ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.1 (α) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.1.1 Ποιες από τις ενώσεις που ακολουθούν αποτελούν αντικείμενο της;

Παρουσίαση με θέμα: "ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.1 (α) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.1.1 Ποιες από τις ενώσεις που ακολουθούν αποτελούν αντικείμενο της;"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.1 (α) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.1.1 Ποιες από τις ενώσεις που ακολουθούν αποτελούν αντικείμενο της; Οργανικής χημείας και ποιες της ανόργανης; 1) Na 2 CO 3, 2) C 4 H 8, 3) CH 3 CN, 4) H 2 SO 4 Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ "... Αποστάζει νερό, αιθέρια έλαια και αλκοόλες, ξέροντας του είναι άχρηστα. Κάθεται και μετράει τις σταγόνες καθώς βγαίνουν από τον αποστακτήρα του. ξεχνώντας πως όταν πέφτει μια σταγόνα, μια στιγμή πετάει μακριά" Samuel Johnson C 12 H 22 O 11 C 2 H 6 O C x H y Σχόλιο Παλαιότερα υπήρχε η γενικότερη αντίληψη ότι οι οργανικές ενώσεις μπορούσαν να παραχθούν μόνο μέσα σε οργανισμούς με τη βοήθεια της περίφημης πλην υποθετικής “vis vitalis” (ζωικής δύναμης). Το 1828 ο Friedrich Wohler σύνθεσε για πρώτη φορά μια οργανική ένωση την ουρία στο εργαστήριο με θέρμανση κυανικού αμμωνίου. Σήμερα η σύνθεση οργανικών ενώσεων από ανόργανες πρώτες ύλες αποτελεί συνηθισμένη χημική διεργασία. Θεωρητικά από μάρμαρο (CaCO3) μπορεί να παρασκευάσει κανείς κυριολεκτικά ότι θέλει. Το κόστος όμως θα καθορίσει αν μια συνθετική παρασκευή οργανικής ένωσης θα αξιοποιηθεί εμπορικά.

2 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.1 (β) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.1.2 Είναι σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) οι προτάσεις που ακολουθούν; α) Η οργανική ένωση προπάνιο διαλύεται πιο εύκολα σε νερό, παρά σε βενζόλιο. ⃞ β) Το μαγειρικό αλάτι (NaCl) έχει χαμηλό σημείο τήξης. ⃞ γ) Υδατικό διάλυμα αιθανόλης (C 2 H 6 O) είναι αγωγός του ηλεκτρισμού. ⃞ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ Απόλυτες διαφορές μεταξύ των οργανικών και των ανόργανων ενώσεων δεν υπάρχουν. Οι διαφορές που περιγράφουμε παρακάτω ισχύουν κατά κανόνα με αρκετές επομένως εξαιρέσεις. ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΝΟΡΓΑΝΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ 1) Οι οργανικές ενώσεις έχουν 1) Οι ανόργανες ενώσεις μοριακή δομή (ομοιοπολικές ενώσεις)έχουν ιοντική δομή (ετεροπολικές ενώσεις) (Τα υδατικά τους διαλύματα είναι (Τα υδατικά τους διαλύματα είναι μονωτές του ηλεκτρισμού) αγωγοί του ηλεκτρισμού) 2) Διαλύονται σε οργανικούς μη 2) Διαλύονται σε πολικούς πολικούς διαλύτες, όπως η ακετόνηδιαλύτες όπως πχ το νερό ο αιθέρας, το βενζόλιο κλπ.. 3) Είναι ευπαθείς σε υψηλές θερμό- 3) Δεν διασπώνται εύκολα σε κρασίες και ακτινοβολίες υψηλές θερμοκρασίες και ακτινοβολίες. 4) Έχουν χαμηλά σημεία βρασμού 4) Έχουν υψηλά σημεία βρασμού και τήξηςκαι τήξης. Σκεφθείτε λοιπόν τον άνθρακα Τι καλοφτιαγμένους πύργους που φτιάχνει Για να στεγάσει τις ελπίδες μας! Πόσα σύμβολα δημιουργεί Για δύναμη και ομορφιά στο κόσμο Με δακτυλίους και εξάγωνα σχηματίζοντας χιλιάδες πράγματα Από γη, αέρα και νερό! A.M.Sulivan

