Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Τίτλος Μαθήματος: ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ ΠΟΛΕΩΝ Ενότητα 3: Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικών χώρων Γρηγόριος Βάρρας Αν. Καθηγητής Άρτα, 2015.

Παρουσίαση με θέμα: "Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Τίτλος Μαθήματος: ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ ΠΟΛΕΩΝ Ενότητα 3: Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικών χώρων Γρηγόριος Βάρρας Αν. Καθηγητής Άρτα, 2015."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Τίτλος Μαθήματος: ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ ΠΟΛΕΩΝ Ενότητα 3: Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικών χώρων Γρηγόριος Βάρρας Αν. Καθηγητής Άρτα, 2015 1 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

3 Χρηματοδότηση Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Ηπείρου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

4 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Το οικολογικό περιβάλλον μιας πόλης διαφέρει, ανάλογα με το μέγεθός της, από το αντίστοιχο υπαίθριο περιβάλλον σχεδόν σε όλες τις παραμέτρους, κλίμα, σύνθεση και κίνηση αέρα, έδαφος και υδρολογία.

5 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κλίμα Κάθε αστικό συγκρότημα ανάλογα με το μέγεθός του, τον τρόπο και την πυκνότητα δόμησής του, καθώς και το είδος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που ασκούνται σ’ αυτό, συντελεί στη δημιουργία ενός τροποποιημένου σε σχέση με το υπαίθριο φυσικό περιβάλλον-τοπικού κλίματος που χαρακτηρίζεται ως αστικό κλίμα.

6 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κλίμα Η θερμοκρασία μιας πόλης αυξάνει κατά 0,5-3,0 ο C και η αύξηση αυτή αφορά τόσο το χειμώνα όσο και το καλοκαίρι (Ντάφης 2001). Η αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα της πόλης σε σχέση με το γειτονικό αδόμητο ύπαιθρο ή τους χώρους πρασίνου, είναι γνωστή ως φαινόμενο «αστικών νησίδων θερμότητας» (Urban heat island, städtische Wärmeinsel).

7 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κλίμα Το φαινόμενο αυτό αποκτά τη μέγιστη έκφρασή του μετά τη δύση του ηλίου και τις πρώτες νυχτερινές ώρες κάτω από συνθήκες αίθριου καιρού και άπνοιας. Αυτό συμβαίνει συχνά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ εξασθενεί ή και εκμηδενίζεται κατά την επικράτηση ανέμων και γενικά έντονων καιρικών φαινομένων (Horbert et al. 1988, Horbert 1990, Χρονόπουλος 2002).

8 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Κλίμα Ένα άλλο χαρακτηριστικό του αστικού κλίματος είναι η μικρότερη σχετική υγρασία του αέρα. Αυτό οφείλεται από το ένα μέρος στην αυξημένη θερμοκρασία και από το άλλο μέρος στη γρήγορη απορροή των νερών της βροχής μέσα από το σύστημα αποχέτευσης και συνεπώς στη μείωση του νερού που εξατμίζεται, αλλά και στην παρεμπόδιση εξάτμισης H 2 O από το έδαφος που είναι καλυμμένο με διαδρόμους, πεζοδρόμια και κτήρια. Η μείωση της σχετικής υγρασίας εντείνει το θερμικό και υδατικό στρες των δένδρων (Ντάφης 2001).

9 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα Η σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα διαφέρει σημαντικά από εκείνη της υπαίθρου. Ο αέρας των πόλεων περιέχει αυξημένες ποσότητες διοξειδίου του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα, οξείδια φθορίου, αζώτου, χλωρίδια καθώς και όζον, ενώ η περιεκτικότητα σε οξυγόνο είναι μικρότερη.

10 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα Στην Αθήνα, σε ημέρες έξαρσης του νέφους, η περιεκτικότητα σε οξυγόνο κατεβαίνει από 21% στο 17% (δηλαδή πλησιάζει επικίνδυνα το σημείο κινδύνου 16%). Η μείωση αυτή αποδίδεται στην καταστροφή των περιαστικών δασών από πυρκαγιές και στη μείωση του αστικού πρασίνου από 7 τ.μ. στα 0,2 τ.μ. ανά κάτοικο.

