ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 5 ο. ΤΙΜΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ Τιμή ενός προϊόντος ονομάζεται η ανταλλακτική αξία του εκφρασμένη σε χρήμα, δηλαδή.

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 5 ο. ΤΙΜΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ Τιμή ενός προϊόντος ονομάζεται η ανταλλακτική αξία του εκφρασμένη σε χρήμα, δηλαδή."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 5 ο

2 ΤΙΜΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ Τιμή ενός προϊόντος ονομάζεται η ανταλλακτική αξία του εκφρασμένη σε χρήμα, δηλαδή το σύνολο των χρηματικών μονάδων που δίνονται για την αγορά του προϊόντος. Αξία ενός προϊόντος εννοούμε την ανταλλακτική του σχέση προς άλλα αγαθά. Αυτή αποτελεί την αντικειμενική αξία ενός αγαθού, ενώ η υποκειμενική αξία είναι η ικανότητά του να ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες. Για να φέρει ένα προϊόν τιμή, πρέπει να εκπληρώνονται οι εξής προϋποθέσεις: 1.Να είναι χρήσιμο, δηλαδή να ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες. 2.Να είναι οικονομικό αγαθό, δηλαδή να βρίσκεται σε στενότητα. 3.Να πραγματοποιείται συναλλαγή μεταξύ αγοραστών και πωλητών.

3 Είδη τιμών αγροτικών προϊόντων 1.Ανάλογα με τον τρόπο σχηματισμού τους διακρίνονται σε: (α) Αγοραίες τιμές ή τιμές αγοράς, όταν οι τιμές σχηματίζονται ελεύθερα στην αγορά, με βάση την προσφορά και ζήτηση των προϊόντων. (β) Διοικητικές τιμές, όταν οι τιμές καθορίζονται από κάποιο διοικητικό όργανο όπως το Υπουργείο Ανάπτυξης, η Νομαρχία κ.ά. που καθορίζουν τις ανώτατες τιμές πολλών αγροτικών προϊόντων.

4 1. Ανάλογα με το στάδιο εμπορίας στο οποίο σχηματίζονται, οι τιμές διακρίνονται σε: α) Γεωργικές τιμές ή χωρικές τιμές ή τιμές παραγωγού. Είναι οι τιμές στις οποίες οι γεωργοί πωλούν τα προϊόντα τους σε οποιονδήποτε φορέα εμπορίας (χονδρέμπορος, εξαγωγέας, αγροτοβιομήχανος). β) Βιομηχανικές τιμές, δηλαδή οι τιμές στις οποίες οι διάφοροι φορείς μεταποίησης (π.χ. αγροτοβιομήχανοι, αγροτικοί συνεταιρισμοί) πωλούν τα μεταποιημένα αγροτικά προϊόντα τους. γ) Χονδρικές τιμές. Είναι οι τιμές στις οποίες οι φορείς χονδρικής διάθεσης (χονδρέμποροι, συνεταιρισμοί κ.ά.) πωλούν τα αγροτικά προϊόντα στους λιανοπωλητές, μεταποιητές κ.ά. δ) Λιανικές τιμές ή τιμές καταναλωτή. Είναι οι τιμές στις οποίες οι φορείς λιανοπώλησης (οπωροπώλες, κρεοπώλες, σούπερ-μάρκετ,κ.ά.) πωλούν τα αγροτικά προϊόντα στους καταναλωτές ή οι τιμές στις οποίες οι καταναλωτές αγοράζουν τα αγροτικά προϊόντα από οποιονδήποτε πωλητή. ε) Εξαγωγικές τιμές. Είναι οι τιμές στις οποίες πωλούνται τα αγροτικά προϊόντα μιας χώρας σε μια άλλη χώρα, δηλαδή οι τιμές στις οποίες οι φορείς εμπορίας (εξαγωγείς) μιας χώρας πωλούν προϊόντα σε φορείς εμπορίας άλλων χωρών. στ) Εισαγωγικές τιμές. Είναι οι τιμές με τις οποίες εισάγονται σε μια χώρα προϊόντα άλλων χωρών, δηλαδή οι τιμές στις οποίες οι φορείς εμπορίας μιας χώρας αγοράζουν προϊόντα από άλλες χώρες.

5 2. Ανάλογα με την έκταση της αγοράς που καλύπτουν οι τιμές διακρίνονται σε: α) Τοπικές τιμές, όταν αναφέρονται σε τιμές προϊόντων που διαμορφώνονται σε μια μόνο περιοχή της χώρας, π.χ. τιμές Θεσσαλονίκης, Αθηνών κλπ. β) Εθνικές τιμές, όταν δίνουν τη μέση τιμή του προϊόντος σε ολόκληρη τη χώρα, γ) Διεθνείς τιμές, όταν αναφέρονται σε τιμές προϊόντων, που διαμορφώνονται στη διεθνή αγορά. 3. Ανάλογα με το ύψος στο οποίο καθορίζονται οι τιμές των αγροτικών προϊόντων από το αρμόδιο όργανο Αγροτικής Πολιτικής της Ε.Ε. ή του Κράτους, διακρίνονται σε: α) Τιμές εγγύησης. Είναι οι ελάχιστες τιμές κάτω από τις οποίες απαγορεύεται η αγορά των προϊόντων, επιτρέπεται όμως η πώλησή τους πάνω από αυτές, β) Ανώτατες τιμές. Είναι οι μέγιστες τιμές πάνω από τις οποίες απαγορεύεται η πώληση των προϊόντων, επιτρέπεται όμως η αγορά τους κάτω από αυτές, γ) Σταθερές τιμές. Είναι οι τιμές εκείνες στις οποίες πρέπει να γίνει η αγοραπωλησία των προϊόντων.

6 Ο ρόλος των τιμών των αγροτικών προϊόντων 1.Ο ρόλος των τιμών των αγροτικών προϊόντων στην παραγωγή. Χωρίς αμφιβολία οι τιμές των αγροτικών προϊόντων καθοδηγούν αποφασιστικά την αγροτική παραγωγή σε μια περιοχή, αφού αποτελούν τον πιο σπουδαίο παράγοντα επηρεασμού των παραγωγών σχετικά με το είδος και την ποσότητα των αγροτικών προϊόντων που θα παράγουν. Έτσι, αν η τιμή ενός αγροτικού προϊόντος είναι ικανοποιητική, τότε οι γεωργοί θα προτιμήσουν να παράγουν το προϊόν αυτό σε σύγκριση με κάποιο άλλο που η τιμή του δεν είναι ικανοποιητική, εφόσον βέβαια το επιτρέπουν οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες. 2.Ο ρόλος των τιμών των αγροτικών προϊόντων στην κατανάλωση. Οι λιανικές τιμές των αγροτικών προϊόντων καθοδηγούν την κατανάλωσή τους με ανάλογο τρόπο που καθοδηγούν την παραγωγή τους. Έτσι, όσο χαμηλότερη είναι η λιανική τιμή ενός αγροτικού προϊόντος τόσο μεγαλύτερες ποσότητές του αναμένεται να καταναλωθούν. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση της κατανάλωσης από τις μικρομεσαίες εισοδηματικές τάξεις, οι οποίες κατά κανόνα είναι και οι πολυπληθέστερες.