3 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.1 (γ) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ Ο μεγάλος αριθμός των οργανικών ενώσεων σε σχέση με αυτές της ανόργανης χημείας οφείλεται στους εξής λόγους: 1) Το άτομο του άνθρακα (C) έχει 4 μονήρη ηλεκτρόνια στην εξωτερική στιβάδα, έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει 4 ομοιοπολικούς δεσμούς. Επομένως μπορεί να ενωθεί με τέσσερα το πολύ διαφορετικά στοιχεία που έχουν Α.Ο.=1 (π.χ.CH 4, CCI 4, CHCI 3 ), (ή με 2 στοιχεία με Α.Ο.=1 και ένα με Α.Ο.=2, π.χ. CΗ 2 Ο κ.ο.κ.) Το μεγάλο επομένως ηλεκτρονικό σθένος του άνθρακα, δημιουργεί μεγάλη ποικιλία οργανικών ενώσεων. 2) Το άτομο του άνθρακα, επειδή έχει μικρή ατομική ακτίνα ενώνεται με σταθερούς ομοιοπολικούς δεσμούς με άλλα άτομα άνθρακα και σχηματίζει μεγάλη ποικιλία ανθρακικών αλυσίδων. Έτσι έχουμε αλυσίδες ευθείες, διακλαδισμένες, ανοικτές ή κλειστές, με απλούς ή διπλούς, ή τριπλούς δεσμούς. Ένωση με ευθεία αλυσίδα: CH 3 -CH 2 -CH 2 -CH 3 Ένωση με διακλαδισμένη αλυσίδα: CH 3 -CH-CH 2 CH 3 │ CH 3 Ένωση με διπλό δεσμό: CH 3 -CH=CH-CH 3. Μόριο οργανικής ένωσης με 60 άτομα άνθρακα σε σχήμα μπάλας ποδοσφαίρου!!

4 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.1 (δ) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.1.3 Συμπληρώστε με άτομα υδρογόνου τις παρακάτω ανθρακικές αλυσίδες και γράψτε σε κάθε περίπτωση και τον συμπτυγμένο συντακτικό τύπο της ένωσης που σχηματίσθηκε. α) C=C-C=Ο, β) C-C=C-C  N, γ) C-C-C=C │ C 6.1.4 Είναι σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ) οι προτάσεις που ακολουθούν; α) Η αλκοολική ζύμωση είναι μια χημική αντίδραση που γίνεται με μεγάλη ταχύτητα και υψηλή απόδοση. ⃞ β) Η εξουδετέρωση του υδροχλωρικού οξέος από το υδροξείδιο του νατρίου έχει μεγάλη ταχύτητα. ⃞ ΠΡΟΣΟΧΗ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ Όταν συμπληρώνουμε με άτομα υδρογόνου μια ανθρακική αλυσίδα για να δημιουργήσουμε τον συντακτικό τύπο της οργανικής ένωσης φροντίζουμε, ώστε κάθε άτομο άνθρακα να έχει 4 συνολικά δεσμούς. Στη συνέχεια στις ελεύθερες μονάδες συγγένειας (δεσμούς) τοποθετούμε άτομα υδρογόνου.. Το άτομο του οξυγόνου φέρει δύο δεσμούς και του αζώτου τρεις. -Ο-, -Ν- │ Ορισμένα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν συνήθως οι οργανικές αντιδράσεις, είναι τα εξής: * Είναι μοριακές * Έχουν μικρή ταχύτητα * Έχουν μικρές αποδόσεις. * Μπορούν και δίνουν πολλά προϊόντα ανάλογα με τις συνθήκες.

5 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.2 (α) ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.2.1 Ποιες από τις ενώσεις που ακολουθούν είναι κορεσμένες και ποιες ακόρεστες; Α) CH 3 CH 2 C  N, Β) CH 3 CH=O, Γ)C 4 H8, Δ)CH 2 =CH 2, 6.2.2 Χαρακτηρίστε τις διπλανές ενώσεις ανάλογα με τη μορφή της ανθρακικής τους αλυσίδας. Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ Το │ Τα άτομα του C συνδέονται μόνο με απλούς δεσμούς π.χ CH 3 CH 2 CH 2 OH Ενώσεις που περιέχουν τουλάχιστον ένα διπλό, ή τριπλό δεσμό μεταξύ των ατόμων άνθρακα π.χ. CH 3 CH=CH 2 Ισοκυκλικές ενώσεις που δεν περιέχουν βενζολικό δακτύλιο Ισοκυκλικές ενώσεις που περιέχουν βενζολικό δακτύλιο C 6 H 5 - Ισοκυκλικές χαρακτηρίζονται οι οργανικές ενώσεις των οποίος ο δακτύλιος αποτελείται μόνο από άτομα άνθρακα, ενώ ετεροκυκλικές αυτές των οποίων ο δακτύλιος εμπεριέχει και άλλα άτομα όπως οξυγόνο, άζωτο κλπ

6 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦ.6:6.2 (β) ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ ΠΡΟΣΟΧΗ Μελετήστε πολύ καλά τον πίνακα με τις ΟΜΟΛΟΓΕΣ ΣΕΙΡΕΣ γιατί αποτελεί την βάση για την επόμενη ενότητα της ονοματολογίας των οργανικών ενώσεων. ΟΜΟΛΟΓΗ ΣΕΙΡΑ ονομάζεται ένα σύνολο οργανικών ενώσεων του οποίου τα μέλη έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά: 1) Έχουν ίδιο γενικό μοριακό τύπο (π.χ. όλα τα αλκάνια έχουν γενικό τύπο C v H 2v+2 ) 2) Έχουν ανάλογη σύνταξη και ίδια χαρακτηριστική ομάδα. (π.χ. όλες οι αλκοόλες φέρουν την Χ.Ο. υδροξύλιο, ΟΗ- ) 3) Έχουν παρόμοιες χημικές ιδιότητες που οφείλονται κυρίως στην χαρ. ομάδα τους. (π.χ. όλα τα αλκένια δίνουν αντιδράσεις προσθήκης στον διπλό δεσμό του μορίου τους) 4) Οι φυσικές τους ιδιότητες μεταβάλλονται ανάλογα με την σχ. μοριακή τους μάζα και τη θέση της Χ.Ο. 5) Έχουν παρόμοιες μεθόδους παρασκευής. 6) Δύο διαδοχικά μέλη διαφέρουν κατά την ομάδα μεθυλένιο, -CH 2 -. ΠΡΟΣΟΧΗ Η ρίζα με γενικό τύπο C v H 2v+1 - που συμβολίζεται με το R- ονομάζεται αλκύλιο. Για την ώρα συγκρατείστε τα αλκύλια: CH 3 - : Μεθύλιο, CH 3 CH 2 - : αιθύλιο CH 3 CH 2 CH 2 - : Προπύλιο, (CH 3 ) 2 CH- : Ισοπροπύλιο

7 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.2 (γ) ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6.2.3 Καλύψτε τον πίνακα με τις ομόλογες σειρές και προσπαθήστε να συμπληρώσετε αυτόν που ακολουθεί:6.2.4 Είναι σωστές ή λανθασμένες οι παρακάτω προτάσεις ; α) Οι ενώσεις C 3 H 8 και C 4 H 10 ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά. ……………. β) Τα μέλη της ίδιας ομόλογης σειράς έχουν και ίδιο συντακτικό τύπο: ………………. γ) Οι σχετικές μοριακές μάζες δύο ενώσεων που ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά θα διαφέρουν κατά 14. v :…………………. δ) Δύο οργανικές ενώσεις που έχουν σχετικές μοριακές μάζες 40 και 50 αντίστοιχα, είναι δυνατόν να ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά: ………………….. 6.2.5 Σχηματίστε τον συντακτικό τύπο των εξής οργανικών ενώσεων: Α) Κορ. δισθενούς. Αλκοόλης με 2 άτομα άνθρακα ……… Β) Κ.Μ. οξέος με 3 άτομα άνθρακα: ………………………… Γ) Αλκινίου με 4 άτομα άνθρακα: ……………………………. Δ) Κ.Μ. κετόνης με 3 άτομα άνθρακα: ………………………. 6.2.6 Να γράψετε την ομόλογη σειρά στην οποία ανήκει κάθε μία από τις παρακάτω ενώσεις: α) CH 3 CH 2 COOH …………………………….β) CH 3 C  N :………………………………….. γ) CH 3 CH 2 -O-CH 3 :…………………………….δ) HC  C-CH 3 :………………………………….. ε) CH 3 CH=O :…………………………….στ) CH 3 COOCH 3 :………………………………….. ζ) Η 3 C-CO-CH 3 :…………………………….η) CH 3 Br :………………………………….. θ) C 8 H 18 :…………………………….ι) C 3 H 6 O :…………………………………... ια) C 2 H 4 O :…………………………….Ιβ) C 5 H 10 :…………………………………... Ιγ) CH 4 O :…………………………….Ιδ) C 2 H 5 NO 2 :…................................................... Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ ΟΜΟΛΟΓΗ ΣΕΙΡΑ ΓΕΝΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡ. ΟΜΑΔΑ Κ.Μ. ΑΛΚΟΟΛΕΣ C v H 2v O (v<3) -COOH Κ.Μ. ΚΕΤΟΝΕΣ -CH=O ΕΣΤΕΡΕΣ

8 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.3 (α) ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ 6.3.1 Να ονομασθούν οι ενώσεις: CH 3 CH 2 CH 2 COOH : …………………….. CH  C-CH 3 :............................................... CH 3 -CH 2 -CH 2 -CH 3 :……………………… CH 3 CH=O:……………………………... 6.3.2 Να γραφούν οι συντακτικοί τύποι των ενώσεων: Προπανάλη :…………………………… Μεθανόλη:…………………………… Προπανόνη:…………………………… Πεντανικό οξύ :…………………………… Αιθίνιο:…………………………….

9 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.3 (β) ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ 6.3.3 Να ονομασθούν οι ενώσεις: CH 3 CH(OH) CH 2 CH 3 :………………………….CH  CCH(OH)CH 2 CH 3 : ………………………….. CH 3 CHCHCH 3 :…………………………………….CH 3 CCH 2 CHCH 3 :………………………………… | | || | H 3 C CH 3 O CH 3

10 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.3 (γ) ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ 6.3.4 Να ονομασθούν οι ενώσεις: CH 2 =CH-CH-CH 3 :………………………. | | H 3 C OH CH3-CH=C-CH=O :……………………… | CH 2 CH 3 HO-CH 2- CH=CH-CH 3 :………………….. CH 2 =CH-CH 2 CH(OH)CH 3 : …………….

11 ΧΗΜΕΙΑ Α ’ ΛΥΚΕΙΟΥΚΕΦ.6:6.3 (δ) ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Λ.ΤΖΙΑΝΟΥΔΑΚΗ 6.3.5 Να ονομασθούν οι ενώσεις: CH 3 CHCHCH 2 CH 3 :…………………… | | H 3 C CH 2 CH 3 CH 2 CH 2 CHCH 3 :………………………… | | CH 3 CH 2 CH 3