11 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα Η ποσότητα των αιωρούμενων σωματιδίων (αιθάλη, σκόνη κ.λπ.) είναι πολύ μεγαλύτερη στην ατμόσφαιρα της πόλης απ’ ό,τι στο ύπαιθρο. Η κίνηση του αέρα είναι επίσης διαφορετική. Τα κτήρια και τα οικοδομικά τετράγωνα λειτουργούν σαν ανεμοφράκτες εμποδίζοντας την κίνηση και μειώνοντας την ταχύτητα των ανέμων.

12 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα Έτσι, ο αέρας στο κέντρο είναι αραιότερος, θερμότερος και συνεπώς ελαφρύτερος, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια κατακόρυφη κίνηση αέρα και μια οριζόντια με κατεύθυνση από την περιφέρεια προς το κέντρο, η οποία οδηγεί στην ανανέωση του αέρα (Ντάφης 2001).

13 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Έδαφος Στους αστικούς χώρους, η τροποποίηση του φυσικού αναγλύφου εξαιτίας της σχεδόν πλήρους αντικατάστασής του από τον παράγοντα δόμηση, επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη δομή και τις φυσικές και βιοχημικές ιδιότητες του εδάφους.

14 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Έδαφος Σε σύγκριση με τα φυσικά δασικά εδάφη, τα αστικά εδάφη είναι πιο συμπιεσμένα, πυκνότερα, περισσότερο αλκαλικά, ευτροφικά και ρυπασμένα, ενώ παρουσιάζονται σαφώς ξηρότερα, λόγω υποβιβασμού του υδροφόρου ορίζοντα στα βαθύτερα στρώματα (Blume 1993).

15 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Έδαφος Τέλος, το αυξημένο pH ευνοεί την ευδοκίμηση βασεόφιλων ειδών, ενώ τα συνηθέστερα και χαρακτηριστικότερα φυτικά είδη των πόλεων είναι δείκτες υψηλής συγκέντρωσης του αζώτου (Wittig 1991).

16 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Υδρολογία Η βιόσφαιρα των πόλεων υφίσταται σημαντικές αλλαγές και ως προς την κατάσταση των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Η σημαντικότερη επίδραση της αστικοποίησης στην υδρολογική ισορροπία είναι ο έντονος υποβιβασμός του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Ο υποβιβασμός αυτός οφείλεται κατά τον Wittig (1991):

17 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Υδρολογία - στην άντληση των υπόγειων αποθεμάτων νερού για την κάλυψη των υψηλών απαιτήσεων του αστικού πληθυσμού και της βιομηχανίας, - στη δύσκολη αναπλήρωση των υπόγειων αποθεμάτων νερού στις πόλεις, λόγω της κάλυψης της επιφάνειας του εδάφους από τη δόμηση και της μεγάλης επιφανειακής απορροής του ύδατος,

18 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Υδρολογία -στην άντληση των αποθεμάτων του νερού στις πόλεις για να καλυφθούν ανάγκες σε τοπικό επίπεδο, όπως για διάφορα τεχνικά έργα κ.ά. - στη μεγάλη ανάμειξη με μπάζα και άλλα τεχνικά χονδρόκοκκα υλικά των εδαφών, καθιστώντας τα εδάφη αρκετά πορώδη και διαπερατά, με αποτέλεσμα τη γρήγορη διέλευση του νερού προς τα βαθύτερα στρώματα,

19 Οικολογικές ιδιαιτερότητες αστικού χώρου Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Υδρολογία - στο γεγονός ότι κατά την ιστορική εξέλιξη των πόλεων, ο όγκος των εισερχόμενων σ’ αυτές υλικών (δομικά και ακατέργαστα υλικά, καταναλωτικά αγαθά κ.ά.), ξεπερνά τον όγκο των εξερχομένων, με αποτέλεσμα το επίπεδο στάθμης του εδάφους των πόλεων να έχει υψωθεί σημαντικά

20 Βιβλιογραφία Σπ. Ντάφης, 2001, «Δασοκομία Πόλεων», Εκδόσεις Art of Text, Θεσ/νίκη Νικ. Μπελαβίλας, Φερ. Βαταβάλη, 2009, «Οδηγός για το περιβάλλον. Πράσινο και ελεύθεροι χώροι στην πόλη», WWF Ελλάς, Αθήνα (αναρτημένο στο e-class) Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

21 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου.. Έκδοση: 1.0, 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://eclass.teiep.gr/courses/TEXG127/ Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

22 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές [1] ή μεταγενέστερη. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el [1] Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

23 Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Μυριούνης Χρήστος Άρτα, 2015 23 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου