Διαταραχές του συναισθήματος. Έννοιες και διακρίσεις  Ψυχοπαθολογία: μελέτη των ψυχικών καταστάσεων κατά τις οποίες οι άνθρωποι πλέον δεν μπορούν να.

Παρουσίαση με θέμα: "Διαταραχές του συναισθήματος. Έννοιες και διακρίσεις  Ψυχοπαθολογία: μελέτη των ψυχικών καταστάσεων κατά τις οποίες οι άνθρωποι πλέον δεν μπορούν να."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Διαταραχές του συναισθήματος

2 Έννοιες και διακρίσεις  Ψυχοπαθολογία: μελέτη των ψυχικών καταστάσεων κατά τις οποίες οι άνθρωποι πλέον δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τη ζωή τους  Ακραίες συναισθηματικές εμπειρίες, έντονες και μακροχρόνιες καταστάσεις άγχους, κατάθλιψης ή φόβου  Οι συγκινήσεις αποτελούν συστατικό στοιχείο της ψυχοπαθολογίας, αλλά η διαταραχή δεν ταυτίζεται ποτέ με την ίδια τη συγκίνηση, αλλά με την υπερβολή της ή την παρουσία της απουσία ενός συγκεκριμένου αντικειμένου: Θλίψη ≠κατάθλιψη, Πανικός≠Φόβος, Χαρά≠Μανία  Ταξινομικά συστήματα DSM IV & ICD 10: Διαγνωστικά κριτήρια κλινικών «περιπτώσεων» ή  Συνεχείς μετρήσεις με καταλόγους συμπτωμάτων και χρήση ερωτηματολογίων (κυρίως για παιδική ψυχοπαθολογία) Ωστόσο, συμφωνία ως προς τους παράγοντες ψυχοπαθολογίας

3 Η ψυχοπαθολογία στην παιδική ηλικία  Διαταραχές εξωτερίκευσης συναισθήματος: θυμός, εχθρότητα, επιθετικότητα, κλοπές και ψέματα (>6 μήνες)  Διαταραχές εσωτερίκευσης συναισθήματος: θλίψη (>2 εβδομάδες), άγχος (>6 μήνες), απόσυρση (>2 εβδομάδες)

4 Σχέση ανάμεσα στα βραχύχρονα συναισθήματα και την ψυχοπαθολογία  Η ψυχοπαθολογία χαρακτηρίζεται από κυριαρχία ενός και μόνο συναισθήματος στη συναισθηματική οργάνωση του ατόμου:  Μεμονωμένα γεγονότα προκαλούν μακροχρόνιες διαταραχές, αλλά συνήθως μεταγενέστερα συγκινησιακά γεγονότα ενισχύουν τα αποτελέσματα των προηγούμενων με συνέπεια τη δημιουργία μιας σταθερής δομής ανταπόκρισης (Tomkins, 1979)  Ασυμβατότητα συγκινησιακής συμπεριφοράς: έλλειψη ενσυναίσθησης  Δυσκολία στη ρύθμιση των συγκινήσεων, οπότε αυτές γίνονται πιο έντονες, έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και παρεμβάλλονται στην καθημερινή ζωή

5 Παρεκκλίσεις των συγκινησιακών συστατικών  Αξιολόγηση γεγονότων: τα επιθετικά παιδιά αξιολογούν συχνότερα ως σκόπιμη μια επιθετική συμπεριφορά (Dodge & Coie, 1987), ενώ η «καταθλιπτογενής» απόδοση (σταθερότητα αρνητικών γεγονότων, εσωτερική απόδοση και γενίκευση) χαρακτηρίζει τα καταθλιπτικά παιδιά  Διαταραχές εξωτερίκευσης: μικρότερη κατανόηση των συναισθημάτων τους, λιγότερο σοβαρές αιτίες για τα συναισθήματά τους και μειωμένη ικανότητα ανάκλησης των λεπτομερειών αυτών των γεγονότων  Κατάθλιψη: προτίμηση σε συμπεριφορές απόσυρσης

