ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ. Διερεύνηση και τεκμηρίωση της αιτιότητας,μιας χρόνιας συνήθως, νόσου συσχετίζοντας τον αιτιολογικό παράγοντα.

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ. Διερεύνηση και τεκμηρίωση της αιτιότητας,μιας χρόνιας συνήθως, νόσου συσχετίζοντας τον αιτιολογικό παράγοντα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

2 Διερεύνηση και τεκμηρίωση της αιτιότητας,μιας χρόνιας συνήθως, νόσου συσχετίζοντας τον αιτιολογικό παράγοντα με τη νόσο.

3 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ  Ενδιάμεσα από τις περιγραφικές και τις αναλυτικές μελέτες  Δεν αφορούν άτομα, αλλά ομάδες ή πληθυσμούς  Συγκρίσεις μεταξύ ομάδων στο χώρο και στο χρόνο  Μέτρηση θνησιμότητας, νοσηρότητας, γεννητικότητας  Μπορεί να είναι κοόρτες γεννήσεων

4 ΠΑΡΟΥΣΙΑ Ή ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΝΑΙΟΧΙΣΥΝΟΛΟ ΝΑΙαβα+β ΟΧΙγδγ+δ ΣΥΝΟΛΟα+γβ+δα+β+γ+δ

5 Συνήθως χρησιμοποιούνται δημογραφικά ή άλλα δεδομένα τα οποία συλλέγονται τακτικά (δεδομένα απογραφής, νοσοκομείων)

6

7

8

9 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ  Αναφέρονται στη δημόσια υγεία όλου του πληθυσμού  Για περιπτώσεις που η έκθεση είναι δυνατή μόνο σε συλλογικό επίπεδο  Μπορούν να δώσουν πληροφορίες αιτιολογικής συσχέτισης (με πολλά προβλήματα όμως...)  Υπολογίζουν δημογραφικούς δείκτες

10 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ  Δεν μπορούμε πάντα να είμαστε σίγουροι τι γίνεται σε ατομικό επίπεδο (οικολογική πλάνη) Οικολογική πλάνη: το συστηματικό σφάλμα που δημιουργείται όταν μια σχέση μεταβλητών που παρατηρείται σε αθροιστικό επίπεδο μπορεί να μην ισχύει σε ατομικό  Ο συνυπολογισμός συγχυτικών παραγόντων είναι προβληματικός

11 Σ ΥΓΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Ή ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ Μελέτες στο επίπεδο του ατόμου  Ξεκινάει με την επιλογή ενός δείγματος ατόμων και μετά γίνεται η κατανομή τους όσον αφορά την έκθεση ή τη νόσηση  Συγκεκριμένη και μοναδική περίοδος παρατήρησης  Τα ιστορικά της έκθεσης και της νόσου συλλέγονται ταυτόχρονα

12 Σ ΥΓΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Ή ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ Ν ΠΑΡΟΥΣΙΑ Ή ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤ Α ΝΑΙΟΧΙΣΥΝΟΛΟ ΝΑΙαβα+β ΟΧΙγδγ+δ ΣΥΝΟΛΟα+γβ+δα+β+γ+δ

13

14

15 ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Συλλογή δεδομένων για την περιγραφή του μεγέθους και της κατανομής ενός προβλήματος υγείας και είναι απαραίτητα για το σχεδιασμό των υπηρεσιών υγείας. Νοσήματα με μακρά φυσική πορεία

16 Μ ΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Δεν περιλαμβάνει νοσήματα με χαμηλή συχνότητα ή βραχεία χρονική διάρκεια Πρόβλημα στον προσδιορισμό χρονικής εξέλιξης και σχέσης έκθεσης - νοσήματος

17 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ (COHORT Η PROSPECTIVE STUDIES)

18 ΜΕΛΕΤΕΣ «ΣΕΙΡΩΝ» Η «ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» Η «COHORT» Cohort: Μία από 10 υποδιαιρέσεις των Ρωμαϊκών λεγεώνων με 300 έως 600 λεγεωνάριους ποια ατομα περιλαμβανει η ερευνα;  Με κοινή εμπειρία/χαρακτηριστικό  Πορεύονται μαζί στο χρόνο για καθορισμένο διάστημα

19 Γενιά» ατόμων (γεννήθηκαν ίδια περίοδο - birth cohort) «Φουρνιά» μαθητών σχολείου (ίδια τάξη) «Σειρά» στο στρατό (παρουσιάστηκαν μαζί)

20 Δ ΕΙΓΜΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ  Όχι απαραίτητα αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού  Συγκρίνονται δύο ομάδες που το διακριτικό τους στοιχείο είναι η έκθεση ή όχι σε κάποιον αιτιολογικό παράγοντα και συγκρίνεται η συχνότητα εμφάνισης της νόσου που σχετίζεται με τον παράγοντα έκθεσης.