7 Κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να λεχθεί πως οι τιμές των διαφόρων ποιοτήτων ενός προϊόντος κατευθύνουν ανάλογα τη ζήτηση τους από τους καταναλωτές των διαφόρων εισοδηματικών τάξεων. Έτσι, οι χαμηλοεισοδηματίες καταναλωτές αγοράζουν συνήθως τα κατώτερης ποιότητας προϊόντα που είναι και φθηνότερα, ενώ οι υψηλοεισοδηματίες καταναλωτές αγοράζουν συνήθως τα ανώτερης ποιότητας προϊόντα, που είναι και ακριβότερα. 3.Ο ρόλος των τιμών των αγροτικών προϊόντων στις εξαγωγές. Όσο χαμηλότερες είναι οι τιμές των αγροτικών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού, τόσο καλύτερα μπορούν να ανταγωνισθούν ομοειδή προϊόντα άλλων χωρών και έτσι μεγαλύτερες ποσότητές τους μπορούν να εξαχθούν στις αγορές αυτές, με την προϋπόθεση βέβαια πως η ποιότητά τους είναι εξίσου καλή και δεν αντιμετωπίζουν κανένα «εισαγωγικό εμπόδιο» (δασμοί, αντισταθμιστικές εισφορές κ.ά.) προς τις αγορές αυτές. 4.Ο ρόλος των τιμών των αγροτικών προϊόντων στην ορθολογιστικότερη χρησιμοποίηση των συντελεστών της αγροτικής παραγωγής. Όταν η τιμή ενός αγροτικού προϊόντος είναι ικανοποιητικότερη από τις τιμές άλλων αγροτικών προϊόντων, τότε οι παραγωγοί θα αποφασίσουν να παράγουν αυτό το προϊόν και όχι άλλα, εφόσον βέβαια συνηγορούν σε αυτό και άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. οι εδαφοκλιματικές συνθήκες. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να χρησιμοποιηθούν μεγαλύτερες ποσότητες των περιορισμένων συντελεστών αγροτικής παραγωγής στην παραγωγή αυτού του προϊόντος, διότι απλούστατα αποφέρει υψηλότερο καθαρό αγροτικό εισόδημα από τα ανταγωνιστικά προϊόντα, και έτσι θα επιτευχθεί η ορθολογικότερη αξιοποίησή τους. 5.Ο ρόλος των τιμών των αγροτικών προϊόντων στην ανακατανομή του εθνικού εισοδήματος. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι οι τιμές των αγροτικών προϊόντων, όπως και οι τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανακατανομή του εθνικού εισοδήματος. Έτσι, αν οι τιμές των αγροτικών προϊόντων αυξηθούν περισσότερο από τις τιμές των άλλων αγαθών και υπηρεσιών, τότε συγκριτικά περισσότερο εθνικό εισόδημα κατανέμεται στους αγρότες. Αντίθετα, αν οι τιμές των άλλων αγαθών και υπηρεσιών αυξηθούν περισσότερο από τις τιμές των αγροτικών προϊόντων, τότε συγκριτικά λιγότερο εθνικό εισόδημα κατανέμεται στους αγρότες.

8 Η σπουδαιότητα των τιμών των αγροτικών προϊόντων 1.Η σπουδαιότητα των τιμών των αγροτικών προϊόντων για τους παραγωγούς Η μεγάλη σημασία που έχουν οι τιμές των αγροτικών προϊόντων για τους παραγωγούς έγκειται στο γεγονός ότι ουσιαστικά προσδιορίζουν το ύψος του ονομαστικού αγροτικού εισοδήματος και συνεπώς την ευημερία τους, για ορισμένη ποσότητα και κόστος παραγωγής. Έτσι, όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα παραγωγής ενός προϊόντος, όσο μικρότερο είναι το κόστος παραγωγής του και όσο υψηλότερη είναι η αγροτική τιμή πώλησής του, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το ύψος του καθαρού εισοδήματος των αγροτών, εφόσον βέβαια καταστεί δυνατόν να πωληθεί όλη η ποσότητα που έχει παραχθεί. 2.Η σπουδαιότητα των τιμών των αγροτικών προϊόντων για τους καταναλωτές Η σημασία των τιμών των αγροτικών προϊόντων για τους καταναλωτές έγκειται στο γεγονός ότι προσδιορίζουν το ύψος του πραγματικού εισοδήματος τους, δηλαδή την αγοραστική δύναμη του εισοδήματος τους και συνεπώς το επίπεδο της ευημερίας τους. Πράγματι, όσο χαμηλότερες είναι οι τιμές των αγροτικών προϊόντων, τόσο μεγαλύτερες ποσότητές τους θα μπορούν οι καταναλωτές να αγοράζουν με το αυτό ύψος ονομαστικού εισοδήματος και επομένως τόσο καλύτερη θα είναι η διατροφή τους και υψηλότερο το επίπεδο ευημερίας τους.

9 3.Η σπουδαιότητα των τιμών των αγροτικών προϊόντων για τους φορείς εμπορίας Η σημασία των τιμών των αγροτικών προϊόντων για τους φορείς εμπορίας τους έγκειται στο γεγονός ότι προσδιορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη στρατηγική εμπορίας που θα ακολουθήσουν κατά τη διάθεσή τους, αναφορικά με τα ποσοστά μικτών κερδών που θα υιοθετήσουν κατά την πώληση τους, τον τρόπο πώλησής τους (π.χ. τυποποιημένα και συσκευασμένα), την οργάνωση των διαφόρων λειτουργιών εμπορίας κλπ. Έτσι, όσο υψηλότερες είναι οι αγροτικές τιμές των προϊόντων, τόσο μικρότερα πρέπει να είναι τα ποσοστά των μικτών κερδών των φορέων εμπορίας κατά την πώληση των προϊόντων για να μη επιβαρυνθούν σημαντικά οι λιανικές τιμές τους. 4.Η σπουδαιότητα των τιμών των αγροτικών προϊόντων για το κράτος Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων έχουν μεγάλη σημασία για το κράτος διότι: α)προσδιορίζουν το ύψος του ξένου συναλλάγματος που θα εισρεύσει στη χώρα από την αύξηση των εξαγωγών β)καθορίζουν ως κάποιο βαθμό το ύψος του εθνικού εισοδήματος, αφού διαμορφώνουν το ύψος του αγροτικού εισοδήματος γ)επηρεάζουν ως ένα βαθμό το επίπεδο πληθωρισμού κλπ.

10 Προσδιοριστικοί παράγοντες των τιμών των αγροτικών προϊόντων Οι σπουδαιότεροι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του ύψους των τιμών των αγροτικών προϊόντων είναι οι εξής: 1.Η ζήτηση, δηλαδή η συνολική ποσότητα που ζητείται για κατανάλωση τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή αγορά σε ορισμένο χρόνο. 2.Η προσφορά, δηλαδή η συνολική ποσότητα που προσφέρεται για πώληση σε ένα ορισμένο τόπο και χρόνο. 3.Το κόστος παραγωγής, δηλαδή οι συνολικές δαπάνες που αντιστοιχούν στη μονάδα των προϊόντων που έχουν παραχθεί. 4.Η δομή της αγοράς, δηλαδή ο αριθμός και το μέγεθος των πωλητών και των αγοραστών ενός προϊόντος, η ευκολία εισόδου στον υπόψη κλάδο παραγωγής και εξόδου τους από αυτόν και ο βαθμός ομοιογένειας των διακινούμενων προϊόντων.

11 5.Η φύση του προϊόντος, δηλαδή κατά πόσο το προϊόν είναι νωπό ή μεταποιημένο, ευπαθές ή διατηρήσιμο κλπ. Τούτο έχει μεγάλη σημασία στο σχηματισμό της τιμής του. Πράγματι, όσο πιο ευπαθές είναι ένα προϊόν (οι άλλοι παράγοντες εννοείται πως παραμένουν σταθεροί), τόσο σε σχετικά χαμηλότερο επίπεδο αναμένεται να σχηματισθεί η τιμή του από ό,τι η τιμή ενός διατηρήσιμου προϊόντος, διότι η διαπραγματευτική δύναμη των παραγωγών ενός ευπαθούς προϊόντος μειώνεται συνεχώς όσο απομακρυνόμαστε από τον χρόνο συγκομιδής του, αφού με την πάροδο του χρόνου η ποιότητα του χειροτερεύει. 6.Το οικονομικό σύστημα μιας χώρας παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό της τιμής του προϊόντος. Έτσι, σε μια φιλελεύθερη οικονομία ή οικονομία της αγοράς η τιμή ενός προϊόντος θα σχηματισθεί κυρίως με βάση την προσφορά και τη ζήτησή του. Αντίθετα, σε μια παρεμβατική οικονομία η τιμή του προϊόντος αναμένεται να διαμορφωθεί σε υψηλότερο επίπεδο από ό,τι το ύψος καθορισμού της τιμής του με βάση την προσφορά και τη ζήτησή του, αν υπάρχει υπερπροσφορά του και σε χαμηλότερο επίπεδο, αν παρατηρείται έλλειψη του προϊόντος. Σε οικονομίες σαν την Ελληνική, στις οποίες ένα μεγάλο ποσοστό των αγροτικών προϊόντων προωθείται σε αγορές του εξωτερικού, όπου πολλοί και από διάφορες χώρες προσφέρουν τα ίδια προϊόντα στις αγορές αυτές, οι παράγοντες που παίζουν τον πιο αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ύψους των τιμών των αγροτικών προϊόντων είναι η προσφορά και η ζήτησή τους. Γι' αυτό, οι παράγοντες αυτοί θα εξεταστούν αναλυτικότερα στη συνέχεια.

12 Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ζήτηση ενός προϊόντος ονομάζουμε τις διάφορες ποσότητες του τις οποίες ένας ή περισσότεροι καταναλωτές θέλουν και μπορούν να αγοράσουν στις αντίστοιχες τιμές σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Είδη της ζήτησης Μπορούμε να διακρίνουμε διάφορες κατηγορίες ζήτησης, ανάλογα με το βασικό κριτήριο που παίρνουμε υπόψη μας κατά την ταξινόμηση της. Έτσι: 1.Ανάλογα με τα άτομα που ζητούν ένα προϊόν μπορούμε να διακρίνουμε τη ζήτηση σε: α) Ατομική ζήτηση (Individual Demand) ή ζήτηση καταναλωτή (Consumer Demand), όταν η μονάδα ζήτησης του προϊόντος είναι ένα μόνο άτομο. β) Οικογενειακή ζήτηση (Household Demand), όταν η μονάδα ζήτησης του προϊόντος είναι μια ολόκληρη οικογένεια, γ) Συνολική ζήτηση (Total Demand) ή αγοραία ζήτηση (Market Demand), όταν η ζήτηση του προϊόντος αναφέρεται σε μια ολόκληρη περιοχή (αγορά). 2.Ανάλογα με τη μορφή με την οποία ζητείται ή το σκοπό για τον οποίο ζητείται ένα προϊόν, μπορούμε να διακρίνουμε δύο είδη ζήτησης αγροτικών προϊόντων:

13 α) Την πρωτογενή ζήτηση (Primary Demand), όταν το προϊόν ζητείται για τελική κατανάλωση, όπως π.χ. η ζάχαρη έχει πρωτογενή ζήτηση, διότι ζητείται για άμεση κατανάλωση. β) Την δευτερογενή ζήτηση (Derived Demand), όταν το προϊόν ζητείται όχι για τελική κατανάλωση, αλλά ως πρώτη ύλη για να παραχθεί κάποιο άλλο προϊόν. Για παράδειγμα, η ζήτηση των ζαχαρότευτλων είναι δευτερογενής ζήτηση, διότι αυτά αγοράζονται για να χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη για την παραγωγή της ζάχαρης.

14 Ο νόμος της ζήτησης Ο νόμος της ζήτησης λέει τα εξής: Η ζητούμενη ποσότητα ενός προϊόντος ανά μονάδα χρόνου και σε ορισμένο τόπο σχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα προς την τιμή του, με την προϋπόθεση πως όλοι οι άλλοι παράγοντες, που επίσης επηρεάζουν τη ζήτησή του, παραμένουν αμετάβλητοι. Με άλλα λόγια, ο νόμος της ζήτησης λέει πως, όταν η τιμή ενός προϊόντος ανεβαίνει, τότε η ζήτησή του μειώνεται και αντίστροφα, όταν η τιμή του προϊόντος πέφτει, τότε η ζήτησή του αυξάνεται. Είναι ολοφάνερο πως ο νόμος της ζήτησης εξετάζει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στις τιμές και τις αντίστοιχες ζητούμενες ποσότητες ενός προϊόντος, προϋποθέτοντας ταυτόχρονα πως όλοι οι άλλοι παράγοντες που επίσης επηρεάζουν τη ζήτησή του (τιμές ανταγωνιστικών ή συμπληρωματικών αγαθών, εισοδήματα καταναλωτών κλπ.) παραμένουν αμετάβλητοι. Εννοείται πως όλα αυτά αναφέρονται σε ορισμένο χρόνο και τόπο.

15 Παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση των αγροτικών προϊόντων Οι κυριότεροι παράγοντες που επιδρούν στη ζήτηση ενός αγροτικού προϊόντος είναι οι εξής: 1. Η τιμή του προϊόντος Η τιμή ενός αγροτικού προϊόντος επηρεάζει, κατά κανόνα, αντιστρόφως ανάλογα τη ζήτησή του, σύμφωνα με το νόμο της ζήτησης. Έτσι, όταν η τιμή του προϊόντος ανεβαίνει, τότε η ζητούμενη ποσότητα του πέφτει και αντίστροφα, όταν η τιμή του μειώνεται, τότε η ζητούμενη ποσότητα του αυξάνεται. 2.Οι τιμές των άλλων αγροτικών προϊόντων Η ζητούμενη ποσότητα ενός αγροτικού προϊόντος επηρεάζεται σημαντικά από τις τιμές άλλων αγροτικών προϊόντων, που είναι ανταγωνιστικά ή συμπληρωματικά προς αυτό. Έτσι, αν η τιμή ενός προϊόντος, π.χ. κατσικίσιου κρέατος, ανεβεί, τότε η ζήτηση ανταγωνιστικού του προϊόντος, π.χ. μοσχαρίσιου κρέατος, θα αυξηθεί, γιατί απλούστατα η ζήτηση του κατσικίσιου κρέατος θα μειωθεί, εξαιτίας αύξησης της τιμής του. Επίσης, αν η τιμή ενός προϊόντος (καφές) αυξηθεί, τότε η ζήτηση του συμπληρωματικού του προϊόντος (ζάχαρη) θα μειωθεί, διότι θα μειωθεί η ζήτηση του καφέ, εξαιτίας αύξησης της τιμής του.

16 3.Τα εισοδήματα των καταναλωτών Το ύψος του εισοδήματος του καταναλωτή αποτελεί τον σπουδαιότερο παράγοντα επηρεασμού της ποσότητας ενός προϊόντος που ζητά να αγοράσει. Έτσι, όσο υψηλότερο είναι το εισόδημα του τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα του προϊόντος που αγοράζει. Αυτό ισχύει τόσο για το τρέχον όσο και για το μελλοντικό εισόδημα του καταναλωτή. Αν όμως ο καταναλωτής έχει υψηλές σταθερές δαπάνες (ενοίκιο, φως, νερό, τηλέφωνο κλπ.), ή κάνει σημαντική αποταμίευση ή επένδυση, τότε, παρόλο που έχει υψηλό εισόδημα, θα του μένουν λιγότερα χρήματα για κατανάλωση αγροτικών προϊόντων και έτσι η ζήτησή τους θα είναι συγκριτικά μικρότερη. Επίσης, η μεγαλύτερη συχνότητα πληρωμής του καταναλωτή και οι ευκολίες αγοράς διαρκών αγαθών (π.χ. αυτοκίνητα) επηρεάζουν θετικά τη ζήτηση των αγροτικών προϊόντων. 4.Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των καταναλωτών (επάγγελμα, μόρφωση, φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση κ.ά.) επηρεάζουν τη ζήτηση των αγροτικών προϊόντων, τόσο στα είδη όσο και στις ποιότητες και τις ποσότητές τους. Έτσι, π.χ., ηλικιωμένοι καταναλωτές ζητούν περισσότερο λαχανικά, τα παιδιά γάλα, τυρί, αυγά και οι νέοι κρέας κλπ., κυρίως διότι έχουν διαφορετικές ανάγκες στο διαιτολόγιοτους. Επίσης, καταναλωτές που κάνουν χειρωνακτική εργασία ζητούν κρέας με αρκετό λίπος, ενώ ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με τους καταναλωτές που κάνουν πνευματική - καθιστική εργασία. Αυτό γίνεται, διότι απλούστατα στην πρώτη περίπτωση γίνεται ευκολότερα η καύση των λιπών στον οργανισμό τους ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο στη δεύτερη.

17 5. Οι προτιμήσεις και οι συνήθειες των καταναλωτών Μια αλλαγή στις προτιμήσεις των καταναλωτών για τα διάφορα είδη, ποικιλίες και ποιότητες των αγροτικών προϊόντων μπορεί να προκαλέσει αύξηση ή μείωση στη ζήτησή τους. Έτσι, π.χ. βλέπουμε πως την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μια σημαντική στροφή των Ελλήνων καταναλωτών προς το χοιρινό κρέας, προς τα καταψυγμένα λαχανικά κ.ο.κ. Επίσης, τα ήθη και τα έθιμα των καταναλωτών επηρεάζουν τη διάρθρωση της κατανάλωσης. Έτσι, την περίοδο του Πάσχα παρατηρείται ιδιαίτερα μεγάλη κατανάλωση αρνίσιου ή κατσικίσιου κρέατος στη χώρα μας. 6.Η στρατηγική εμπορίας του φορέα εμπορίας Η τυποποίηση, η συσκευασία, η διαφήμιση κ.ά. επηρεάζουν σημαντικά τη ζήτηση των αγροτικών προϊόντων, διότι ικανοποιούν καλύτερα τις επιθυμίες των καταναλωτών, καθιστούν πιο ελκυστικά τα προϊόντα και ενημερώνουν τον καταναλωτή για τις διαιτολογικές ιδιότητες των προϊόντων κλπ.

18 Η ελαστικότητα ζήτησης των αγροτικών προϊόντων Ελαστικότητα ζήτησης ενός προϊόντος ονομάζεται ο λόγος της σχετικής αλλαγής στη ζητούμενη ποσότητά του προς τη σχετική αλλαγή στην τιμή του ή στις τιμές των άλλων προϊόντων ή στο εισόδημα των καταναλωτών. Ανάλογα με το ποιος από τους τρεις αυτούς παράγοντες σχετίζεται με τις μεταβολές στη ζητούμενη ποσότητα ενός προϊόντος, διακρίνουμε τα εξής τρία είδη ελαστικότητας ζήτησης. 1. Ελαστικότητα ζήτησης σε σχέση με την τιμή (price elasticity of demand), όταν οι αλλαγές στη ζητούμενη ποσότητα ενός προϊόντος σχετίζονται με αλλαγές στην τιμή του προϊόντος. 2.Σταυροειδή ελαστικότητα ζήτησης (cross elasticity of demand),όταν oι αλλαγές στη ζητούμενη ποσότητα ενός προϊόντος σχετίζονται με αλλαγές στις τιμές άλλων προϊόντων. 3.Εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης (income elasticity of demand), όταν οι αλλαγές στη ζητούμενη ποσότητα ενός προϊόντος σχετίζονται με μεταβολές στο εισόδημα των καταναλωτών.

19 Η σημασία της ελαστικότητας ζήτησης σε σχέση με την τιμή Η γνώση της ελαστικότητας ζήτησης των αγροτικών προϊόντων έχει μεγάλη σημασία τόσο για το Κράτος στην άσκηση της αγροτικής πολιτικής του, όσο και για τους παραγωγούς και τους φορείς εμπορίας των αγροτικών προϊόντων στη λήψη αποφάσεων. Έτσι: 1. Οι παραγωγοί προβαίνουν συνήθως στην παραγωγή εκείνων των προϊόντων στα οποία ισχύουν τιμές εγγύησης, έστω και εάν δεν είναι πολύ ικανοποιητικές και αποφεύγουν να παράγουν προϊόντα για τα οποία υπάρχει πιθανότητα, όχι όμως και βεβαιότητα, να επιτύχουν πιο ικανοποιητικές τιμές. Αυτό συμβαίνει, διότι οι γεωργοί γνωρίζουν πως, αν υπάρξει υπερπαραγωγή των προϊόντων τους, η προσφορά τους θα είναι αυξημένη και, σε συνδυασμό με τη μεγάλη ανελαστικότητα ζήτησης των αγροτικών προϊόντων, θα προκαλέσει μια σχετικά μεγάλη πτώση στις τιμές τους και συνεπώς στα εισοδήματά τους. Επίσης, οι γεωργοί μπορούν να προβούν και σε άλλες αποφάσεις, π.χ. στη διαφοροποίηση της παραγωγής τους, δηλαδή να παράγουν περισσότερα είδη προϊόντων, για να μειώσουν τις πιθανότητες να υποστούν μεγάλη πτώση στα εισοδήματά τους, σε περίπτωση που η τιμή ενός προϊόντος διαμορφωθεί σε χαμηλό επίπεδο. Σε τέτοιες αποφάσεις καταλήγουν συνήθως οι γεωργοί όταν για κάποιο από τα προϊόντα που παράγουν στην περιοχή τους δεν ισχύει το καθεστώς των τιμών εγγύησης.

20 2.Οι φορείς εμπορίας υιοθετούν διάφορες μεθόδους για την επιτυχή διάθεση των αγροτικών προϊόντων με βάση την ελαστικότητα ζήτησης. Έτσι, σε περιοχές όπου κατοικούν μεγαλοεισοδηματίες καταναλωτές, που συνήθως παρουσιάζουν ανελαστική ζήτηση στα αγροτικά προϊόντα, δεν χρησιμοποιούν τη μείωση των τιμών των προϊόντων αυτών ως στρατηγική αύξησης των πωλήσεών τους, διότι μια οποιαδήποτε μείωση στις τιμές των προϊόντων θα προκαλέσει μια πολύ μικρότερη αύξηση στη ζήτησή τους, λόγω της ανελαστικής ζήτησης, με αποτέλεσμα να μειωθούν τα εισοδήματά τους. Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούν άλλες στρατηγικές (συσκευασία, διαφήμιση κ.ά.) για την προώθηση των πωλήσεων των προϊόντων αυτών. Αντίθετα, σε περιοχές όπου κατοικούν χαμηλοεισοδηματίες καταναλωτές, που συνήθως παρουσιάζουν ελαστική ζήτηση, η μείωση των τιμών των προϊόντων αποτελεί μια καλή τακτική προώθησης των πωλήσεων των αγροτικών προϊόντων, διότι μια οποιαδήποτε μείωση στις τιμές τους θα προκαλέσει αύξηση της ζήτησης κατά μεγαλύτερο ποσοστό. Η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μετρά τον βαθμό αντίδρασης της ζητούμενης ποσότητας ενός προϊόντος προς τις αλλαγές στην τιμή ενός άλλου προϊόντος. Με άλλα λόγια, η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης δείχνει τον βαθμό συγγένειας που υπάρχει ανάμεσα σε διάφορα προϊόντα

21 Η γνώση της σταυροειδούς ελαστικότητας ζήτησης των αγροτικών προϊόντων έχει μεγάλη σημασία για τους φορείς εμπορίας στη χρησιμοποίηση της πιο αποδοτικής στρατηγικής αύξησης των πωλήσεων μιας ομάδας υποκατάστατων προϊόντων. Έτσι, όταν η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης μεταξύ δυο προϊόντων είναι μεγάλη, δηλαδή όταν υπάρχει μεγάλος βαθμός υποκατάστασης μεταξύ τους, τότε η διαφήμιση είναι μια σωστή στρατηγική για την προώθηση των πωλήσεων και των δυο προϊόντων. Η διαφήμιση αυτή πρέπει να αποβλέπει στο να ενημερώνει το καταναλωτικό κοινό για τις διαφορές (περιεκτικότητα σε βιταμίνες κλπ.), που υπάρχουν ανάμεσα στα προϊόντα αυτά.