6 Η ψυχοπαθολογική «διαμόρφωση του παιδιού»  Τα μη τυπικά συναισθήματα προέρχονται από μη τυπικά περιβάλλοντα:  Η επιθετικότητα εξασφαλίζει τους στόχους απέναντι σε επιθετικούς γονείς, ενώ η κατάθλιψη αφαιρεί την επιθετικότητα από άλλα μέλη της οικογένειας  Σταθερότητα των δυσλειτουργιών που παρατηρείται κατά την ενήλικη ζωή και δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το άτομο, αλλά από το συνήθως σταθερό δυσλειτουργικό περιβάλλον

7 Αιτίες και παράγοντες κινδύνου της παιδικής και συχνά ενήλικης ψυχοπαθολογίας  Συγκρούσεις γονέων: συχνότητα και σοβαρότητα οργισμένων διαφωνιών, διάσταση απόψεων στα θέματα ανατροφής και περίοδοι σιωπηλής υπερέντασης [Cummings (1987): Το εχθρικό και επιθετικό συναίσθημα μεταξύ ενηλίκων προκαλεί την επιθετικότητα των παιδιών]  Ψυχιατρικές διαταραχές γονιών: τα παιδιά παρουσιάζουν συχνά έναν τύπο διαταραχής παρόμοιο με εκείνο των γονιών τους, π.χ. κατάθλιψη=διαταραχές εσωτερίκευσης, (μίμηση προτύπου ή ματαίωση στόχων)  Γενετική προδιάθεση και περιβάλλον (διαταραχή της σχέσης προσκόλλησης)

8 Αιτίες και παράγοντες κινδύνου της παιδικής και συχνά ενήλικης ψυχοπαθολογίας  Field et al. (1988): αλληλεπίδραση βρεφών με καταθλιπτική μητέρα με τη μητέρα τους και έναν ξένο: τα βρέφη αναπτύσσουν δομές ανταπόκρισης προσαρμοσμένες στις συναισθηματικές καταστάσεις της μητέρας τους (ανασφαλής δεσμός) και μεταφέρουν αυτές τις δομές στις καινούργιες αλληλεπιδράσεις  Hops et al. (1978): το παιδί μαθαίνει επίσης ότι το αποτέλεσμα των συναισθημάτων στις αλληλεπιδράσεις παρακολουθώντας τον καταθλιπτικό γονιό του να αλληλεπιδρά με άλλα μέλη της οικογένειας  Καταθλιπτική διάθεση μειώνει την επιθετικότητα, η έκφραση του θυμού μειώνει την καταθλιπτική διάθεση ή ακόμη το συναίσθημα δεν αφορά πάντοτε το πρόσωπο που απευθύνεται (π.χ. ο πατέρας καταστέλλει το θυμό προς τη μητέρα και τον απευθύνει στα παιδιά του)

9 Αιτίες και παράγοντες κινδύνου της παιδικής και συχνά ενήλικης ψυχοπαθολογίας  Σχέσεις γονιών-παιδιού:  Αποτυχία διαμόρφωσης του πρωταρχικού δεσμού προσκόλλησης (Bowlby, 1951) λόγω εγκατάλειψης- ιδρυματοποίησης, ωστόσο οι υποστηρικτικές σχέσεις αργότερα στη ζωή μπορούν να βελτιώσουν τις αρνητικές επιδράσεις της πρώιμης συναισθηματικής αποστέρησης (ανθεκτικότητα): θετή οικογένεια (Hodges & Tizard, 1989, 1978) ή υποστηρικτικός σύζυγος (Quinton & Rutter, 1988)  Απώλεια του ενός γονιού: ως παράγοντας κινδύνου κατάθλιψης συναρτάται από την ποιότητα της φροντίδας μετά την απώλεια (η απώλεια του πατέρα ενέχει περισσότερους κινδύνους από την απώλεια της μητέρας)  Είδος δεσμού: αποπροσανατολισμένος αποδιοργανωμένος=54% σε βρέφη με μητέρες χαμηλού εισοδήματος και κατάθλιψη=ισχυρός παράγοντας ψυχοπαθολογίας κυρίως κατά τους πρώτους 18 μήνες, πάντα σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες

10 Αιτίες και παράγοντες κινδύνου της παιδικής και συχνά ενήλικης ψυχοπαθολογίας  Διαταραχές στη σχέση παιδιού-γονιού:  Επικρίσεις, έλλειψη θαλπωρής, κακοποίηση  Έλλειψη θετικών συναισθημάτων:  Pettit & Bates (1989): βρέφη 6, 13 & 24 μηνών: Τρυφερή επαφή, τρυφερή διδαχή, προφορικά ερείσματα: πρόγνωση ψυχοπαθολογίας στα 4 έτη: ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας από τα αρνητικά συναισθήματα  Φτώχεια  Χαμηλός δείκτης νοημοσύνης, καθυστέρηση στην ομιλία, ήπιες γνωστικές βλάβες από πρόωρο τοκετό  Ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά  Προσθετική/συσσωρευτική δράση των παραγόντων κινδύνου  Αντισταθμιστικός ρόλος προστατευτικών παραγόντων που εξασφαλίζει ανθεκτικότητα

11 Παράγοντες ευπάθειας  Απώλεια τροφού: μητέρας: έλλειψη φροντίδας/πατέρα: κατάθλιψη μητέρας: Απώλεια αίσθησης του εαυτού ως πολύτιμου και αξιαγάπητου  Αρνητικές Γνωστικές Επιδράσεις  Ύφος απόδοσης αιτιότητας: ο τρόπος του σκέπτεσθαι προδιαθέτει την κατάθλιψη (αυθαίρετα συμπεράσματα και αντιμετώπιση γεγονότων ως προσωπικών), έτσι  Ένα γεγονός:  Προκύπτει από εσωτερικές αιτίες και όχι εξωτερικούς παράγοντες  Έχει οικουμενικό και σταθερό και όχι τρέχοντα και τοπικό χαρακτήρα  Αυτοεκτίμηση: απόδοση αποτυχίας σε εσωτερικές αιτίες

12 Βιολογικοί παράγοντες ευπάθειας  Ουδός βίωσης συγκινήσεων κληρονομικά καθορισμένος: βαθμός συναισθηματικότητας  Βραχείς υποδοχείς μεταφοράς σεροτονίνης  Οι μεταβλητές που θεωρούνται περιβαλλοντικές μπορούν να επηρεαστούν από την κληρονομικότητα (Plomin & Bergeman, 1991): ισχυρή συσχέτιση εμφάνισης δυσάρεστων γεγονότων σε μονοζυγώτες, αλλά όχι στους διζυγώτες δίδυμους (πιθανόν λόγω κληρονομημένων χαρακτηριστικών προσωπικότητας, π.χ. παρορμητικότητα)

13 Πολιτισμικοί παράγοντες ευπάθειας  Διαφορετική ευαισθησία: Μία μόνο σοβαρή περίπτωση άγχους σε 2.360 ιθαγενείς Αυστραλούς, απουσία αγοραφοβίας σε Ιφαλούκ  Διαφορετικοί δομή (κατάθλιψη, WHO, 1993):  Ελβετία, Καναδάς, Ιαπωνία, Ιράν: θλίψη, έλλειψη χαράς, άγχος, έλλειψη ενεργητικότητας  Ιράν: 57% vs Καναδάς: 27% σωματικά συμπτώματα  Καναδάς & Ελβετία (68%) vs Ιράν (32%): αισθήματα ενοχής και αυτοκατηγορίας

14 Η κοινωνική υποστήριξη ως παράγοντας ανθεκτικότητας  Οι σχέσεις οικειότητας λειτουργούν προστατευτικά: Μεγαλύτερα ποσοστά κατάθλιψης μεταξύ των γυναικών που δεν διατηρούσαν μια οικεία στενή σχέση (Parry & Shapiro, 1986; Solomon & Bromet, 1982)  Κοινωνική υποστήριξη: ύπαρξη ενός έμπιστου προσώπου, απουσία διαπροσωπικών προστριβών, ένταξη σε ένα κοινωνικό δίκτυο και πρακτική βοήθεια: αντίληψη του εαυτού ως ικανού να συνεχίσει να επιτυγχάνει κοινούς στόχους μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλους ανθρώπους