21 Τ ΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ Η ΌΧΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ Η ΌΧΙ ΤΟΥ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ Ή ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΝΑΙΟΧΙ ΝΑΙαβ ΟΧΙγδ ΣΥΝΟΛΟα+γβ+δ

22 Τ Α ΕΚΤΕΘΕΝΤΑ ΑΤΟΜΑ Παράγοντας ασυνήθιστος στο γενικό πληθυσμό: «Ειδική ομάδα» που για κάποιο λόγο έχει εκτεθεί σε αυτόν τον παράγοντα (συγκεντρωμένα- μεγάλη συγκέντρωση παράγοντα) Π.χ.  Βιομηχανικές ύλες και καρκίνος (αρωματικές αμίνες /ca ουροδόχου κύστης, βενζόλιο/λευχαιμία κ.α.)  Παρενέργειες φαρμάκου  Έκθεση σε ραδιενέργεια

23 Τ Α ΕΚΤΕΘΕΝΤΑ ΑΤΟΜΑ Παράγοντας συχνός στο γενικό πληθυσμό: (παχυσαρκία, κάπνισμα) Ένα οποιοδήποτε δείγμα του πληθυσμού και να διαχωριστεί στη συνέχεια στην ομάδα των εκτεθέντων και μη εκτεθέντων

24 Η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Πρόβλημα όταν είναι «ειδική» η εκτεθειμένη ομάδα. Προσοχή! Οι συγκρινόμενες ομάδες πρέπει να είναι όσο το δυνατόν όμοιες ως προς τους άλλους παράγοντες που έχουν σχέση με τη νόσο (συγχυτικοί παράγοντες).  Αν η μελέτη αφορά θνησιμότητα κι όχι νοσηρότητα?  «Εσωτερική» μελέτη

25 Σ ΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ  Έκθεση : βαθμός, τρόπος, διάρκεια  Δημογραφικά χαρακτηριστικά  Άλλοι παράγοντες που ίσως σχετίζονται με τη νόσο  Ιστορικό

26 Π ΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ Αυστηρά τα ίδια ακριβώς διαγνωστικά κριτήρια και στις δύο ομάδες Πρόβλημα: Άρνηση συνεργασίας ή αδυναμία παρακολούθησης:  Δεν έχει σχέση ούτε με τον παράγοντα ούτε με τη νόσο  Έχει σχέση με τον παράγοντα και όχι με τη νόσο  Έχει σχέση με τη νόσο και όχι με τον παράγοντα  Έχει σχέση και με τον παράγοντα και με τη νόσο

27 Α ΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Σκοπός της μελέτης είναι η σύγκριση της επίπτωσης ή της θνησιμότητας του νοσήματος που μελετάται ανάμεσα στην ομάδα των εκτεθέντων και την ομάδα των μη εκτεθέντων Νέες περιπτώσεις ή θάνατοι *1000/ ανθρωπο-έτη Σχετικός κίνδυνος = επίπτωση ή θνησιμότητα στους εκτεθέντες / επίπτωση ή θνησιμότητα στους μη εκτεθέντες

28 Α ΛΛΟΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Οφειλόμενος ή αποδοτέος κίνδυνος = επίπτωση ή θνησιμότητα στους εκτεθέντες - επίπτωση ή θνησιμότητα στους μη εκτεθέντες Οφειλόμενος κίνδυνος πληθυσμού: επίπτωση ή θνησιμότητα στο γενικό πληθυσμό - επίπτωση ή θνησιμότητα στους μη εκτεθέντες

29 ΔΙΑΣΤΡΩΣΗ

30 ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ

31

32 ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ Η ΕΡΕΥΝΕΣ «ΑΣΘΕΝΩΝ –ΜΑΡΤΥΡΩΝ» Οι συνηθέστερες μελέτες της αναλυτικής επιδημιολογίας Γιατί?  Το νόσημα δεν εμφανίζεται τυχαία.  Υπάρχει υποκείμενη αιτιολογία ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΙΤΙΑ

33 Κριτήριο : Αν έχουν νοσήσει (ασθενείς) ή όχι (μάρτυρες) από τη νόσο που μελετάται Σκοπός: Αναζήτηση χαρακτηριστικών ή εμπειριών του παρελθόντος που ίσως διαδραμάτισαν ρόλο στην αιτιολογία της νόσου (με βάση κάποια αιτιολογική υπόθεση) Μειονέκτημα: Επιρρεπείς σε συστηματικά λάθη επιλογής και ανάκλησης πληροφοριών.

34 ΠΑΡΟΥΣΙΑ Ή ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΝΑΙΟΧΙΣΥΝΟΛΟ ΝΑΙαβα+β ΟΧΙγδγ+δ ΣΥΝΟΛΟα+γβ+δα+β+γ+δ

35 Πως συλλέγονται οι πληροφορίες?  Ερωτηματολόγια : σε ασθενείς-μάρτυρες- συγγενείς  Γραπτά δεδομένα: πιστοποιητικά γέννησης, θανάτου, ιατρικά ιστορικά  Εξετάσεις : εργαστηριακές, παρακλινικές Συγκρίσιμες και έγκυρες

36 Πού εφαρμόζονται?  Αξιολόγηση δραστικότητας εμβολίων  Εκτίμηση αποτελεσματικότητας θεραπείας  Αξιολόγηση προγραμμάτων μαζικού προσυμπτωματικού ελέγχου  Έρευνες επιδημιολογικών εξάρσεων

37 Ε ΠΙΛΟΓΗ ΑΣΘΕΝΩΝ Τα διαγνωστικά κριτήρια της νόσου : καθορισμένα, απλά και όσο το δυνατόν αντικειμενικά Όλα τα άτομα ενός περιγεγραμμένου πληθυσμού που προσβλήθηκαν από τη νόσο μια ορισμένη χρονική περίοδο? Άτομα που αρρώστησαν ή νοσηλεύτηκαν για πρώτη φορά από τη νόσο?

38 Ε ΠΙΛΟΓΗ ΜΑΡΤΥΡΩΝ Όμοιες συνθήκες έρευνας και αντιμετώπιση και στις δύο ομάδες Γενική δημογραφική ομοιότητα των δύο ομάδων

39 Ε ΠΙΛΟΓΗ ΜΑΡΤΥΡΩΝ  Αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού από μη πάσχοντες (μη συνεργασία- δαπανηρή)  Νοσηλεύοντες για άλλα νοσήματα  Συγγενείς  Γείτονες –φίλοι- συνεργάτες Αναλογία ασθενών / μαρτύρων=1 συνήθως, αλλά μπορεί και έως 1/4

40 Ε ΞΟΜΟΙΩΣΗ ( MATCHING ) Οι μάρτυρες επιλέγονται έτσι ώστε να είναι όμοιοι με τους αντίστοιχους ασθενείς ως προς την ηλικία, το φύλο, την κοινωνικο- οικονομική κατάσταση κ.α., που είναι γνωστό ή πιθανόν να σχετίζονται με τη νόσο.  Δεν είναι απαραίτητη, ούτε αυξάνει την αξιοπιστία της μελέτης.  Βελτιώνει τη στατιστική ισχύ της μελέτης

41 Σ ΧΕΤΙΚΌΣ ΚΊΝΔΥΝΟΣ Σχετικός κίνδυνος= α/α+β / γ/γ+δ

42 Π ΡΟΟΠΤΙΚΈΣ VS ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Έκθεση Έναρξη μελέτης Έναρξη νόσου Έναρξη μελέτης Έκθεση Έναρξη νόσου ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ Έκθεση Έναρξη νόσου Έναρξη μελέτης

43 Π ΡΟΟΠΤΙΚΈΣ VS ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ Στις αναδρομικές οι αναμνηστικές πληροφορίες πασχόντων ή μη? Στις προοπτικές υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επηρεασμού διάγνωσης Οι προοπτικές αφορούν κάθε αιτιολογικό παράγοντα Οι προοπτικές απαιτούν μακροχρόνια παρατήρηση και πολλά άτομα για μελέτη Στις αναδρομικές δε μπορεί να υπολογιστεί ο απόλυτος κίνδυνος Όταν πολλοί αιτιολογικοί παράγοντες είναι σκόπιμο η προοπτική μελέτη να γίνει σε ειδικούς πληθυσμούς Οι προοπτικές απαιτούν περισσότερες δαπάνες και οργάνωση.

44 Π ΡΟΟΠΤΙΚΈΣ VS ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ Συμπέρασμα: Οι αναδρομικές μελέτες έχουν μικρότερη δυνατότητα τεκμηρίωσης από τις προοπτικές (συστηματικά σφάλματα), αλλά είναι λιγότερο δαπανηρές και έχουν μικρότερες οργανωτικές απαιτήσεις (λιγότερα άτομα, μικρότερη διάρκεια).

45