22 Όσο μικρότερο είναι το αρχικό επίπεδο εισοδήματος των καταναλωτών, τόσο μεγαλύτερη είναι η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησής τους για ένα και το αυτό αγροτικό προϊόν. Συνεπώς, αν το Κράτος επιθυμεί να διατρέφονται καλά οι πολίτες του, για να μην έχουν προβλήματα υγείας, πρέπει να εφαρμόσει τέτοια μέτρα που θα βελτιώσουν το πραγματικό εισόδημα των μικροεισοδηματιών πολιτών, οι οποίοι έτσι θα αυξήσουν την κατανάλωση τροφίμων και άλλων αγροτικών προϊόντων σε ικανοποιητικά επίπεδα. Ως τέτοια μέτρα μπορούν να αναφερθούν μεταξύ άλλων τα εξής: 1.Αύξηση του ονομαστικού εισοδήματος των καταναλωτών κατά ένα ικανοποιητικό ποσοστό. 2.Μεγαλύτερες φορολογικές απαλλαγές, που σημαίνει αύξηση του πραγματικού εισοδήματος. 3.Σταθεροποίηση των λιανικών τιμών των τροφίμων με επιδοτήσεις και άλλες εισοδηματικές ενισχύσεις των αγροτών. 4.Αμεση επιδότηση των εισοδημάτων των χαμηλοέισοδηματιών καταναλωτών, με ένα σύστημα ανάλογο με το «πρόγραμμα τροφίμων» (Food stamp program) που εφαρμόζεται στις ΗΠΑ και κατά το οποίο χορηγούνται στους καταναλωτές χαμηλών εισοδημάτων ειδικά κουπόνια μιας ορισμένης αξίας σε μισή τιμή από ό,τι είναι η αγοραστική τους αξία. Τα κουπόνια αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο για την αγορά αγροτικών προϊόντων.

23 Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Προσφορά ενός προϊόντος ονομάζουμε τις διάφορες ποσότητες του τις οποίες ένας ή περισσότεροι πωλητές προσφέρουν για πώληση στις αντίστοιχες τιμές σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Ο όρος προσφορά διαφέρει από τον όρο προσφερόμενη ποσότητα κατά το ότι ο πρώτος αναφέρεται σε μια συνεχή συνάρτηση προσφερόμενων ποσοτήτων και αντίστοιχων τιμών, ενώ ο δεύτερος αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ποσότητα του προϊόντος που προσφέρεται σε μια ορισμένη τιμή. Αλλαγή στην προσφερόμενη ποσότητα ενός προϊόντος έχουμε μόνο όταν αλλάζει η τιμή του ενώ όλοι οι άλλοι παράγοντες που επίσης επηρεάζουν την προσφορά του παραμένουν αμετάβλητοι. Αντίθετα, αλλαγή στην προσφορά ενός προϊόντος έχουμε όταν αλλάζει ένας οποιοσδήποτε παράγοντας (πλην της τιμής) που επηρεάζει την προσφορά του (τιμές των συντελεστών παραγωγής κλπ.). Ο όρος προσφορά διαφέρει από τον όρο παραγωγή. Η προσφορά ενός προϊόντος σε ορισμένο τόπο και χρόνο ισούται με την παραγωγή του συν τα αποθέματά του και συν τις εισαγωγές ή μείον τις εξαγωγές. Όταν δεν υπάρχουν αποθέματα και εισαγωγές ή εξαγωγές του προϊόντος, τότε η προσφορά του ισούται με την παραγωγή του.

24 Είδη προσφοράς Η προσφορά ενός προϊόντος διακρίνεται στα παρακάτω είδη, ανάλογα με την χρονική περίοδο στην οποία αναφέρεται: α) Υπερβραχυχρόνια προσφορά (Very short run supply), όταν η προσφορά του προϊόντος αναφέρεται σε μια πολύ σύντομη χρονική περίοδο (ίσως μια ημέρα ή έστω ελάχιστες ημέρες), κατά τη διάρκεια της οποίας η προσφορά του προϊόντος είναι ορισμένη και δεν μπορεί να αυξομειωθεί, ανεξάρτητα πώς διαμορφώνεται η τιμή του. Αυτή η προσφορά ισούται με την ποσότητα του προϊόντος που βρίσκεται στα χέρια των πωλητών, δηλαδή αποκλειστικά και μόνο με. την ποσότητα του προϊόντος που έχει παραχθεί και συγκομιστεί. Υποτίθεται πως δεν υπάρχουν καθόλου αποθέματα, το προϊόν δεν μπορεί να αποθηκευτεί και δεν μπορούν να γίνουν εισαγωγές. β) Βραχυχρόνια προσφορά (Short run supply), όταν η προσφορά του προϊόντος αναφέρεται σε μια σχετικά μικρή χρονική περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας η προσφορά μπορεί ως ένα βαθμό να διαμορφωθεί ανάλογα με την τιμή του. Ισούται όχι μόνο με την ποσότητα που έχει ήδη παραχθεί (μέρος της οποίας μπορεί να αποθηκευτεί) αλλά και με τα αποθέματα που υποτίθεται ότι υπάρχουν και τις εισαγωγές του προϊόντος που είναι δυνατόν να γίνουν.

25 γ) Ενδιάμεση ή μεσοχρόνια προσφορά (Intermediate supply), όταν η προσφορά του προϊόντος αναφέρεται σε μια χρονική περίοδο αρκετά μεγάλη, αλλά οπωσδήποτε μικρότερη από μια παραγωγική περίοδο, δηλαδή όταν το προϊόν έχει ήδη μπει στην παραγωγική διαδικασία και δεν υπάρχει η δυνατότητα καλλιέργειας και άλλης έκτασης εάν τυχόν η τιμή του αυξηθεί. Όμως, υπάρχει δυνατότητα αύξησης της παραγωγής και συνεπώς της προσφοράς του προϊόντος με τη βελτίωση των καλλιεργητικών φροντίδων (λίπανση, ψεκασμοί, κλαδέματα κλπ.). δ) Μακροχρόνια προσφορά (Long run supply), όταν η προσφορά του προϊόντος αναφέρεται σε μια μεγάλη χρονική περίοδο, που είναι οπωσδήποτε μεγαλύτερης διάρκειας από την διάρκεια του βιολογικού κύκλου του προϊόντος, που προφανώς είναι διαφορετικός για τα διάφορα προϊόντα. Έτσι, ανάλογα με τις τιμές ενός προϊόντος που διαμορφώνονται στην αγορά, μπορούν οι γεωργοί να αυξομειώσουν την παραγωγή και συνεπώς την προσφορά του με το να επεκτείνουν ή να περιορίσουν τις εγκαταστάσεις παραγωγής, αυξάνοντας π.χ. τα καλλιεργούμενα στρέμματα ή τον αριθμό των διατρεφομένων ζώων κλπ.

26 Ο Νόμος της προσφοράς Ο Νόμος της προσφοράς λέει τα εξής: Η ποσότητα ενός προϊόντος που προσφέρεται για πώληση ανά μονάδα χρόνου και σε ορισμένο τόπο είναι ανάλογη με την τιμή του, με την προϋπόθεση πως όλοι οι άλλοι παράγοντες που επίσης επηρεάζουν την προσφορά του προϊόντος παραμένουν αμετάβλητοι. Με άλλα λόγια, ο νόμος της προσφοράς λέει πως όταν η τιμή ενός προϊόντος ανεβαίνει, τότε η ποσότητα που προσφέρεται για πώληση αυξάνεται και αντίστροφα, όταν η τιμή του πέφτει, τότε η προσφερόμενη ποσότητά του μειώνεται. Είναι ολοφάνερο ότι ο νόμος της προσφοράς μελετά την αλληλεξάρτηση που υπάρχει μόνο ανάμεσα στις τιμές ενός προϊόντος και στις προσφερόμενες ποσότητές του.

27 Παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά των προϊόντων Οι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά των αγροτικών προϊόντων χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) τους βραχυχρόνιους, και β) τους μακροχρόνιους. α) Παράγοντες που επηρεάζουν την βραχυχρόνια προσφορά Οι σπουδαιότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την βραχυχρόνια προσφορά των αγροτικών προϊόντων είναι οι εξής: 1.Η τιμή του προϊόντος. Όσο υψηλότερη είναι η τιμή ενός προϊόντος, τόσο μεγαλύτερη ποσότητά του προσφέρεται για πώληση (και αντίστροφα) για να αποκτήσουν υψηλότερα εισοδήματα. 2. Η ευπάθεια του προϊόντος. Όσο πιο ευπαθές είναι ένα αγροτικό προϊόν, τόσο μεγαλύτερη είναι η προσφορά του, σε σύγκριση με ένα διατηρήσιμο προϊόν, για ύψος τιμής που αφήνει το αυτό ποσοστό κέρδους και στις δυο περιπτώσεις, γιατί υπάρχει ο φόβος για αλλοίωση ή και καταστροφή του προϊόντος. 3. Η δυνατότητα και το κόστος αποθήκευσης. Αν υπάρχουν αρκετοί και κατάλληλοι αποθηκευτικοί χώροι και το κόστος αποθήκευσης δεν είναι αρκετά υψηλό ανά μονάδα προϊόντος και χρόνου, τότε οι προσφερόμενες ποσότητες του προϊόντος για πώληση δεν θα είναι συγκριτικά μεγάλες, σε περίπτωση που η τιμή του προϊόντος δεν είναι ικανοποιητική, γιατί οι πωλητές αναμένουν η τιμή του να αυξηθεί αργότερα και να αποκτήσουν υψηλότερα εισοδήματα. Το αντίθετο θα συμβεί αν δεν υπάρχουν αρκετοί αποθηκευτικοί χώροι ή εάν το κόστος αποθήκευσης είναι σχετικά υψηλό.

28 4. H ύπαρξη μεταφορικών μέσων και το κόστος μεταφοράς του προϊόντος. Εάν υπάρχουν επαρκή και κατάλληλα μεταφορικά μέσα και το κόστος μεταφοράς του προϊόντος δεν είναι σχετικά υψηλό, έτσι που να επιτρέπει την μεταφορά του σε αρκετά μεγάλες αποστάσεις, τότε η προσφορά του προϊόντος σε ορισμένο τόπο και χρόνο δεν θα είναι σχετικά μεγάλη, γιατί οι πωλητές θα μεταφέρουν και θα πωλήσουν ορισμένες ποσότητες του προϊόντος σε άλλες αγορές, όπου η τιμή του είναι υψηλότερη. 5. Οι προβλέψεις για τις μελλοντικές τιμές των προϊόντων. Εάν η τιμή ενός προϊόντος προβλέπεται να πέσει, εξαιτίας επικείμενων εισαγωγών κλπ., τότε η προσφορά του θα αυξηθεί, παρά το γεγονός ότι η τρέχουσα τιμή του δεν είναι ικανοποιητική, για να αποφευχθεί μελλοντική πτώση της τιμής του. 6. Η δομή της αγοράς του προϊόντος. Έτσι, αν η αγορά ενός προϊόντος είναι μονοψώνιο ή έστω ολιγοψώνιο από την πλευρά των αγοραστών ενώ ατομιστική από την πλευρά των πωλητών, τότε αναμένεται οι προσφερόμενες για πώληση ποσότητες του προϊόντος αυτού σε μια ορισμένη τιμή να είναι συγκριτικά μεγαλύτερες, από ό,τι αν η αγορά από πλευράς αγοραστών είναι ανταγωνιστική. Αυτό θα γίνει, γιατί απλούστατα οι παραγωγοί - πωλητές καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν μόνοι τους να επηρεάσουν την τιμή του προϊόντος που επικρατεί σε μια μονοψωνιστική ή ολιγοψωνιστική αγορά. Επομένως, δεν τους απομένει παρά να προσφέρουν τα προϊόντα τους προς πώληση στις τρέχουσες τιμές. Αν αυτό δεν το κάνουν και τα κρατήσουν έστω για λίγο χρόνο, με την ελπίδα πως θα ανεβούν οι τιμές, υπάρχει φόβος αυτά να καταστραφούν και έτσι όχι μόνο δεν θα βγάλουν κανένα εισόδημα, αλλά επιπλέον θα υποστούν και ζημιά, η οποία θα ισούται με το κόστος παραγωγής τους.

29 β) Παράγοντες που επηρεάζουν την μακροχρόνια προσφορά Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά ενός αγροτικού προϊόντος στη μακροχρόνια περίοδο είναι οι εξής: 1. Η τιμή του προϊόντος. Έτσι, όσο πιο ικανοποιητική είναι η τιμή ενός προϊόντος, τόσο μεγαλύτερες ποσότητές του θα παράγουν οι αγρότες και συνεπώς τόσο μεγαλύτερη θα είναι η προσφορά του. 2. Οι τιμές των ανταγωνιστικών προϊόντων. Αν οι τιμές ανταγωνιστικών προϊόντων ανεβούν περισσότερο από ό,τι η τιμή ενός ήδη καλλιεργούμενου προϊόντος, τότε ενδέχεται πολλοί παραγωγοί να στραφούν προς την καλλιέργεια των ανταγωνιστικών προϊόντων (εφόσον βέβαια το επιτρέπουν οι εδαφοκλιματικές συνθήκες) και έτσι η παραγωγή και συνεπώς η προσφορά του υπόψη προϊόντος να μειωθεί.

30 3. Η διαθεσιμότητα και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής του προϊόντος. Δεν αρκεί μόνο η τιμή ενός προϊόντος να είναι ικανοποιητική για την αύξηση της παραγωγής και προσφοράς του, αλλά επιπλέον ενδιαφέρει πολύ: α) εάν υπάρχουν διαθέσιμοι συντελεστές παραγωγής αυτού του προϊόντος (έδαφος, εργατικά χέρια, μηχανήματα κλπ.) και β) εάν οι τιμές αυτών των συντελεστών παραγωγής είναι σχετικά χαμηλές, δηλαδή εάν είναι χαμηλό το κόστος παραγωγής του προϊόντος. Αν δεν υπάρχουν αρκετοί, κατάλληλοι και φθηνοί συντελεστές παραγωγής ενός προϊόντος, τότε η παραγωγή του και συνεπώς η προσφορά του δεν θα αυξηθεί σημαντικά, παρά το γεγονός ότι η τιμή του ανέβηκε ικανοποιητικά. 4. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες. Εάν οι εδαφοκλιματικές συνθήκες δεν ευνοούν την παραγωγή ενός προϊόντος πέραν μιας ορισμένης περιοχής, τότε η παραγωγή του και συνεπώς η προσφορά του δεν αναμένεται να αυξηθεί αισθητά, όσο και να αυξηθεί η τιμή του προϊόντος. 5. Η κρατική πολιτική τιμών τον προϊόντος. Αν το κράτος προσδιορίζει σταθερά κάθε χρόνο τιμές εγγύησης για κάποιο προϊόν, όπως π.χ. συμβαίνει στο σιτάρι, τότε η παραγωγή και προσφορά του δεν θα μειωθεί αισθητά, έστω και αν οι τιμές των ανταγωνιστικών προϊόντων αυξήθηκαν συγκριτικά περισσότερο, διότι οι παραγωγοί νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά για τα εισοδήματά τους όταν καλλιεργούν προϊόντα στα οποία το κράτος προσδιόρισε τιμές εγγύησης.

31 Το είδος του προϊόντος. Αν η παραγωγή ενός αγροτικού προϊόντος απαιτεί ειδικές γνώσεις και εγκαταστάσεις, πολλά εργατικά χέρια κλπ., τότε, όσο και να αυξηθεί η τιμή του, η παραγωγή του δεν αναμένεται να αυξηθεί και πολύ, είτε διότι πολλοί παραγωγοί δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις, είτε διότι δεν διαθέτουν ή δεν μπορούν να βρουν φτηνά εργατικά χέρια.

32 Η ελαστικότητα προσφοράς των προϊόντων Ορισμός και τύπος της ελαστικότητας προσφοράς Ελαστικότητα προσφοράς ενός προϊόντος ονομάζεται ο λόγος της εκατοστιαίας αλλαγής στην προσφερόμενη ποσότητά του προς την εκατοστιαία αλλαγή στην τιμή του. Η ελαστικότητα προσφοράς ουσιαστικά μετρά την ευαισθησία ή τον βαθμό αντίδρασης που παρουσιάζει η προσφερόμενη προς πώληση ποσότητα ενός προϊόντος στις διάφορες αυξομειώσεις της τιμής του. Όταν πέφτει η τιμή πώλησης, μειώνεται η προσφερόμενη ποσότητα και αντίστροφα, όταν ανεβαίνει η τιμή του, αυξάνεται και η προσφερόμενη ποσότητά του. Η γνώση της ελαστικότητας προσφοράς των νωπών αγροτικών προϊόντων έχει μεγάλη σημασία για την άσκηση ορθής κρατικής αγροτικής πολιτικής. Έτσι, αν η ελαστικότητα προσφοράς ενός προϊόντος είναι σχετικά μικρή, τότε μια μείωση στη ζήτηση του προϊόντος (εξαιτίας μείωσης των εξαγωγών κλπ.) θα προκαλέσει μια σχετικά μεγαλύτερη πτώση στην τιμή του προϊόντος, με αποτέλεσμα να ζημιωθούν σημαντικά οι παραγωγοί.

33 Το κράτος για να αποφύγει τις αρνητικές συνέπειες τέτοιων περιπτώσεων σε βάρος των παραγωγών, προβαίνει στην κατασκευή αποθηκευτικών χώρων και εργοστασίων μεταποίησης τους για να απορροφηθούν σημαντικές ποσότητες του νωπού προϊόντος από την αγορά και έτσι η τιμή του προϊόντος να διαμορφωθεί σε σχετικά υψηλότερο επίπεδο. Προς την ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η εφαρμογή της πολιτικής τιμών εγγύησης. Οι φορείς παραγωγής και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων σε τέτοιες περιπτώσεις προβαίνουν σε αποθήκευση, μεταποίηση, διαφήμιση και προώθηση της εξαγωγής του προϊόντος, για να μειωθεί η προσφορά του προϊόντος στην εσωτερική αγορά και παράλληλα να αυξηθούν οι πωλήσεις του.

34 ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΙΜΩΝ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Υπάρχουν δυο βασικοί τρόποι σχηματισμού τιμών των αγροτικών προϊόντων: 1. Βάσει της προσφοράς και της ζήτησης των προϊόντων. Είναι ο θεωρητικός τρόπος σχηματισμού των τιμών. 2. Βάσει του κόστους παραγωγής των προϊόντων. Είναι ο πρακτικός τρόπος σχηματισμού των τιμών. Σχηματισμός τιμών των αγροτικών προϊόντων με βάση την προσφορά και τη ζήτηση Σύμφωνα με τον τρόπο αυτόν η τιμή ενός προϊόντος σχηματίζεται στο ύψος εκείνο στο οποίο η ζήτηση και η προσφορά του είναι ίσες. Η τιμή αυτή ονομάζεται τιμή ισορροπίας, διότι σε αυτήν εξισορροπούνται οι προσπάθειες των πωλητών για υψηλότερες τιμές και των αγοραστών για χαμηλότερες τιμές. Με άλλα λόγια, στην τιμή ισορροπίας οι επιθυμίες των αγοραστών και των πωλητών συμπίπτουν, αφού πάνω από την τιμή αυτή δεν θέλουν να αγοράσουν οι καταναλωτές και κάτω από την τιμή αυτή δεν θέλουν να πωλήσουν οι παραγωγοί - πωλητές. Η τιμή ισορροπίας δεν είναι ένα σημείο το οποίο βρίσκεται εύκολα ή διατηρείται εύκολα. Αντίθετα, συχνά αλλάζει θέση καθώς η προσφορά ή η ζήτηση του προϊόντος αλλάζουν. Γι' αυτό, είναι ορθότερο να λέμε ότι η τιμή ισορροπίας ενός προϊόντος είναι εκείνη η τιμή προς την οποία τείνουν να κινηθούν οι πραγματικές τιμές του προϊόντος. Ο σχηματισμός της τιμής ενός προϊόντος με βάση τη ζήτηση και την προσφορά του είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί, διότι η ζήτησή του δεν μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια.

35 Για να σχηματιστεί η τιμή ενός προϊόντος με βάση την προσφορά και τη ζήτησή του, θα πρέπει να εκπληρώνονται μερικές προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων οι εξής: 1. Ισχύει στη χώρα καθεστώς φιλελεύθερης οικονομίας, δηλαδή οι τιμές των προϊόντων σχηματίζονται ελεύθερα στην αγορά χωρίς καμιά κρατική παρέμβαση. 2. Οι παραγωγοί - πωλητές ενεργούν ορθολογικά. Αυτό σημαίνει ότι οι παραγωγοί πωλούν με τέτοιο τρόπο τα προϊόντα τους, ώστε πετυχαίνουν μεγιστοποίηση του εισοδήματος τους. 3. Οι καταναλωτές αγοράζουν ορθολογικά, δηλαδή αγοράζουν εκείνα τα προϊόντα και σε εκείνες τις ποσότητες, ώστε πετυχαίνουν μεγιστοποίηση της ευημερίας τους. 4. Δεν υπάρχουν φυσικά ή τεχνητά εμπόδια στη διακίνηση των προϊόντων.

36 α) Αύξηση των τιμών των αγροτικών προϊόντων Όταν η προσφορά και η ζήτηση των αγροτικών προϊόντων παίζουν ουσιαστικό ρόλο στον σχηματισμό των τιμών τους, τότε η τιμή τους θα αυξηθεί εάν συμβεί ένα από τα παρακάτω: 1. Η ζήτηση αυξάνει ενώ η προσφορά τους παραμένει η ίδια, 2. Η προσφορά μειώνεται ενώ η ζήτησή τους παραμένει αμετάβλητη, 3. Η ζήτηση αυξάνει περισσότερο από την προσφορά, 4. Η προσφορά μειώνεται περισσότερο από τη μείωση της ζήτησης, 5. Η ζήτηση αυξάνεται και η προσφορά μειώνεται. Σε αυτήν την περίπτωση και η αλλαγή της ζήτησης και η αλλαγή της προσφοράς συμβάλλουν στην αύξηση της τιμής του προϊόντος.

37 β) Μείωση των τιμών των αγροτικών προϊόντων Μείωση της τιμής ενός αγροτικού προϊόντος (στο σχηματισμό της οποίας παίζουν σημαντικό ρόλο η προσφορά και η ζήτησή του) θα λάβει χώρα αν συμβούν οι παραπάνω αλλαγές αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή αν συμβούν τα εξής: 1.Μείωση της ζήτησης του προϊόντος ενώ η προσφορά του παραμένει αμετάβλητη. 2.Αύξηση της προσφοράς του προϊόντος ενώ η ζήτησή του παραμένει η ίδια. 3.Μείωση της ζήτησης του προϊόντος περισσότερο από ό,τι μειώθηκε η προσφορά του. 4.Αύξηση της προσφοράς του προϊόντος περισσότερο από την αύξηση της ζήτησής του. 5. Μείωση της ζήτησης του προϊόντος και ταυτόχρονη αύξηση της προσφοράς του. γ) Σταθεροποίηση των τιμών των αγροτικών προϊόντων Στις εξής δύο περιπτώσεις θα επιτευχθεί σταθεροποίηση της τιμής ενός αγροτικού προϊόντος: 1.Όταν η ζήτησή του αυξηθεί όσο αυξήθηκε η προσφορά του. 2.Όταν η ζήτησή του μειωθεί όσο μειώθηκε η προσφορά του.

38 δ) Μειονεκτήματα σχηματισμού των τιμών των αγροτικών προϊόντων βάσει της προσφοράς και της ζήτησης Το μεγαλύτερο μειονέκτημα που παρουσιάζει ο σχηματισμός τιμών των αγροτικών προϊόντων βάσει της προσφοράς και ζήτησης τους είναι ότι δεν παίρνει υπόψη του το κόστος παραγωγής τους. Αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια τη μείωση των τιμών των αγροτικών προϊόντων και συνεπώς μείωση των εισοδημάτων των παραγωγών, σε περίπτωση που η παραγωγή και η προσφορά των προϊόντων τους αυξηθεί σημαντικά ενώ η ζήτησή τους παραμένει στα ίδια επίπεδα ή αυξηθεί πολύ λιγότερο από ό,τι αυξήθηκε η προσφορά τους.

39 Σχηματισμός τιμών των αγροτικών προϊόντων, με βάση το κόστος παραγωγής Ο σχηματισμός της τιμής ενός αγροτικού προϊόντος με βάση το κόστος παραγωγής του είναι απλός και εύκολος, γι' αυτό και χρησιμοποιείται πολύ στην πράξη. Κατά τον τρόπο αυτό πρώτα υπολογίζεται το κόστος παραγωγής του προϊόντος και μετά προστίθεται σε αυτό κάποιο περιθώριο κέρδους, οπότε το άθροισμα αυτών των δύο προσδιορίζει το ύψος πώλησής του. Έτσι, εάν το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος είναι 0,20 ευρώ ανά χιλιόγραμμο και το επιθυμητό ή επιτρεπτό κέρδος πώλησής του είναι 0,05 ευρώ, ανά χιλιόγραμμο, τότε η τιμή πώλησης του προϊόντος θα είναι 0,25 ευρώ/χιλγρ. Στο ίδιο αποτέλεσμα θα καταλήγαμε, εάν το κέρδος προσδιοριζόταν ποσοστιαία και συγκεκριμένα 25% επάνω στο κόστος παραγωγής. Τα μεγάλα πλεονεκτήματα του τρόπου αυτού σχηματισμού της τιμής ενός προϊόντος είναι: 1.Η απλότητα και η ταχύτητα προσδιορισμού της τιμής του προϊόντος, και 2.Ο εύκολος προσδιορισμός κατώτατης τιμής κάτω από την οποία δεν πρέπει να πωληθεί το προϊόν για να μην υποστεί καμιά ζημιά ο παραγωγός. Ωστόσο, όμως, ο τρόπος αυτός έχει αρκετά μειονεκτήματα, μεταξύ των οποίων τα κυριότερα είναι τα εξής: 1. Δεν συνεκτιμά καθόλου τη ζήτηση και την προσφορά των προϊόντων, 2. Δεν παίρνει υπόψη του τον ανταγωνισμό που υπάρχει ανάμεσα στους πωλητές και στους αγοραστές των προϊόντων, 3. Δεν ορίζει σε ποιο ακριβώς ύψος πρέπει να προσδιοριστεί η τιμή ενός προϊόντος, ώστε να μεγιστοποιηθεί το καθαρό εισόδημα των παραγωγών.

40 Το γεγονός ότι ο τρόπος αυτός σχηματισμού των τιμών των αγροτικών προϊόντων δεν παίρνει υπόψη του την προσφορά και τη ζήτησή τους, καθώς και τον ανταγωνισμό μεταξύ των πωλητών, μπορεί να οδηγήσει στον προσδιορισμό τιμών πολύ υψηλότερων εκείνων που επικρατούν στην αγορά. Σε μια τέτοια περίπτωση τα προϊόντα χάνουν την ανταγωνιστικότητά τους από πλευράς τιμών και έτσι καθίσταται προβληματική η διάθεση τους, με όλες τις δυσάρεστες επιπτώσεις. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στις εξαγωγές των προϊόντων. Γι' αυτό, ο καλύτερος τρόπος σχηματισμού των τιμών είναι ένας συνδυασμός των δύο μεθόδων.

41 ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Τιμολόγηση καλείται ο καθορισμός της τιμής πώλησης ενός προϊόντος από τον φορέα εμπορίας του. Η τιμολόγηση ενός προϊόντος εξαρτάται (1) από τη δομή αγοράς (μονοπώλιο, ολιγοπώλιο, τέλειος ανταγωνισμός, (2) από τον κύκλο ζωής του προϊόντος, (3) το στάδιο εμπορίας του (χονδρεμπόριο, λιανεμπόριο) και (4) από άλλους παράγοντες. Οι κυριότεροι σκοποί της τιμολόγησης ενός προϊόντος είναι οι εξής: 1.Η μεγιστοποίηση του κέρδους ή του εισοδήματος των πωλητών 2.Η μεγιστοποίηση των πωλήσεων 3.Η ελαχιστοποίηση της ζημίας 4.Η σταθεροποίηση των τιμών των προϊόντων 5.Η επέκταση της ακτίνας δράσης του προϊόντος, δηλ. η πώλησή του και σε άλλες αγορές.

42 Οι κυριότερες προϋποθέσεις επιτυχημένης τιμολόγησης είναι οι παρακάτω και τις οποίες πρέπει έγκαιρα να προσδιορίσει ο φορέας εμπορίας: 1) Ποιοι είναι οι καταναλωτές του προϊόντος; 2) Ποια είναι η συνολική ζήτηση του προϊόντος; 3) Ποιοι είναι οι ανταγωνιστές που προσφέρουν το ίδιο προϊόν στην αγορά, σε ποια ποσότητα και σε ποιες τιμές; 4)Ποιο είναι το κόστος παραγωγής του προϊόντος; 5)Ποιο είναι το επιθυμητό κέρδος ή το καθαρό εισόδημα των φορέων εμπορίας; Οι κυριότερες μέθοδοι τιμολόγησης ενός προϊόντος είναι οι εξής: Η δαπανοαθροιστική τιμολόγηση Η ανάλυση ισοσκελισμού Η εισοδηματοσκοπευτική τιμολόγηση

43 Δαπανοαθροιστική τιμολόγηση Δαπανοαθροιστική τιμολόγηση ονομάζεται εκείνη η μέθοδος τιμολόγησης ενός προϊόντος κατά την οποία η τιμή προσδιορίζεται από την άθροιση: (α) του κόστους παραγωγής του προϊόντος και (β) του επιθυμητού κέρδους του φορέα εμπορίας. Αυτό δίδεται είτε σε χρηματικές μονάδες είτε σε ποσοστά. Έτσι, αν π.χ. το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος είναι 1 €/χλγ. και το επιθυμητό ή επιτρεπτό συνολικό κέρδος πώλησής του είναι 0,3 €/χλγ., τότε η λιανική τιμή πώλησης του προϊόντος θα είναι 1,3 €. Στο ίδιο αποτέλεσμα θα καταλήγαμε εάν το κέρδος προσδιοριζόταν στο 30% του κόστους παραγωγής του προϊόντος.