Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 6: Παραγωγή – Κόστος Παραγωγής. Διαλέξεις 10 έως 13. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης.

Παρουσίαση με θέμα: "Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 6: Παραγωγή – Κόστος Παραγωγής. Διαλέξεις 10 έως 13. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική Ενότητα 6: Παραγωγή – Κόστος Παραγωγής. Διαλέξεις 10 έως 13. Γεώργιος Θεοδοσίου, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, T.E.I. Θεσσαλίας

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Να ορίζει ο σπουδαστής την έννοια και τον προσδιορισμό του κόστους. Να ορίζει την παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή. Να περιγράφει τις έννοιες Συνολικό, Οριακό, Μέσο οριακό και Μέσο συνολικό Κόστος. Να ορίζει την παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές. Να σχεδιάζει τις καμπύλες ίσου κόστους. Να ανακαλύπτει την ισορροπία παραγωγής. Να σχεδιάζει την καμπύλη επεκτάσεως. Να ορίζει την ελαστικότητα επεκτάσεως των συντελεστών παραγωγής. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 4

5 Περιεχόμενα ενότητας  Κόστος Παραγωγής. Κόστος Παραγωγής.  Παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή παραγωγής. Παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή παραγωγής.  Το συνολικό κόστος. Το συνολικό κόστος.  Το Οριακό Κόστος. Το Οριακό Κόστος.  Μέσο Οριακό Κόστος. Μέσο Οριακό Κόστος.  Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές παραγωγής. Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές παραγωγής.  Καμπύλες Ίσου Κόστους και Ισορροπία Παραγωγού. Καμπύλες Ίσου Κόστους και Ισορροπία Παραγωγού.  Η Καμπύλη Επεκτάσεως. Η Καμπύλη Επεκτάσεως.  Η Ελαστικότητα Υποκατάστασης των Συντελεστών Παραγωγής. Η Ελαστικότητα Υποκατάστασης των Συντελεστών Παραγωγής. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 5

6 Κόστος Παραγωγής Δύο είναι τα στοιχεία ενός προϊόντος που λαμβάνει υπόψη ένας επιχειρηματίας:  Το κόστος παραγωγής και  Η τιμή διάθεσης. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΓΟΡΑΣ: ΑΜΙΓΩΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ: Η τιμή είναι δεδομένη και γίνεται προσπάθεια ελαχιστοποίησης του κόστους. ΑΤΕΛΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ: Για να κυριαρχήσει η επιχείρηση στην αγορά προσπαθεί να μεγιστοποιήσει τις πωλήσεις της παρά να ελαχιστοποιήσει το κόστος. ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΟ: Συμφωνεί την τιμή με τις άλλες επιχειρήσεις της αγοράς (τους αντιπάλους) επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση των πωλήσεων ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ, ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΑΠΟΚΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 6 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ Σταθερό κόστος: είναι το κόστος που δεν εξαρτάται από την ποσότητα παραγωγής. Αποτελεί το κόστος μιας μεταβλητής εισροής (VC) Μεταβλητό κόστος: είναι ένα κόστος που εξαρτάται από την ποσότητα παραγωγής. Αποτελεί το κόστος μιας σταθερής εισροής. (FC). Συνολικό κόστος: Το άθροισμα του σταθερού και του μεταβλητού κόστους. (TC). ΣΥΝΟΛΙΚΌ ΚΟΣΤΟΣ= ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ+ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ.

7 Παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή παραγωγής: Συνολικό, Μέσο, Οριακό Προϊόν (1). Η Παραγωγή υλικών αγαθών είναι η διαδικασία μετασχηματισμού των παραγωγικών συντελεστών (εργασία και κεφάλαιο), οι πρώτες ύλες (ή τα ημι - κατεργασμένα προϊόντα) σε εμπορεύματα. Η σχέση που συνδέει τις ποσότητες των εισροών (πρώτες ύλες, εργασία και κεφάλαιο) και του παραγόμενου προϊόντος αποτελεί τη συνάρτηση παραγωγής. Ο νόμος αυτός σκιαγραφεί τη σχέση. ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΦΘΙΝΟΥΣΑΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ(law of diminishing returns) : Όταν ένα συντελεστής παραγωγής παραμένει σταθερός και ο άλλος μεταβάλλεται, τότε αρχικά το προϊόν αυξάνεται. Από ένα σημείο και μετά ολοένα λιγότερο, έως ότου φθάσει σε ένα μέγιστο και από εκεί και πέρα κάμπτεται. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 7 Στάδιο Ι= αύξουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙ= φθίνουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙΙ= =αρνητική οριακή απόδοση TP= Συνολικό προϊόν, AP= μέσο προϊόν, MP= οριακό προϊόν MC= οριακό κόστος ΑVC= μέσο μεταβλητό κόστος Ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης (law of diminishing returns) αναφέρεται στη βραχυχρόνια περίοδο γιατί ένας συντελεστή παραμένει σταθερός.

