εκχώρηση εκ του νόμου των αξιώσεων του λήπτη απέναντι σε τρίτους. Ο ασφαλιστής είναι ειδικός διάδοχος. Προϋποθέσεις: α) αξίωση του λήπτη κατά τρίτου για αποκατάσταση της ζημίας, β) ο ασφαλιστής να κατέβαλε το ασφάλισμα στον λήπτη. Αν κατέβαλε το ασφάλισμα για άλλη αιτία ή δεν έγιναν οι προβλεπόμενες καταχωρήσεις στα βιβλία του για την καταβολή αυτή όχι υποκατάσταση εκ του νόμου, μπορεί να υπάρξει συμβατική Συνέπειες: Αυτοδίκαιη υποκατάσταση  Ευθεία αγωγή του ασφαλιστή κατά τρίτου, ασκεί αγωγή στο όνομά του, βάση της οποίας είναι αυτή που θα χρησιμοποιούσε ο λήπτης. Αφορά και τα ουσιαστικά και τα δικονομικά δικαιώματα πχ ρήτρα διαιτησίας στη φορτωτική (462 ΑΚ) Δεν απαιτείται αναγγελία ή δήλωση της υποκατάστασης (όχι εφαρμογή του 460 ΑΚ). Παρ’ όλα αυτά, απαιτείται γνώση των πραγματικών περιστατικών που θεμελιώνουν την υποκατάσταση εκ μέρους του οφειλέτη (καταβολή ασφαλίσματος) (αναλογική εφαρμογή 461 ΑΚ). Σκοπός: αποφυγή πλουτισμού του λήπτη της ασφάλισης. Ποιοτική αντιστοιχία της αξίωσης προς αποζημίωση με το ασφάλισμα  δεν μπορεί να χειροτερεύσει η θέση του τρίτου

3 Υποκατάσταση μέχρι του ποσού του ασφαλίσματος
Υποκατάσταση μέχρι του ποσού του ασφαλίσματος. Αν το ασφάλισμα δεν καλύπτει ολόκληρη τη ζημία  λήπτης έχει αξίωση για το υπόλοιπο κατά του ζημιώσαντος ή για ζημίες που δεν καλύπτονται ασφαλιστικά πχ χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αξιώσεις που δεν καλύπτονται ασφαλιστικά παραμένουν στον λήπτη. Ασφαλιστής και ασφαλισμένος συντρέχουν αναλογικά στην άσκηση των δικαιωμάτων τους. Ενστάσεις: μόνο ό,τι θα μπορούσε να αντιτάξει ο λήπτης κατά του τρίτου και αντίστροφα. Εξαιρούνται αυτές που πηγάζουν από την ασφαλιστική σύμβαση πχ μη αναγγελία της επέλευσης της ασφαλιστικής περίπτωσης. Δυνατότητα του ασφαλιστή να ασκήσει παρέμβαση σε εκκρεμή δίκη (όχι αυτοτελή αγωγή). Αν ασκήσει κύρια παρέμβαση  αγωγή του λήπτη της ασφάλισης απορρίπτεται λόγω έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης. Η ματαίωση της δίκης  κύρια παρέμβαση εκδικάζεται αυτοτελώς. Περισσότεροι υπόχρεοι για αποκατάσταση της ζημίας: 1) συμβατικά υπόχρεος πχ ασφαλιστής, 2) αδικοπρακτικά υπόχρεος, 3) εκ του νόμου

4 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
14 παρ. 2: μόνο αν ενήργησαν με δόλο. Σκοπός η προστασία των προσώπων με τα οποία ο λήπτης έχει μια ιδιαίτερη σχέση. Σύγκρουση με άρθρο 7 παρ. 5 του ν. 2496/97; 14 παρ. 3: Δεν πρέπει να συμβιβασθούν ή να παραιτηθούν από τις αξιώσεις τους έναντι του τρίτου. Ευθύνη του λήπτη της ασφάλισης για την από πταίσμα του βλάβη του δικαιώματος του ασφαλιστή να στραφεί με υποκατάσταση κατά του υπαιτίου τρίτου. Δεν ευθύνεται αν παραγράφηκαν οι αξιώσεις λόγω μη έγκαιρης άσκησης της αγωγής από τον ασφαλιστή, παρ΄ όλο που του είχε γνωστοποιηθεί η ζημία. 14 παρ. 5: Η παραγραφή δε συμπληρώνεται πριν την παρέλευση 6 μηνών από την υποκατάσταση και εφόσον αυτή έγινε πριν την παραγραφή ή την παρέλευση της απόσβεσης. Υπέρ του ασφαλιστή. Η υποκατάσταση ΔΕ ΔΙΑΚΟΠΤΕΙ την παραγραφή (ΕφΠειρ 719/2011). Η παράταση δεν ισχύει για την προθεσμία απόσβεσης δικαιωμάτων πχ 148 ΚΙΝΔ (ΕφΠειρ 97/2004). Εφαρμοστέο δίκαιο: Το δίκαιο που διέπει την ασφαλιστική σύμβαση. ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ Δεν υπάρχει αναγωγικό δικαίωμα ούτε του λήπτη ούτε του ασφαλιστή αν η ζημία προκλήθηκε εξαιτίας ή με αφορμή τρομοκρατικές πράξεις (18 παρ. 3 ν. 2093/92). Για οποιαδήποτε άλλη αιτία, αρμόδια είναι τα Διοικητικά δικαστήρια (διαφορά ουσίας). 105 ΕισΝΑΚ. Όμως άρθρο 97 ν.δ. 321/1969 απαιτεί αναγγελία για εκχώρηση χρηματικών απαιτήσεων κατά τρίτους  Δεν ισχύει για την ex lege εκχώρηση.