8 Παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή παραγωγής: Συνολικό, Μέσο, Οριακό Προϊόν (2). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 8 Στάδιο Ι= αύξουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙ= φθίνουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙΙ= =αρνητική οριακή απόδοση TP= Συνολικό προϊόν, AP= μέσο προϊόν, MP= οριακό προϊόν MC= οριακό κόστος ΑVC= μέσο μεταβλητό κόστος Οριζόντιος άξονας: αριθμός εργαζομένων. Κατακόρυφος άξονας: Το ύψος της παραγωγής. Οι αγρεργάρτες, πχ σε έναν αγρό, θα αυξήσουν την παραγωγή, αλλά από το Β με φθίνοντα ρυθμό. Στο σημείο Γ ασχολούνται ΟΓ εργαζόμενοι. Το συνολικό προϊόν είναι το μέγιστο (TP- Total Product). Από το σημείο αυτό και μετά, αν προστεθεί ένας εργαζόμενος το TP θα μειωθεί. AP= μέσο προϊόν ορίζεται ως λόγος του συνολικού TP προς τον αριθμό των εργαζομένων MP= οριακό προϊόν (marginal product) είναι η μεταβολή του TP, η οποία επέρχεται από τη μεταβολή των χρησιμοποιημένων εισροών (ΕΡΓΑΣΙΑ).

9 Παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή παραγωγής: Συνολικό, Μέσο, Οριακό Προϊόν (3). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 9 Στάδιο Ι= αύξουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙ= φθίνουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙΙ= =αρνητική οριακή απόδοση TP= Συνολικό προϊόν, AP= μέσο προϊόν, MP= οριακό προϊόν MC= οριακό κόστος ΑVC= μέσο μεταβλητό κόστος  ΌΤΑΝ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ TP ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ (σημείο Μ) ΤΟ ΟΡΙΑΚΟ ΜΗΔΕΝΙΖΕΤΑΙ (Σημείο Γ). Η συρρίκνωση του συνολικού προϊόντος αντανακλάται σε αρνητικό οριακό προϊόν.  Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ (AP) TEMNETAI AΠΟ THN ΚΑΜΠΥΛΗ TOY MP ΣΤΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ. Οι καμπύλες αυτές οριοθετούν τα στάδια στα οποία καλείται να δραστηριοποιηθεί η επιχείρηση. Τα στάδια δραστηριοποίησης της επιχείρησης:  1ο:Των αυξημένων μέσων αποδόσεων (από το 0 ως το Α΄΄ ). ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΜΕ ΕΝΑ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ: ΣΥΝΟΛΙΚΟ, ΜΕΣΟ, ΟΡΙΑΚΟ ΠΡΟΪΟΝ.  2ο: Των φθινουσών μέσω αποδόσεων (Α’’-Γ).  3ο: των αρνητικών οριακών αποδόσεων (δεξιά του Γ)

10 Παραγωγή με ένα μεταβλητό συντελεστή παραγωγής: Συνολικό, Μέσο, Οριακό Προϊόν (4). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 10 Στάδιο Ι= αύξουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙ= φθίνουσα μέση απόδοση Στάδιο ΙΙΙ= =αρνητική οριακή απόδοση TP= Συνολικό προϊόν, AP= μέσο προϊόν, MP= οριακό προϊόν MC= οριακό κόστος ΑVC= μέσο μεταβλητό κόστος  Η κλίση της εφαπτομένης σε κάθε σημείο του συνολικού προϊόντος αντιστοιχεί εξ’ ορισμού με το οριακό προϊόν.  Στο σημείο Β όπου ξεκινά ο νόμος των φθινουσών αποδόσεων (μέγιστο οριακό προϊόν) η κλίση της εφαπτομένης καθίσταται μεγίστη.  Στο σημείο Μ η εφαπτομένη είναι παράλληλος προς τον οριζόντιο άξονα.  Η κλίση της ευθείας, η οποία συνδέει την αρχή των αξόνων με οιοδήποτε σημείο της καμπύλης του συνολικού κόστος μετρά το μέσο κόστος.

11 Το συνολικό κόστος Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 11 α/αΠΟΣΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Li ΕΡΓΑΤΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΤΑΡΙΟΥ (Q) ΜΕΤΑ-ΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (VC) ΣΤΑΘ-ΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ (FC) ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (TC) Α00€0€400 Β119200€400600 C236400€400800 D351600€4001000 E464800€4001200 F5751000€4001400 G6841200€4001600 H7911400€4001800 I8961600€4002000

12 Το Οριακό Κόστος (1) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 12  Οριακό κόστος: Η μεταβολή στο συνολικό κόστος που παράγεται από μια επιπλέον μονάδα παραγωγής.  Το οριακό κόστος είναι ίσο με την κλίση της καμπύλης συνολικού κόστους. Κόστη επιχείρησης παραγωγής σάλτσας ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΣΑΛΤΣΑΣ (Q) ΚΙΒΩΤΙΑ ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ (FC) METABLHTO KOSTOS (VC) ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ TC ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ 0€108€0€108 1 €1212012 2€108€4815636 3€108€®10821660 4€108€19230084 5€108€300408108 6€108€®432540132 7€108€588696156 8€108€768876180 9€108€9721080204 10€108€12001308228 Το 2ο κιβώτιο σάλτσας αυξάνει το συνολικό κόστος κατά 36€. Το 8ο κιβώτιο σάλτσας αυξάνει το συνολικό κόστος κατά 180€.

13 Οριακό Κόστος – Μέσο Οριακό Κόστος Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 13 Γιατί η καμπύλη οριακού κόστους είναι ανοδική;  Γιατί υπάρχουν φθίνουσες αποδόσεις των εισροών στο παράδειγμα.  Όταν αυξάνεται η παραγωγή, το οριακό της μεταβλητής εισροής μειώνεται.  Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιείται όλο και περισσότερη μεταβλητή εισροή για να παράγεται κάθε επιπλέον μονάδα παραγωγής όταν η ποσότητα παραγωγής αυξάνεται Μέσο συνολικό κόστος είναι το συνολικό κόστος διαιρούμενο με την ποσότητα παραγωγής. Είναι δηλαδή ίσο με το συνολικό κόστος ανά μονάδα παραγωγής.

14 Παράδειγμα (1) Μέσου Συνολικού Κόστους και Οριακού Κόστους Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 14 Το μέσο συνολικό κόστος δείχνει πόσο κοστίζει στον παραγωγό η επίτευξη της μέσης μονάδας παραγωγής. Το οριακό κόστος δείχνει πόσο κοστίζει η παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας προϊόντος. Οι δυο αυτές μετρήσεις μοιάζουν αλλά τυπικά διαφέρουν. Ποσότητα Σάλτσας (Q) (κιβώτια) Συνολικό Κόστος (TC) Μέσο συνολικό κόστος κιβωτίου ATC=TC/Q Μέσο σταθερό κόστος κιβωτίου AFC=FC/Q Μέσο μεταβλητό κόστος κιβωτίου AVC=VC/Q 1€120 €108€12 2156785424 32167236 4300752748 540881,6021,660 6540901872 769699,4315,4384 8876109,5013,5096 9108012012108 101308130,8010,80120