5 ΑΓΓΛΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ MIA 1906 s. 79  right of subrogation
Σκοπός: Να μην ικανοποιηθεί δύο φορές ο λήπτης (double recovery). Εφαρμόζεται και στην αντασφάλιση. Προϋποθέσεις: Να κατέβαλε το ασφάλισμα. Το δικαιώμα της υποκατάστασης ενεργοποιείται με την πραγματική καταβολή του ασφαλίσματος (actual payment). (Edwards Co v. Motor Union Insurance Co, 1922). Θα πρέπει επίσης να καταβάλει για όλες τις απαιτήσεις που έχουν προκύψει από τη ζημία για να μπορέσει να υποκατασταθεί (full indemnification). Εξαίρεση, αν έχουμε ασφάλιση ποσού (valued policy) εφόσον καταβληθεί το συγκεκριμένο ποσό, ο ασφαλιστής υποκαθίσταται ανεξάρτητα αν η ζημία που του προκλήθηκε είναι μεγαλύτερη. Δικαίωμα ασφαλιστή στα επωφελήματα του λήπτη πριν ή μετά την καταβολή του ασφαλίσματος, εφόσον προσβάλλεται η αρχή της μη διπλής ικανοποίησης. Castellaine v. Preston: βασική αρχή της ασφάλισης ο λήπτης να αποζημιωθεί πλήρως αλλά όχι για περισσότερο από αυτό. Βασικές διαφορές με το ελληνικό δίκαιο: Όχι εκχώρηση εκ του νόμου. Ο ασφαλιστής, εφόσον κατέβαλε το ασφάλισμα, δικαιούται να ασκήσει για τον εαυτό του όλα τα δικαιώματα που είχε ο λήπτης έναντι του τρίτου ζημιώσαντα. Δικαιούται να ζητήσει όλη τη ζημία, αλλά θα κρατήσει μόνο αυτό που κατέβαλε (πχ περίπτωση ασφάλισης ποσού). Το υπόλοιπο θα δοθεί στον λήπτη, εκτός αν εκχώρησε συμβατικά τις αντίστοιχες αξιώσεις του. Η υποκατάσταση λειτουργεί μόνο μεταξύ λήπτη και ασφαλιστή. Για αυτό, η αγωγή ασκείται στο όνομα του λήπτη (nominal claimant) από τον ασφαλιστή (real claimant), το οποίο ο λήπτης δεν μπορεί να αρνηθεί. Μόνο αν γίνει εκχώρηση των δικαιωμάτων του λήπτη στον ασφαλιστή μπορεί να ασκηθεί στο όνομά του.