15 Συνέχεια Παραδείγματος (2) Μέσου Συνολικού Κόστους και Οριακού Κόστους Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 15 Η Καμπύλη του μέσου συνολικού κόστους δείχνει πως το μέσο συνολικό κόστος εξαρτάται από την παραγωγή. Η καμπύλη έχει μορφή U που ανταποκρίνεται στον τρόπο με τον οποίο το μέσο συνολικό κόστος αρχικά μειώνεται και στη συνέχεια αυξάνει καθώς αυξάνει η παραγωγή. Ποσότητα Σάλτσας (Q) (κιβώτια) Συνολικό Κόστος (TC) Μέσο συνολικό κόστος κιβωτίου ATC=TC/Q Μέσο σταθερό κόστος κιβωτίου AFC=FC/Q Μέσο μεταβλητό κόστος κιβωτίου AVC=VC/Q 1€120 €108€12 2156785424 32167236 4300752748 540881,6021,660 6540901872 769699,4315,4384 8876109,5013,5096 9108012012108 101308130,8010,80120

16 Συνέχεια Παραδείγματος (3) Μέσου Συνολικού Κόστους και Οριακού Κόστους Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 16 Το μέσο συνολικό κόστος είναι το άθροισμα του μέσου σταθερού κόστους και του μέσου μεταβλητού κόστους. Το μέσο σταθερό κόστος πέφτει όταν επιτυγχάνεται μεγαλύτερη παραγωγή επειδή ο αριθμητής (το σταθερό κόστος) είναι ένας σταθερός αριθμός ενώ ο παρανομαστής (η ποσότητα παραγωγής) αυξάνει όταν επιτυγχάνεται περισσότερη παραγωγή. Η αυξανόμενη παραγωγή έχει δυο αντίθετα φαινόμενα στο μέσο συνολικό κόστος: 1.Το φαινόμενο διασποράς. Όσο μεγαλύτερη είναι η παραγωγή, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα παραγωγής στην οποία διαχέεται το σταθερό κόστος, οδηγώντας σε υψηλότερο μέσο μεταβλητό κόστος. 2.Το φαινόμενο φθινουσών αποδόσεων. Όσο περισσότερη παραγωγή επιτυγχάνεται τόσο περισσότερη μεταβλητή εισροή απαιτείται για την παραγωγή επιπλέον μονάδων, οδηγώντας σε υψηλότερο μέσο κόστος.

17 Συνέχεια Παραδείγματος (4) Μέσου Συνολικού Κόστους και Οριακού Κόστους Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 17 Το κατώτατο σημείο της καμπύλης ATC αντιστοιχεί στο επίπεδο παραγωγής στο οποίο η καμπύλη οριακού κόστους τέμνει την καμπύλη συνολικού κόστους από κάτω. Οι Γενικές αρχές που ισχύουν πάντοτε σχετικά με τις καμπύλες οριακού κόστους είναι: 1.Στην παραγωγή ελάχιστου κόστους, το μέσο συνολικό κόστος είναι ίσο με το οριακό κόστος. 2.Σε παραγωγή μικρότερη από την παραγωγή ελάχιστους κόστους, το οριακό κόστος είναι μικρότερο από το μέσο συνολικό κόστος και το μέσο συνολικό κόστος βαίνει μειούμενο. 3.Σε κάθε παραγωγή μεγαλύτερη από την παραγωγή ελάχιστου κόστους, το οριακό κόστος είναι μεγαλύτερο από το μέσο συνολικό κόστος και το μέσο συνολικό κόστος βαίνει αυξανόμενο. MC ΑΤC AFC AVC Παραγωγή Κόστος κιβωτίου

18 Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές - Καμπύλες Ίσου Κόστους (1). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 18 Στη λήψη αποφάσεων των επιχειρήσεων σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο χρονικός ορίζοντας της επιχείρησης, τον οποίο μπορούμε να διακρίνουμε σε μακροχρόνια και βραχυχρόνια περίοδο. Μακροχρόνια περίοδος για μια επιχείρηση είναι αυτή κατά την οποία μπορεί να μεταβάλει το σύνολο των ποσοτήτων των παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιεί. Εφόσον λοιπόν οι συντελεστές παραγωγής μεταβάλλονται, η επιχείρηση βρίσκεται στη μακροχρόνιο περίοδο. Βραχυχρόνια, είναι η περίοδος κατά την οποία η επιχείρηση δεν μπορεί να μεταβάλει την ποσότητα ενός τουλάχιστον παραγωγικού συντελεστή. Οι παραγωγικοί συντελεστές που μεταβάλλονται στη βραχυχρόνια περίοδο ονομάζονται μεταβλητοί και αυτοί που δεν μπορούν να μεταβληθούν σταθεροί. Καμπύλες ίσης παραγωγής