6 Υποχρέωση του λήπτη να μη βλάψει τα δικαιώματα του ασφαλιστή, ακόμα και αν ο ασφαλιστής δεν έχει τον έλεγχο της διαδικασίας (πχ γιατί ικανοποίησε μερικώς). Πρέπει να δρα με βάση την καλή πίστη. Για αυτό το λόγο, πρέπει να ασκήσει αγωγή για όλη τη ζημία, όχι μόνο για το μέρος που δεν του ικανοποίησε ο ασφαλιστής (West of England Fire Insurance v. Isaacs). Αλλιώς, ο ασφαλιστής έχει δικαίωμα αποζημίωσης από τον λήπτη. Υπάρχει ευθύνη του λήπτη και από τις παραλείψεις του πχ επειδή δεν ξεκίνησε τη δικαστική διαδικασία μέσα στο χρόνο που έπρεπε; Αρκεί να καλέσει τον ασφαλιστή να καταβάλει το ασφάλισμα ώστε μετά αυτός να υποκατασταθεί ή να εκκινήσει ο λήπτης τη διαδικασία και να προσεπικαλέσει τον ασφαλιστή και να πάρει τον έλεγχο της διαδικασίας. Προβληματική: οι Institute Cargo Clauses υποχρεώνουν τον λήπτη να διαφυλάξει όλα τα δικαιώματα που έχει εναντίον μεταφορέων και άλλων τρίτων μερών. Επιπλέον, οι International Hull Clauses στη ρήτρα 49.1 επιβάλλουν κάποιες υποχρεώσεις στον λήπτη ανεξάρτητα του αν έχει πληρώσει ο ασφαλιστής ή όχι. Μεταξύ άλλων να προσπαθήσει όσο το δυνατόν συντομότερα να εκτιμήσει αν θα ικανοποιηθεί από τους τρίτους, να προστατέψει τα δικαιώματα των ασφαλιστών. Καμιά όμως από τις ρήτρες δε λένε τι θα συμβεί σε περίπτωση παραβιάσεων αυτών των υποχρεώσεων. Θεωρούνται λοιπόν warranties (όχι με την έννοια του ασφαλιστικού δικαίου, αλλά με την έννοια του γενικού δικαίου των συμβάσεων). Μπορεί δηλαδή ο ασφαλιστής να ζητήσει αποζημίωση αλλά όχι να ακυρώσει τη σύμβαση. Παραίτηση από το δικαίωμα υποκατάστασης πριν την επέλευση της ζημίας είναι άκυρη. Έγκυρη μόνο αν γίνει υπέρ κάποιου συγκεκριμένου προσώπου.

7 Ενστάσεις τρίτου: ό, τι θα μπορούσε να προβάλει και στον λήπτη της ασφάλισης π.χ. ρήτρα που υποχρεώνει τον λήπτη να αναζητήσει τη ζημία μέσω του ασφαλιστή του, εξαιρώντας τον τρίτο από τυχόν καταβολή λόγω προκληθείσας ζημίας. Δεν μπορεί να προβάλει ένσταση όμως ότι δεν υπήρχε υποχρέωση του ασφαλιστή να καταβάλει γιατί ο κίνδυνος αυτός που προκλήθηκε δεν καλυπτόταν από την ασφαλιστική σύμβαση. Δικαίωμα ασφαλιστή στα επωφελήματα του λήπτη, είτε ως μείωση του ασφαλίσματος όταν δεν το έχει καταβάλει ακόμα είτε ως ωφέλημα/κέρδος αν έχει ήδη καταβληθεί. Αν όμως δοθεί εθελοντικά; Πρέπει να το κρίνουμε ad hoc τι ισχύει σε κάθε περίπτωση, αν δόθηκε δηλαδή για να μειωθεί η ζημία ή απλώς και μόνο για να επωφεληθεί ο λήπτης. Αν κριθεί ότι έχει δοθεί και για τους δύο ανωτέρω λόγους, ο ασφαλιστής δικαιούται μόνο το μέρος που μειώνει τη ζημία. Συμβιβασμοί: δεν επιτρέπονται εφόσον εμποδίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων του ασφαλιστή Ο ασφαλιστής έχει τη δυνατότητα να ζητήσει επιστροφή του ασφαλίσματος, αν κατέβαλε χωρίς να γνωρίζει ότι είχε ήδη αποζημιωθεί ο λήπτης (White v. Dobinshon 1844)

8 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
Βελέτζας Ιωάννης, «Το νέο δίκαιο της ιδιωτικής ασφάλισης: χερσαίας-θαλάσσιας-αεροπορικής (μετά το ν. 2496/1997) Ρόκας Ιωάννης, «Ιδιωτική ασφάλιση, δίκαιο της ασφαλιστικής σύμβασης της ασφαλιστικής επιχείρησης και των διαμεσολαβητών», 10η έκδοση, Σάκκουλας 2005 Ρόκας Ιωάννης, «Ασφαλιστικό Δίκαιο-Εισηγήσεις», 3η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη 2014 Χατζηνικολάου-Αγγελίδου Ράνια , «Ιδιωτικό Ασφαλιστικό Δίκαιο», Δ’ έκδοση, 2014 Bennett Howard, “Law of Marine Insurance”, 2nd edition, OUP 2007 ΑΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Ι. Ρόκας, «Δεκαεπτά χρόνια εφαρμογής του ν. 2496/1997», ΕΕμπΔ 2014, σελ. 549 Βασίλειος Σκουρής, «Υποκατάσταση του ασφαλιστή σε αξίωση Δημοσίου Δικαίου», ΕΕμπΔ 1995, σελ.339 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΕφΑθ 3866/2005, NOMOS ΕφΠειρ 719/2011, NOMOS ΕφΠειρ 946/2013, NOMOS ΑΠ 1092/2014, NOMOS ΕφΠειρ (Ναυτ) 7/2015, NOMOS

9 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!