19 Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές - Καμπύλες Ίσου Κόστους (2). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 19 Καμπύλες ίσης παραγωγής Αν για την παραγωγή ενός προϊόντος χρησιμοποιούνται δυο συντελεστές παραγωγής (η εργασία-L και το κεφάλαιο-Κ), ως ΚΑΜΠΥΛΗ ΙΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ ορίζεται αυτή η οποία συνδέει όλους τους δυνατούς συνδυασμούς (Q1, Q2 Q3) των δυο συντελεστών παραγωγής με τους οποίους παράγεται ίση ποσότητα προϊόντος. Q1 : συνδυασμός Α(Κ1,L1) ή Δ(Κ΄1,L΄1) ( κοκ. Η παραγωγή Q2 είναι υψηλότερη από την Q1. Όσο απομακρύνεται κανείς από την αρχή των αξόνων, τόσο το επίπεδο της παραγωγής μεγαλώνει. Οι κλίσεις των καμπυλών ΟΓ, ΟΖ οι οποίες ξεκινούν από την αρχή των αξόνων αποτυπώνουν το λόγο των εισροών: Το προϊόν μεταβάλλεται κάθε φορά καθώς μετακινείται κανείς επί των ακτίνων. Στο σημείο Γ παράγεται περισσότερο προϊόν από το Β κοκ. αλλά ο λόγος των εισροών παραμένει σταθερός.

20 Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές - Καμπύλες Ίσου Κόστους (3). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 20 Καμπύλη ίσης παραγωγής ή Ίσου Προϊόντος Στο διπλανό σχήμα αποτυπώνεται ένας χάρτης καμπυλών ίσων προϊόντων (κατ’ αντιστοιχία με τις καμπύλες αδιαφορίας του καταναλωτή Εφόσον η επιχείρηση επιθυμεί να πραγματοποιήσει το συνδυασμό Δ αντί του Α, σημαίνει ότι θα χρησιμοποιήσει μεγαλύτερες ποσότητες εργασίας από τις προηγούμενες, έναντι μικρότερες ποσότητες κεφαλαίου. Ο οριακός λόγος τεχνικής υποκαταστάσεως μετρά το μέγεθος της μεταβολής του ενός συντελεστή, όταν διαφοροποιείται ο άλλος, προκειμένου να μείνει το ίδιο επίπεδο παραγωγής. Ο οριακός λόγος τεχνικής υποκαταστάσεως ισούται με το λόγο των οριακών προϊόντων της εργασίας και του κεφαλαίου και το αρνητικό της κλίσεως του ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

21 Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές - Καμπύλες Ίσου Κόστους (4). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 21 Καμπύλη ίσης παραγωγής ή Ίσου Προϊόντος Ο οριακός λόγος τεχνικής υποκαταστάσεως είναι φθίνων αφού συνεχώς μεγαλύτερες ποσότητες ενός συντελεστή (εργασία) χρειάζονται προκειμένου να αντικαταστήσουν την αυτή ποσότητα του άλλου συντελεστή (κεφάλαιο). ΟΙ ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΙΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ : δεν τέμνονται έχουν αρνητική κλίση Είναι κυρτές προς την αρχή των αξόνων ΚΑΜΠΥΛΗ ΙΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ ορίζεται αυτή η οποία συνδέει όλους τους δυνατούς συνδυασμούς (Q1, Q2 Q3).

22 Παραγωγή με δύο μεταβλητούς συντελεστές - Καμπύλες Ίσου Κόστους (5). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 22 Υπάρχουν συχνά περιπτώσεις στις οποίες οι καμπύλες ίσης παραγωγής από ένα σημείο και μετά λαμβάνουν θετική κλίση. Μετά το σημείο Α, η καμπύλη παραγωγής κάμπτεται προς τα δεξιά, λαμβάνοντας θετική κλίση. Αντίστοιχα συμβαίνει και στο σημείο Δ. Στο Δ, προκειμένου η παραγωγή να διατηρηθεί στο ίδιο επίπεδο, απαιτούνται περισσότερες μονάδες εργασίας και κεφαλαίου. Συνεπώς αν το κεφάλαιο παραμείνει σταθερό και η εργασία αυξηθεί πέρα από το OL 1 το συνολικό προϊόν θα μειωθεί. Γιατί Η εφαπτομένη στο Δ είναι παράλληλη προς τον οριζόντιο άξονα, ενώ στο Α είναι παράλληλη προς τη κατακόρυφο (Κεφάλαιο). Αυτό σημαίνει ότι το οριακό προϊόν εργασίας είναι μηδέν άρα και ο οριακός Λόγος τεχνικής Υποκαταστάσεως εργασίας σε κεφάλαια είναι μηδέν. Οι γραμμές Χ και Χ΄ οριοθετούν το οικονομικό χρήσιμο τμήμα των ΚΑΜΠΥΛΩΝ ΙΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ και αντιστοιχεί στο στάδιο ΙΙ. Γραμμές Οριοθέτησης ΚΑΜΠΥΛΗ ΙΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ Oι καμπύλες ίσης παραγωγής από ένα σημείο και μετά λαμβάνουν θετική κλίση.

23 Καμπύλες Ίσου Κόστους και Ισορροπία Παραγωγού. Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 23 Η ΚΑΜΠΎΛΗ ΙΣΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ : συντίθεται από τους δυνατούς συνδυασμούς των παραγωγικών συντελεστών (κεφαλαίου και εργασίας) που μπορεί να αποκτήσει η επιχείρηση με δεδομένα τα χρηματικά κεφάλαια που διαθέτει και τις τιμές των παραγωγικών συντελεστών. Η ΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ: Αρνητική και ίση με:  δηλαδή με το λόγο των τιμών των εισροών  της εργασίας PL και του Κεφαλαίου PK Αν η επιχείρηση διέθετε όλα τα χρήματα της στην αγορά εργασίας θα αποκτούσε ποσότητες εργασίας και μηδέν ποσότητες κεφαλαίου. Αν η επιχείρηση διέθετε όλα τα χρήματα της στην αγορά κεφαλαίου θα αποκτούσε ποσότητες κεφαλαίου και μηδέν ποσότητες εργασίας. Οι χρηματικές δυνατότητες της επιχείρησης είναι μεγαλύτερες όσο απομακρύνεται από το σημείο 0. Καμπύλη Ίσου Κόστους και Ισορροπία Παραγωγού. Καμπύλη ίσου κόστους

24 Καμπύλες Ίσου Κόστους και Ισορροπία Παραγωγού (2). Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 24 Αν λάβουμε υπόψη τις ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ, προκύπτει ότι μια επιχείρηση βρίσκεται σε ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ όταν ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ K 1 L 1 Η καμπύλη ίσου κόστους, η οποία αντανακλά τις ποσότητες των εισροών η επιχείρηση με βάση τις συγκεκριμένες τιμές τους, τότε ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ Α ΤΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ΙΙ.: Είναι το σημείο ισορροπίας του παραγωγού. Το σημείο αυτό είναι το σημείο επαφής της υψηλότερης δυνατής καμπύλης ίσου προϊόντος και της καμπύλης ίσου κόστους. Στο σημείο αυτό ο οριακός λόγος τεχνικής υποκ/στάσεως MRTS είναι αλλά επειδή Τότε η γράφεται Ο ΟΡΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ = ΛΟΓΟ ΤΙΜΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο ΕΠΙΧΙΕΡΗΜΑΤΙΑΣ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΕΙ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ, ΜΕ ΔΕΔΟΜΕΝΗ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΌΤΑΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΤΕΤΟΙΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΕΙΣΡΟΩΝ, ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ Ο ΟΡΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΙΣΟΥΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΩΝ ΕΙΣΡΟΩΝ Ισορροπία Παραγωγού.

25 Η Καμπύλη Επεκτάσεως – Αποτελέσματα Υποκαταστάσεως και Προϊόντος (1) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 25 Αν ο επιχειρηματίας διαθέτει υψηλότερη δαπάνη για αγορά των συντελεστών παραγωγής ενώ οι τιμές παραμένουν σταθερές, τότε οι καμπύλες ίσου κόστους μετατοπίζεται παράλληλα προς τα πάνω. Το σημείο ισορροπίας είναι το σημείο επαφής των καμπυλών ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Ι,ΙΙ,& ΙΙΙ και των καμπυλών ΙΣΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ. Η ευθεία ΟΕ που συνδέει τα σημεία ισορροπίας Α, Β, & Γ ονομάζεται ΚΑΜΠΥΛΗ ΕΠΕΚΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ. Δεδομένου ότι ο λόγος των τιμών των παραγωγικών συντελεστών είναι σταθερός, Η ΚΛΙΣΗ της καμπύλης ΙΣΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ δεν μεταβάλλεται. Όταν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής μεταβάλλονται τότε διαφοροποιείται η κλίση της καμπύλης ίσου κόστους. Καμπύλη ίσου κόστους ΚΑΜΠΥΛΗ ΙΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΙΣΟΥ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ

26 Η Καμπύλη Επεκτάσεως – Αποτελέσματα Υποκαταστάσεως και Προϊόντος (2) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 26 Όταν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής μεταβάλλονται τότε διαφοροποιείται η κλίση της καμπύλης ίσου κόστους ( ). Αν μειωθεί η τιμή του συντελεστή L θα μετατοπιστεί η καμπύλη ίσου κόστους από τη θέση Κ1L1 στη θέση Κ1L2 -αφού με την ίδια δαπάνη θα αγοράζονται μεγαλύτερες ποσότητες του συντελεστή L. Το νέο σημείο ισορροπίας θα είναι το Β. Οι ποσότητες των χρησιμοποιουμένων εισροών από Κ΄ για κεφάλαιο και L΄ για εργασία μεταβάλλεται σε Κ΄΄ και L΄΄. Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται σε δυο συνιστώσες: - στο αποτέλεσμα υποκαταστάσεως - στο αποτέλεσμα προϊόντος Εφόσον το επίπεδο παραγωγής παρέμεινε σταθερό, το υποθετικό σημείο ισορροπίας θα ήταν το Γ. Η μετακίνηση αυτή χαρακτηρίζεται ως ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ του κεφαλαίου από την εργασία. Η μετακίνηση από το σημείο Γ στο Β χαρακτηρίζεται ως ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ η οποία προέρχεται από τη διαφοροποίηση της παραγωγής, λόγω της μείωσης της τιμής ενός συντελεστή με σταθερή δαπάνη για αγορά εισροών. Οπότε το συνολικό αποτέλεσμα προκύπτει ως συνισταμένη του ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ή LL=L΄ L΄΄΄(υποκατάσταση)+ L΄΄΄ L΄΄(προϊόν)

27 Η Ελαστικότητα Υποκατάστασης των Συντελεστών Παραγωγής Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 27 Σε περίπτωση που μεταβληθεί η τιμή ενός εκ των συντελεστών παραγωγής τότε θα διαφοροποιηθεί το σημείο ισορροπίας. Ο επιχειρηματίας είναι δυνατό να υποκαταστήσει τον ακριβότερο συντελεστή παραγωγής (πχ εργασίας) από το φθηνότερο (κεφάλαιο). Το μέγεθος της υποκαταστάσεως του ενός συντελεστή στον άλλον μετράται από την ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ και ορίζεται:

28 Βιβλιογραφία ΠΑΠΑΗΛΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ (2006) Παραδόσεις Πολιτικής Οικονομίας Εκδόσεις ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ. ΑΘΗΝΑ D. BEGG, S.FISCER, R. DOMBUSCH Εισαγωγή στην Οικονομική ΤΟΜΟΣ Α Eκ. ΚΡΙΤΙΚΗ SALVATOR DOMINICK (2007) Η επιχειρησιακή Οικονομική στο Διεθνές Οικονομικό Περιβάλλον. Εκδ. GUTENBERG Dominick Salvatore (2012) « ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΚΔ. GUTENBERG M. FRIEDMAN “The Methology of Positive Economics” στο Essays in Positive Economics (Chicago: University of Chicago Press, 1953) Μικροοικονομική Θεωρία και Πολιτική 28

29 Τέλος Ενότητας Επεξεργασία : Χρήστος Μέγας